«Բրոնխներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ մանր-մունր |
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տեղեկաքարտ Անատոմիա}} |
{{Տեղեկաքարտ Անատոմիա}} |
||
[[Պատկեր:Gray961.png|right|մինի|Շնչափողն ու բրոնխներն առջևից ([[Ֆրակտալ]] կառուցվածք)]] |
[[Պատկեր:Gray961.png|right|մինի|Շնչափողն ու բրոնխներն առջևից ([[Ֆրակտալ]] կառուցվածք)]] |
||
'''Բրոնխներ''' ({{lang-grc|βρόγχος}} — «շնչառական կոկորդ, տրախեա» {{lang-la|bronchia}}) — բարձրակարգ ողնաշարավորների ([[ամնիոտների|ամնիոտ]]) (այդ թվում [[մարդ]]ու) շնչուղիների ճյուղավորումներ |
'''Բրոնխներ''' ({{lang-grc|βρόγχος}} — «շնչառական կոկորդ, տրախեա» {{lang-la|bronchia}}) — բարձրակարգ ողնաշարավորների ([[ամնիոտների|ամնիոտ]]) (այդ թվում [[մարդ]]ու) շնչուղիների ճյուղավորումներ են։ Բրոնխները իրենցից ներկայացնում են շնչառական ուղիներ, նրանցում գազափոխանակություն տեղի չի ունենում (այսպես կոչված անատոմիական մեռյալ տարածություն)։ Նրանց գործառույթն է օդային հոսանքի անցկացումը |
||
շնչառական համակարգի բաժիններ` [[թոքեր]], նրա տաքացումը, խոնավեցումը և |
շնչառական համակարգի բաժիններ` [[թոքեր]], նրա տաքացումը, խոնավեցումը և մաքրումը։ |
||
== Ներածություն== |
== Ներածություն== |
||
Շնչառական կոկորդը, կամ [[շնչափող]]ը, կենդանիների մեծամասնություն մոտ բաժանվում է երկու գլխավոր |
Շնչառական կոկորդը, կամ [[շնչափող]]ը, կենդանիների մեծամասնություն մոտ բաժանվում է երկու գլխավոր բրոնխների։ Միայն [[հատերիա]]յի մոտ շնչառական կոկորդի հետևի մասում երկայնական ակոսը ընդգծում է զույգ բրոնխներ, որոնք չունեն առանձնացված խոռոչներ։ Մնացած [[սողուններ]]ի, ինչպես նաև [[թռչուններ]]ի և [[կաթնասուններ]]ի բրոնխները լավ են զարգացած և շարունակվում են թոքերի ներսում։ |
||
Սողունների մոտ գլխավոր բրոնխներից հեռանում են երկրորդ կարգի բրոնխները, որոնք կարող են բաժանվել երրերդ, չորրորդ և այլն կարգերի |
Սողունների մոտ գլխավոր բրոնխներից հեռանում են երկրորդ կարգի բրոնխները, որոնք կարող են բաժանվել երրերդ, չորրորդ և այլն կարգերի բրոնխների։ Առավել բարդ է բրոնխների կիսումը [[կրիաներ]]ի և [[կոկորդիլոսներ]]ի մոտ։ |
||
Թռչունների մոտ երկրորդ կարգի բրոնխները իրար են միանում '''պարաբրոնխներով''' — ուղիներ,որոնցից շառավղով ճյուղավորվում են այսպես կոչված '''բրոնխիոլները''', որոնք ճյուղավորվելով առաջացնում են '''օդային մազանոթների ''' |
