Ստեչկի
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | մշակութային ժառանգության օբյեկտ և տապանաքար |
| Երկիր |  Բոսնիա և Հերցեգովինա,  Խորվաթիա,  Սերբիա և  Չեռնոգորիա |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային հուշարձանների պահպանության հանձնաժողով |
Ստեչկի (բոսն․, սերբ․, խորվաթ․՝ stećci, կիրիլատառ սերբ․՝ стећци), մոնումենտալ միջնադարյան տապանաքարեր (թվագրվում է XII դարից մինչև XVI դարով), որոնք հանդիպում են Բոսնիա և Հերցեգովինայում (մոտ 60 000), Խորվաթիայում, Չեռնոգորիայում և Սերբիայում (մոտ 10 000)[1], որոնց ավելի քան 90 %-ը գտնվում է վատ վիճակում[2][3]։ Դրանք ընդհանուր ավանդույթ էին բոսնիական, կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների հետևորդների շրջանում[4][3] և երբեմն կապվել են վլախների[5] կամ խորվաթ ժողովրդի հետ[6], սակայն սկզբնական էթնիկ և կրոնական պատկանելությունը մինչ օրս որոշված չէ[7]։
2009 թվականին բոլոր չորս երկրները դիմեցիլ են ստեչկիները ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում ընդգրկվելու համար[1]։ 2016 թվականին հայտն ընդունվել է, և Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ներառվել է 30 նեկրոպոլիս, որոնցից 22-ը գտնվում են Բոսնիա և Հերցեգովինայում, 2-ը՝ Խորվաթիայում, 3-ական՝ Չեռնոգորիայում և Սերբիայում[8]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստեչկի Չեռնոգորիայի Պլևլյա քաղաքում
Նեկրոպոլիս Նիկշիչում
![Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային թանգարան[9]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Stecak_Zmeljaski_Muzej_Sarajevo.jpg/120px-Stecak_Zmeljaski_Muzej_Sarajevo.jpg)
Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային թանգարան[9]
Սերբիայի Մրամորիե նեկրոպոլիս
![Հնագույն գտածոն[10]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Grd1.jpg/120px-Grd1.jpg)
Հնագույն գտածոն[10]
![Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային թանգարան[9]](/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Stecak_Zmeljaski_Muzej_Sarajevo.jpg)
![Հնագույն գտածոն[10]](/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Grd1.jpg){kind=small}
Աշխարհագրական դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Բոսնիա և Հերցեգովինայում |
 Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Չեռնոգորիայում |
 Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Խորվաթիայում |
 Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Սերբիայում |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Sito-Sucic Daria (November 2, 2009)։ «Balkans to nominate medieval tombstones to U.N. list»։ Reuters
- ↑ «Joint Nomination for Inclusion of Stećci - Medieval Tombstones in the World Heritage List»։ UNESCO։ ապրիլի 14, 2014։ Արխիվացված է view/news/joint_nomination_for_inclusion_of_stecci_medieval_tombstones_in_the_world_heritage_list#.Vv3BqvmLTIU օրիգինալից ապրիլի 14, 2016-ին
- ↑ Musli Emir (նոյեմբերի 23, 2014)։ «Čiji su naši stećci?» (Bosnian)։ Deutsche Welle։ Վերցված է ապրիլի 1, 2016
- ↑ Walasek Helen (2002)։ «Marian Wenzel 18 December 1932 - 6 January 2002»։ Bosnian Institute։ Արխիվացված է օրիգինալից 4 March 2016-ին։ Վերցված է 10 June 2020
- ↑ Lovrenović, 2013, էջ 52, 72, 176, 307
- ↑ Ante Cuvalo, The A to Z of Bosnia and Herzegovina; Scarecrow Press, 2010, 1461671787, p. 229.
