«Աբորտ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ 38.116.192.100 (քննարկում) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել 212.73.65.135 մասնակցի վերջին տարբերակին։ Պիտակներ՝ Հետշրջում SWViewer [1.3] |
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
||
| Տող 2. | Տող 2. | ||
|պատկեր = Human fetus 10 weeks - therapeutic abortion.jpg |
|պատկեր = Human fetus 10 weeks - therapeutic abortion.jpg |
||
}} |
}} |
||
'''Աբորտ''' ({{lang-la|abortus}}՝ «վիժում» բառից), աբորտ, անցուցք, հղիության ընդհատում՝ [[պտուղ]]ի հեռացում [[կնոջ արգանդ]]ից, առաջին 28 շաբաթվա (7 լուսնամսի) ընթացքում։ Հղիությունն ընդհատելու համար կատարված կանխամտածված քայլը կոչվում է խթանված աբորտ: Սովորաբար, աբորտ տերմինը հենց օգտագործում են նկարագրելու համար միայն խթանված տեսակը<ref>{{cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/abortion|title=Abortion (noun)|publisher=Oxford Living Dictionaries|accessdate= |
'''Աբորտ''' ({{lang-la|abortus}}՝ «վիժում» բառից), աբորտ, անցուցք, հղիության ընդհատում՝ [[պտուղ]]ի հեռացում [[կնոջ արգանդ]]ից, առաջին 28 շաբաթվա (7 լուսնամսի) ընթացքում։ Հղիությունն ընդհատելու համար կատարված կանխամտածված քայլը կոչվում է խթանված աբորտ: Սովորաբար, աբորտ տերմինը հենց օգտագործում են նկարագրելու համար միայն խթանված տեսակը<ref>{{cite web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/abortion|title=Abortion (noun)|publisher=Oxford Living Dictionaries|accessdate=հունիսի 8, 2018|quote=''[mass noun]'' The deliberate termination of a human pregnancy, most often performed during the first 28 weeks of pregnancy}}</ref>: Նմանատիպ միջամտությունը, որից հետո պտուղը կարող է արգանդից դուրս գոյատևել, կոչվում է հղիության ուշացած ընդհատում<ref name="stuart">{{cite journal|last1=Grimes|first1=DA|last2=Stuart|first2=G|year=2010|title=Abortion jabberwocky: the need for better terminology|journal=Contraception|volume=81|issue=2|pages=93–6|doi=10.1016/j.contraception.2009.09.005|pmid=20103443}}</ref>: Ժամանակակից բժշկության մեջ լայն կիրառություն ունեն տարբեր դեղամիջոցներ և վիրաբուժական միջամտություններ դրդված վիժման համար։ Այնպիսի դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են միֆեպրիստոնը (mifepristone) և պրոստագլադինը (prostaglandin), արդյունավետությամբ չեն զիջում վիրաբուժական միջամտությանը՝ առաջին եռամսյակում<ref>{{cite journal|last1=Kulier|first1=R|last2=Kapp|first2=N|last3=Gülmezoglu|first3=AM|last4=Hofmeyr|first4=GJ|last5=Cheng|first5=L|last6=Campana|first6=A|title=Medical methods for first trimester abortion.|journal=The Cochrane database of systematic reviews|date=նոյեմբերի 9, 2011|issue=11|pages=CD002855|pmid=22071804|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4}}</ref>: |
||
Բոլոր այն երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումը օրենքով թույլատրելի է, այն համարվում է ամենաանվտանգ միջամտություններից մեկը բժշկության ոլորտում<ref name="Ray20142">{{cite journal|last1=Raymond|first1=EG|last2=Grossman|first2=D|last3=Weaver|first3=MA|last4=Toti|first4=S|last5=Winikoff|first5=B|date=November 2014|title=Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States|journal=Contraception|volume=90|issue=5|pages=476–479|doi=10.1016/j.contraception.2014.07.012|pmid=25152259}}</ref><ref name="lancet-grimes2">{{Cite journal|last1=Grimes|first1=DA|last2=Benson|first2=J|last3=Singh|first3=S|last4=Romero|first4=M|last5=Ganatra|first5=B|last6=Okonofua|first6=FE|last7=Shah|first7=IH|year=2006|title=Unsafe abortion: The preventable pandemic|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf|deadurl=no|format=PDF|journal=The Lancet|volume=368|issue=9550|pages=1908–1919|doi=10.1016/S0140-6736(06)69481-6|pmid=17126724|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629040442/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf|archivedate= |
Բոլոր այն երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումը օրենքով թույլատրելի է, այն համարվում է ամենաանվտանգ միջամտություններից մեկը բժշկության ոլորտում<ref name="Ray20142">{{cite journal|last1=Raymond|first1=EG|last2=Grossman|first2=D|last3=Weaver|first3=MA|last4=Toti|first4=S|last5=Winikoff|first5=B|date=November 2014|title=Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States|journal=Contraception|volume=90|issue=5|pages=476–479|doi=10.1016/j.contraception.2014.07.012|pmid=25152259}}</ref><ref name="lancet-grimes2">{{Cite journal|last1=Grimes|first1=DA|last2=Benson|first2=J|last3=Singh|first3=S|last4=Romero|first4=M|last5=Ganatra|first5=B|last6=Okonofua|first6=FE|last7=Shah|first7=IH|year=2006|title=Unsafe abortion: The preventable pandemic|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf|deadurl=no|format=PDF|journal=The Lancet|volume=368|issue=9550|pages=1908–1919|doi=10.1016/S0140-6736(06)69481-6|pmid=17126724|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629040442/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf|archivedate=հունիսի 29, 2011|df=dmy-all}}</ref>: Ժամանակակից մեթոդներն իրենց մեջ ներառում են դեղորայքային կամ վիրաբուժական տեսակները<ref name="1st_Methods2">{{cite journal|last1=Kulier|first1=R|last2=Kapp|first2=N|last3=Gülmezoglu|first3=AM|last4=Hofmeyr|first4=GJ|last5=Cheng|first5=L|last6=Campana|first6=A|date=նոյեմբերի 9, 2011|title=Medical methods for first trimester abortion.