Վերին Եգիպտոս
| Մասն է | Եգիպտոս, Upper and Lower Egypt  | |
|---|---|---|
| Մայրցամաք | Աֆրիկա | |
| Երկիր | Եգիպտոս | |
| Կոորդինատներ | 24°6′0″N 32°42′0″E | |
| Madhhab | Մալիքիական մազհաբ | |
| Հակառակը | Ստորին Եգիպտոս | |
Վերին Եգիպտոս (լատ. Aegyptus Superior), Թեբաիդա, Թեբաիս (հին հուն. θηβαίς, լատ. ՝ Thebais), pատմական մարզ Հյուսիսային Աֆրիկայում, Եգիպտոսի տարածքում։ Այն գտնվում է Նեղոս գետի երկայնքով նեղ շերտում, որը սահմանափակվում է հարավում գտնվող Նեղոսի առաջին ժայռերով և Ֆայում օազիսով (ներառյալ) և դելտայի սկզբում հյուսիսում։
Անվանումը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հին եգիպտական Թա-շեմաու նշանակում է "եղեգի Երկիր"։ Ուշ անտիկ ժամանակաշրջանում և վաղ միջնադարում Եգիպտոսի բնիկ բնակչության շրջանում, որն այդ ժամանակ խոսում էր Ղպտի լեզվով, մարզը ստանում է Մարես անվանումը՝ Հարավային Երկիր[1]։ Ռուսալեզու ավանդույթի մեջ այս տարածքը կոչվում է Վերխովյե հովիտ: Աստվածաշնչում Վերին Եգիպտոսը նշվում է որպես Պատրոս (Ես. 11: 11; Եր. 44:1; Եզեկ. 29:14)[2]. Ասորիները այն անվանում էին Ուրիսու (աքքադ. Հարիսու): Արաբները, ովքեր նվաճեցին այս տարածքները, և նրանցից հետո արաբախոս եգիպտացիները սկսեցին այս տարածքը անվանել Սաիդ Միսր (արաբ. صعيد مصر Տրանսլիտ. Sa‘īd Misr)։
Ռելիեֆ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վերին Եգիպտոսը երկար, նեղ ճեղքվածք է Արևելյան Սահարայի ժայռոտ սարահարթում, որով Նեղոսը տանում է իր ջրերը Կենտրոնական Աֆրիկայից: Այս սարահարթի եզրերը, որոնք քայքայվել են հազարամյակների ընթացքում, ձևավորել են զառիթափ ժայռեր, որոնք տեղ-տեղ բարձրանում են մինչև 183 մետր և որոշ հին աշխարհագրագետների կողմից կոչվել են Լիբիական լեռներ (գետի արևմտյան ափի երկայնքով) և Արաբական լեռներ (արևելյան երկայնքով): Այս հսկայական միջանցքի երկարությունը մոտ 800 կմ է, իսկ լայնությունը՝ տեղ-տեղ մինչև 19 կմ, հովիտը նեղանում է մինչև Նեղոս գետի լայնությունը՝ երկու կողմից շրջապատելով զառիթափ ժայռերով[3]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եգիպտոսում պղնձե-քարե դարի վերջում հետազոտողները բացահայտում են առանձին ժամանակաշրջան՝ Ստորին և Վերին Եգիպտոսի մշակույթների զարգացման նախադինաստիկ, վերջին փուլը, որը նախորդում է դրանց միավորմանը Առաջին դինաստիայի տիրապետության ներքո։ Վարկածներից մեկի համաձայն՝ Նեղոսի դելտայում և հովտում վաղ քաղաքական միավորները կարող էին լինել մի քանի տասնյակ սեպտներ (նոմեր), որոնց տարածքները հետագայում կազմեցին Հին Եգիպտոսի վարչական կառուցվածքի հիմքը[3]: Այսօր եգիպտագետներին հուսալիորեն հայտնի է մ.թ.ա. մոտ 3500-3000 թթ. սեպտոսի երեք առավել կարևոր Կոնֆեդերացիաների գոյության մասին, որոնք պայմանականորեն կոչվում են "Նուբթյան", "Նեհենյան" և "Թինիսյան", որոնց միջև մրցակցության արդյունքում փոքր-ինչ ավելի ուշ ձևավորվեց Վերին Եգիպտական "Հիերակոնպոլի թագավորությունը", որի մայրաքաղաքն էր Նեհենը (Հիերակոնպոլ)[4]։ Այս թագավորության տիրակալները կրում էին նեսուի տիտղոսը, և նրանց հովանավորը համարվում էր Բազե աստվածուհի Նեհբեթը, նրանք պարբերաբար կողոպտիչ արշավներ էին իրականացնում դեպի հարավ դեպի տա Սեթ (Հյուսիսային Նուբիա), որտեղ նրանք գրավում էին տարբեր ավար և բանտարկյալներ, ինչպես նաև հյուսիս-արևմուտք դեպի Թա Հենու (Հին Լիբիա), որտեղ, ի թիվս այլ բաների, կարևոր խնդիր էր անասունների համալրումը: Առաջին նման արշավանքը, որը հայտնի էր հետազոտողներին, Կարիճ II-ի ռազմական իրադարձությունն էր, նրա բանակը, իսկ հետագայում նաև այլ փարավոնների բանակները, Թա-հենուից գողանում էին ցլերի, ավանակների և խոյերի նախիրներ, ընդ որում, հավանաբար շատ մեծ քանակությամբ[5]։ Անասնաբուծությունը Նեղոսի ափին գտնվող բնակչության տնտեսական գործունեության կարևոր մասն էր, իսկ ոռոգման և գյուղատնտեսության զարգացումն ընդհանրապես հանգեցրեց ոռոգման և ջրահեռացման ցանցի կենտրոնացված վերահսկողության ստեղծմանը։ Ըստ վարկածներից մեկի՝ Հին Եգիպտոսի պետական կառուցվածքի հիմքն է [6]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Takla H. A Concise Coptic Dictionary Bohairic-English. — St. Shenouda the Archimandrite Coptic Society, 2009.
- ↑ «Патрос». Արխիվացված է օրիգինալից 2012-10-13-ին. Վերցված է 2011-01-13-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 3,0 3,1 Морэ А. Нил и египетская цивилизация. — М.: ЗАО «Центрполиграф», 2007. — 497 с. — ISBN 978-5-9524-3047-1
- ↑ Блэк Д. Атлас всемирной истории. Издательство «АСТ»
- ↑ Перепёлкин Ю. Я. История древнего Египта. Արխիվացված է Հուլիս 25, 2017 Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ Египет Древний / И. С. Кацнельсон и др. // Евклид — Ибсен. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — С. 32—41. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 9).