«Պաուլ Ցելան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ Robot: he:פאול צלאן is a featured article
Տող 222. Տող 222.
[[Կատեգորիա:Ռումինացի բանաստեղծներ]]
[[Կատեգորիա:Ռումինացի բանաստեղծներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի հրեաներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի հրեաներ]]
{{Link FA|he}}


[[ar:باول تسيلان]]
[[ar:باول تسيلان]]

18:16, 2 Սեպտեմբերի 2012-ի տարբերակ


Պաուլ Ցելան
Paul Celan
Դիմանկար
Գերմանալեզու
Ծնվել է23 Նոյեմբերի, 1920
ԾննդավայրՉերնովից
Մահացել է20 Ապրիլի, 1970
Մահվան վայրՓարիզ
ԳերեզմանCimetière parisien de Thiais
ՔաղաքացիությունՖրանսիա
ԱզգությունԳերմանական հրեա
ԿրթությունՉեռնովցիի համալսարան
ԵրկերDeath Fugue? և Language Mesh?
Մասնագիտությունբանաստեղծ, երգերի հեղինակ, ակնարկագիր և թարգմանիչ
ԱմուսինԺիզել Լեստրանժ
Պարգևներ և
մրցանակներ
Կայքcelan-projekt.de
Ստորագրություն
Պատկեր:Պ. Ցելանի
 Paul Celan Վիքիպահեստում

Պաուլ Ցելան (գերմ.՝ Paul Celan [paʊl ˈtselan], (* 1920 թ. նոյեմբերի 23 Չերնովից (այն ժամանակ՝ Ռումինիա, այժմ` Ուկրաինա), † հավանաբար 1970 թ. ապրիլի 20, Փարիզ): (Բուն անունը` Պաուլ Անցել, որը գրաշրջությամբ (անագրամա) դարձել է Ցելան) 20-րդ դարի գերմանալեզու նշանավոր բանաստեղծներից է, ում ստեղծագործությունը թարգմանված է աշխարհի բազմաթիվ լեզուներով: Սկսելով հիմնականում ֆրանսիական սյուրռեալիզմի ավանդներով` Պ. Ցելանը վերջին ժողովածուներում մխրճվում է գերմաներենի հերմենևտիկական նրբությունների մեջ` հասնելով բառի էկզիստենցիալիստական արմատներին: Ավելացրած նրա պոեզիայի գրաֆիկական նրբագիծը, արտակարգ երաժշտականությունը, հրեական և համաշխարհային մշակույթի հետ բազմաթիվ զոգորդությունները, աղերսները և առնչությունները, որոնք այդ բանաստեղծությունը 20-րդ դարի երկրորդ կեսի համաեվրոպական պոեզիայի մեջ եզակի, գրեթե անձեռակերտ մի ձեռագիր են դարձնում: Մեծ է Ցելանի ավանդը նաև թարգմանության ասպարեզում:

ԿՅԱՆՔԸ

Պաուլ Ցելանը ծնվել է Ռումինիայում, Բուկովինայի կենտրոն Չերնովիցում, գերմանախոս հրեական ընտանիքում:

Սկզբում այցելել է գերմանական, իսկ այնուհետև եբրայական դպրոց: Հինգ տարի սովորել է ռումինական, իսկ ապա ուկրաինական գիմազիաներում: 1938 թ.-ին սկսել է բժկություն սովորել Տուրսում, սակայն մի տարի անց վերադարձել է Ռումինիա` ռոմանիստիկա ուսանելու համար: 1940 թ.-ին Բուկովինան և նրա հետ միասին նաև Ցելանի հայրենի քաղաքը` Չերնովիցը, անցնում են ՍՍՀՄ տիրապետության տակ: 1941 թ.-ին, երբ ռումինական և գերմանական զորքերը գրավում են Չերնովիցը, նաև այնտեղ սկսվում է հրեաներին գետտո տեղափոխելու պրոցեսը: Ցելանի ծնողները տեղահանվել են 1942 թ.-ին: Հայրը մահացել է ճամբարում` տիֆից, իսկ մորը գնդակահարել են: Ծնողների մահը խոր հետք է թողել Ցելանի հոգեաշխարհի վրա: Նա ողջ կյանքում տառապել է այն մտքից, որ ծնողներին թողել է բախտի քմահաճույքին:

1942-1943 թթ. Ցելանը անցկացրել է ռումինական տարբեր աշխատանքային ճամբարներում, ծանր աշխատանքներ է կատարել մոլդավական ճանապարհաշինարարական խմբերում: Սովետական զորքերի կողմից Չերնովիցի ազատագրումից հետո Ցելանը 1944 թ.-ին վերադարձել է այնտեղ: Շարունակել է ուսումը, աշխատել է իբրև թարգմանիչ: 1947 թ.-ին Հունգարիայով փախել է Վիեննա և 1948 թ.-ին հաստատվել Փարիզում: Նույն թվականին Վիեննայում լույս է տեսել Աճյունասափորների ավազը բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն, որը ուշադրության չի արժանացել:

1948 թ.-ին Ցելանը հանդիպում է Ինգեբորգ Բախմանին. նրանց սիրո պատմությունը վկայված է հետմահու հրատարակված օրագրերով և նամակագրությամբ (վերջինս հրատարակվեց 2008 թ.-ին, Սրտի ժամանակ վերնագրով):

Փարիզում Ցելանը 1951 թ.-ին ծանոթանում է արվեստագիտուհի Գիզելե Լեստրանժի հետ, որի հետ ամուսնանում է: 1952 թ.-ին Շտուտգարտում լույս է տեսնում երկրորդ ժողովածուն` Կակաչ և հիշողություն վերնագրով, որտեղ զետեղված էր միանգամից հռչակավոր դարձած Մահվան Ֆուգա բանաստեղծությունը: 1955 թ.-ին ֆրանսիական հպատակություն է ընդունում: Ծնվում է միակ որդին:

1960 թ.-ին հրեա բանաստեղծ Իվ Գոլլի այրին` Կլարա Գոլլը, նրան անհիմն մեղադրում է ամուսնու բանաստեղծությունների գրագողության մեջ: Այն շարունակվում է մինչև բանաստեղծի կյանքի վերջը` հոգեկան մեծ ընկճվածության մեջ գցելով բանաստեղծին:

Ցելանը բազմիցս հայտնվում է հոգեբուժական կլինիկաներում: Դեպրեսիվ վիճակներից մեկի ժամանակ փորձում է դանակահարել կնոջը: 1967 թ.-ին նրանք որոշում են առանձին ապրել: Գերմանիայում արժանանում է ամենահեղինակավոր գրական պարգևներին:

Կյանքի վերջին շրջանում հրատարակած ժողովածուները ավելի ու ավելի են քաշվում լեզվական-հերմենևտիկական խորությունների մեջ: Բանաստեղծը ասես հետևում է իր մեծ ժամանակակցի` Մարտին Հայդեգերի «die Sprache spricht» - «լեզուն խոսում է» սկզբունքին, ինչը թե' անասելին ասացման դաշտ բերելու նորանոր հնարավորություններ է տալիս և թե' ապահովում է նրա բանաստեղծման կարևորագույն մի սկզբունքը` «բանաստեղծությամբ հայտնաբերել այն վայրը, որտեղ ինչ-որ մեկը ազատվում է իրենից` իր` իբրև-ինքն-իրեն-օտարի զգացողությամբ»:

1969 թ.-ին, մահից մի քանի ամիս առաջ, առաջին և վերջին անգամ մեկնում է Երուսաղեմ: Շփվում է հրեա բանաստեղծների հետ: Ամբողջ կյանքի ընթացքում ջերմ հարաբերություններ է պահպանում բանաստեղծուհի Նելլի Զախսի հետ:

Ցելանի մահվան հանգամանքները մինչև օրս քննարկումների առարկա են: Հավանաբար 1970 թ.-ի ապրիլի 20-ին նա Փարիզում, Միրաբոյի կամրջից նետվում է Սենան: Այսօր բանաստեղծի ժառանգությունը քննարկումների և մեկնաբանությունների կենտրոնում է:

«Ես տարբերություն չեմ տեսնում սեղմված բռունցքի և բանաստեղծության միջև» - այս սկզբունքը, չնայած ցելանյան բանաստեղծության հերմետիկ բնույթին, դրան միաժամանակ խորունկ ապրումայնություն է հաղորդում` մեջտեղ հանելով բանաստեղծման մյուս սկզբունքը, որը գոյաբանական ընդգրկման է. «Բանաստեղծությունը - զուտ մահկանացուության և մեռած տառի փոխակերպումն է անսահմանության»: Հայդեգերյան «գոյության տան» իր անկյունում այն լուսավորում է հիշողությունն ու ցավը, վախն ու հուսացումը, սերն ու տագնապը: Այդ լուսավորման ներքո, ինչպես նա ինքն է գրում իր մի բանաստեղծության մեջ, «Ամեն ինչ ավելի քիչ է, / քան կա, / ամեն ինչ ավելին է»:

ԵՐԿԵՐԸ

ԵՐԿԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒՆԵՐ

  • Werke in sieben Bänden, 2000
  • Die Gedichte – Kommentierte Gesamtausgabe in einem Band, hrsg. und kommentiert von Barbara Wiedemann, Frankfurt am Main (Suhrkamp) 2003, ISBN 3-518-41390-2; TB-Ausg.: 2005, ISBN 3-518-45665-2
  • „Mikrolithen sinds, Steinchen“. Paul Celan, Die Prosa aus dem Nachlaß. Kritische Ausgabe, hrsg. und kommentiert von Barbara Wiedemann und Bertrand Batiou, Frankfurt/ Main 2005. ISBN 3-518-41706-1