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=11|pages=CD002855|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4|pmid=22071804}}</ref>: Միֆեպրիստոնը պրոստագլանդինի հետ համակցված համարվում է նույնքան անվտանգ և արդյունավետ, որքան վիրաբուժական մեթոդն է հղիության առաջին և երկրորդ եռամսյակներում<ref name="1st_Methods2" /><ref name="Kapp20132">{{cite journal|last1=Kapp|first1=N|last2=Whyte|first2=P|last3=Tang|first3=J|last4=Jackson|first4=E|last5=Brahmi|first5=D|date=September 2013|title=A review of evidence for safe abortion care|journal=Contraception|volume=88|issue=3|pages=350–63|doi=10.1016/j.contraception.2012.10.027|pmid=23261233}}</ref>: Ամենատարված վիրաբուժական միջամտությունը կատարվում է արգանդի պարանոցի դիլատացիայով և արտածծող սարքով<ref>{{cite web|url=https://www.merckmanuals.com/home/women-s-health-issues/family-planning/abortion|title=Abortion - Women's Health Issues|website=Merck Manuals Consumer Version|accessdate=հուլիսի 12, 2018}}</ref>: Դեղահաբերը կամ ներարգանդային պարույրները, որոնք օգտագործում են հետագա հղիություններից խուսափելու համար, կարող են օգտագործվել հղիության արհեստական ընդհատումից անմիջապես հետո<ref name="Kapp20132" />: Հղիության արհեստական ընդհատումները, երբ կատարվում են օրենքի սահմաններում և անվտանգ են, չեն հանգեցնում հետագա մտավոր կամ ֆիզիկական ռիսկերի բարձրացմանը<ref name="BMJ2014">{{Cite journal|last1=Lohr|first1=PA|last2=Fjerstad|first2=M|last3=Desilva|first3=U|last4=Lyus|first4=R|year=2014|title=Abortion|journal=BMJ|volume=348|page=f7553|doi=10.1136/bmj.f7553}}</ref>: Ի տարբերություն դրա, մեկ տարվա ընթացքում 5 միլիոն ոչ հուսալի աբորտների միջամտության արդյունքում գրանցվել է 47.000 մահվան դեպք<ref name="BMJ2014" /><ref name="OBGY092">{{Cite journal|last1=Shah|first1=I|last2=Ahman|first2=E|date=December 2009|title=Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges|url=http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf|deadurl=yes|format=PDF|journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada|volume=31|issue=12|pages=1149–58|doi=10.1016/s1701-2163(16)34376-6|pmid=20085681|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716212405/http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf|archivedate=հուլիսի 16, 2011|df=dmy}}</ref>: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը երաշխավորում է օրենքով թույլատրելի և հուսալի միջամտությունների հասանելիությունը կանանց համար<ref name="WHOPolicy2012">{{cite book|url=http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/70914/1/9789241548434_eng.pdf?ua=1|title=Safe abortion: technical and policy guidance for health systems|author=World Health Organization|date=2012|publisher=World Health Organization|isbn=9789241548434|edition=2nd|location=Geneva|page=8|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150116223512/http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/70914/1/9789241548434_eng.pdf?ua=1|archivedate=հունվարի 16, 2015|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Ամեն տարի աշխարհում կատարվում է մոտավոր 56 միլիոն հղիության արհեստական ընդհատում<ref>{{cite journal|last1=Sedgh|first1=Gilda|last2=Bearak|first2=Jonathan|last3=Singh|first3=Susheela|last4=Bankole|first4=Akinrinola|last5=Popinchalk|first5=Anna|last6=Ganatra|first6=Bela|last7=Rossier|first7=Clémentine|last8=Gerdts|first8=Caitlin|last9=Tunçalp|first9=Özge|date=May 2016|title=Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends|journal=The Lancet|volume=388|pages=258–67|doi=10.1016/S0140-6736(16)30380-4|pmc=5498988|pmid=27179755|last10=Johnson|first10=Brooke Ronald|last11=Johnston|first11=Heidi Bart|last12=Alkema|first12=Leontine}}</ref>, որից 45%-ը կատարվել է ոչ հուսալի կերպով<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2017/unsafe-abortions-worldwide/en/|title=Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year|date=28 |
Ամեն տարի աշխարհում կատարվում է մոտավոր 56 միլիոն հղիության արհեստական ընդհատում<ref>{{cite journal|last1=Sedgh|first1=Gilda|last2=Bearak|first2=Jonathan|last3=Singh|first3=Susheela|last4=Bankole|first4=Akinrinola|last5=Popinchalk|first5=Anna|last6=Ganatra|first6=Bela|last7=Rossier|first7=Clémentine|last8=Gerdts|first8=Caitlin|last9=Tunçalp|first9=Özge|date=May 2016|title=Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends|journal=The Lancet|volume=388|pages=258–67|doi=10.1016/S0140-6736(16)30380-4|pmc=5498988|pmid=27179755|last10=Johnson|first10=Brooke Ronald|last11=Johnston|first11=Heidi Bart|last12=Alkema|first12=Leontine}}</ref>, որից 45%-ը կատարվել է ոչ հուսալի կերպով<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2017/unsafe-abortions-worldwide/en/|title=Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year|date=սեպտեմբերի 28, 2017|website=World Health Organization|accessdate=սեպտեմբերի 29, 2017}}</ref>: 2003-2008 թվականների ընթացքում հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշները փոփոխվել են<ref name="worldtrends20072">{{Cite journal|date=September 2007|title=Legal abortion worldwide: incidence and recent trends|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3310607.html|deadurl=no|journal=International Family Planning Perspectives|volume=33|issue=3|pages=106–116|doi=10.1363/ifpp.33.106.07|pmid=17938093|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090819122933/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3310607.html|archivedate=օգոստոսի 19, 2009|vauthors=Sedgh G, Henshaw SK, Singh S, Bankole A, Drescher J|df=dmy-all}}</ref><ref name="Sedgh 20123">{{Cite journal|last1=Sedgh|first1=G.|last2=Singh|first2=S.|last3=Shah|first3=I. H.|last4=Åhman|first4=E.|last5=Henshaw|first5=S. K.|last6=Bankole|first6=A.|year=2012|title=Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf|deadurl=no|format=PDF|journal=The Lancet|volume=379|issue=9816|pages=625–632|doi=10.1016/S0140-6736(11)61786-8|pmid=22264435|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120206043854/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf|archivedate=փետրվարի 6, 2012|quote=Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO.|df=dmy-all}}</ref>: Ըստ 2008 թվականի տվյալների, աշխարհի կանանց 40%-ը հնարավորություն է ունեցել կատարել հղիության արհեսատական ընդհատում՝ առանց սահմանափակումների<ref name="IJGO103">{{Cite journal|date=July 2010|title=Critical gaps in universal access to reproductive health: Contraception and prevention of unsafe abortion|journal=International Journal of Gynecology & Obstetrics|volume=110|pages=S13–16|doi=10.1016/j.ijgo.2010.04.003|pmid=20451196|vauthors=Culwell KR, Vekemans M, de Silva U, Hurwitz M}}</ref>: Այն երկրներում, որտեղ թույլատրված է հղիության արհեստական ընդհատումը, ունեն որոշակի սահմանափակումներ, օրինակ՝ թե որ գեստացիոն շաբաթում է կատարվում այն<ref name="IJGO103" />: |
