«Մասնակից:Կարինե Հախինյան/Ավազարկղ12»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Տող 31. | Տող 31. | ||
== Մրցանակներ == |
== Մրցանակներ == |
||
* 2011 |
* 2011 Los Angeles Times գրքի մրցանակ (ընթացիկ հետաքրքրություն)<ref>{{cite web|title=2011 Los Angeles Times Book Prize Winners & Finalists|url=http://events.latimes.com/bookprizes/previous-winners/year-2011/|publisher=Los Angeles Times|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160416085331/http://events.latimes.com/bookprizes/previous-winners/year-2011/|archivedate=2016-04-16}}</ref> |
||
* National Academy of Sciences Best Book Award in 2012 |
* National Academy of Sciences Best Book Award in 2012 |
||
* New York Times Book Review, one of the best books of 2011 |
* New York Times Book Review, one of the best books of 2011 |
||
11:27, 13 Օգոստոսի 2021-ի տարբերակ
Մտածիր դանդաղ, որոշիր արագ (անգլ.՝ Thinking, Fast and Slow — «Быстрое и медленное мышление», 2011), Գիրք-բեսթսելլեր (ըստ Նյու Յորք Թայմսի[1]) գրված 2011 թվականին Դանիել Կահնեմանի կողմից, հոգեբան, Փրինսթոնի համալսարանի պրոֆեսոր (ԱՄՆ), 2002 թվականին Ալֆրեդ Նոբելի հուշամրցաշարի տնտեսագիտության մրցանակի դափնեկիր «տնտեսագիտության մեջ հոգեբանական մեթոդաբանության կիրառման համար, հատկապես անորոշության պայմաններում դատողությունների ձևավորման և որոշումների կայացման ուսումնասիրության»:
Գլխավոր միտք
1970 թվականներին ընդհանուր առմամբ ընդունվեց երկու ենթադրություն: Նախ, որ մարդիկ հիմնականում բանական են և ունեն առողջ մտածողություն: Երկրորդ, ռացիոնալությունից շեղումների մեծ մասը վերագրվում է հույզերին:Բայց Կահնեմանի հետազոտությունը ցույց է տվել, որ մարդկանց մեջ անընդհատ մտածողության սխալները պայմանավորված են ավելի շատ մտածողության մեխանիզմով, քան հույզերի ազդեցությամբ: Հետազոտողները այսօր համաձայն են այն թեզի հետ, որ մեր միտքը հակված է համակարգային սխալների: Կահնեմանի հիմնական գաղափարն է ցույց տալ մտքի աշխատանքը՝ հաշվի առնելով ճանաչողական և սոցիալական հոգեբանության վերջին հայտնագործությունները:
Երկու համակարգ
Գրքում Կահնեմանը առանձնացնում է մարդու հոգեկանում երկու համակարգ.
- Համակարգ 1. աշխատում է ինքնաբերաբար և շատ արագ, գրեթե առանց ջանքերի և դիտավորյալ վերահսկողության զգացողության
- Համակարգ 2. Շեշտում է գիտակցական մտավոր ջանքերի համար անհրաժեշտ ուշադրությունը, ներառյալ բարդ հաշվարկները
Մինչ մենք արթուն ենք, երկու համակարգերն էլ աշխատում են. առաջինն ավտոմատ է, իսկ երկրորդը ՝ նվազագույն ջանքերի հարմարավետ ռեժիմում: Երբ ամեն ինչ սահուն է ընթանում, համակարգ 2-ը ընդունում է համակարգ 1-ի առաջարկները՝ փոքր կամ առանց փոփոխության: Որպես կանոն, մարդը գործում է ըստ իր ցանկությունների, և դա սովորաբար բավականին ընդունելի է: Համակարգ 2-ը գործողության մեջ է մտնում, երբ հայտնաբերվում է իրադարձություն, որը խախտում է շրջակա աշխարհի մոդելը 1-ին համակարգի ներկայացման մեջ: Ժամանակի մեծ մասը, համակարգ 1-ը կատարում է իր գործառույթները կատարյալ, բայց այն բնութագրվում է իր սեփական աղավաղումներով և համակարգված սխալներով, այն հատկապես վատատեղյակ է տրամաբանության և վիճակագրության մեջ:
Չնայած նրան, որ համակարգ 2-ը համարում է իրեն գլխավոր գործող անձ, բայց իրականում այս գրքի հերոսը համակարգ 1-ն է: Կահնեմանը կարծում է, որ նա հեշտությամբ ծնում է տպավորություններ և զգացմունքներ, որոնք համակարգի համոզմունքների և գիտակցված ընտրությունների հիմնական աղբյուրներ են: Երբ համակարգ 1-ը բախվում է դժվարությունների, դիմում է համակարգ 2-ին `ընթացիկ խնդիրը ավելի մանրամասն և նպատակային մշակմամբ լուծելու համար: Համակարգ 2-ը մոբիլիզացվում է, երբ հարց է առաջանում, որի պատասխանը համակարգ 1-ը չունի: Համակարգ 2-ի որոշիչ առանձնահատկությունն այն է, որ նրա գործողությունները կապված են ջանքերի հետ, և դրա հիմնական բնութագրիչներից է ծուլությունն ու անհրաժեշտությունից ավելի շատ էներգիա ծախսելու պատրաստակամությունը: Ծուլությունը մեր բնության անբաժանելի մասն է: Հետևաբար պատահում է, որ այն մտքերն ու գործողությունները, որոնք համակարգ 2-ը համարում է իրենը, հաճախ գեներացվում են համակարգ 1-ի կողմից: Համակարգ 2-ն ունի հատուկ արձագանք գերբեռնվածության համար: Համակարգ 2-ը պաշտպանում է ամենակարևոր առաջադրանքը, որպեսզի այն ստանա անհրաժեշտ բոլոր ուշադրությունը և պահեստային հզորություն հատկացնի այլ առաջադրանքներին:
Ճշմարտության պատրանք
Եթե ինչ-որ բան ծանոթ է թվում, մարդը ենթադրում է, որ դա ճիշտ է: Համակարգ 1-ը հարազատության զգացում է տալիս, և համակարգ 2-ը, ելնելով այդ զգացումից, որոշում է, թե արդյոք պնդումը ճշմարիտ է: Այն ամենը, ինչը հեշտացնում է ասոցիատիվ մեխանիզմի աշխատանքը, խեղաթյուրում է գնահատականը: Հաճախակի կրկնությունները հուսալի միջոց են, որպեսզի մարդիկ հավատան ստին, քանի որ ճշմարտությունը և ծանոթ բանի զգացումը տարբերելը հեշտ չէ:
Տրամադրության ազդեցություն
Լավ տրամադրությունը, ինտուիցիան, ստեղծագործականությունը, դյուրահավատությունը և համակարգ 1-ից կախվածության ավելացումը բոլորը պատկանում են նույն խմբին: Միյուս խմբին են պատկանում միմիյանց հետ ծայրահեղորեն կապված վիշտը, զգոնությունը, կասկածամտությունը, վերլուծական մոտեցումը և լրացուցիչ ջանքերը: Լավ տրամադրությունը թուլացնում է համակարգ 2-ի վերահսկողությունը գործունեության նկատմամբ, այս վիճակում գտնվող մարդիկ ավելի հակված են տրամաբանական սխալների: Այս կապը կենսաբանական նշանակություն ունի. լավ տրամադրությունն ազդանշան է, որ ընդհանուր առմամբ ամեն ինչ լավ է ընթանում, միջավայրն ապահով է, պաշտպանությունը կարող է թուլանալ: Վատ տրամադրությունը նշան է, որ իրավիճակը այնքան էլ լավ չէ, կարող է սպառնալիք լինել, պահանջվում է զգոնություն։
Հալո ազդեցություն
Մարդու մեջ ամեն ինչ լավ (կամ վատ) ընկալելու միտումը, ներառյալ այն, ինչ դուք չեք տեսել, կոչվում է լուսապսակի ազդեցություն: Սա ևս մեկ եղանակ է, որով համակարգ 1–ը ստեղծում է պատկերացում իր շրջապատող աշխարհի մասին՝ այն դարձնելով ավելի պարզ և տրամաբանական, քան իրականում կա: Թեմայի վերաբերյալ տեղեկատվությունը կուտակվում է աստիճանաբար, և դրանց մեկնաբանությունը որոշվում է առաջին տպավորության հետ կապված հույզերով: Հալոյի էֆեկտը մեծացնում է առաջին տպավորությունների ուժը, երբեմն այնքան, որ մնացած տեղեկությունները գրեթե ամբողջությամբ կորչում են: Բազմաթիվ աղբյուրներից օգտակար տեղեկատվություն ստանալու համար համոզվեք, որ դրանք միմյանցից անկախ են:
ինչ տեսնում եք, այն գոյություն ունի
Համակարգ 1-ը հիանալի աշխատանք է կատարում հնարավորինս լավագույն պատմությունը կառուցելու համար, ներառյալ ներկայումս ակտիվացված գաղափարները, բայց անտեսում է այն տեղեկատվությունը, որը չունի: Համակարգ 1-ի հաջողության չափանիշը նրա ստեղծած պատմության ամբողջականությունն է, տվյալների քանակը և որակը, որոնց վրա այն հիմնված է։ Այն աշխատում է որպես եզրակացություններ անելու մեխանիզմ: Երբ դիմում եք համակարգ 2-ին, սկսում եք փնտրել ձեր չունեցած տեղեկատվությունը, այլ ոչ թե կառուցել պատմություն՝ հիմնված մասնատված փաստերի վրա:
Ավտոուղղում
Նորմալ վիճակում մարդկային միտքը ինտուիտիվ զգացմունքներ ու կարծիքներ ունի շրջապատի գրեթե ամեն ինչի մասին: Մարդը պարզապես զգում է, որ չի սիրում մյուսին: Կա բացատրություն, թե ինչպես են մարդիկ ինտուիտիվ կարծիքներ ստեղծում բարդ հարցերի վերաբերյալ: Եթե դժվարին հարցի բավարար պատասխան արագ չի գտնվում, համակարգ 1-ը փնտրում է ավելի հեշտ առնչվող հարց և պատասխանում դրան:
Երջանիկ դեպք
Ասոցիատիվ մեխանիզմները պատճառներ են փնտրում: Պատճառական մտածողության նկատմամբ միտումը լուրջ սխալների տեղիք է տալիս իսկապես պատահական իրադարձությունների պատահականությունը գնահատելիս: Կահնեմանը մեջբերում է մեկը մյուսի հետևից հիվանդանոցում ծնված վեց երեխայի սեռի օրինակը: Տղաների և աղջիկների արտաքին տեսքի հաջորդականությունը լիովին պատահական է. իրադարձությունները անկախ են, և վերջին ժամերին ծնված տղաների և աղջիկների թիվը բացարձակապես որևէ ազդեցություն չի ունենում հաջորդ երեխայի սեռի վրա:Այնուամենայնիվ մարդկանց թվում է, որ M-M-M-D-D-D, D-D-D-D-D-D և M-D-M-M-D-M հաջորդականությունները տարբեր հավանականություններ ունեն: Մարդն ամենուր օրինաչափություններ է փնտրում և չի ակնկալում, որ պատահական գործընթացը կհանգեցնի կանոնավոր արդյունքների:
Մրցանակներ
- 2011 Los Angeles Times գրքի մրցանակ (ընթացիկ հետաքրքրություն)[2]
- National Academy of Sciences Best Book Award in 2012
- New York Times Book Review, one of the best books of 2011
- Globe and Mail Best Books of the Year 2011
- One of The Economist’s 2011 Books of the Year
- One of The Wall Street Journal’s Best Nonfiction Books of the Year 2011[3]
Кризис репликации
В связи с кризисом репликации, некоторые части книги были признаны некорректными. В частности, были попытки повторить исследования прайминга, и было выяснено, что на наблюдаемый эффект влияют ожидания экспериментатора.[4]
Примечания
- ↑ «The New York Times Best Seller List – December 25, 2011» (PDF). www.hawes.com. Վերցված է 2014-08-17-ին.
- ↑ «2011 Los Angeles Times Book Prize Winners & Finalists». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-16-ին.
- ↑ Google Books: Thinking, Fast and Slow.
- ↑ PubMed
Ссылки
- Канеман, Даниэль Думай медленно… решай быстро. — Москва: АСТ, 2014. — 653 с. — ISBN 978-5-17-080053-7