ԳՐԱԿԱՆՈւԹՅՈւՆ

  • Peter Horst Neumann: Zur Lyrik Paul Celans. Eine Einführung. V&R, Göttingen 1968; 2. Auflage 1990, ISBN 3-525-33567-9
  • dsb.: Wort-Konkordanz zur Lyrik Paul Celans bis 1967. W. Fink, München 1969
  • Peter Szondi: Celan-Studien. Hg. Jean Bollack mit Henriette Beese, Wolfgang Fietkau, Hans-Hagen Hildebrandt, Gert Mattenklott, Senta Metz, Helen Stierlin. Suhrkamp, Frankfurt 1972
  • Dietlind Meinecke (Hrsg.): Über Paul Celan. Suhrkamp, Frankfurt 1973
  • Marlies Janz: Vom Engagement absoluter Poesie. Zur Lyrik und Ästhetik Paul Celans. Athenäum, Königstein 1976
  • Paul Celan Schwerpunktheft von Text und Kritik. Heft 53/54, München 1977
  • Israel Chalfen: Paul Celan. Eine Biographie seiner Jugend. Insel, Frankfurt 1979
  • Winfried Menninghaus: Paul Celan. Magie der Form. Suhrkamp, Frankfurt 1980
  • Karsten Hvidfelt Nielsen & Harald Pors: Index zur Lyrik Paul Celans. Fink, München 1981
  • Gerhart Baumann: Erinnerungen an Paul Celan. Suhrkamp, Frankfurt 1986
  • Hans-Georg Gadamer: Wer bin Ich und wer bist Du? Ein Kommentar zu Paul Celans Gedichtfolge 'Atemkristall', Suhrkamp, Frankfurt 1986
  • Otto Pöggeler: Spur des Worts. Zur Lyrik Paul Celans. Alber, Freiburg 1986, ISBN 3-495-47607-5
  • Werner Hamacher & Winfried Menninghaus Hgg.: Paul Celan. Suhrkamp, Frankfurt 1988 (Reihe: Materialien)
  • Harald Pors: Rückläufiges Wortregister zur Lyrik Paul Celans. W. Fink, München 1989
  • Edith Silbermann: Begegnung mit Paul Celan. Erinnerung und Interpretation. 2. Auflage. Rimbaud, Aachen 1995, ISBN 3-89086-884-3
  • John Felstiner: Paul Celan. Eine Biographie Beck, München 1997, ISBN 3-406-42285-3
  • Stéphane Mosès: P. Celans Inskription der Vernichtung in: Der Exodus aus Nazideutschland und die Folgen. Jüdische Wissenschaftler im Exil. Hg. Marianne Hassler, Attempto, Tübingen 1997, ISBN 3-89308-265-4
  • Oliver Wieters: Der Traum vom Schweigen. Paul Celans frühe Arbeit (1948) über den surrealistischen Maler Edgar Jené. Tübingen 1997 [1]
  • Bernhard Böschenstein & Sigrid Weigel (Hgg.): Ingeborg Bachmann und Paul Celan. Poetische Korrespondenzen. Vierzehn Beiträge Suhrkamp, Frankfurt 1997; wieder 2000
  • Thomas Schestag: Mantisrelikte. Blanchot, Fabre, Celan Urs Engeler, Basel 1998, ISBN 3-905591-06-5 (über Celan Lichtzwang, in Auswahl)
  • Wolfgang Emmerich: Paul Celan Rowohlt, Reinbek 1999, ISBN 3-499-50397-2
  • Jean Firges: "Den Acheron durchquert ich." Einführung in die Lyrik Paul Celans. Vier Motivkreise: Die Reise, der Tod, der Traum, die Melancholie. 2. Auflage. Stauffenburg, Tübingen 1999, ISBN 3-86057-067-6 (siehe dsb., 2001 sowie seinen Namensartikel, mit dem Forschungsschwerpunkt Celan)
  • Jean Bollack: Paul Celan. Poetik der Fremdheit. Übers. Werner Wögerbauer. Zsolnay, Wien 2000, ISBN 3-552-04976-2
  • Andrei Corbea-Hosie Hg.: Paul Celan. Biographie und Interpretation Bukarest & Konstanz 2000, ISBN 3-89649-578-X
  • Barbara Wiedemann: Paul Celan. Die Goll-Affäre. Dokumente zu einer "Infamie". Suhrkamp, Frankfurt 2000, ISBN 3-518-41178-0
  • Albrecht Schöne:Dichtung als verborgene Theologie : Versuch einer Exegese von Paul Celans: "Einem, der vor der Tür stand". Göttinger Sudelblätter, Wallstein Verlag, Göttingen 2000, ISBN 3-89244-431-5