||
Հին ժամանակներում հղիության արհեստական ընդհատումներ կատարելու համար օգտագործվել են խոտաբույսեր, կատարվել մերսումներ կամ այլ ավանդական մեթոդներ<ref name="Management of Abortion, Chp 12">{{cite book|url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf|title=Management of Unintended and Abnormal Pregnancy|last1=Paul|first1=M|last2=Lichtenberg|first2=ES|last3=Borgatta|first3=L|last4=Grimes|first4=DA|last5=Stubblefield|first5=PG|last6=Creinin|first6=MD|last7=Joffe|first7=Carole|publisher=[[John Wiley & Sons, Ltd.]]|year=2009|isbn=978-1-4443-1293-5|edition=1st|location=[[Oxford, United Kingdom]]|chapter=1. Abortion and medicine: A sociopolitical history|format=PDF|ol=15895486W|archiveurl=https://www.webcitation.org/62bppK1Iw?url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf|archivedate= |
Հին ժամանակներում հղիության արհեստական ընդհատումներ կատարելու համար օգտագործվել են խոտաբույսեր, կատարվել մերսումներ կամ այլ ավանդական մեթոդներ<ref name="Management of Abortion, Chp 12">{{cite book|url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf|title=Management of Unintended and Abnormal Pregnancy|last1=Paul|first1=M|last2=Lichtenberg|first2=ES|last3=Borgatta|first3=L|last4=Grimes|first4=DA|last5=Stubblefield|first5=PG|last6=Creinin|first6=MD|last7=Joffe|first7=Carole|publisher=[[John Wiley & Sons, Ltd.]]|year=2009|isbn=978-1-4443-1293-5|edition=1st|location=[[Oxford, United Kingdom]]|chapter=1. Abortion and medicine: A sociopolitical history|format=PDF|ol=15895486W|archiveurl=https://www.webcitation.org/62bppK1Iw?url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf|archivedate=հոկտեմբերի 21, 2011|deadurl=no}}</ref>: Աբորտի վերաբերյալ օրենքները և մշակութային կամ կրոնական հայացքները աշխարհում տարբեր են: Որոշ տեղամասերում այն օրենքով թույլատրելի է միայն հատուկ դեպքերում<ref name="Dev98-072">{{Cite journal|last1=Boland|first1=R.|last2=Katzive|first2=L.|year=2008|title=Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html|deadurl=no|journal=International Family Planning Perspectives|volume=34|issue=3|pages=110–120|doi=10.1363/ifpp.34.110.08|pmid=18957353|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111007221828/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html|archivedate=հոկտեմբերի 7, 2011|df=dmy-all}}</ref>: Շատ տեղերում այն բարոյական, էթիկական և օրինական մակարդակներով բուռն քննարկման թեմա է հանդիսանում<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=9pM2pw-2wl4C&pg=PA249|title=Medical ethics and humanities|last1=Paola|first1=Adolf|last2=Walker|first2=Robert|last3=LaCivita|first3=Lois|date=2010|publisher=Jones and Bartlett Publishers|isbn=9780763760632|editor-last=Nixon|editor-first=Frederick|location=Sudbury, Mass.|page=249|ol=13764930W|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170906191717/https://books.google.am/books?id=9pM2pw-2wl4C&pg=PA249|archivedate=սեպտեմբերի 6, 2017|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=EG-Yg1xDYakC&pg=PA228|title=Bioethics a nursing perspective|last1=Johnstone|first1=Megan-Jane|date=2009|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|isbn=9780729578738|edition=5th|location=Sydney, N.S.W.|page=228|quote=Although abortion has been legal in many countries for several decades now, its moral permissibilities continues to be the subject of heated public debate.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170906191717/https://books.google.am/books?id=EG-Yg1xDYakC&pg=PA228|archivedate=սեպտեմբերի 6, 2017|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Նրանք, ովքեր դեմ են աբորտին, պնդում են, որ էմբրիոնը կամ պտուղը մարդ է, ով ունի կյանքի իրավունք, և այն համարում են մարդասպանություն<ref>{{Cite news|url=http://www.foxnews.com/opinion/2013/10/18/what-do-55-million-people-have-in-common/|title=What do 55 million people have in common?|author=Pastor Mark Driscoll|date=հոկտեմբերի 18, 2013|publisher=Fox News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140831022138/http://www.foxnews.com/opinion/2013/10/18/what-do-55-million-people-have-in-common/|archivedate=օգոստոսի 31, 2014|deadurl=no|accessdate=հուլիսի 2, 2014|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/dale-hansen/abortion-murder-or-medica_b_4986637.html|title=Abortion: Murder, or Medical Procedure?|last=Hansen|first=Dale|date=մարտի 18, 2014|publisher=The Huffington Post|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714230359/http://www.huffingtonpost.com/dale-hansen/abortion-murder-or-medica_b_4986637.html|archivedate=հուլիսի 14, 2014|deadurl=no|accessdate=հուլիսի 2, 2014|df=dmy-all}}</ref>: Իսկ նրանք, ովքեր կողմ են աբորտի օրինականացմանը, պնդում են, որ կինը իրավունք ունի որոշում կայացնել այն հարցերի շուրջ, որոնք առնչվում են իր մարմնի հետ<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=9pVWAgAAQBAJ&pg=PA3|title=Reproductive freedom, torture and international human rights: challenging the masculinisation of torture|last1=Sifris|first1=Ronli Noa|date=2013|publisher=Taylor & Francis|isbn=9781135115227|location=Hoboken|page=3|oclc=869373168|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151015195038/https://books.google.am/books?id=9pVWAgAAQBAJ&pg=PA3|archivedate=հոկտեմբերի 15, 2015|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Մյուսներն էլ պնդում են, որ աբորտի օրենքով թույլատրելիությունը կարող է նպաստել հանրային առողջության պահպանմանը<ref>{{cite book|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/9789241596121/en/|title=Unsafe abortion : global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003|last1=Swett|first1=C.|date=2007|publisher=World Health Organization|isbn=9789241596121|edition=5th}}</ref>: |