Թռչունների մոտ երկրորդ կարգի բրոնխները իրար են միանում '''պարաբրոնխներով''' — ուղիներ,որոնցից շառավղով ճյուղավորվում են այսպես կոչված '''բրոնխիոլները''', որոնք ճյուղավորվելով առաջացնում են '''օդային մազանոթների ''' ցանց։ Յուրաքանչյուր պարաբրոնխի բրոնխիոլներն ու օդային մազանոթները ձուլվում են առաջացնելով այլ պարաբրոնխներ, այդպիսով առաջացնելով օդատար ուղիների բաց համակարգ։ Ինչպես գլխավոր, այնպես էլ կողքային բրոնխները ծայրերում լայնանում են առաջացնելով '''օդապարկեր '''։ Թռչունների մեծամասնության մոտ բրոնխների առաջին օղակները մասնակցում են ներքին կոկորդի առաջացմանը։ |
||
== Բրոնխիալ ծառ == |
== Բրոնխիալ ծառ == |
||
Կաթնասունների յուրաքանչյուր գլխավոր բրոնխից հեռանում են երկրորդական բրոնխները, որոնք բաժանվում են ավելի փոքր ճյուղերի, ձևավորելով այսպես կոչված բրոնխիալ |
Կաթնասունների յուրաքանչյուր գլխավոր բրոնխից հեռանում են երկրորդական բրոնխները, որոնք բաժանվում են ավելի փոքր ճյուղերի, ձևավորելով այսպես կոչված բրոնխիալ ծառ։ Ամենափոքր ճյուղերը անցնում են շնչառական բրոնխիոլների:Շնչառական բրոնխիոլները ունեն բաժանման 4 կարգ, ըստ որոնց նրանց պատին հայտնվում են և ալվեոլներ։ Ճյուղավորման արդյունքում, շնչառական բրոնխիոլների պատերին ավելանում է ալվեոլների քանակը, այսպիսով երրորդ կարգի շնչառական բրոնխիոլները իրենցից ներկայացնում են ալվեոլային անցումներ, որոնք էլ դիխոտոմիկ ճյուղավորվելով առաջացնում են ալվեոլային պարկեր։ Առաջին կարգի շնչառական բրոնխիոլների ճյուղավորումները կոչվում են թոքերի ացինուսներ, որոնք հանդիսանում են թոքերի շնճառական բաժիններ։ Բացի սովորական երկրորդային բրոնխներից, կաթնասունների մոտ տարբերում են նաև նախազարկերակային երկրորդային բրոնխներ, որոնք գլխավոր բրոնխներից հեռանում են այն հատվածում,որտեղ նրանցով անցնում են թոքային [[զարկերակներ]]ը ։ Հաճախ հանդիպում է միայն մեկ աջ նախազարկերակային բրոնխ, որը կճղակավորների մոտ հեռանում է անմիջապես շնչափողից։ Խոշոր բրոնխների ֆիբրոզային պատերը կազմված են աճառային կիսաօղակներից, որոնք հետևի մասում միացած են հարթ [[մկան]]ների լայնակի խրձերով։ Բրոնխի լորձաթաղանթը պատված է թարթիչավոր էպիթելով:Փոքր բրոնխներում աճառային կիսաօղակները փոխարինվում են առանձին աճառային հատիկներով։ Բրոնխիոլների մեջ աճառներ չկան, և օղակաձև խրձերը հարթ մկանների ամբողջական շերտ են առաջացնում։ |
||
== Մարդ== |
== Մարդ== |
||
[[Պատկեր:Bronchi lungs ru.jpg|right|մինի|Բրոնխներ, բրոնխիալ ծառ, թոքեր]] |
[[Պատկեր:Bronchi lungs ru.jpg|right|մինի|Բրոնխներ, բրոնխիալ ծառ, թոքեր]] |
||
Մարդու մոտ շնչափողի բաժանումը երկու ''գլխավոր բրոնխի'' /bronchus principales/ տեղի է ունենում կրծքային չորրորդ և հինգերորդ ողերի մակարդակում<ref group="Ն">Շնչափողի բիֆուրկացիա — երկու գլխավոր բրոնխների բաժանման վայրը (IV—V կրծքային ողեր).</ref> |
