Jump to content

Ստարայա Ռուսա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Ստարայա Ռուսա
ռուս.՝ Старая Русса
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ՀամայնքՆովգորոդյան երկիր, Starorussky Uyezd?, Նովգորոդի նահանգ, Starorussky Uyezd?, Ստարոռուսկի շրջան և Urban Settlement of the City of Staraya Russa?
Առաջին հիշատակում1167
Մակերես18,54 կմ²
ԲԾՄ25 մետր
Բնակչություն▼27 487 մարդ (2021)[1]
Ժամային գոտիUTC+3
Հեռախոսային կոդ81652
Փոստային դասիչ175200–175207
Պաշտոնական կայքadmrussa.ru​(ռուս.)
Ստարայա Ռուսա (Ռուսաստան)##
Ստարայա Ռուսա (Ռուսաստան)

Ստարայա Ռուսա (հին-ռուս.՝ Рѹса), քաղաք (1167 թվականից) Ռուսաստանի եվրոպական մասում՝ Նովգորոդի մարզում, որտեղ նույնանուն շրջանի վարչական կենտրոնն է։ Մարզային նշանակության քաղաք է[2]։ 1994[3]—2003 թվականներին քաղաքի զբաղեցրած տարածքը կազմել է 24 քառակուսի կիլոմետր, իսկ 2005 թվականից՝ 18,54 կմ²[4]։

Մինչև 1552 թվականը կոչվել է Ру́са[5]։ 2015 թվականի ապրիլի 6ին Ստարայա Ռուսային շնորհվել է մարտական փառքի քաղաքի պատվավոր կոչում։

Ստարայա Ռուսան նույնանուն շրջանի խոշորագույն բնակավայրն է, իսկ Նովգորոդի մարզում բնակչության թվով գրավում է երրորդ տեղը։ Ընդ որում՝ այդ ցուցանիշը վերջին տասնամյակների ընթացքում անընդհատ նվազել է․ 1989 թվականի տվյալներով եղել է 41․538, 2002 թվականի տվյալներով՝ 35․511, 2010 թվականի տվյալներով՝ 31․809, 2021 թվականի տվյալներով՝ 27 487։

Ժողովրդագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչության թվաքանակը
1856[6]1897[6]1913[6]1926[7]1931[6]1939[8]1959[9]
8000↗15 200↗17 000↗21 511↘18 400↗37 258↘25 409
1967[6]1970[10]1979[11]1989[12]1992[6]1996[6]1998[6]
↗32 000↗34 577↗40 439↗41 538↗41 600↘41 200↘41 100
2000[6]2001[6]2002[13]2003[6]20042005[6]2006[6]
↘40 900→40 900↘35 511↘35 500↘34 700↘34 435↘34 175
2007[6]2008[6]2009[14]2010[15]2011[6]2012[16]2013[7]
↘33 694↘33 335↘32 795↘31 809↘31 800↘30 901↘30 371
2014[17]2015[18]2016[19]2017[20]2018[21]2019[22]2020[23]
↘29 979↘29 728↘29 489↘29 019↘28 483↘28 043↘27 739
2021[24]
↘27 487

Կլիմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Staraya Russa (extremes 1936-present)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 10.2
(50.4) 		10.9
(51.6) 		18.3
(64.9) 		26.4
(79.5) 		32.6
(90.7) 		34.2
(93.6) 		35.4
(95.7) 		36.4
(97.5) 		31.2
(88.2) 		24.0
(75.2) 		13.6
(56.5) 		12.2
(54) 		36.4
(97.5)
Միջին բարձր °C (°F) −2.9
(26.8) 		−2.4
(27.7) 		3.2
(37.8) 		11.3
(52.3) 		17.9
(64.2) 		21.6
(70.9) 		23.9
(75) 		22.2
(72) 		16.4
(61.5) 		9.1
(48.4) 		2.4
(36.3) 		−1.2
(29.8) 		10.12
(50.22)
Միջին օրական °C (°F) −5.4
(22.3) 		−5.6
(21.9) 		−0.9
(30.4) 		6.1
(43) 		12.3
(54.1) 		16.3
(61.3) 		18.6
(65.5) 		16.7
(62.1) 		11.5
(52.7) 		5.7
(42.3) 		0.2
(32.4) 		−3.3
(26.1) 		6.02
(42.84)
Միջին ցածր °C (°F) −8.3
(17.1) 		−8.9
(16) 		−4.7
(23.5) 		1.4
(34.5) 		6.6
(43.9) 		10.8
(51.4) 		13.2
(55.8) 		11.5
(52.7) 		7.2
(45) 		2.7
(36.9) 		−2.0
(28.4) 		−5.8
(21.6) 		1.97
(35.57)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −41.5
(−42.7) 		−40.1
(−40.2) 		−31.1
(−24) 		−26.5
(−15.7) 		−5.5
(22.1) 		−0.2
(31.6) 		4.0
(39.2) 		0.3
(32.5) 		−6.0
(21.2) 		−13.2
(8.2) 		−27.5
(−17.5) 		−40.6
(−41.1) 		−41.5
(−42.7)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 44.5
(1.752) 		35.6
(1.402) 		32.0
(1.26) 		40.0
(1.575) 		60.2
(2.37) 		74.0
(2.913) 		78.9
(3.106) 		75.0
(2.953) 		53.9
(2.122) 		61.8
(2.433) 		56.4
(2.22) 		45.1
(1.776) 		657.4
(25.882)
աղբյուր: pogoda.ru.net[25]

Տնտեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդյունաբերություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս Ստարայա Ռուսայում գործող խոշորագույն ձեռնարկությունը օդանավերի վերանորոգման գործարանն է։ Նախկինում խոշորներից մեկն էլ մեխանիկական գործարանն էր, որը 2011 թվականին սնանկացել է և այլևս չի վերագործարկվել[26]։

Տրանսպորտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքն ունի օդանավակայան, երկաթուղային կայարան, նավամատույց ու նավանորոգարան, համապետական ու տեղական նշանակության ավտոճանապարհների խիտ ցանց։

«Ստարայա Ռուսա» առողջարանը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1828 թվականից գործում է «Ստարայա Ռուսա» առողջարանը, որտեղ բուժական նպատակներով օգտագործվում են տեղական հանքային ջրերը։ Կիրառվում է նաև ցեխաբուժությունը։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ենթադրվում է, որ բնակավայրը հիմնադրվել է 10-րդ դարի կեսերին։ Առաջին անգամ հիշատակվել է 1167 թվականին գրված մի ժամանակագրության մեջ, Ռուսա (Cyrillic: Руса) անունով[27]՝ որպես Նովգորոդյան Հանրապետության երեք կարևոր քաղաքներից մեկը՝ Պսկովի ու Լադոգայի հետ մեկտեղ։ Պսկովի անկախացումից հետո դարձել է երկրորդ կարևոր բնակավայրը և առևտրական կենտրոնն այդ հանրապետությունում՝ անմիջականորեն հաջորդելով Մեծ Նովգորոդին։ 15-րդ դարի վերջերին ունեցել է շուրջ մեկ հազար տնային տնտեսություն։ Ժամանակի ընթացքում դարձել է աղի արտադրության խոշորագույն կենտրոնը նովգորոդյան տարածաշրջանում[28]։

Քաղաքի փայտե ամրաշինությունները հրո ճարակ են դարձել 1190, ապա՝ նաև 1194 թվականին, որից հետո փոխարինվել են քարե կառույցներով։ 1478 թվականին Ռուսան, Մեծ Նովգորոդի հետ, մտել է Մոսկովյան մեծ իշխանության կազմի մեջ։

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հուշանշան՝ քաղաքի առասպելական հիմնադիր Ռուսի պատվին
    Հուշանշան՝ քաղաքի առասպելական հիմնադիր Ռուսի պատվին
  • «Доблестным Вильманстрандцам» հուշարձանը
    «Доблестным Вильманстрандцам» հուշարձանը
  • Սբ․ Երրորդության եկեղեցին
    Սբ․ Երրորդության եկեղեցին
  • Առողջարանը․ մինչհեղափոխական ժամանակաշրջանի բացիկ
    Առողջարանը․ մինչհեղափոխական ժամանակաշրջանի բացիկ
  • Հուշամետաղադրամ «Ռուսաստանի հին քաղաքները» շարքից, 2002 թ.
    Հուշամետաղադրամ «Ռուսաստանի հին քաղաքները» շարքից, 2002 թ.
  • Հուշամետաղադրամ «Մարտական փառքի քաղաքներ» շարքից, 2016 թ.
    Հուշամետաղադրամ «Մարտական փառքի քաղաքներ» շարքից, 2016 թ.
  • Ջրմուղ աշտարակը (1908—1909) և Տաճարի հրապարակի շատրվանը (2021 թ․ հուլիս)
    Ջրմուղ աշտարակը (1908—1909) և Տաճարի հրապարակի շատրվանը (2021 թ․ հուլիս)
  • Տաճարի հրապարակի տեսքը ջրմուղ աշտարակից
    Տաճարի հրապարակի տեսքը ջրմուղ աշտարակից
  • Տեսարան քաղաքից
    Տեսարան քաղաքից