||
== Տեսակներ == |
== Տեսակներ == |
||
| Տող 14. | Տող 14. | ||
=== Ինքնաբեր === |
=== Ինքնաբեր === |
||
Ինքնաբեր աբորտը առաջանում է արգանդի պատի և պտղաձվի կապի խախտումից` մինչև գեստացիոն 24-րդ շաբաթը<ref>{{cite book|title=Churchill Livingstone medical dictionary|publisher=Churchill Livingstone Elsevier|year=2008|isbn=978-0-443-10412-1|location=Edinburgh New York|quote=The preferred term for unintentional loss of the product of conception prior to 24 weeks' gestation is miscarriage.}}</ref>։ Վիժումը, որը տեղի է ունենում մինչև գեստացիոն 37-րդ շաբաթը, կոչվում է վաղաժամ ծնունդ<ref>{{cite book|title=Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies|last1=Annas|first1=George J.|last2=Elias|first2=Sherman|publisher=[[Churchill Livingstone]]|year=2007|isbn=978-0-443-06930-7|editor1-last=Gabbe|editor1-first=Steven G.|editor1-link=Steven Gabbe|edition=5|page=669|chapter=51. Legal and Ethical Issues in Obstetric Practice|quote=A preterm birth is defined as one that occurs before the completion of 37 menstrual weeks of gestation, regardless of birth weight.|authorlink1=George Annas|editor2-last=Niebyl|editor2-first=Jennifer R.|editor3-last=Simpson|editor3-first=Joe Leigh}}</ref>: Երբ պտուղը մահանում է արգանդում պրոցեդուրայի ընթացքում, այն կոչվում է մեռելածին<ref>{{cite encyclopedia|quote=birth of a fetus that shows no evidence of life (heartbeat, respiration, or independent movement) at any time later than 24 weeks after conception|title=Stillbirth|work=[[Concise Medical Dictionary]]|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2010|url=https://books.google.am/books?id=Zs8ZM4OUurcC&pg=PA698&lpg=PA698|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151015195038/https://books.google.am/books?id=Zs8ZM4OUurcC&pg=PA698&lpg=PA698|archivedate= |
Ինքնաբեր աբորտը առաջանում է արգանդի պատի և պտղաձվի կապի խախտումից` մինչև գեստացիոն 24-րդ շաբաթը<ref>{{cite book|title=Churchill Livingstone medical dictionary|publisher=Churchill Livingstone Elsevier|year=2008|isbn=978-0-443-10412-1|location=Edinburgh New York|quote=The preferred term for unintentional loss of the product of conception prior to 24 weeks' gestation is miscarriage.}}</ref>։ Վիժումը, որը տեղի է ունենում մինչև գեստացիոն 37-րդ շաբաթը, կոչվում է վաղաժամ ծնունդ<ref>{{cite book|title=Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies|last1=Annas|first1=George J.|last2=Elias|first2=Sherman|publisher=[[Churchill Livingstone]]|year=2007|isbn=978-0-443-06930-7|editor1-last=Gabbe|editor1-first=Steven G.|editor1-link=Steven Gabbe|edition=5|page=669|chapter=51. Legal and Ethical Issues in Obstetric Practice|quote=A preterm birth is defined as one that occurs before the completion of 37 menstrual weeks of gestation, regardless of birth weight.|authorlink1=George Annas|editor2-last=Niebyl|editor2-first=Jennifer R.|editor3-last=Simpson|editor3-first=Joe Leigh}}</ref>: Երբ պտուղը մահանում է արգանդում պրոցեդուրայի ընթացքում, այն կոչվում է մեռելածին<ref>{{cite encyclopedia|quote=birth of a fetus that shows no evidence of life (heartbeat, respiration, or independent movement) at any time later than 24 weeks after conception|title=Stillbirth|work=[[Concise Medical Dictionary]]|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2010|url=https://books.google.am/books?id=Zs8ZM4OUurcC&pg=PA698&lpg=PA698|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151015195038/https://books.google.am/books?id=Zs8ZM4OUurcC&pg=PA698&lpg=PA698|archivedate=հոկտեմբերի 15, 2015|df=dmy-all}}</ref>: Վաղաժամ ծնունդը և մեռելածնությունը մեծ մասամբ չեն համարվում վիժում, չնայած, այս տերմինների օգտագործումը երբեմն կարող է համընկնել<ref>{{cite web|url=https://fam.state.gov/FAM/07FAM/07FAM1470.html|title=7 FAM 1470 Documenting Stillbirth (Fetal Death)|date=փետրվարի 18, 2011|publisher=United States Department of State|accessdate=հունվարի 12, 2016}}</ref>: Հղիության առաջին եռամսյակում ամենահաճախ հանդիպող ինքնաբեր աբորտի պատճառները էմբրիոնի կամ պտղի քրոմոսոմալ անոմալիաներն են<ref name="Williams Gyn, Chp 6">{{cite book|editor1-last=Schorge|editor1-first=John O.|editor2-first=Joseph I.|editor2-last=Schaffer|editor3-first=Lisa M.|editor3-last=Halvorson|editor4-first=Barbara L.|editor4-last=Hoffman|editor5-first=Karen D.|editor5-last=Bradshaw|editor6-first=F. Gary|editor6-last=Cunningham|year=2008|title=Williams Gynecology|edition=1|publisher=[[McGraw-Hill Medical]]|isbn=978-0-07-147257-9|chapter=6. First-Trimester Abortion}}</ref><ref name="mednet2">{{cite web|url=http://www.medicinenet.com/miscarriage/page1.htm|title=Miscarriage (Spontaneous Abortion)|last=Stöppler|first=Melissa Conrad|editor1-last=Shiel|editor1-first=William C., Jr.