Մարդու մոտ շնչափողի բաժանումը երկու ''գլխավոր բրոնխի'' /bronchus principales/ տեղի է ունենում կրծքային չորրորդ և հինգերորդ ողերի մակարդակում<ref group="Ն">Շնչափողի բիֆուրկացիա — երկու գլխավոր բրոնխների բաժանման վայրը (IV—V կրծքային ողեր).</ref>։ Աջ գլխավոր բրոնխը ավելի հաստ է, կարճ, ավելի ուղղահայաց, քան ձախը<ref group="Ն">Այդ պատճառով աջ գլխավոր բրոնխի մեջ հաճախ է օտար մարմին ընկնում:</ref>։ |
||
Գլխավոր բրոնխները բազմակի անգամ ճյուղավորվում են, առաջացնելով բրոնխիալ ծառ arbor bronchiale, որն ունի 23 կարգի |
Գլխավոր բրոնխները բազմակի անգամ ճյուղավորվում են, առաջացնելով բրոնխիալ ծառ arbor bronchiale, որն ունի 23 կարգի ճյուղավորումներ։ Սկզբում բրոնխները ըստ թոքերի մանրադիտակային կառուցվածքի լինում են սեգմենտավոր և բաժնային։ Աջ թոքը երեք մասից է կազմված, ձախը` երկու:Յուրաքանչյուր թոք ունի 10-ական սեգմենտ/հատված/: Հատվածավոր բրոնխների ճյուղերից` սուբսեգմենտար բրոնխներից սկսած դիխոտոմիկ կիսման տենդենց է առաջանում, այսինքն յուրաքանչյուր բրոնխ ճյուղավորվում է երկուսի։ Բրոնխիալ ծառն ավարտվում է ծայրային բրոնխիոլներով։ Ծայրային բրոնխիոլները ճյուղավորվում են շնչառական բրոնխիոլների, որոնցից էլ սկիզբ են առնում թոքերի (ացինուս)շնչառական բաժինները։ |
||
Բրոնխիալ ծառը իր մեջ ներառում է` |
Բրոնխիալ ծառը իր մեջ ներառում է` |
||
| Տող 27. | Տող 27. | ||
* բաժնային(թոքի մաս — lobulus pulmonis (BNA)), |
* բաժնային(թոքի մաս — lobulus pulmonis (BNA)), |
||
* ներբաժնային (մի քանի կարգի ճյուղավորումներ) |
* ներբաժնային (մի քանի կարգի ճյուղավորումներ) |
||
* ծայրային |
* ծայրային բրոնխիոլներ։ |
||
Բրոնխների պատը մի քանի շերտից է կազմված` ներսից բրոնխները պատված են լորձաթաղանթով (ներքին),որը կազմված է էպիթելից և մկանային սկավառակներից; ենթալորձաթաղանթային հիմքից ; ֆիբրո-աճառային թացանթից և ադվենտիցիայից (արտաքին) |
Բրոնխների պատը մի քանի շերտից է կազմված` ներսից բրոնխները պատված են լորձաթաղանթով (ներքին),որը կազմված է էպիթելից և մկանային սկավառակներից; ենթալորձաթաղանթային հիմքից ; ֆիբրո-աճառային թացանթից և ադվենտիցիայից (արտաքին)։ Էպիթելը միաշերտ է, բազմաշարք է, թարթիչավոր գավաթաձև բջիջներով։ Լորձաթաղանթի թիթեղիկը և ենթալորձաթաղանթը կազմված են շարակցական հյուսվածքից և պարունակում են լորձային գեղձերի հյութազատական բաժիններ։ Ֆիբրո-աճառային թաղանթը ներկայացված է աճառային օղակներով, որոնք միացած են շարակցական հյուսվածքով ( ճյուղավորման և բրոնխների տրամաչափի փոքրացման հետ, օղակները փակվում են, վերածվելով կղզյակների, այնուհետև աճառային հատիկների, և վերջապես փոքրագույն տրամաչափի բրոնխներնում անհետանում են։ Ադվենտիցիան կազմված է շարակցական հյուսվածքից։ Բրոնխների ճյուղավորման հետ դիտվում է նրանց տրամաչափի փոքրացում, փակում, աճառային օղակների չափերի փոքրացում, մկանյաին