«Ներսես Ե Աշտարակեցի»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ վիքիֆիկացում |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{unreferenced}} |
|||
{{Տեղեկաքարտ Կաթողիկոս |
{{Տեղեկաքարտ Կաթողիկոս |
||
| հայերեն անուն =Ներսես Ե Աշտարակեցի |
| հայերեն անուն =Ներսես Ե Աշտարակեցի |
||
| անուն ծնվելիս = Թորոս Հարությունի Շահազիզյան |
|||
| պատկեր =Портрет Нерсеса Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg |
|||
| եկեղեցի = {{դրոշավորում|ՀԱԵ}} |
|||
| տիտղոս = [[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս|'''Ամենայան Հայոց Կաթողիկոս''']] (122-րդ) |
| տիտղոս = [[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս|'''Ամենայան Հայոց Կաթողիկոս''']] (122-րդ) |
||
| ժամանակ = [[1843]]-[[1857]] թթ. |
| ժամանակ = [[1843]]-[[1857]] թթ. |
||
| Տող 18. | Տող 15. | ||
| նախորդ = [[Հովհաննես Ը Կարբեցի|Հովհաննես Ը]] |
| նախորդ = [[Հովհաննես Ը Կարբեցի|Հովհաննես Ը]] |
||
| հաջորդ =[[Մատթեոս Ա Կոնստանդնուպոլսեցի|Մատթեոս Ա]] |
| հաջորդ =[[Մատթեոս Ա Կոնստանդնուպոլսեցի|Մատթեոս Ա]] |
||
}} |
|||
'''Ներսես Ե Աշտարակեցի''', [[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս]] ([[1843]]-[[1857]] թթ.), ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ: Հաջորդել է [[Հովհաննես Ը Կարբեցի|Հովհաննես Ը Կարբեցուն]]: |
'''Ներսես Ե Աշտարակեցի''', [[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս]] ([[1843]]-[[1857]] թթ.), ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ: Հաջորդել է [[Հովհաննես Ը Կարբեցի|Հովհաննես Ը Կարբեցուն]]: |
||
| Տող 59. | Տող 55. | ||
Պատկեր:Tombstone - Nerses V.JPG|Ներսես կաթողիկոսի գերեզմանը [[Էջմիածնի Մայր Տաճար]]ի մոտ |
Պատկեր:Tombstone - Nerses V.JPG|Ներսես կաթողիկոսի գերեզմանը [[Էջմիածնի Մայր Տաճար]]ի մոտ |
||
Պատկեր:Nerses Ashtaraketsi Statue.jpg|Ներսես Աշտարակեցու արձանը [[Աշտարակ]]ում, [[Հայաստան]] |
Պատկեր:Nerses Ashtaraketsi Statue.jpg|Ներսես Աշտարակեցու արձանը [[Աշտարակ]]ում, [[Հայաստան]] |
||
</gallery> |
|||
{{կաթողիկոսներ}} |
|||
{{Անձ-անավարտ}} |
|||
{{ՀԱԵ-անավարտ}} |
|||
== Արտաքին հղումներ == |
|||
* [http://araratian-tem.am/media/Qrist.%20Hayast..pdf Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, էջ 782] |
|||
* [http://www.a1plus.am/am/culture/2004/06/4/6665 Ներսես Աշտարակեցի] |
|||
[[Կատեգորիա:1770 ծնունդներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:1857 մահեր]] |
|||
[[Կատեգորիա:Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Աշտարակ քաղաքում ծնվածներ]] |
|||
[[en:Nerses V]] |
|||
[[fi:Nerses V]] |
|||
[[fr:Nersès V d'Achtarak]] |
|||
[[ru:Нерсес V]] |
|||
14:28, 18 Հոկտեմբերի 2012-ի տարբերակ
{{Տեղեկաքարտ Կաթողիկոս
| հայերեն անուն =Ներսես Ե Աշտարակեցի
| տիտղոս = Ամենայան Հայոց Կաթողիկոս (122-րդ)
| ժամանակ = 1843-1857 թթ.
| թիվ = 1770 փետրվարի 13
| վայր = Աշտարակ
| կրթություն =Էջմիածնի ժառանգավորաց դպրոց
| մահացել=Փետրվարի 13, 1857 թ.
| վայր մահվան=
Ռուսական կայսրություն Էջմիածին
| վանականության ընդունում =
| ձեռնադրում = 1843 թ.