|work=MedicineNet.com|publisher=[[WebMD]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040829013142/http://www.medicinenet.com/Miscarriage/page1.htm|archivedate=օգոստոսի 29, 2004|accessdate=ապրիլի 7, 2009|deadurl=yes}}</ref>, որոնք հանգեցնում են վաղ հղիության ընդհատման<ref name="fetal med 8372">{{Cite book|url=https://books.google.am/?id=0BY0hx2l5uoC|title=Fetal medicine: basic science and clinical practice|vauthors=Jauniaux E, Kaminopetros P, El-Rafaey H|publisher=Churchill Livingstone|year=1999|isbn=978-0-443-05357-3|veditors=Whittle MJ, Rodeck CH|location=Edinburgh|page=837|chapter=Early pregnancy loss|oclc=42792567}}</ref>: Կոնցեպցիաների միայն 30-50%-ն է պրոգրեսում առաջին եռամյսակից հետո<ref name="Gabbe, Chp 24">{{cite book|title=Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies|last1=Annas|first1=George J.|last2=Elias|first2=Sherman|publisher=[[Churchill Livingstone]]|year=2007|isbn=978-0-443-06930-7|editor1-last=Gabbe|editor1-first=Steven G.|editor1-link=Steven Gabbe|edition=5|chapter=24. Pregnancy loss|authorlink1=George Annas|editor2-last=Niebyl|editor2-first=Jennifer R.|editor3-last=Simpson|editor3-first=Joe Leigh}}</ref>: Հայտնի հղիությունների 15-30%-ը կլինիկորեն ավարտվում են վիժումով, որը կախված է հղի կնոջ տարիքից և առողջական վիճակից<ref>{{cite book|title=Novak's Gynecology|last=Stovall|first=Thomas G.|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2002|isbn=978-0-7817-3262-8|editor1-last=Berek|editor1-first=Jonathan S.|editor1-link=Jonathan Berek|edition=13|chapter=17. Early Pregnancy Loss and Ectopic Pregnancy}}</ref>, իսկ շատ հղիություններ էլ ընդհատվում են՝ մինչ բժիշկները կնկատեն էմբրիոնը<ref>{{cite book|title=Katz: Comprehensive Gynecology|last=Katz|first=Vern L.|publisher=[[Mosby (publisher)|Mosby]]|year=2007|isbn=978-0-323-02951-3|editor1-last=Katz|editor1-first=Vern L.|edition=5|chapter=16. Spontaneous and Recurrent Abortion – Etiology, Diagnosis, Treatment|editor2-last=Lentz|editor2-first=Gretchen M.|editor3-last=Lobo|editor3-first=Rogerio A.|editor4-last=Gershenson|editor4-first=David M.}}</ref>: Ինքնաբեր աբորտների մոտ 80%-ը հանդիպում է հղիության առաջին եռամսյակի ընթացքում<ref name="Williams18">{{cite book|title=Williams Obstetrics|publisher=McGraw Hill Education|year=2014|isbn=978-0-07-179893-8|editor1-last=Cunningham|editor1-first=F. Gary|edition=24th|editor2-last=Leveno|editor2-first=Kenneth J.|editor3-last=Bloom|editor3-first=Steven L.|editor4-last=Spong|editor4-first=Catherine Y.|editor5-last=Dashe|editor5-first=Jodi S.|editor6-last=Hoffman|editor6-first=Barbara L.|editor7-last=Casey|editor7-first=Brian M.|editor8-last=Sheffield|editor8-first=Jeanne S.}}</ref>: |
||
Այլ հանդիպող պատճառներ են՝ մոր ընդհանուր հիվանդությունը (գրիպ, տիֆ, սիֆիլիս, տուբերկուլյոզ, արյան հիվանդություններ, սրտի արատ, հիպերտոնիկ հիվանդություն, [[Վիտամին A|A]], [[Վիտամին E|E]] [[վիտամիններ]]ի պակաս), սննդային և դեղորայքային թունավորումը, ճառագայթային հիվանդությունը, սեռական օրգանների հիվանդությունը ([[արգանդ]]ի հավելումների բորբոքում և անոմալիա<ref name="mednet">{{cite web|url=http://www.medicinenet.com/miscarriage/page1.htm |title=Miscarriage (Spontaneous Abortion) |accessdate= |
Այլ հանդիպող պատճառներ են՝ մոր ընդհանուր հիվանդությունը (գրիպ, տիֆ, սիֆիլիս, տուբերկուլյոզ, արյան հիվանդություններ, սրտի արատ, հիպերտոնիկ հիվանդություն, [[Վիտամին A|A]], [[Վիտամին E|E]] [[վիտամիններ]]ի պակաս), սննդային և դեղորայքային թունավորումը, ճառագայթային հիվանդությունը, սեռական օրգանների հիվանդությունը ([[արգանդ]]ի հավելումների բորբոքում և անոմալիա<ref name="mednet">{{cite web|url=http://www.medicinenet.com/miscarriage/page1.htm |title=Miscarriage (Spontaneous Abortion) |accessdate=ապրիլի 7, 2009 |last=Stöppler |first=Melissa Conrad |editor1-first=William C., Jr. |editor1-last=Shiel |work=MedicineNet.com |publisher=[[WebMD]] |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040829013142/http://www.medicinenet.com/Miscarriage/page1.htm |archivedate=օգոստոսի 29, 2004 }}</ref>, ուռուցք, թերզարգացում), ֆիզիկական վնասվածքները (ծանրություն բարձրացնելը, որովայնի վնասվածքը), հոգեկան ապրումները<ref name="Fetal Homicide Laws">{{cite web|url=http://www.ncsl.org/programs/health/fethom.htm|title=Fetal Homicide Laws|publisher=[[National Conference of State Legislatures]]|archiveurl=https://archive.is/20120911171355/http://www.ncsl.org/issues-research/health/fetal-homicide-state-laws.aspx|archivedate=September 11, 2012|accessdate=ապրիլի 7, 2009}}</ref>, անոթային պաթոլոգիաները (օրինակ՝ համակարգային կարմիր գայլախտը) , շաքարային դիաբետը և հորմոնալ դիսբալանսը: |
||
Գլխավոր նախապայմանները, որոնք հանդիսանում են ռիսկի գործոն ինքնաբեր աբորտի համար, մոր տարիքն է և նախկինում հանդիպած ինքնաբեր աբորտների քանակը<ref name="fetal med 837">{{Cite book|vauthors=Jauniaux E, Kaminopetros P, El-Rafaey H |chapter=Early pregnancy loss |veditors=Whittle MJ, Rodeck CH |title=Fetal medicine: basic science and clinical practice |publisher=Churchill Livingstone |location=Edinburgh |year=1999 |url=https://books.google.am/?id=0BY0hx2l5uoC |isbn=978-0-443-05357-3 |oclc=42792567 |page=837}}</ref>: |
Գլխավոր նախապայմանները, որոնք հանդիսանում են ռիսկի գործոն ինքնաբեր աբորտի համար, մոր տարիքն է և նախկինում հանդիպած ինքնաբեր աբորտների քանակը<ref name="fetal med 837">{{Cite book|vauthors=Jauniaux E, Kaminopetros P, El-Rafaey H |chapter=Early pregnancy loss |veditors=Whittle MJ, Rodeck CH |title=Fetal medicine: basic science and clinical practice |publisher=Churchill Livingstone |location=Edinburgh |year=1999 |url=https://books.google.am/?id=0BY0hx2l5uoC |isbn=978-0-443-05357-3 |oclc=42792567 |page=837}}</ref>: |
||
=== Արհեստական ընդհատում === |
=== Արհեստական ընդհատում === |
||