թիթեղիկի հաստացում, բրոնխների էպիթելի բարձրության փոքրացում։ Բրոնխների ճյուղավորումներում տեղակայված են բազմաթիվ ավշային հանգույցներ, որոնք [[թոքեր]]ի հյուսվածքներից ընդունում են [[ավիշ]]ը , ավշային գոյացությունները, (ավշային ֆոլիկուլները) առկա են նաև բրոնխների պատերում, հատկապես ճյուղավորման հատվածներում։ Բրոնխների [[արյան շրջանառություն]]ը իրականացվում է բրոնխային զարկերակներով, որոնք հեռանում են աորտայի կրծքային հատվածից և աղեղից, իսկ նյարդավորումը տեղի է ունենում թափառող, սիմպաթիկ և ողնուղեղային [[նյարդ]]երով։ |
||
== Տե՛ս նաև == |
== Տե՛ս նաև == |
||
13:04, 6 Մարտի 2021-ի տարբերակ
| Բրոնխներ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | օրգանի տիպ և անատոմիական կառուցվածքների դաս |
| Ենթադաս | segment of tracheobronchial tree?[1] և անհատական անատոմիական կառուցվածք |
| Մասն է | lower respiratory tract? |
| Կազմված է | main bronchus?, lobar bronchus?, segmental bronchus? և subsegmental bronchus? |
| Զարկերակ | bronchial artery? |
| Երակ | bronchial veins? |
| Անատոմիական կառուցվածքի զարգացում | bronchus development? |
| Մասնագիտություն | bronchology? |
| MeSH | A04.411.125 |
| Foundational Model of Anatomy | 7409 |
| Terminologia Anatomica 98 | A06.4.01.001 և A06.3.01.008 |
| Նկարագրված է | Գրեյի անատոմիա (20-րդ հրատարակություն)[2] |
 Bronchi Վիքիպահեստում | |
Բրոնխներ (հին հունարեն՝ βρόγχος — «շնչառական կոկորդ, տրախեա» լատին․՝ bronchia) — բարձրակարգ ողնաշարավորների (ամնիոտ) (այդ թվում մարդու) շնչուղիների ճյուղավորումներ են։ Բրոնխները իրենցից ներկայացնում են շնչառական ուղիներ, նրանցում գազափոխանակություն տեղի չի ունենում (այսպես կոչված անատոմիական մեռյալ տարածություն)։ Նրանց գործառույթն է օդային հոսանքի անցկացումը շնչառական համակարգի բաժիններ` թոքեր, նրա տաքացումը, խոնավեցումը և մաքրումը։
Ներածություն
Շնչառական կոկորդը, կամ շնչափողը, կենդանիների մեծամասնություն մոտ բաժանվում է երկու գլխավոր բրոնխների։ Միայն հատերիայի մոտ շնչառական կոկորդի հետևի մասում երկայնական ակոսը ընդգծում է զույգ բրոնխներ, որոնք չունեն առանձնացված խոռոչներ։ Մնացած սողունների, ինչպես նաև թռչունների և կաթնասունների բրոնխները լավ են զարգացած և շարունակվում են թոքերի ներսում։
Սողունների մոտ գլխավոր բրոնխներից հեռանում են երկրորդ կարգի բրոնխները, որոնք կարող են բաժանվել երրերդ, չորրորդ և այլն կարգերի բրոնխների։ Առավել բարդ է բրոնխների կիսումը կրիաների և կոկորդիլոսների մոտ։