  • Jean Firges: Paul Celan: Die beiden Türen der Welt. Gedichtinterpretationen. Sonnenberg, Annweiler 2001, ISBN 978-3-933264-06-0 (siehe dsb., 1999 & 2010)
  • Roland Reuß: Im Zeithof. Celan-Provokationen. Stroemfeld/Roter Stern, Frankfurt 2001, ISBN 3-87877-777-9
  • Marie-Hélène Quéval u.a. Hgg.: Paul Celan "Die Niemandsrose". Lectures d'une Œuvre. Éd. du Temps, Paris 2002 ISBN 2842742052 (in frz. Sprache)
  • Jacques Derrida: Schibboleth. Für Paul Celan Übers. Wolfgang Sebastian Baur. Passagen, Wien 2002
  • Anja Lemke: Konstellation ohne Sterne. Zur poetischen und geschichtlichen Zäsur bei Martin Heidegger und Paul Celan. Wilhelm Fink, München 2002 ISBN 3-7705-3755-6
  • Hans-Michael Speier Hg.: Gedichte von Paul Celan. Interpretationen Reclam, Stuttgart 2002
  • Martin A. Hainz: Masken der Mehrdeutigkeit. Celan-Lektüren mit Adorno, Szondi und Derrida. (Reihe: Untersuchungen zur österreichischen Literatur des 20. Jahrhunderts 15) Braumüller, 2. Auflage. Wien 2003
  • Theo Buck: Celan schreibt an Jünger Rimbaud, Aachen 2005, ISBN 3-89086-634-4 (Reihe: Celan-Studien, 7)
  • Jürgen Lehmann Hg.: Kommentar zu Paul Celans 'Sprachgitter'. Universitätsverlag Winter, Heidelberg 2005, ISBN 3-8253-5136-X. (Rezension)
  • Robert Kleindienst: Beim Tode! Lebendig! Paul Celan im Kontext von Roland Barthes' Autorkonzept. Eine poetologische Konfrontation. Königshausen & Neumann, Würzburg 2006, ISBN 3-8260-3329-9
  • Sandro Zanetti: „zeitoffen“. Zur Chronographie Paul Celans. Wilhelm Fink, München 2006, ISBN 3-7705-4300-9
  • "Wer auf dem Kopf geht, hat den Himmel als Abgrund unter sich." Résonances, Paul Celan, Poesie, Rütjer, Malerei. Eine Ausstellung des Heinrich-Heine-Instituts und des Institut Français, 2001; ISBN 3-9807575-3-6
  • Myron Hurna: Modernität in der Lyrik Paul Celans. Der poetologische Status seiner Gedichte. Sonnenberg, Annweiler 2006, ISBN 3-933264-40-5
  • Karl-Josef Kuschel: „Tübingen, Jänner“: Paul Celan, Walter Jens und die Schwierigkeiten einer jüdisch-deutschen Begegnung in: Sönke Lorenz, Volker Schäfer Hgg.: Tubingensia: Impulse zur Stadt- und Universitätsgeschichte. Festschrift für Wilfried Setzler, Jan Thorbecke, Ostfildern 2008, ISBN 978-3-7995-5510-4, S. 621–642
  • Markus May, Peter Goßens & Jürgen Lehmann Hgg.: Celan-Handbuch. Leben, Werk, Wirkung. J. B. Metzler, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-476-02063-5
  • Martin A. Hainz: Paul Celan: Fadensonnen, -schein und -kreuz. Dr. Kovac, Hamburg 2009, ISBN 978-3-8300-4605-9
  • Gernot Wolfram: Paul Celan. Der Dichter des Anderen, Hentrich & Hentrich, Berlin 2009, ISBN 978-3-941450-07-3
  • Jean Firges: Büchner, Lenz, Celan: Der Gang durchs Gebirg. Gespräch im Gebirg. Exemplarische Reihe Literatur und Philosophie, 29. Sonnenberg, Annweiler 2010 ISBN 9783933264589
  • Arnau Pons: "Vor Morgen. Bachmann und Celan. Die Minne im Angesicht der Morde", Kultur & Genspenster. Heft Nr. 10, 2010.
  • Werner Wögerbauer: "Das Gesicht des Gerechten. Paul Celan besucht Friedrich Dürrenmatt", 'Kultur & Genspenster. Heft Nr. 10, 2010, ISBN 978-3-938801-73-4

