«Ստեփան Պալասանյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ստեփան Պալասանյան;
Ծնվել է	դեկտեմբերի 5, 1837
Ծննդավայր	Բոտոշանի, Ռումինիա
Մահացել է	փետրվարի 19, 1889 (51 տարեկան)
Մահվան վայր	Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Գերեզման	Սուրբ Գայանե եկեղեցի
Քաղաքացիություն	Ռումինիայի թագավորություն և Ռուսական կայսրություն
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Սամուել-Մուրատ վարժարան (1855) և Հայկազյան վարժարան
Մասնագիտություն	լեզվաբան, գրականագետ, պատմաբան, սոցիոլոգ, ուսուցիչ և մանկավարժ
Աշխատավայր	Ներսիսյան դպրոց, Գայանյան օրիորդաց դպրոց և Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

10:42, 18 Հուլիսի 2021-ի տարբերակ

Ստեփան Հովհաննեսի Պալասանյան (դեկտեմբերի 5, 1837(1837-12-05), Բոտոշանի, Ռումինիա - փետրվարի 19, 1889(1889-02-19), Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն), արևելյան աշխարհաբարի գիտական քերականության հիմնադիրն է, նշանավոր լեզվաբան, գրականագետ, պատմաբան, սոցիոլոգ և մանկավարժ։

Ծնվել է Ռումինիայի Բոտոշանի քաղաքում։ Սկզբնական կրթությունն ստացել է իր քաղաքի քահանա Պ. Հակոբյանի մոտ, 1852-1855 թթ.-ին սովորել է Փարիզի Մուրադյան վարժարանում, աշակերտել է Գաբրիել Այվազովսկուն, Ա. Գալֆայանին, Ս. Թեոդորյանին, ապա ուսումը շարունակել է իր ուսուցիչների հիմնած Հայկազյան վարժարանում, 1858 թ.-ին հրավիրվել է Թեոդոսիա և պաշտոնավարել է Խալիպյան դպրոցում։ Այստեղ աշխատելիս առաջադիմական ոգով հոդվածներ է տպագրել «Մասեաց աղաւնի» պարբերականում, որի պատճառով էլ գժտվել է իր ուսուցիչ Գաբրիել Այվազովսկու հետ և մեկնել է Նոր Նախիջևան։ Այստեղ ընկերների հետ հիմնել են նոր դպրոց, որտեղ 3 տարի աշխատելուց հետոՙ 1863 թ.-ին, աշխատանքի է անցնում Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցումՙ դասավանդելով հայոց լեզու, հայոց ընդհանուր պատմություն, հայ գրականություն և ֆրանսերեն։ 1869 թ.-ին Պալասանյանը մի խումբ ընկերների հետ Թիֆլիսում հիմնում է Գայանյան օրիորդաց դպրոցը. որպես լուսավորիչ-մանկավարժ նա շատ կարևոր տեղ էր տալիս աղջիկների կրթությանը։ 1881 թ.-ից մինչև կյանքի վերջըՙ 1889 թվականը նա որպես մանկավարժ աշխատում է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանումՙ դասավանդելով հայոց լեզու, հայ և ընդհանուր գրականություն, հայոց պատմություն և ֆրանսերեն։ Մահացել է 1889 թ.-ի փետրվարի 19-ին Էջմիածնումՙ 52 տարեկան հասակում, թաղված է Ս. Գայանե եկեղեցու հյուսիս-արևելյան մասում։

Ստ. Պալասանյանի նորարարությունն առանձնապես դրսևորվել է լեզվաբանության ասպարեզում. նա առաջինն էր, որ հետևելով հայտնի լեզվաբան-հայագետ Արսեն Այտընյանի տեսությանը, հիմք դրեց արևելահայերենի աշխարհաբարի գիտական քերականությաննՙ առաջին անգամ համակարգված ներկայացրեց արևելահայերենի հնչյունական համակարգը, բառակազմությունն ու իմաստաբանությունը և քերականությունըՙ իր երկու բաժիններով (ձևաբանություն և շարահյուսություն)ՙ իրենց քերականական կարգերին բնորոշ առանձնահատկություններով։ Ազգի լուսավորության ու գոյատևման հիմքը համարելով ազգային լեզուն, նա դեմ էր օտարաբանություններին, ինչպես և ծայրահեղ մաքրամոլությանը։

