Ստեֆանիա Տուրկևիչ

Ստեֆանիա Տուրկևիչ
Բնօրինակ անուն	ուկրաիներեն՝ Стефанія Іванівна Туркевич-Лукіянович
Ծնվել է	ապրիլի 25, 1898(1898-04-25) Լվով, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա
Երկիր	Ավստրո-Հունգարիա և  Արևմտաուկրաինական Ժողովրդական Հանրապետություն
Մահացել է	ապրիլի 8, 1977(1977-04-08) (78 տարեկան) Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, դաշնակահարուհի, երաժշտագետ և երաժշտության ուսուցիչ
Գործիքներ	դաշնամուր, Ֆիսհարմոն և տավիղ
Աշխատավայր	Լվովի Նիկոլա Լիսենկոյի անվան ազգային երաժշտական ​​ակադեմիա
Կրթություն	Լվովի Նիկոլա Լիսենկոյի անվան ազգային երաժշտական ​​ակադեմիա, Պրահայի Կարլի համալսարան, Լվովի համալսարան, Վիեննայի համալսարան և Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
Stefania Turkevych-Lukiianovych Վիքիպահեստում

Ստեֆանիա Տուրկևիչ-Լիսովսկայա, 1937 թվականից՝ Լուկյանովիչ (ուկրաիներեն՝ Стефа́нія Турке́вич-Лісо́вська, з 1937 Лукіяно́вич, ապրիլի 25, 1898(1898-04-25), Լվով, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա - ապրիլի 8, 1977(1977-04-08), Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն), ուկրաինացի կոմպոզիտոր, դաշնակահարուհի, երաժշտագետ։ Պաշտոնապես համարվում է ուկրաինացի առաջին կին կոմպոզիտորը։ Խորհրդային տարիներին իշխանությունն արգելել էր նրա ստեղծագործությունների հրատարակումն ու կատարումը Ուկրաինայում և ողջ ԽՍՀՄ-ում։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1898 թվականի ապրիլի 25-ին, քահանայի ընտանիքում։ Հայրը՝ քահանա Իվան Տուրկևիչը (1872—1936 թթ.), նաև երգչախմբի դիրիժոր էր, կրոնի ուսուցիչ, երաժշտական քննադատ, մայրը՝ Սոֆյա Կորմոշը, երաժշտական լավ կրթություն ստացած դաշնակահարուհի էր (ժամանակին նվագակցել է օպերային անվանի երգչուհի Սալոմեյա Կրուշելնիցկայային)։ Երաժշտական ընտանիքում մեծացած, մանուկ հասակից երաժշտությամբ տարված Ստեֆանիան Լվովի իգական գիմնազիան ավարտելուց հետո ուսունառությունը շարունակել է այդ նույն քաղաքի Նիկոլայ Լիսենկոյի անվան բարձրագույն երաժշտական ինստիտուտ-ակադեմիայում՝ Վասիլի Բարվինսկու դասարանում, այնուհետև (1914—1916 թթ.) Վիեննայում աշակերտել է ճանաչված դաշնակահարներ Վիլհելմ Կուրցին ու Եժի Լյալևիչին։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտվելուց հետո Լվովի Իվան Ֆրանկոյի անվան ազգային համալսարանում ուսումնասիրել է փիլիսոփայություն, մանկավարժություն և երաժշտագիտություն, միաժամանակ շարունակել է խորամուխ լինել երաժշտարվեստի նրբությունների ու գաղտնիքների մեջ՝ 1918-1920 թվականներին զուգահեռաբար ուսանելով պետական ուսուցչական ճեմարանում (սեմինարիայում), 1921 թ. առաջին կեսին՝ լեհական երաժշտական ընկերության կոնսերվատորիայում։ 1921 թ. կեսերին ավարտելով Լվովի համալսարանը՝ 1921-1923 թթ. ուսումը շարունակել է Վիեննայում, որի համալարանում աշակերտել է Գվիդո Ադլերին, իսկ երաժշտական ակադեմիայում՝ Ֆ. Վյուրերին ու Յոզեֆ Մարքսին։