Արհեստական աբորտը պտղաձվի հեռացումն է պտղաձվի կամ հղի կնոջ օրգանիզմի վրա անմիջաբար ներգործելու միջոցով, և, աբորտները մեծ մասամբ անցանկալի հղիության հետևանք են: Տարբերում են օրինական (բժշկական) և ապօրինի (կրիմինալ) արհեստական աբորտներ։ Իրավիճակներով պայմանավորված՝ աբորտը կարելի է համարել թերապևտիկ, եթե այն կատարվում է հղի կնոջ կամ պտղի առողջական վիճակներից ելնելով, և էլեկտիվ, եթե կան այլ պատճառներ<ref name=":0">{{Cite web|url=https://medlineplus.gov/ency/article/007382.htm|title=Abortion - medical|last=|first=|date= |
Արհեստական աբորտը պտղաձվի հեռացումն է պտղաձվի կամ հղի կնոջ օրգանիզմի վրա անմիջաբար ներգործելու միջոցով, և, աբորտները մեծ մասամբ անցանկալի հղիության հետևանք են: Տարբերում են օրինական (բժշկական) և ապօրինի (կրիմինալ) արհեստական աբորտներ։ Իրավիճակներով պայմանավորված՝ աբորտը կարելի է համարել թերապևտիկ, եթե այն կատարվում է հղի կնոջ կամ պտղի առողջական վիճակներից ելնելով, և էլեկտիվ, եթե կան այլ պատճառներ<ref name=":0">{{Cite web|url=https://medlineplus.gov/ency/article/007382.htm|title=Abortion - medical|last=|first=|date=հուլիսի 9, 2018|website=US National Library of Medicine (Medline Plus)|access-date=}}</ref>: |
||
Աբորտը թույլատրվում է ժառանգաբար փոխանցվող ծանր հիվանդությամբ տառապելու, վտանգավոր հղիության, ինչպես նաև անցանկալի հղիության դեպքում<ref>{{cite journal|author=Bankole|display-authors=etal|year=1998|title=Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|deadurl=no|journal=International Family Planning Perspectives|volume=24|issue=3|pages=117–127 & 152|doi=10.2307/3038208|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060117191716/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|archivedate= |
Աբորտը թույլատրվում է ժառանգաբար փոխանցվող ծանր հիվանդությամբ տառապելու, վտանգավոր հղիության, ինչպես նաև անցանկալի հղիության դեպքում<ref>{{cite journal|author=Bankole|display-authors=etal|year=1998|title=Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|deadurl=no|journal=International Family Planning Perspectives|volume=24|issue=3|pages=117–127 & 152|doi=10.2307/3038208|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060117191716/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|archivedate=հունվարի 17, 2006|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Finer|first1=Lawrence B.|last2=Frohwirth|first2=Lori F.|last3=Dauphinee|first3=Lindsay A.|last4=Singh|first4=Susheela|last5=Moore|first5=Ann M.|year=2005|title=Reasons U.S. Women Have Abortions: Quantitative and Qualitative Perspectives|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3711005.pdf|deadurl=no|format=PDF|journal=Perspectives on Sexual and Reproductive Health|volume=37|issue=3|pages=110–118|doi=10.1111/j.1931-2393.2005.tb00045.x|pmid=16150658|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060117143856/https://www.guttmacher.org/pubs/journals/3711005.pdf|archivedate=հունվարի 17, 2006|df=dmy-all}}</ref>, շատ անգամ՝ չվնասելու համար հղի կնոջ մտավոր և հոգեկան առողջությունը։ Հակացուցումներն են՝ գոնորեան, սեռական օրգանների սուր և ենթասուր բորբոքումները, թարախային օջախների առկայությունը, վարակիչ հիվանդությունները և այլն։ Աբորտը կատարվում է բժշկական մանրակրկիտ հետազոտություններից հետո՝ հղիության առաջին 12 շաբաթվա ժամկետում։ Ապօրինի է համարվում արտահիվանդանոցային պայմաններում (նույնիսկ բժշկի կողմից) կատարվող ամեն մի վիժում։ Ապօրինի աբորտը վտանգավոր է կյանքի համար, այն կարող է արգանդի պատռվածքի և ներքին օրգանների վնասվածքների պատճառ դառնալ։ |
||
== Մեթոդներ == |
== Մեթոդներ == |
||
=== Դեղորայքային === |
=== Դեղորայքային === |
||
Դեղորայքային աբորտը դարձավ ալտերնատիվ մեթոդ, երբ սկսեցին կիրառել պրոստագլանդինի անալոգները 1970-ականներին և հակապրոգեստագեն միֆեպրիստոնը 1980-ականներին<ref name=1st_Methods>{{cite journal |last1=Kulier |first1=R |last2=Kapp |first2=N |last3=Gülmezoglu |first3=AM |last4=Hofmeyr |first4=GJ |last5=Cheng |first5=L |last6=Campana |first6=A |title=Medical methods for first trimester abortion. |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |date= |
Դեղորայքային աբորտը դարձավ ալտերնատիվ մեթոդ, երբ սկսեցին կիրառել պրոստագլանդինի անալոգները 1970-ականներին և հակապրոգեստագեն միֆեպրիստոնը 1980-ականներին<ref name=1st_Methods>{{cite journal |last1=Kulier |first1=R |last2=Kapp |first2=N |last3=Gülmezoglu |first3=AM |last4=Hofmeyr |first4=GJ |last5=Cheng |first5=L |last6=Campana |first6=A |title=Medical methods for first trimester abortion. |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |date=նոյեմբերի 9, 2011 |issue=11 |pages=CD002855 |pmid=22071804 |doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4}}</ref><ref name=Kapp2013>{{cite journal|last1=Kapp |first1=N |last2=Whyte |first2=P |last3=Tang |first3=J |last4=Jackson |first4=E |last5=Brahmi |first5=D |title=A review of evidence for safe abortion care |journal=Contraception |date=September 2013 |volume=88 |issue=3 |pages=350–63 |pmid=23261233 |doi=10.1016/j.contraception.2012.10.027}}</ref><ref name="Kulier 2011">{{cite journal|year=2011|title=Medical methods for first trimester abortion|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=11|issue=11|page=CD002855|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4|pmid=22071804|vauthors=Kulier R, Kapp N, Gülmezoglu AM, Hofmeyr GJ, Cheng L, Campana A}}</ref><ref name="Creinin 2009">{{cite book|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|vauthors=Creinin MD, Gemzell-Danielsson K|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=1-4051-7696-2|veditors=Paul M, Lichtenberg ES, Borgatta L, Grimes DA, Stubblefield PG, Creinin MD|location=Oxford|pages=111–134|chapter=Medical abortion in early pregnancy}}</ref><ref name="Kapp 2009">{{cite book|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|vauthors=Kapp N, von Hertzen H|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=1-4051-7696-2|veditors=Paul M, Lichtenberg ES, Borgatta L, Grimes DA, Stubblefield PG, Creinin MD|location=Oxford|pages=178–192|chapter=Medical methods to induce abortion in the second trimester}}</ref>: |
