Սվեն Ֆոյն

Սվեն Ֆոյն;
Ծնվել է	հուլիսի 9, 1809
Ծննդավայր	Տյոնսբերգ, Վեստֆոլ, Էստլանն, Նորվեգիա
Մահացել է	նոյեմբերի 30, 1894 (85 տարեկան)
Մահվան վայր	Nøtterøy, Վեստֆոլ, Էստլանն, Նորվեգիա
Գերեզման	Nøtterøy և Tønsberg old churchyard
Քաղաքացիություն	Նորվեգիա
Մասնագիտություն	ճանապարհորդ հետազոտող, գործարար և whaler
Ամուսին	Elise Wærenskjold?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	և
	Svend Foyn Վիքիպահեստում

Սվեն Ֆոյն (նորվ.՝ Svend Foyn, հուլիսի 9, 1809(1809-07-09)^[1], Տյոնսբերգ, Վեստֆոլ, Էստլանն, Նորվեգիա^[2] - նոյեմբերի 30, 1894(1894-11-30)^[1]^[3], Nøtterøy, Վեստֆոլ, Էստլանն, Նորվեգիա^[4]), նորվեգացի գյուտարար, նավային և կետորսական նավերի մագնատ։ Առաջին հերթին հայտնի է իր հարպունային նետի գյուտով, որը հանդիսանում է համաշխարհային պատմության ամենակարևոր իրադարձություններից մեկը կետորսության տարածման ու ընդարձակման գործում^[8]։

Անձնական կյանք

Սվեն Ֆոյնը ծնվել է 1809 թվականի հուլիսի 9-ին Թյոնսբերգում։ Նրա անձնական կյանքի վերաբերյալ տեղեկություններ բավականին քիչ են պահպանվել։ Հայրը Լաուրենտի Ֆոյնն էր, իսկ մայրը՝ Բենտրե Ագերը։ 1839 թվականին Սվեյն Ֆոյնը ամուսնանում է Էլիս Ամալի Թվիդի հետ։ Այդ կնոջից ապագա գյուտարարը ամուսնալուծվում է 1842 թվականին, սակայն մինչև կյանքի մայրամուտն ու վախճանը ջերմ հարաբերությունների մեջ եղավ նրա հետ։ Էլիս Ամալին հետո տեղափոխվում է Միացյալ Նահանգներ և հայտնի բանաստեղծուհի ու Թեքսաս նահանգի հետազոտող է դառնում։

1849 թվականին Սվեն Ֆոյնը ամուսնանում է Մագդալինա Մարգրեթ Բյուլի հետ, որի հետ ապրեց ցկյանս^[9]։

Կարիերա

Սվեն Ֆոյնի կյանքի ամենահայտնի իրադարձությունը, որը թերևս հեղափոխական նշանակություն ունեցավ ամբողջ աշխարհում, համարվում է հարպունային կետորսական թնդանոթի հայտնագործությունը։ Այն բավականին դյուրացրեց կետորսությամբ զբաղվողների վտանգները^[10]։ Իր գյուտը Սվեն Ֆոյնը արտոնագրում է 1870 թվականին^[11]։ Շուտով նրա հայտագործությունից սկսեցին օգտվել ոչ միայն հայրենի Նորվեգիայի կետորսները, այլև Միացյալ Թագավորության, Ռուսաստանի, Ճապոնիայի և այլ ծովային երկրների կետորսները^[12]։

Բացի վերոնշյալ գյուտից, Սվեն Ֆոյնը նաև առաջին կետորսական նավն է վերաձևափոխել շոգեմեքենայով շարժիչի համար, որը ունակ էր բացել ժամում 13 կիլոմետր/ժամ^[13] արագության։

Սվեն Ֆոյնին Նորվեգիայի կառավարությունը պարգևատրել է Սուրբ Օլաֆի շքանշանով դեռևս 1853 թվականին։ Իսկ 1893 թվականին նաև Մեծ խաչի շքանշանով է պարգևատրվում հայտնի գյուտարարը։

Բացի գյուտարարի և արդյունաբերողի գործունեությունից, Սվենը հանդես է եկել նաև որպես պիոներ, ով բարձրացրել է աշխատակիցների սոցիալական պայմանները։ 1857-ից 1870 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում նրա անձնական միջոցներով իր աշխատակիցների համար կառուցվել է մեծ բնակարանային համալիր։

Սվեն Ֆոյնի կողմից է բացվել Նորվեգիայում առաջին մանկապարտեզը։

Հիշատակ

Այն տունը, որտեղ անցկացրել է իր մանկությունը գյուտարար ու արդյունաբերող Սվեն Ֆոյնը, այժմ պահպանվում է Նորվեգիայի կառավարության կողմից որպես պատմական հուշարձան։ Սա Թյոնսբերգում միակ պահպանված 18-րդ դարի կառույցն է^[14]։