Լեզվի ձևաբանական մակարդակում նա քննում է աշխարհաբարի խոսքի մասերը, ըստ որում, այս տերմինը առաջինը Պալասանյանն է ներմուծել աշխարհաբարումՙ «մասունք բանի»ի փոխարեն։ Նա մեր լեզվում ներմուծել է նաև ենթակա և ստորոգյալ տերմինները, իսկ նախադասություն տերմինը վերցրել է Այտընյանից։

Աշխարհաբարի ձևաբանական համակարգում Պալասանյանը քննում և ընդունում է 10 խոսքի մաս, 7 հոլով, 3 հոլովում և բայական 4 լծորդություն։ Նա դերբայը դիտում է առանձին խոսքի մաս։

Շարահյուսական մակարդակում նա սահմանում է նախադասությունը, ապա բերում է դրա բոլոր տեսակները, որոնք այժմ ընդունված են հայերենի դասագրքերում, խոսում է նաև դերբայական դարձվածի մասին որպես բարդ նախադասության կրճատման արդյունք։

Գրքեր

«Գործնական քերականութիւն հայերէն լեզուի» (Թիֆլիս, Ա, Բ հատորներ, 1869 թ.), մենագրություն։
«Ընդհանուր տեսութիւն արեւելեան նոր գրաւոր լեզուի հայոց» (Թիֆլիս, 1870 թ.), մենագրություն։
«Քերականութիւն մայրենի լեզուի հայոց» (Թիֆլիս, 1874 թ.), մենագրություն։
«Պատմութիւն հայոց գրականութեան» (1865 թ.), դասագիրք։
«Պատմութիւն հայոց», ունեցել է չորս հրատարակություն (1890, 1895, 1911, 1920 թթ.)։
«Ֆրանսերէնի այբբենարան եւ սկզբնական ընթերցանութիւն» (Թիֆլիս, 1865 թ.), դասագիրք։

