Վախթանգ II
Վախթանգ II | |
---|---|
Ծնվել է՝ | 1251 |
Մահացել է՝ | 1293 |
Երկիր | Վրաստան |
Տոհմ | Սելջուկներ |
Հայր | Դավիթ VI Նարին |
Հավատք | Վրաց ուղղափառ եկեղեցի |
Վախթանգ II (վրաց.՝ ვახტანგ II, 1251 - 1293), Վրաստանի թագավոր Բագրատիոնիների տոհմից 1289-1292 թվականներին։
Վաղ կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վախթանգը Արևմտյան Վրաստանի տիրակալ Դավիթ VI Նարինի որդին էր՝ իր առաջին կնոջ՝ Ամանիլիսձեի դստեր՝ Թամարի կողմից։ Նա հռչակվել էր որպես համիշխան և այդ պատճառով համարվում էր Դավթի իրավահաջորդը։ Արղունի հանձնարարությամբ Խութլու Բուղա Արծրունին (Մահկանաբերդցի Սադունի որդին) տեղափոխվում է Իմերեթ և Դավիթ թագավորին առաջարկում իր հաջորդին դարձնել Արևելյան Վրաստանի թագավոր։ Այս փաստի կարևորությունն այն էր, որ Դավիթ Նարինի մահից հետո Վախթանգը ժառանգելու էր նաև Արևմտյան Վրաստանը, ինչը կհանգեցներ Վրաստանի երկու մասերի միավորմանը մեկ թագավորի իշխանության ներքո[1]։ Ճիշտ է, դա կհանգեցներ մոնղոլների տիրապետության տարածմանը Արևմտյան Վրաստանում, սակայն Դավիթ Նարինն այս անգամ ավելի կարևոր համարեց երկրի միասնության վերականգնումը և համաձայնեց Իլխան Արղունի առաջարկին[2]։
Դավիթ Նարինին իր որդու՝ Վախթանգի հետ հանդիպելու նպատակը կարծես թե եղել է համոզվելը, որ մոնղոլների այս քաղաքական ծրագիրը պաշտպանված է հենց Արևելյան Վրաստանում։ Դա բացահայտվում է նրանով, որ Դավիթ Նարինը որդուն տվել է միայն այնտեղ հավաքված ազնվականների կողմից հավատարմության երդում տալուց հետո։ Դրանով հանգստացած Դավիթ թագավորը վերադարձավ Արևմտյան Վրաստան, իսկ Վախթանգ իշխանին տարան Արղուն՝ ներկայացնելու ու հաստատելու[3]։
Խութլուբուղան Վախթանգին ներկայացրեց Արղունին, որը նրան հաստատեց Լիխտիկիի և Լիխտակետայի (այսինքն՝ այժմ և այն ժամանակ) Վրաստանի թագավոր և ամուսնացավ նրա քրոջ՝ Օլջաթի հետ[1]։
Իշխանության տարիներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խութլուբուղան էլ իր առաջադրանքը կատարեց։ Թվում էր, թե ամեն ինչ խոսում էր այն մասին, որ Մանկաբերդի որդի Սադունը իր հոր պես կստանձնի երկրի կառավարման ղեկը, բայց Վախթանգը չստացվեց այն անձնավորությունը, ում հետ հույս ուներ Խութլուբուղան։ Տարեգիրը Վախթանգ Բ-ին բնութագրում է որպես ամեն կերպ դրական հատկանիշներով օժտված անձնավորության՝ խոնարհ, ողորմած, առատաձեռն, արդարադատություն սիրող և, որ ամենակարևորն է, կամային, ով չի ենթարկվել որևէ մեկի ազդեցությանը։ Թագավորի դաստիարակն էր այն ժամանակվա հայտնի գիտնական Ֆարսմանիշվիլին։ Իր որակների շնորհիվ Վախթանգը մեծ հեղինակություն է ձեռք բերել մոնղոլների խաների արքունիքում[1]։
Խութլուբուղան համոզված էր, որ իր ընտրյալ թագավորը թույլ չի տա իրեն ազատ շրջել, ուստի կտրուկ փոխեց իր վերաբերմունքը Վախթանգի նկատմամբ։ Այս անգամ նա ցանկանում էր Վրաստանի թագավոր Դեմետրիոս II-ի ավագ որդուն Դավթին դարձնել, որը դեռ երիտասարդ էր, և Խութլուբուղան հույս ուներ, որ նա հեշտությամբ իր ազդեցության տակ կբերի այս երիտասարդ Բատոնիշվիլիին։ Այդ ժամանակ Արղունը ծանր հիվանդ էր, իսկ մոնղոլները չէին աջակցում Խութլուբուղային, Վախթանգի թագավորությանը աջակցում էին նաև Վրաստանի ազդեցիկ պաշտոնյաները, ուստի Խութլուբուղան չկարողացավ հասնել իր նպատակին։ 1291-ի մարտին Արղունը մահացավ, իսկ Խութլուբուղային՝ Նոյնամետների օգնությամբ, կրկին հաղթանակի հույս տվեցին, բայց նա դեռ ձախողվեց, քանի որ ամուր պահեց Վախթանգի թագավորությունը։ Գայխաթուն աջակցում էր Վախթանգ թագավորին, և վերջինիս դիրքերը իլխանների արքունիքում ամրապնդվեցին[5], սակայն Վախթանգ II-ի գահակալությունը երկար չտևեց։ Նա հանկարծամահ է եղել կարճատև հիվանդությունից հետո 1292 թվականին[5]։ Վախթանգը, ով վաղամեռիկ է, տարվել է Արևմտյան Վրաստան և թաղվել Քութայիսի քաղաքի մոտ գտնվող Գելաթի վանքում։
Նրա զարմիկը՝ Դավիթ VIII-ը, 1292 թվականին ժառանգեց Վրաստանի թագավորի պաշտոնը։ Դավիթն ամուսնացավ նաև Վախթանգի այրու՝ մոնղոլ արքայադստեր Օլջաթի հետ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 History of Georgia, 2012, էջ 66
- ↑ History of Georgia, 2012, էջեր 145–146
- ↑ History of Georgia, 2012, էջ 146
- ↑ Hakobyan, Zaruhi A. (2021). «The Frescoes of the Haghpat Monastery in the Historical-Confessional Context of the 13th Century». Actual Problems of Theory and History of Art. 11: 265. doi:10.18688/aa2111-02-21.
- ↑ History of Georgia, 2012, էջ 67
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Lortkipanidze, Mariam; Japaridze, Otar; Muskhelishvili, David; Metreveli, Roin (2012). History of Georgia in four volumes, vol. II - History of Georgia from the 4th century to the 13th century. Tbilisi: National Academy of Sciences of Georgia. ISBN 978-9941-19-585-3.