Անդերս Սվյորի կողմից քանդակված Սվեն Ֆոյնի հուշարձանը տեղադրվել է 1915 թվականին հայրենի քաղաք Թյոնսբերգում^[15]^[16]^[17]։

Նրա անունով շատ աշխարհագրական օբյեկտներ են անվանվել Արկտիկայում և Անտարկտիդայում^[18]^[19]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Geni(բազմ․) — 2006.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Digital Archives
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 lokalhistoriewiki.no(նորվ.) — 2008.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Geni(բազմ․) — 2006.
↑ Digital Archives
↑ https://lokalhistoriewiki.no/wiki/T%C3%B8nsberg_gamle_kirkeg%C3%A5rd
↑ Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
↑ Svend Foyn’s bomb-tipped harpoon fired from a gun forever changed whaling. (Marine Science. Modern Whaling)
↑ Elise Amalie Tvede Wærenskjold (Handbook of Texas)
↑ «Modern Whaling, 1861—1987, (New Bedford Whaling Museum)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
↑ «The Harpoon Gun(Arctic Website)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
↑ «Greenland Whaling — Whales and Whaling(Cool Antarctica)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
↑ «Modern Whaling, 1861—1987 (New Bedford Whaling Museum)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
↑ «Svend and Lena Foyn (Go Norway)». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
↑ The Discovery of King Karl Land, Spitsberge (Adolf Hoel, The Geographical Review Vol. XXV, No. 3, Pp. 476—478, American Geographical Society, New York. July, 1935)
↑ Store norske leksikon, Aschehoug & Gyldendal
↑ Hvalfanger Svend Foyn f. 1809- d. 1894 (Tønsberg Atrractions)
↑ «Foynøya». Norwegian Polar Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.
↑ Henriksen, Petter (ed.). «Foynøya». Store norske leksikon (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.{{cite encyclopedia}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Գրականություն

Gill, Peter (2001) Whales Dolphins & Porpoises (Springfield, MA.: Federal Street Press)
Jacobsen, Alf R. Svend Foyn. Fangstmann og nasjonsbygger (Oslo:Aschehoug, 2008)
Nielsen, Aage Krarup (1942) En Hvalfangerfaerd: Gennem Troperne til Sydishavet(Kobenhavn: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag)
Tønnessen, J.N.; And A.O. Johnsen (1982) The History Of Modern Whaling. (translated By R.I. Christophersen. University Of California Press)
Henrik Johan Bull (1898) Sydover. Ekspeditionen til Sydishavet i 1893—1895 (British Library, Historical Print Editions) ISBN 978-1-241-41827-4

Արտաքին հղումներ

Hvalfangstmuseet i Sandefjord
Norsk Polarhistorie biografiside om Svend Foyn(չաշխատող հղում)
Hvalfangstarkiver.no

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սվեն Ֆոյն» հոդվածին։

[_d75d7574273c432d-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Geni(բազմ․) — 2006.

[_65874f1ba3bfc07b-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Digital Archives

[_b911a3dda4e7d7e2-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 lokalhistoriewiki.no(նորվ.) — 2008.

[_d12039e1b1bc129e-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Geni(բազմ․) — 2006.

[_ff9a817dc564b9a9-5] Digital Archives

[_3de8a5edd685530b-6] ttps://lokalhistoriewiki.no/wiki/T%C3%B8nsberg_gamle_kirkeg%C3%A5rd

[_d0cb82d3262b96b7-7] Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502

[8] Svend Foyn’s bomb-tipped harpoon fired from a gun forever changed whaling. (Marine Science. Modern Whaling)

[9] Elise Amalie Tvede Wærenskjold (Handbook of Texas)

[10] «Modern Whaling, 1861—1987, (New Bedford Whaling Museum)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.

[11] «The Harpoon Gun(Arctic Website)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.

[12] «Greenland Whaling — Whales and Whaling(Cool Antarctica)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.

[13] «Modern Whaling, 1861—1987 (New Bedford Whaling Museum)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.

[14] «Svend and Lena Foyn (Go Norway)». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.

[15] The Discovery of King Karl Land, Spitsberge (Adolf Hoel, The Geographical Review Vol. XXV, No. 3, Pp. 476—478, American Geographical Society, New York. July, 1935)

[16] Store norske leksikon, Aschehoug & Gyldendal

[17] Hvalfanger Svend Foyn f. 1809- d. 1894 (Tønsberg Atrractions)

[18] «Foynøya». Norwegian Polar Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.

[snl-19] Henriksen, Petter (ed.). «Foynøya». Store norske leksikon (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.{{cite encyclopedia}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]