Թռչունների մոտ երկրորդ կարգի բրոնխները իրար են միանում պարաբրոնխներով — ուղիներ,որոնցից շառավղով ճյուղավորվում են այսպես կոչված բրոնխիոլները, որոնք ճյուղավորվելով առաջացնում են օդային մազանոթների ցանց։ Յուրաքանչյուր պարաբրոնխի բրոնխիոլներն ու օդային մազանոթները ձուլվում են առաջացնելով այլ պարաբրոնխներ, այդպիսով առաջացնելով օդատար ուղիների բաց համակարգ։ Ինչպես գլխավոր, այնպես էլ կողքային բրոնխները ծայրերում լայնանում են առաջացնելով օդապարկեր ։ Թռչունների մեծամասնության մոտ բրոնխների առաջին օղակները մասնակցում են ներքին կոկորդի առաջացմանը։
Բրոնխիալ ծառ
Կաթնասունների յուրաքանչյուր գլխավոր բրոնխից հեռանում են երկրորդական բրոնխները, որոնք բաժանվում են ավելի փոքր ճյուղերի, ձևավորելով այսպես կոչված բրոնխիալ ծառ։ Ամենափոքր ճյուղերը անցնում են շնչառական բրոնխիոլների:Շնչառական բրոնխիոլները ունեն բաժանման 4 կարգ, ըստ որոնց նրանց պատին հայտնվում են և ալվեոլներ։ Ճյուղավորման արդյունքում, շնչառական բրոնխիոլների պատերին ավելանում է ալվեոլների քանակը, այսպիսով երրորդ կարգի շնչառական բրոնխիոլները իրենցից ներկայացնում են ալվեոլային անցումներ, որոնք էլ դիխոտոմիկ ճյուղավորվելով առաջացնում են ալվեոլային պարկեր։ Առաջին կարգի շնչառական բրոնխիոլների ճյուղավորումները կոչվում են թոքերի ացինուսներ, որոնք հանդիսանում են թոքերի շնճառական բաժիններ։ Բացի սովորական երկրորդային բրոնխներից, կաթնասունների մոտ տարբերում են նաև նախազարկերակային երկրորդային բրոնխներ, որոնք գլխավոր բրոնխներից հեռանում են այն հատվածում,որտեղ նրանցով անցնում են թոքային զարկերակները ։ Հաճախ հանդիպում է միայն մեկ աջ նախազարկերակային բրոնխ, որը կճղակավորների մոտ հեռանում է անմիջապես շնչափողից։ Խոշոր բրոնխների ֆիբրոզային պատերը կազմված են աճառային կիսաօղակներից, որոնք հետևի մասում միացած են հարթ մկանների լայնակի խրձերով։ Բրոնխի լորձաթաղանթը պատված է թարթիչավոր էպիթելով:Փոքր բրոնխներում աճառային կիսաօղակները փոխարինվում են առանձին աճառային հատիկներով։ Բրոնխիոլների մեջ աճառներ չկան, և օղակաձև խրձերը հարթ մկանների ամբողջական շերտ են առաջացնում։
Մարդ
Մարդու մոտ շնչափողի բաժանումը երկու գլխավոր բրոնխի /bronchus principales/ տեղի է ունենում կրծքային չորրորդ և հինգերորդ ողերի մակարդակում[Ն 1]։ Աջ գլխավոր բրոնխը ավելի հաստ է, կարճ, ավելի ուղղահայաց, քան ձախը[Ն 2]։
Գլխավոր բրոնխները բազմակի անգամ ճյուղավորվում են, առաջացնելով բրոնխիալ ծառ arbor bronchiale, որն ունի 23 կարգի ճյուղավորումներ։ Սկզբում բրոնխները ըստ թոքերի մանրադիտակային կառուցվածքի լինում են սեգմենտավոր և բաժնային։ Աջ թոքը երեք մասից է կազմված, ձախը` երկու:Յուրաքանչյուր թոք ունի 10-ական սեգմենտ/հատված/: Հատվածավոր բրոնխների ճյուղերից` սուբսեգմենտար բրոնխներից սկսած դիխոտոմիկ կիսման տենդենց է առաջանում, այսինքն յուրաքանչյուր բրոնխ ճյուղավորվում է երկուսի։ Բրոնխիալ ծառն ավարտվում է ծայրային բրոնխիոլներով։ Ծայրային բրոնխիոլները ճյուղավորվում են շնչառական բրոնխիոլների, որոնցից էլ սկիզբ են առնում թոքերի (ացինուս)շնչառական բաժինները։