ԿԱՅՔԷՋԵՐԸ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Պաուլ Ցելան հոդվածին

Բանաստեղծությունների նմուշներ

© Թարգմանությունը գերմաներենից` Հակոբ ՄՈՎՍԵՍԻ

ՄԱՀՎԱՆ ՖՈՒԳԱ

Սև կաթ վաղորդայնի մենք այն խմում ենք երեկոյան
մենք խմում ենք կեսօրին և առավոտյան խմում ենք գիշերը
խմում ենք և խմում
մենք օդերում գերեզման ենք փորում այնտեղ ազատ կարելի է պառկել
Տանը մի մարդ է ապրում նա խաղում է օձերի հետ նա գրում է
երբ մթնում է նա գրում է Գերմանիա քո ոսկյա մազերը Մարգարետ
նա գրում է այսպես և ելնում է տան դեմ և աստղերն են շողում նա սուլելով կանչում է իր գամփռներին
նա սուլելով դուրս է կանչում իր հրեաներին ստիպում է հողում մի գերեզման փորել
նա մեզ հրամայում է իսկ հիմա մի պարեղանակ փչեք

Սև կաթ վաղորդայնի մենք քեզ խմում ենք գիշերը
մենք քեզ խմում ենք առավոտյան և կեսօրին մենք քեզ խմում ենք երեկոյան
խմում ենք ու խմում
Տանը մի մարդ է ապրում նա խաղում է օձերի հետ նա գրում է
երբ մթնում է նա գրում է Գերմանիա քո ոսկյա մազերը Մարգարետ
Քո մոխրե մազերը Սուլամիթ մենք օդերում գերեզման ենք փորում այնտեղ ազատ կարելի է պառկել

Նա գոչում է բահերը ավելի խոր խրեք հողը դուք այդտեղ և դուք այնտեղ երգեք և նվագեք
նա քաշում է ատրճանակը գոտու տակից ճոճում է այն նրա աչքերը կապույտ են
բահերը խոր խրեք դուք այդտեղ և դուք այդտեղ շարունակեք պարեղանակ փչել

Սև կաթ վաղորդայնի մենք քեզ խմում ենք գիշերը
մենք քեզ խմում ենք կեսօրին և առավոտյան մենք քեզ խմում ենք երեկոյան
խմում ենք ու խմում
Տանը մի մարդ է ապրում քո ոսկյա մազերը Մարգարետ
քո մոխրե մազերը Սուլամիթ նա խաղում է օձերի հետ

Նա գոչում է ավելի քաղցր նվագեք մահը գերմանացի վարպետ է
Նա գոչում է ջութակները ավելի մռայլ հնչեցրեք ապա ծխի պես ելեք օդ
այնտեղ դուք ձեզ մի գերեզման կգտնեք ամպերի մեջ այնտեղ ազատ կարելի է պառկել

Սև կաթ վաղորդայնի մենք քեզ խմում ենք գիշերը
մենք քեզ խմում ենք կեսօրին մահը գերմանացի վարպետ է
մենք քեզ խմում ենք երեկոյան և առավոտյան խմում ենք ու խմում
մահը գերմանացի վարպետ է նրա աչքերը կապույտ են
նա դիպչում է քեզ արճիճե գնդակով նա քեզ ինչ դիպուկ է դիպչում
տանը մի մարդ է ապրում քո ոսկյա մազերը Մարգարետ
նա մեզ վրա է բաց թողնում իր գամփռներին նա մեզ մի գերեզման է նվիրում օդում
նա խաղում է օձերի հետ և երազում մահը գերմանացի վարպետ է
քո ոսկյա մազերը Մարգարետ
քո մոխրե մազերը Սուլամիթ



ՍԱՓՈՐՆԵՐԸ


Ժամանակի երկար սեղաններին
խնջույքի են նստած սափորները Աստծո:
Նրանք ցմրուր խմում են աչքերը ապրողների և աչքերը կույրերի,
սրտերը տիրական ստվերների,
սմքած այտերը երեկոյի:
Նրանք ամենաուժեղ հարբեցողներն են.
նրանք տանում են դատարկությունը բերաններին, իբրև լիությունը,
և փրփրելով պռունկներից չեն թափվում, ինչպես դու կամ ես:

ԱԱՂՄՈՍ


Ոչ ոք դարձյալ մեզ չի հունցի հող ու կավից,
ոչ ոք չի արթնացնի մոխիրը մեր:
Ոչ ոք:


Օրհնյալ լինես, ոչ ոք:
Քեզ ի սեր ենք մենք
ուզում ծաղկել:
Քեզ
ընդառաջ:


Ոչինչ
էինք մենք, և ենք, և
կմնանք, փթթելով,
Ոչնչի վարդ,
Ոչ ոքի վարդ:


Վարսանդով`
հոգու նման պայծառ,
առէջքով` երկնքի պես դատարկ
և պսակով` կարմրած
պուրպուր բառից, որը մենք երգեցինք
վերևում, ախ, վերևում
փշի: Կաղապար:Link FA