| թաղված=
Հայաստան [[Պատկեր:|22x20px|border |Վաղարշապատ]] Վաղարշապատ
| Վիքիպահեստում =
| նախորդ = Հովհաննես Ը
| հաջորդ =Մատթեոս Ա
Ներսես Ե Աշտարակեցի, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս (1843-1857 թթ.), ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ: Հաջորդել է Հովհաննես Ը Կարբեցուն:
Կենսագրություն
Իսկական անունն է Թորոս Հարությունի Շահազիզյան: Ծնվել է 1770 թ-ի փետրվարի 13-ին Աշտարակում, սովորել է Էջմիածնի ժառանգավորաց դպրոցում և ստացել հոգևոր կոչում:1808 թ. նա դառնում է նորաստեղծ Սինոդի անդամ և ազդեցիկ դիրք գրավում Էջմիածնի հոգևորականության մեջ:Ապա գործուն մասնակցություն է ունենում 1804-1813 թթ. ռուս-պարսկական և 1806-1812 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմներին` նպաստելով Մայր աթոռի հետ ցարական կառավարության քաղաքական կապերի ամրապնդմանը:
1814-ին Ներսես արքեպիսկոպոսը նշանակվում է Վրաստանի հայության հոգևոր առաջնորդ և տեղափոխվում Թիֆլիս: Նա ձեռնամուխ է լինում բարեկարգելու իր խնամքին հանձնված թեմը և Թիֆլիսը դարձնելու հայության մտավոր կենտրոն: Նրա ջանքերով 1824 թ. այստեղ բացվում է հայկական դպրոց, որը հետագայում կոչվում է Ներսիսյան: Նորաբաց դպրոցում հիմնվում է նաև տպարան: Սկիզբ է առնում հրատարակչական գործը:
Ներսես Աշտարակեցին Թիֆլիսում սերտ կապեր է հաստատում Կովկասի ռուսական իշխանությունների ու ղեկավար գործիչների հետ: Աշտարակեցու բեղմնավոր գործունեության շնորհիվ Վրաստանի հայ համայնքը դառնում է հայոց հասարակական-քաղաքական ու մշակութային կյանքի ազդեցիկ կենտրոններից մեկը:
1826 թ-ի ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ կազմակերպել է հայկական կամավորական խմբեր, անձամբ մասնակցել Երևանի, Էջմիածնի, Սարդարապատի ազատագրմանը:
Նշանակալից դեր է կատարել Պարսկաստանից հայերի ներգաղթի կազմակերպման գործում: Ռուսաստանի հովանավորության ներքո հայկական ինքնավարություն ստեղծելու՝ Ներսես արք. Աշտարակեցու ձգտումները շուտով հարուցել են ցարական կառավարության դժգոհությունը, և նա հեռացվել է Անդրկովկասից՝ նշանակվելով Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիայի հայոց թեմի առաջնորդ (1828):
Ընտրվելով կաթողիկոս՝ Ներսես Աշտարակեցին վերադարձել է Էջմիածին, դիմադրել Հայ եկեղեցու նկատմամբ ցարական կառավարության ոտնձգություններին, զբաղվել հասարակական, կրթական և շինարարական գործունեությամբ: Նրա ջանքերով կարգավորվել են Մայր աթոռի և Կոստանդնուպոլիսի հայոց պատրիարքարանի հարաբերությունները:
Մահացել է 1857 թ-ի փետրվարի 13-ին Թիֆլիսում:
Էջմիածնում, Ներսես Ե Աշտարակեցի կաթողիկոսի շիրմաքարին փորագրված է` «Պաշտպան հայրենյաց»:
Նրան հաջորդել է Մատթեոս Ա Կոնստանդնուպոլսեցին:
Գործունեությունը
1840-ական թթ. կեսից Ներսես Աշտարակեցու ուշադրության կենտրոնում առավելապես տնտեսական խնդիրներն էին: Նրա առաջնահերթ նպատակն է դարձել վերականգնել կաթողիկոսի՝ «Պոլոժենիե»-ով ոտնահարված իրավունքները: Դրա համար հարկ էր կայունացնել Հայ եկեղեցու տնտեսական վիճակը: Նրա գահակալությունը եղել է անզիջում պայքար Հայ եկեղեցու ազգային ավանդական կարգի պահպանման համար, և այդ պայքարում կաթողիկոսը հաճախ է անտեսել «Պոլոժենիե»-ն և գործել ինքնուրույն: Իր ձեռքում կենտրոնացնելով եկեղեցական ողջ իշխանությունը՝ Ներսես Կաթողիկոսը չի համալրել Սինոդի կազմը, ամլության է մատնել նրա գործունեությունը՝ չհաստատելով Սինոդի արձանագրությունները: Թեմերում իր նշանակած ներկայացուցիչների միջոցով սահմանափակել է թեմակալ առաջնորդների իրավունքները և աչալրջորեն վերահսկել աթոռապատկան եկամուտները:
Չբավարարվելով այդ ամենով՝ կազմել է տվել Հայ եկեղեցու նոր կանոնադրություն, որով Հայ եկեղեցու գործերի վարչությունը կենտրոնացվել է կաթողիկոսի ձեռքում: Իր հիմքում ունենալով Հայ եկեղեցու ավանդական կարգը, այն իրենից ներկայացրել է «Պոլոժենիե»-ին բոլորովին հակադիր մի կանոնադրություն: Այդ պատճառով այն չի ներկայացրել ցարական կառավարության հաստատմանը՝ քաջ գիտակցելով, որ վերջինս հավանություն չի տալու դրան, սակայն գործել է համաձայն Հայ եկեղեցու կանոնադրության իր տարբերակի: Դրանով նա ի չիք է դարձրել ցարական կառավարության հետապնդած նպատակները: Կաթողիկոսը, շատ շուտ հասու լինելով ցարիզմի իրական նպատակներին և ազատվելով Ռուսաստանի հովանավորության ներքո հայկական ինքնավարություն ստեղծելու պատրանքներից, իր տիրական ձեռքով ուղղություն է տվել ազգային-պահպանողական մի հոսանքի, որի խնդիրն ամենից առաջ Հայ եկեղեցու ազգային ոգու և ավանդական կարգի պահպանումն էր:
1826-1828թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի առաջին օրերից սկսած` Ներսես Աշտարակեցին կազմակերպչական մեծ աշխատանք է կատարում հայության մեջ: Պատերազմի սկզբին նա մի հայրենասիրական կոչ է ուղղում բովանդակ հայ ժողովրդին:, որով հարդորում էր զենք վերցնել և ռուս զինվորների հետ ուս ուսի տված կռվել թշնամու դեմ: Թիֆլիսում կազմակերպելով հայկական կամավորական ջոկատներ` մասնակցում է ռուսական զորքերի երևանյան երրորդ արշավանքին: 1827 թ. ռուսական զորքերը կամավորական ջոկատների հետ միասին գրավում են Երևանը: Մի քանի օր անց ստեղծվում է Երևանի ժամանակավոր վարչություն, որի կազմի մեջ ընդգրկվում է նաև Ներսես Աշտարակեցին: Նրա ջանքերով անմիջապես կազմվում է 1000 հոգուց բաղկացած հայկական մի զորամաս, որը ռուսական զորքերի հետ ապահովելու էր կարգ ու կանոնը երկրում: Ներսես արքեպիսկոպոսի ռուսանպաստ դիրքորոշումը, ռուսական զորքերին ու իշխանություններին ցույց տված ծառայությունները բազմիցս արժանանում են ցարական կառավարության բարցձր գնահատականին: 1828 թ. հունվարին Ներսես Աշտարակեցուն շնորհվում է Ալեքսանդր Նևսկու շքանշան: Ներսես Աշտարակեցին իր եռանդուն գործունեությունը շարունակում է նաև ռուս-պարսկական պատերազմից հետո, երբ Արևելյան Հայաստանը միացվում է Ռուսաստանին: Նրա գլխավոր հոգսը դառնում է պարսկահայերի ներգաղթի կազմակերպումը: Գիտակցելով ներգաղթի կարևորությունը հայերի ազգահավաքման գործում` Ներսես Աշտարակեցին հատուկ պատվիրակների միջոցով բացատրական լայն աշխատանք է ծավալում պարսկահայերի շրջանում` հորդորելով նրանց գաղթել Արևելյան Հայաստան: Իսկ երբ սկսվում է գաղթը, նա ջանք չի խնայում` հայկական մարզում գաղթականների ընդունման, բնակեցման և կյանքի համար քիչ թե շատ տանելի պայմանների ստեղծման համար: Ռուս-պարսկական պատերազմից հետո Կովկասում ռուսական բանակի հրամանատար գեներալ Ի. Պասկևիչը հալածանքներ է սկսում Հայաստանի ինքնավարության համար պայքարող հայ գործիչների դեմ, որոնցից ամենանշանավորը Ներսես Աշտարակեցին էր: Անտեսելով Աշտարակեցու մատուցած ծառայությունները` Պասկևիչը ամեն ինչ անում է` նրան պատերազմից հեռացնելու համար: Աշտարակեցին մեղադրվում է մուսուլման բնակչությանը հալածելու, արքունի գանձարանի հաշվին Էջմիածնի հարստությունները մեծացնելու, հայկական բանակ կազմակերպելու կեղծ մաղադրանքների մեջ: Նա շուտով ազատվում է Երևանի ժամանակավոր վարչության անդամությունից, իսկ 1828 թ. մայիսին որպես թեմի առաջնորդ ուղարկվում է հեռավոր Բեսարաբիա: Այս քայլով ցարական իշխանությունները ցանկանում էին անվանի հոգևորականին հեռու պահել հայոց պետականության վերականգնման համար պայքարից:
Եկեղեցու և կառավարության հարաբերություններում արմատական դիրքորոշում որդեգրած Ներսես Աշտարակեցին վարել է շատ ավելի զգուշավոր քաղաքականություն, երբ խոսքը հայ ժողովըրդի և տվյալ տերության (Ռուսաստան, Թուրքիա, Պարսկաստան) փոխհարաբերությունների մասին էր: Իր կոնդակներով, գրություններով շարունակաբար հորդորել է հայության տարբեր հատվածներին զերծ մնալ անխոհեմ քայլերից, որոնք առաջ կբերեին տվյալ տերության դժգոհությունը և հակազդեցությունը:
Պատկերներ
<gallery> Պատկեր:Tombstone - Nerses V.JPG|Ներսես կաթողիկոսի գերեզմանը Էջմիածնի Մայր Տաճարի մոտ Պատկեր:Nerses Ashtaraketsi Statue.jpg|Ներսես Աշտարակեցու արձանը Աշտարակում, Հայաստան