Բրոնխիալ ծառը իր մեջ ներառում է`
- բաժնային բրոնխներ (տեղագրորեն բաժանվում են ներ- և արտաթոքային բաժինների),
- սեգմենտար բրոնխներ,
- միջբաժնային բրոնխներ,
- բաժնային(թոքի մաս — lobulus pulmonis (BNA)),
- ներբաժնային (մի քանի կարգի ճյուղավորումներ)
- ծայրային բրոնխիոլներ։
Բրոնխների պատը մի քանի շերտից է կազմված` ներսից բրոնխները պատված են լորձաթաղանթով (ներքին),որը կազմված է էպիթելից և մկանային սկավառակներից; ենթալորձաթաղանթային հիմքից ; ֆիբրո-աճառային թացանթից և ադվենտիցիայից (արտաքին)։ Էպիթելը միաշերտ է, բազմաշարք է, թարթիչավոր գավաթաձև բջիջներով։ Լորձաթաղանթի թիթեղիկը և ենթալորձաթաղանթը կազմված են շարակցական հյուսվածքից և պարունակում են լորձային գեղձերի հյութազատական բաժիններ։ Ֆիբրո-աճառային թաղանթը ներկայացված է աճառային օղակներով, որոնք միացած են շարակցական հյուսվածքով ( ճյուղավորման և բրոնխների տրամաչափի փոքրացման հետ, օղակները փակվում են, վերածվելով կղզյակների, այնուհետև աճառային հատիկների, և վերջապես փոքրագույն տրամաչափի բրոնխներնում անհետանում են։ Ադվենտիցիան կազմված է շարակցական հյուսվածքից։ Բրոնխների ճյուղավորման հետ դիտվում է նրանց տրամաչափի փոքրացում, փակում, աճառային օղակների չափերի փոքրացում, մկանյաին թիթեղիկի հաստացում, բրոնխների էպիթելի բարձրության փոքրացում։ Բրոնխների ճյուղավորումներում տեղակայված են բազմաթիվ ավշային հանգույցներ, որոնք թոքերի հյուսվածքներից ընդունում են ավիշը , ավշային գոյացությունները, (ավշային ֆոլիկուլները) առկա են նաև բրոնխների պատերում, հատկապես ճյուղավորման հատվածներում։ Բրոնխների արյան շրջանառությունը իրականացվում է բրոնխային զարկերակներով, որոնք հեռանում են աորտայի կրծքային հատվածից և աղեղից, իսկ նյարդավորումը տեղի է ունենում թափառող, սիմպաթիկ և ողնուղեղային նյարդերով։
Տե՛ս նաև
Նշումներ
Ծանոթագրություններ
Գրականության ցանկ
- Бронхи // Малая медицинская энциклопедия (том 1, стр. 265).
- Книпович Н. М. (1890–1907). «Бронхи». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Самусев Р. П. Атлас анатомии человека / Р. П. Самусев, В. Я. Липченко. — М., 2002. — 704 с.: ил.
Արտաքին հղումներ
- Bronhi.com — медицинский информационный ресурс о вирусных, хронических и аллергических заболеваниях нижних дыхательных путей (бронхов).
- Бронхи из Малой медицинской энциклопедии
- «Бронхи». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բրոնխներ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