- ↑ Trako, 2011, էջ 71–72, 73–74
- ↑ «Examination of nominations of cultural properties to the World Heritage List»։ UNESCO։ 2016։ Վերցված է մարտի 20, 2017
- ↑ Marian Wenzel, Bosnian and Herzegovinian Tombstobes-Who Made Them and Why?" Sudost-Forschungen 21(1962): 102-143
- ↑ Некропола стећака (ՍԳԱԱ)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Zorić Damir (1984)։ «Prinos problematici stećaka. U povodu knjige Šefik Bešlagić, Stećci – kultura i umjetnost, Sarajevo 1982.»։ Radovi (Serbo-Croatian) (Zagreb: Institute of Croatian History) 17 (1): 207–211
- Milošević Ante (1991)։ Stećci i Vlasi: Stećci i vlaške migracije 14. i 15. stoljeća u Dalmaciji i jugozapadnoj Bosni [Stećci and Vlachs: Stećci and Vlach migrations in the 14th and 15th century in Dalmatia and Southwestern Bosnia] (Croatian)։ Split: Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture
- Purgarić-Kužić Branka (1995)։ «Dosadašnja istraživanja o stećcima»։ Radovi (Serbo-Croatian) (Zagreb: Institute of Croatian History) 28 (1): 242–253
- Cebotarev Andrej (1996)։ «Review of Stećci and Vlachs: Stećci and Vlach migrations in the 14th and 15th century in Dalmatia and Southwestern Bosnia»։ Povijesni prilozi [Historical Contributions] (Croatian) (Zagreb: Croatian Institute of History) 14 (14)
- Kužić Krešimir (1999)։ «A Contribution to the Knowledge of Medieval Agricultural Implements and Other Country Tools According to Their Images on Standing Tombstones of Dalmatian Hinterland»։ Ethnologica Dalmatica (Croatian, English) (Ethnographic Museum Split) 8 (1): 175–185
- Kužić Krešimir (2001)։ «Zašto bi trebalo terminom "kamik" zamijeniti termin "stećak"?» [Why we should change the term “stećak” (literally: standing tomb-stone) with the term “kamik” (literally: stone)]։ Historical contributions (Croatian, English) (Zagreb: Croatian Institute of History): 259–272
- Milošević Ante (2004)։ «Stećci - chi li fece e quando?» [Stećci - who made them and when?]։ Hortus Artium Medievalium (Italian) (Zagreb: International Research Center for Late Antiquity and Middle Ages) 10
- Bulog Josip (2007)։ «Prilog poznavanju kamika Vrgorske krajine» [Contribution to the Understanding of kamici in the Vrgorac Area]։ Povijesni prilozi [Historical Contributions] (Croatian) (Zagreb: Croatian Institute of History) III (34): 389–420
- Fine John V. A. (2007)։ The Bosnian Church: Its Place in State and Society from the Thirteenth to the Fifteenth Century: A New Interpretation։ London: SAQI, The Bosnian Institute։ ISBN 0-86356-503-4
- Mužić Ivan (2009)։ «Vlasi i starobalkanska pretkršćanska simbolika jelena na stećcima»։ Starohrvatska prosvjeta (Croatian) (Split: Museum of Croatian Archaeological Monuments) III (36): 315–349
- Trako Redžo (2011)։ «Stećci: Božanska igra brojki i slova» [Stećci: Divine game of numbers and letters]։ Socijalna ekologija (Croatian) (Zagreb: Croatian Sociological Society, Institute of Sociology at Faculty of Philosophy, University of Zagreb) 20 (1): 71–84
- Lovrenović Dubravko (2013)։ Stećci: Bosansko i humsko mramorje srednjeg vijeka [Stećci: Bosnian and Hum marbles from Middle Age] (Croatian)։ Ljevak։ ISBN 9789533035468
