Վայրէջք թաթերի վրա
Վայրէջք թաթերի վրա, կատուների բնածին ունակությունը վայրէջք կատարելու չորս ոտքի վրա` անկախ նրանից, թե ինչ դիրքում է կատուն անկման սկզբում և ինչ բարձրությունից է ընկնում[1]։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թաթերի վրա վայրէջքի ռեֆլեքսը սկսում է հայտնվել ձագերի մոտ 3-4 շաբաթվա ընթացքում և ամրանում 6-7 շաբաթվա ընթացքում։ Նման վայրէջք կատարելու հնարավորությունը կատվի համար ապահովում է շատ ճկուն ողնաշարը և անրակի բացակայությունը[2]։ 180 °-ով պտտվող կատվի համար նվազագույն բարձրությունը կազմում է ընդամենը 30 սանտիմետր[3]։ Հակառակ նախկինում տարածված սխալ ընկալման[4]` կատուներն առանց պոչի նույնքան հեշտությամբ կարողանում են վայրէջք կատարել չորս ոտքերի վրա, քանի որ իրենց պտտական մոմենտը պահպանելու համար նրանք օգտագործում են ոչ թե պոչը, այլ իրենց հետևի ոտքերը[5]։
Ներքին ականջում տեղակայված լավ զարգացած հավասարակշռության օրգանները պատասխանատու են կատուների հավասարակշռության զգացման համար։ Ընկնելու ժամանակ լրացուցիչ պաշտպանության միջոց է թաթերի ռեֆլեքսային բաժանումը, որի արդյունքում կատվի մարմնի մակերևույթը մեծանում և առաջացնում է «պարաշյուտի ազդեցությունը»[6]։ Այնուամենայնիվ, մեծ բարձրությունից ընկնելու դեպքում (բազմահարկ շենքերի պատուհանից) այս ռեֆլեքսը միշտ չէ, որ գործում է, և կենդանին կարող է սատկել, ինչը կապված է պատուհանից դուրս ընկնելու «շոկի» ազդեցության հետ։ Փոքր բարձրությունից ընկնելիս (օրինակ՝ երեխայի ձեռքից), շրջադարձի ժամանակը կարող է բավարար չլինել, և կատուն կարող է վնասվել[7][8]։
Ինչպես ցույց են տվել նոր ուսումնասիրությունները, կատուները մեծ բարձրությունից ընկնելիս ոչ թե ընկնում են իրենց թաթերի վրա, այլ իրենց ստամոքսի վրա[9][10]։ 1976 թվականին Նյու Յորքի անասնաբույժ Գորդոն Ռոբինսոնը նկարագրել է այսպես կոչված բարձրահարկ համախտանիշը, որի համաձայն՝ «որքան բարձր է այն շենքը, որից կատուն ընկել է, այնքան ավելի քիչ վնասներ կստանա կենդանին, այսինքն՝ պարադոքսալորեն 15-րդ հարկն ավելի անվտանգ է, քան 2-րդը»[11][12]։ Մաթեմատիկոս Ռիչարդ Մոնտգոմերը մշակել է մի տեսություն, որը կոչվում է «Ընկնող կատվի խնդիրը», համաձայն որի՝ եթե կատուն ընկնում է մեջքի վրա, գլխիվայր շուռ է գալիս, նույնիսկ եթե իմպուլսի մոմենտը զրոյական է[13]։
Անկախ նրանից, թե որքան բարձրությունից է ընկնում կատուն, նրա արագությունը չի կարող գերազանցել 100 կմ/ժ-ը։ Դրան նպաստում են փոքր չափսերը, թեթև ոսկորներն ու մազերը, ինչպես նաև այն փաստը, որ թռիչքի ժամանակ կատուն տարածում է իր բոլոր թաթերը՝ հասնելով, ինչպես վերը նշվեց, «պարաշյուտի ազդեցության»[14]։ Համեմատության համար նշենք, որ ընկնող մարդու արագությունը հասնում է 210 կմ/ժ-ի։
Տեխնիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ ժամանակակից հասկացությունների` անկման ժամանակ օդում շրջման համար կատուն իր մարմինը թեքում է մոտավորապես մեջտեղում, որից հետո պտտվում է միևնույն ժամանակ իր առջևի և հետևի մասերի վրա իր առանցքի շուրջը` փոխելով իր մարմնի ճկման ուղղությունը։ Իմպուլսի մոմենտը, որն առաջանում է կատվի մարմնի ռոտացիայից, փոխհատուցվում է ճկման ուղղության փոփոխությամբ, և ընդհանուր անկյունային մոմենտը հավասարվում է զրոյի։