||
Հղիության առաջին եռամսյակում՝ մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը, աբորտը մակածելու համար ստեղծում են դեղորայքային կոմբինացիա՝ օգտագործելով միֆեպրիստոնը և պրոստագլանդինի անալգոգները՝ միզոպրոստոլը կամ գեմեպրոստը, մեթոտրեքսատը և պրոստագլանդինի անալոգները՝ մինչև 7-րդ գեստացիոն շաբաթը, կամ միայն պրոստագլանդինի անալոգները<ref name="Kulier 2011" />: |
Հղիության առաջին եռամսյակում՝ մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը, աբորտը մակածելու համար ստեղծում են դեղորայքային կոմբինացիա՝ օգտագործելով միֆեպրիստոնը և պրոստագլանդինի անալգոգները՝ միզոպրոստոլը կամ գեմեպրոստը, մեթոտրեքսատը և պրոստագլանդինի անալոգները՝ մինչև 7-րդ գեստացիոն շաբաթը, կամ միայն պրոստագլանդինի անալոգները<ref name="Kulier 2011" />: |
||
Միֆեպրիստոն-միզոպրոստոլ համակցումը ավելի արագ և արդյունավետ է գործում ուշ գեստացիոն շաբաթներում, քան մեթոտրեքսատը-միզոպրոստոլ զույգը, և էլ ավելի էֆեկտիվ, քան միայն միզոպրոստոլը<ref name="Creinin 2009" />: Այս տարբերակը էֆեկտիվ է երկրորդ եռամսյակի դեպքում <ref>{{cite journal|last=Wildschut|first=H|author2=Both, MI|author3=Medema, S|author4=Thomee, E|author5=Wildhagen, MF|author6=Kapp, N|date= |
Միֆեպրիստոն-միզոպրոստոլ համակցումը ավելի արագ և արդյունավետ է գործում ուշ գեստացիոն շաբաթներում, քան մեթոտրեքսատը-միզոպրոստոլ զույգը, և էլ ավելի էֆեկտիվ, քան միայն միզոպրոստոլը<ref name="Creinin 2009" />: Այս տարբերակը էֆեկտիվ է երկրորդ եռամսյակի դեպքում <ref>{{cite journal|last=Wildschut|first=H|author2=Both, MI|author3=Medema, S|author4=Thomee, E|author5=Wildhagen, MF|author6=Kapp, N|date=հունվարի 19, 2011|title=Medical methods for mid-trimester termination of pregnancy.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=1|pages=CD005216|doi=10.1002/14651858.CD005216.pub2|pmid=21249669}}</ref>: |
||
Դեղորայքային աբորտի մեկ այլ տեսակ, երբ կիրառվում է միֆեպրիստոնը, այնուհետև՝ միզոպրոստոլը թշային տարբերակով, 24 ժամվա ընթացքում և 48 ժամ հետո, էֆեկտիվ է, երբ այն կատարվում է մինչև գեստացիոն 63-րդ օրը<ref>{{cite journal|last1=Chen|first1=MJ|last2=Creinin|first2=MD|date=July 2015|title=Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review|journal=Obstetrics and Gynecology|volume=126|issue=1|pages=12–21|doi=10.1097/AOG.0000000000000897|pmid=26241251}}</ref>: |
Դեղորայքային աբորտի մեկ այլ տեսակ, երբ կիրառվում է միֆեպրիստոնը, այնուհետև՝ միզոպրոստոլը թշային տարբերակով, 24 ժամվա ընթացքում և 48 ժամ հետո, էֆեկտիվ է, երբ այն կատարվում է մինչև գեստացիոն 63-րդ օրը<ref>{{cite journal|last1=Chen|first1=MJ|last2=Creinin|first2=MD|date=July 2015|title=Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review|journal=Obstetrics and Gynecology|volume=126|issue=1|pages=12–21|doi=10.1097/AOG.0000000000000897|pmid=26241251}}</ref>: |
||
Մինչև գեստացիոն 7-րդ շաբաթը դեղորայքային աբորտը՝ միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի համակցումով, ավելի արդյունավետ է, քան վիրաբուժական աբորտը (վակուումային արտածծում), հատկապես, երբ կլինիկական պրակտիկան չի ներառում արտածծված հյուսվածքի մանրակրկիտ հետազոտությունը<ref name="WHO FAQs 2006">{{cite book|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2006/9241594845_eng.pdf|title=Frequently asked clinical questions about medical abortion|author=WHO Department of Reproductive Health and Research|date= |
Մինչև գեստացիոն 7-րդ շաբաթը դեղորայքային աբորտը՝ միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի համակցումով, ավելի արդյունավետ է, քան վիրաբուժական աբորտը (վակուումային արտածծում), հատկապես, երբ կլինիկական պրակտիկան չի ներառում արտածծված հյուսվածքի մանրակրկիտ հետազոտությունը<ref name="WHO FAQs 2006">{{cite book|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2006/9241594845_eng.pdf|title=Frequently asked clinical questions about medical abortion|author=WHO Department of Reproductive Health and Research|date=նոյեմբերի 23, 2006|publisher=World Health Organization|isbn=92-4-159484-5|location=Geneva|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111226115043/http://whqlibdoc.who.int/publications/2006/9241594845_eng.pdf|archivedate=դեկտեմբերի 26, 2011|deadurl=no|df=dmy-all}}{{subscription required}}</ref>: Վաղ դեղորայքային աբորտը, երբ միֆեպրիստոնն օգտագործվում է թշային կամ հեշտոցային տարբերակներով միզոպրոստոլի կիրառումից հետո, տալիս է 98% էֆեկտիվություն մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը<ref name="Fjerstad 2009b">{{cite journal|date=September 2009|title=Effectiveness of medical abortion with mifepristone and buccal misoprostol through 59 gestational days|journal=Contraception|volume=80|issue=3|pages=282–286|doi=10.1016/j.contraception.2009.03.010|pmc=3766037|pmid=19698822|vauthors=Fjerstad M, Sivin I, Lichtenberg ES, Trussell J, Cleland K, Cullins V}} The regimen (200 mg of mifepristone, followed 24–48 hours later by 800 mcg of ''vaginal'' misoprostol) ''previously'' used by [[Planned Parenthood]] clinics in the United States from 2001 to March 2006 was 98.5% effective through 63 days gestation—with an ongoing pregnancy rate of about 0.5%, and an additional 1% of women having uterine evacuation for various reasons, including problematic bleeding, persistent gestational sac, clinician judgment or a woman's request. The regimen (200 mg of mifepristone, followed 24–48 hours later by 800 mcg of ''[[wikt:buccal|buccal]]'' misoprostol) ''currently'' used by Planned Parenthood clinics in the United States since April 2006 is 98.3% effective through 59 days gestation.</ref>: Եթե դեղորայքային աբորտը ձախողվում է, ապա պարտադիր կատարվում է վիրաբուժական միջամտություն՝ պրոցեսն ավարտին հասցնելու համար<ref>{{cite book|title=Danforth's obstetrics and gynecology|vauthors=Holmquist S, Gilliam M|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2008|isbn=978-0-7817-6937-2|veditors=Gibbs RS, Karlan BY, Haney AF, Nygaard I|edition=10th|location=Philadelphia|pages=586–603|chapter=Induced abortion}}</ref>: |