- Milošević Ante (2013)։ «O problematici stećaka iz dalmatinske perspektive» [About the issue of Stećci from the Dalmatian perspective]։ Godišnjak (Croatian) (Sarajevo: Բոսնիա և Հերցեգովինայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիա) 42: 89–102։ ISSN 2232-7770
- Kurtović Esad (2013)։ «Vlasi i stećci» [Vlachs and stećci]։ Radovi (Bosnian) (Sarajevo: Filozofski fakultet) (16)
- Kurtović Esad (2015)։ «Vlasi Drobnjaci i stećci (Crtica o Nikoli Raškoviću i njegovim nasljednicima)» [Drobnjaci Vlachs and stećci (A remark about Nikola Rašković and his heiress)]։ Godišnjak (Bosnian) (Sarajevo: ANUBiH) (44): 303–316
- Buturovic Amila (2016)։ Carved in Stone, Etched in Memory: Death, Tombstones and Commemoration in Bosnian Islam since c.1500։ Routledge։ ISBN 9781317169567
- Wenzel Marian (1965)։ Ukrasni motivi na stećcima (Serbo-Croatian)։ Sarajevo: Zavod za izdavanje udžbenika
- Bešlagić Šefik (1971)։ Stećci i njihova umjetnost (Serbo-Croatian)։ Sarajevo: Zavod za izdavanje udžbenika
- Bešlagić Šefik (1980)։ 19th Century Documentation of Medieval Grave Monuments in the Makarska Coastal Area using the Examples of Mijat Sabljar and fra Lujo Marun։ Contributions to the History of Art in Dalmatia (Croatian, English) 21 (1) (Split: Literary Circle of Split)։ էջեր 638–647
- Bešlagić Šefik (1982)։ Stećci - kultura i umjetnost (Serbo-Croatian)։ Sarajevo: Veselin Maleša
- Milošević Ante (1982)։ Kasnosrednjovjekovna nekropola sa stećcima pod Borinovcem u Trilju [Late Medieval Necropolis with "Stećci" under Borinovac at Trilj]։ Starohrvatska prosvjeta (Croatian) III (12) (Split: Muzej hrvatskih arheoloških spomenika)։ էջեր 185–199
- Bešlagić Šefik (2004)։ Leksikon stećaka (Bosnian)։ Sarajevo: Svjetlost։ ISBN 9789958107511
- Kurtović Esad (2005)։ «Natpis na stećku kneza Pokrajca Oliverovića iz Vrhpolja - Pitanja datiranja» [Inscription on the Stećak of Prince Pokrajac Oliverovic from Vrhpolje - The issue of setting the date of origin]։ Baština (Bosnian, English) (Sarajevo: Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika) (1): 371–380
- Tomasović Marinko (2007)։ 19th Century Documentation of Medieval Grave Monuments in the Makarska Coastal Area using the Examples of Mijat Sabljar and fra Lujo Marun։ Starohrvatska prosvjeta (Croatian, English) III (34) (Split: Museum of Croatian Archaeological Monuments)։ էջեր 421–436
- Alduk Ivan (2011)։ Kovač iz Gorske Župe [Kovač of Gorska Župa]։ Contributions to the History of Art in Dalmatia (Croatian, English) 42 (1) (Split: Literary Circle of Split)։ էջեր 161–186
- Alduk Ivan (2012)։ Nadgrobne ploče kod Sv. Jure na Kozjaku [Tombstones Near the Church of St. George on Mount Kozjak]։ Tusculum (Croatian, English) 5 (1) (Split: Tusculum)։ էջեր 115–122
- Kurtović Esad (2012)։ «Prilog kontekstualizaciji i dataciji stećaka u Starom Slanom kod Trebinja» [A Contribution to the Contextualization and Dating of Stećci in Staro Slano near Trebinje]։ Godišnjak (Bosnian) (Sarajevo: ANUBiH) (41): 211–218
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- UNESCO (2016)։ «Stećci Medieval Tombstones Graveyards»
- Croatian Encyclopaedia (2011)։ «Stećci»
| ||||||||||