Գիտահանրամատչելի մի շարք աղբյուրներում շարադրվում է նաև այն տարբերակը[15][16], որ կատուն շտկում է անկյունային մոմենտը մարմնի պտույտից՝ ձգելով հետևի և առջևի թաթերը և մարմնի առջևի ու հետևի կեսը պտտելով տարբեր ուղղություններով։ Տեսականորեն, դրանով իսկ, կատուն կարող էր նաև օդում շրջվել, առանց խախտելու ֆիզիկայի օրենքները, այնուամենայնիվ, օդում կատվի հեղաշրջումը ուսումնասիրող գիտական թերթերի հեղինակները ենթադրում են, որ կատվի մարմինը ճկվում է, բայց չի պտտվում, և նրա մարմնի երկու մասերը միաժամանակ պտտվում են։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Почему кошки приземляются на лапы? Արխիվացված 2015-03-18 Wayback Machine(ռուս.) на сайте mybritishcat.ru, 22 ноября 2011
- ↑ Правда ли, что кошки всегда приземляются на лапы?(ռուս.) на сайте zooclub.ru
- ↑ Почему кошки приземляются на лапы(ռուս.) на сайте 33cats.ru
- ↑ Я. И. Перельман. Задача о падающей кошке, журнал «Природа и люди», № 42 за 1912 г.
- ↑ Почему кошки всегда приземляются на четыре лапы?(ռուս.) на сайте kotello.ru
- ↑ Allan Parachini. «They Land on Little Cat Feet». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ «Keeping Indoor Cats Safe From Harm!». www.a-house-full-of-cats.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 13-ին.
- ↑ «High-Rise Syndrome». The American Society for the Prevention of Cruelty to Animals (ASPCA). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 13-ին.
- ↑ «Study finds the mystery of cats' falls». Star-News. 1987 թ․ դեկտեմբերի 29. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ Vnuk D, Pirkić B, Maticić D, Radisić B, Stejskal M, Babić T, Kreszinger M, Lemo N. «Feline high-rise syndrome: 119 cases (1998-2001)». PubMed. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 3-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Ирина Павленко (2007 թ․ հունվարի 19). «Сколько жизней у кошки? Человек спас кошачью жизнь. И его собственная судьба изменилась к лучшему». «Родная газета» № 2(186), 19 января 2007 г., полоса 72. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ Силагадзе З. К. (2004 թ․ հունվարի 20). «Почему у кошек девять жизней?». Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Richard Montgomery». UCSC Mathematics Faculty. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ Джон Р. Хатчинсон. Vertebrate Flight: Gliding and Parachuting(անգլ.) на сайте ucmp.berkeley.edu[en], 11 января 1996
- ↑ Иэн Стюарт Professor Stewart's Hoard of Mathematical Treasures. — Profile Books, 2010. — 565 p. — ISBN 9781847652621
- ↑ Калле, Карлос И. Superstrings and Other Things: A Guide to Physics. — CRC Press. — С. 106, 107. — ISBN 9780750307079
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Յուի Դ Նգուեն: Ինչպե՞ս է կատուն միշտ վայր ընկնում իր թաթերի վրա: (անգլ.) helix.gatech.edu կայքում
- Սեսիլ Ադամս: Արդյո՞ք կատուները միշտ անվնաս են ընկնում ոտքերի վրա, անկախ նրանից, թե որքան բարձրությունից են ընկնում:
- Ընկած կատվի հրաշքը (անգլ.) scienceblogs.com.br կայքում
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վայրէջք թաթերի վրա» հոդվածին։ |
|