Հղումներ

«Ազգ» օրաթերթ

@@ Տող 5. / Տող 5. @@
 '''Ստեփան Հովհաննեսի Պալասանյան''' ({{ԱԾ}}), արևելյան աշխարհաբարի գիտական քերականության հիմնադիրն է, նշանավոր լեզվաբան, գրականագետ, պատմաբան, սոցիոլոգ և մանկավարժ։
-Ծնվել է [[Ռումինիա]]յի Բոտոշան քաղաքում։ Սկզբնական կրթությունն ստացել է իր քաղաքի քահանա Պ. Հակոբյանի մոտ, 1852-1855 թթ.-ին սովորել է Փարիզի Մուրադյան վարժարանում, աշակերտել է Գաբրիել արք. Այվազովսկուն, Ա. Գալֆայանին, Ս. Թեոդորյանին, ապա ուսումը շարունակել է իր ուսուցիչների հիմնած Հայկազյան վարժարանում (Փարիզ), 1858 թ.-ին հրավիրվել է Թեոդոսիա և պաշտոնավարել է Խալիպյան դպրոցում։ Այստեղ աշխատելիս առաջադիմական ոգով հոդվածներ է տպագրել «Մասեաց աղաւնի» պարբերականում, որի պատճառով էլ գժտվել է իր ուսուցիչ Գաբրիել արք. Այվազովսկու հետ և մեկնել է Նոր Նախիջևան։ Այստեղ ընկերների հետ հիմնել են նոր դպրոց, որտեղ 3 տարի աշխատելուց հետոՙ 1863 թ.-ին, աշխատանքի է անցնում Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցումՙ դասավանդելով հայոց լեզու, հայոց ընդհանուր պատմություն, հայ գրականություն և ֆրանսերեն։ 1869 թ.-ին Պալասանյանը մի խումբ ընկերների հետ Թիֆլիսում հիմնում է Գայանյան օրիորդաց դպրոցը. որպես լուսավորիչ-մանկավարժ նա շատ կարևոր տեղ էր տալիս աղջիկների կրթությանը։ 1881 թ.-ից մինչև կյանքի վերջըՙ 1889 թվականը նա որպես մանկավարժ աշխատում է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանումՙ դասավանդելով հայոց լեզու, հայ և ընդհանուր գրականություն, հայոց պատմություն և ֆրանսերեն։ Մահացել է 1889 թ.-ի փետրվարի 19-ին Էջմիածնումՙ 52 տարեկան հասակում, թաղված է Ս. Գայանե տաճարի հյուսիս-արևելյան մասում։
+Ծնվել է Ռումինիայի Բոտոշանի քաղաքում։ Սկզբնական կրթությունն ստացել է իր քաղաքի քահանա Պ. Հակոբյանի մոտ, 1852-1855 թթ.-ին սովորել է Փարիզի [[Մուրադյան վարժարան]]ում, աշակերտել է [[Գաբրիել Այվազյան|Գաբրիել Այվազովսկուն]], [[Ամբրոսիոս Գալֆայան|Ա. Գալֆայանին]], Ս. Թեոդորյանին, ապա ուսումը շարունակել է իր ուսուցիչների հիմնած [[Հայկազյան վարժարան (Փարիզ)|Հայկազյան վարժարանում]], 1858 թ.-ին հրավիրվել է [[Թեոդոսիա]] և պաշտոնավարել է Խալիպյան դպրոցում։ Այստեղ աշխատելիս առաջադիմական ոգով հոդվածներ է տպագրել «Մասեաց աղաւնի» պարբերականում, որի պատճառով էլ գժտվել է իր ուսուցիչ Գաբրիել Այվազովսկու հետ և մեկնել է [[Նոր Նախիջևան]]։ Այստեղ ընկերների հետ հիմնել են նոր դպրոց, որտեղ 3 տարի աշխատելուց հետոՙ 1863 թ.-ին, աշխատանքի է անցնում Թիֆլիսի [[Ներսիսյան դպրոց]]ումՙ դասավանդելով հայոց լեզու, հայոց ընդհանուր պատմություն, հայ գրականություն և ֆրանսերեն։ 1869 թ.-ին Պալասանյանը մի խումբ ընկերների հետ Թիֆլիսում հիմնում է [[Գայանյան օրիորդաց դպրոց (Թիֆլիս)|Գայանյան օրիորդաց դպրոցը]]. որպես լուսավորիչ-մանկավարժ նա շատ կարևոր տեղ էր տալիս աղջիկների կրթությանը։ 1881 թ.-ից մինչև կյանքի վերջըՙ 1889 թվականը նա որպես մանկավարժ աշխատում է Էջմիածնի [[Գևորգյան ճեմարան]]ումՙ դասավանդելով հայոց լեզու, հայ և ընդհանուր գրականություն, հայոց պատմություն և ֆրանսերեն։ Մահացել է 1889 թ.-ի փետրվարի 19-ին Էջմիածնումՙ 52 տարեկան հասակում, թաղված է [[Սուրբ Գայանե եկեղեցի (Վաղարշապատ)|Ս. Գայանե եկեղեցու]] հյուսիս-արևելյան մասում։
 Ստ. Պալասանյանի նորարարությունն առանձնապես դրսևորվել է լեզվաբանության ասպարեզում. նա առաջինն էր, որ հետևելով հայտնի լեզվաբան-հայագետ Արսեն Այտընյանի տեսությանը, հիմք դրեց արևելահայերենի աշխարհաբարի գիտական քերականությաննՙ առաջին անգամ համակարգված ներկայացրեց արևելահայերենի հնչյունական համակարգը, բառակազմությունն ու իմաստաբանությունը և քերականությունըՙ իր երկու բաժիններով (ձևաբանություն և շարահյուսություն)ՙ իրենց քերականական կարգերին բնորոշ առանձնահատկություններով։ Ազգի լուսավորության ու գոյատևման հիմքը համարելով ազգային լեզուն, նա դեմ էր օտարաբանություններին, ինչպես և ծայրահեղ մաքրամոլությանը։
@@ Տող 19. / Տող 19. @@
 * «Ընդհանուր տեսութիւն արեւելեան նոր գրաւոր լեզուի հայոց» (Թիֆլիս, 1870 թ.), մենագրություն։
 * «Քերականութիւն մայրենի լեզուի հայոց» (Թիֆլիս, 1874 թ.), մենագրություն։
-* «Պատմութիւն հայոց գրականութեան» ([[1865]] թ.), դասագիրք։
+* «Պատմութիւն հայոց գրականութեան» (1865 թ.), դասագիրք։
 * «Պատմութիւն հայոց», ունեցել է չորս հրատարակություն (1890, 1895, 1911, 1920 թթ.)։
 * «Ֆրանսերէնի այբբենարան եւ սկզբնական ընթերցանութիւն» (Թիֆլիս, 1865 թ.), դասագիրք։
@@ Տող 25. / Տող 25. @@
 == Հղումներ ==
 * [http://www.azg.am/AM/2007121808 «Ազգ» օրաթերթ]
+{{Արտաքին հղումներ}}
 {{DEFAULTSORT:Պալասանյան, Ստեփան}}
 [[Կատեգորիա:Հայ լեզվաբաններ]]
 [[Կատեգորիա:Հայ գրականագետներ]]