Քաղաքին առնչված անվանի մարդիկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Սերգեյ Ռախմանինով (1873—1943) — կոմպոզիտոր, դաշնակահար, դիրիժոր
  • Գլեբ Ալյոխին (1907—1987) — գրող
  • Ֆեոդոր Դոստոևսկի (1821—1881) — գրող․ 1876 թվականից տուն է ունեցել Ստարայա Ռուսայում
  • Ալեքսանդր Մեդվեդև (1916 − 1984) — հնագետ, 1966-1978 թթ․ լայնամասշտաբ պեղումներ է իրականացրել Ստարայա Ռուսայում
  • Նիկոլայ Մերպերտ (1922—2012) — հնագետ
  • Վալենտինա Միրոնովա (1943—2002)— հնագետ, 1960-ական թվականներին մասնակցել է Ստարայա Ռուսայում իրականացված պեղումներին, 1985-1997 թթ․ ղեկավարել արշավախումբը
  • Նիկոլայ Տոմսկի (1900—1984) — քանդակագործ
  • Դանիիլ Գրանին (1919—2017) — գրող, կինոսցենարիստ, սոցիալիստական աշխատանքի հերոս, Ռուսաստանի և ԽՍՀՄ պետական մրցանակների դափնեկիր, Սանկտ Պետերբուրգի պատվավոր քաղաքացի[29]
  • Միխայիլ Շուլց (1919—2006) — ֆիզիկո-քիմիկոս, ԽՍՀՄ և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիաների իսկական անդամ, սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1991).
  • Մարինա Լուկյանովա (ծնվ. 1960) — նկարչուհի

Քույր քաղաքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (ռուս.)
  2. ↑ «Постановление от 8 апреля 2008 г. № 121 «О Реестре административно-территориального устройства области»». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 18-ին.
  3. ↑ Вязинин, 1994, էջ 3
  4. ↑ Состояние окружающей природной среды Новгородской области в 2006 году: обзор / Комитет по охране окружающей среды и природных ресурсов Новгородской области; отв. за вып. Н. А. Красильников. — Великий Новгород, 2008. — 267 с. — С. 39.
  5. ↑ Наша новгородская земля / Орлов С. Н., Дейч Г. М., Андреева В. А. и др. — Л.: Лениздат, 1981. — 112 с.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 «Народная энциклопедия «Мой город». Старая Русса» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-28-ին. Վերցված է 2014-06-17-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.
  8. ↑ «Великая Отечественная война. Юбилейный статистический сборник. 2015» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-01-16-ին. Վերցված է 2015-04-23-ին.
  9. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  10. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  11. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  12. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  13. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  14. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  15. ↑ «Всероссийская перепись населения 2010 года. 12. Численность населения муниципальных районов, поселений, городских и сельских населённых пунктов Новгородской области» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-03-30-ին. Վերցված է 2014-02-02-ին.
  16. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  17. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  18. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-23-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  20. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  21. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  22. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  23. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
  24. ↑ «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.
  25. ↑ «Климат Старой Руссы» (Russian). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  26. ↑ Итоги социально-экономического развития Старорусского муниципального района за 2011 год. admrussa.ru (ռուսերեն). Администрация Старорусского муниципального района. 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 23-ին.
  27. ↑ Энциклопедия Города России. Moscow: Большая Российская Энциклопедия. 2003. էջ 440. ISBN 5-7107-7399-9.
  28. ↑ Bernadsky, Viktor Nikolayevich (1961). Новгород и новгородская земля в XV веке (Novgorod and the Novgorod Land in the 15th century). Leningrad: USSR Academy of Sciences. էջեր 134–144.
  29. ↑ «Соборная Сторона». russa.narod.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 8-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստարայա Ռուսա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 4469027-7 · LCCN: n81114430 · NKC: ge582401 · SUDOC: 158436822 · VIAF: 154782833 · WorldCat VIAF: 154782833
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ստարայա_Ռուսա&oldid=9750322» էջից