1925 թվականին ամուսնացել է նկարիչ Ռոբերտ Լիսովսկու հետ։ 1927—1930 թթ. ապրել է Բեռլինում, դասեր վերցրել Առնոլդ Շյոնբերգից և Ֆրանց Շրեկերից։ 1930 թվականին մեկնել է Պրահա, որի կոնսերվատորիայում կոմպոզիցիայի դասեր է առել Օտակար Շինից, ապա՝ վարպետության բարձրագույն դպրոցում՝ Վիտեսլավ Նովակից։ Սովորել է նաև Պրահայի Կարլի համալսարանում՝ դառնալով Զդենեկ Նեեդլիի ուսանողուհին։ 1934 թվականին հենց Պրահայում էլ հաջողությամբ պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսությունը «Украинский элемент в произведениях П. Чайковского „Черевички“ („Кузнец Вакула“), Н. Римского-Корсакова „Ночь перед рождеством“ и сравнение их с оперой Н. Лысенко „Різдвяна Ніч“» թեմայով։

Ստեֆանիա Տուրկևիչ-Լիսովսկայան 1935—1939 թվականներին հարմոնիա և դաշնամուր է դասավանդել Լվովի բարձրագույն երաժշտական ինստիտուտ-ակադեմիայում, 1939 թվականից՝ կոնսերվատորիայում։

1937 թվականին մտերմացել է հոգեբույժ, գրող Նարցիս Լուկյանովիչի հետ, ամուսնացել։ 1944 թվականին ընտանիքով տեղափոխվել են Վիեննա, 1946-ին՝ Անգլիա։ Իր ստեղծագրծությունների հիմնական մասը կին կոմպոզիտորը գրել է Մեծ Բրիտանիայում ապրած ժամանակաշրջանում։

Վախճանվել է 1977 թվականի ապրիլի 8-ին, Քեմբրիջում։

Ստեղծագործությունների կատարումը

Կին կոմպոզիտորի որոշ ստեղծագործություններ 1920—1930-ական թվականներին կատարվել են Լվովում և Պրահայում, 1956—1961 թթ.՝ Արևմտյան Եվրոպայում, 1969—1970 թթ.՝ Կանադայում։ Վերջին տարիներս նրա մի շարք գործեր կատարվել են Ուկրաինայում և Կանադայում։ 2014 թվականին Կանադայում թողարկվել է Տուրկևիչի 20 երգերի ձայնագրություններն ամփոփող խտասկավառակ, որը «Galicians I — The Art Songs» հավաքածուի մաս է կազմել։

2020 թվականի նոյեմբերի 8-ին Լվովի Միրոսլավ Սկորիկի անվան ազգային ֆիլհարմոնիայում տեղի է ունեցել Ստեֆանիա Տուրկևիչի «Օքսանայի սիրտը» օպերայի պրեմիերան (դիրիժոր՝ Սերգեյ Խորովեց)։ Օպերան, որ գրվել է դրանից 60 տարի առաջ, հեղինակը նվիրել է իր քրոջը՝ օպերային և կամերային երգչուհի Իրինա Տուրկևիչ-Մարտինեցին (1899—1983), որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո արտագաղթել է Կանադա և այնտեղ 1960 թվականից ղեկավարել է Վիննիպեգի ուկրաինական մանկական թատրոնը։

2020 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Չեռնովցիի մարզային ֆիլհարմոնիայում կայացել է Ստեֆանիա Տուրկևիչի «Կուց» մանկական օպերայի համաշխարհային պրեմիերան։

Ստեղծագործություններ

Սիմֆոնիկ ստեղծագործություններ

• Симфонія — Symphony no. 1 — 1937.
• Симфонія no. 2(a) — Symphony no. 2(a) — 1952.
• Симфонія no. 2(b) (2-й варіант) — Symphony no. 2(b) (2nd version).
• Симфонієта — Symphoniette — 1956.
• Три Симфонічні Ескізи — Three Symphonic Sketches /Երեք սիմֆոնիկ էսքիզ, 1975.
• Симфонічна поема /սիմֆոնիկ պոեմ «La Vita».
• Космічна симфонія /Տիեզերական սիմֆոնիա— Space Symphony — 1972.
• Сюїта для подвійного струнного оркестру — Suite for Double String Orchestra./Սյուիտ լարային զույգ նվագախմբի համար
• Фентезі для подвійного струнного оркестру — Fantasy for Double String Orchestra./Ֆանտազիա լարային զույգ նվագախմբի համար

Բալետներ

• Руки — The Girl with the Withered Hands — Bristol, 1957.
• Перли — The Necklace.
• Весна (Дитячий балет) — Spring — (Children's Ballet/Բալետ մանուկների համար) 1934-5.
• Мавка (a) — Mavka — ‘The Forest Nymph’ — 1964-7 — Belfast.
• Мавка (b) — Mavka — ‘The Forest Nymph’ — 1964-7 — Belfast.
• Страхопуд — Scarecrow — 1976.

Օպերա

• Мавка (Լեսյա Ուկրաինկայի «Անտառային երգ»-ի հիման վրա) (անավարտ).

Մանկական օպերաներ

• Цар Ох або Серце Оксани — Tsar Okh or Heart of Oksana — 1960
• Куць — The Young Devil
• Яринний городчик — A Vegetable Plot (1969)

Երգչախմբային երկեր

• Літургія 1919.
• Psalm to Sheptytsky (Սաղմոս՝ նվիրված Անդրեյ Շպտիցկուն).
• До Бою.
• Триптих.
• Колискова (А-а, котика нема; 1946).

Կամերային-գործիքային երկեր

• Соната для скрипки і фортепіано 1935 — Sonata for violin and piano.
• (a) струнний квартет 1960—1970 — String quartet.
• (b) струнний квартет 1960—1970 — String quartet.
• Тріо для скрипки, альта та віолончелі 1960—1970 — Trio for Violin, Viola and Cello.
• Квінтет для двох скрипок, альта, віолончелі фортепіано 1960—1970 — Piano Quintet.
• Тріо для флейти, кларнету, фагота 1972 — Wind Trio.

Ստեղծագործություններ դաշնամուրի համար

• Варіації на українську тему 1932 — Variations on a Ukrainian Theme.
• Фантазія: Сюїта фортепіанна на українські теми — Fantasia: Suite for Piano on Ukrainian Themes 1940.
• Імпромпту — Impromptu 1962.
• Гротеск — Grotesque 1964.
• Гірська сюїта — Mountain Suite 1966—1968.
• Цикл п'єс для дітей — Cycle of Pieces for Children 1936—1946.
• Українські коляди та щедрівки — Ukrainian carols and Shchedrivka.
• Вістку голосить — Good Tidings.
• Christmas with Harlequin 1971.

Զանազան

• Серце — Heart — Solo voice with orchestra.
• Лореляй — Lorelei — Narrator, Harmonium and Piano 1919 — words by Lesia Ukrainka.
• Травень — May — 1912.
• Тема народної пісні — Folk Song Themes.
• На Майдані — Independence Square — piano piece.
• Не піду до леса з конечкамі — Лемківська пісня — Lemky song for voice and strings.

Գրականություն

• Карась Г. В. Статика і динаміка жанру дитячої опери у творчості композиторів української діаспори ХХ ст. // Вісник Державної академії керівних кадрів культури і мистецтв Науковий журнал — № 2, 2010.
• Медведик П. К. Лукіянович-Туркевич Стефанія Іванівна //
• Павлишин С. - Перша українська композиторка Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович, Львів, видавництво БаК, 2004 թ., 157 էջ, isbn = 966-706-55-02

Արտաքին հղումներ

• Аудіозапис та відео прем'єри (15.09.2020) Симфонії № 1 Стефанії Туркевич (1937) в мобільному додатку Ukrainia Live Classic!
• Stefania Turkewich: Galicians I |The Art Songs
• Музично-меморіальний музей Соломії Крушельницької у Львові: Вечір, присвячений 110-річчю Стефанії Туркевич — першої української професійної композиторки Archived 2021-01-13 at the Wayback Machine.
• Ukrainian Art Song Project — Stefania Turkewich (1898—1977) (անգլ.)
• «Цар Ох» або Серце Оксани — The Heart of Oksana
• Фільм про Стефанію Туркевич — Film about Stefania Turkewich
• Світова прем'єра Першої симфонії Стефанії Туркевич — The world premiere of Stefania Turkewich's First Symphony
• Три симфонічні ескізи- Three Symphonic sketches — World Premier
• Концерт-присвята до 120 року з дня народження Стефанії Туркевич — Concert dedicated to the 120th anniversary of the birth of Stefania Turkewich
• Прем'єра. Стефанія Туркевич-Лукіянович «Серце Оксани» опера — Premiere. Stefania Turkewich-Lukiyanovich «Heart of Oksana» opera.