||
Վաղ դեղորայքային աբորտը՝ մինչև 9-րդ գեստացիոն շաբաթ, աբորտների մեծ մասն է կազմում Բրիտանիայում<ref>{{cite web|url=https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/215584/dh_127202.pdf|title=Abortion statistics, England and Wales: 2010|date= |
Վաղ դեղորայքային աբորտը՝ մինչև 9-րդ գեստացիոն շաբաթ, աբորտների մեծ մասն է կազմում Բրիտանիայում<ref>{{cite web|url=https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/215584/dh_127202.pdf|title=Abortion statistics, England and Wales: 2010|date=մայիսի 24, 2011|publisher=Department of Health, United Kingdom|location=London|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.isdscotland.scot.nhs.uk/Health-Topics/Sexual-Health/Publications/2011-05-31/2011-05-31-Abortions-Report.pdf?68450564147|title=Abortion statistics, year ending 31 December 2010|date=մայիսի 31, 2011|publisher=ISD, NHS Scotland|location=Edinburgh|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110726193951/http://www.isdscotland.scot.nhs.uk/Health-Topics/Sexual-Health/Publications/2011-05-31/2011-05-31-Abortions-Report.pdf?68450564147|archivedate=հուլիսի 26, 2011|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>, Ֆրանսիայում<ref>{{cite web|url=http://www.sante.gouv.fr/IMG/pdf/er765.pdf|title=Voluntary terminations of pregnancies in 2008 and 2009|date=հունիսի 22, 2011|publisher=DREES, Ministry of Health, France|location=Paris|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926235733/http://www.sante.gouv.fr/IMG/pdf/er765.pdf|archivedate=սեպտեմբերի 26, 2011|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011|vauthors=Vilain A, Mouquet MC|deadurl=yes}}</ref>, Շվեյցարիայում<ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/14/02/03/key/03.html|title=Abortions in Switzerland 2010|date=հուլիսի 5, 2011|publisher=Office of Federal Statistics, Switzerland|location=Neuchâtel|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003203103/http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/14/02/03/key/03.html|archivedate=հոկտեմբերի 3, 2011|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011|author=|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref> և այլ Հյուսիսային երկրներում<ref>{{cite web|url=http://www.stakes.fi/tilastot/tilastotiedotteet/2011/Tr09_11.pdf|title=Induced abortions in the Nordic countries 2009|date=փետրվարի 21, 2011|publisher=National Institute for Health and Welfare, Finland|location=Helsinki|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118094034/http://www.stakes.fi/tilastot/tilastotiedotteet/2011/Tr09_11.pdf|archivedate=հունվարի 18, 2012|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011|vauthors=Gissler M, Heino A|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref>: Ըստ 2014 թվականի տվյալների՝ Միացյալ Նահանգներում վաղ դեղորայքային աբորտի տոկոսային ցուցանիշը մոտ 30% է<ref name="Jones 2017">{{cite journal|last1=Jones|first1=Rachel K.|last2=Jerman|first2=Jenna|date=January 17, 2017|title=Abortion incidence and service availability in the United States, 2014|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1363/psrh.12015/epdf|journal=Perspectives on Sexual and Reproductive Health|volume=49|issue=1|pages=17–27|doi=10.1363/psrh.12015|pmc=5487028|pmid=28094905}}96% of all abortions performed in nonhospital facilities × 31% early medical abortions of all nonhospital abortions = 30% early medical abortions of all abortions; 97% of nonhospital medical abortions used mifepristone and misoprostol—3% used methotrexate and misoprostol, or misoprostol alone—in the United States in 2014.</ref>: Կանադայում, Եվրոպայի մեծ մասում, Չինաստանում և Հնդկաստանում<ref name="Kapp 20092" /> , երկրորդ եռամսյակի ընթացքում դեղորայքային աբորտները մեծ մասամբ կատարվում են միֆեպտրիստոնի և պրոստագլանդինի անալոգների զուգակցմամբ, ի տարբերություն Միացյալ Նահանգների, որտեղ 96% դեպքերում երկրորդ եռամսյակի ընթացքում հղիության արհեստական ընդհատումը կատարվում է դիլատացիայի և էվակուացիայի միջոցով<ref>{{cite book|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|vauthors=Hammond C, Chasen ST|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=1-4051-7696-2|veditors=Paul M, Lichtenberg ES, Borgatta L, Grimes DA, Stubblefield PG, Creinin MD|location=Oxford|pages=178–92|chapter=Dilation and evacuation}}</ref>: |
||
=== Վիրաբուժական === |
=== Վիրաբուժական === |
||
[[Պատկեր:Vacuum-aspiration_(single).svg|մինի|Վակուումային ասպիրացիա 8-րդ գեստացիոն շաբաթում '''1:''' Ամնիոտիկ թաղանթ '''2:''' Էմբրիոն '''3:''' Արգանդի լորձաթաղանթ '''4:'''Հայելի '''5:'''Վակուումային սարք '''6:''' Սարքին կցված պոմպ]] |
[[Պատկեր:Vacuum-aspiration_(single).svg|մինի|Վակուումային ասպիրացիա 8-րդ գեստացիոն շաբաթում '''1:''' Ամնիոտիկ թաղանթ '''2:''' Էմբրիոն '''3:''' Արգանդի լորձաթաղանթ '''4:'''Հայելի '''5:'''Վակուումային սարք '''6:''' Սարքին կցված պոմպ]] |
||
Մինչև գեստացիոն 15-րդ շաբաթը, վակուումային արրտածծումը համարվում է ամենաարդյունավետ մեթոդը<ref>{{cite web|url=http://www.webmd.com/hw/womens_conditions/tw1078.asp#tw1112|title=Manual and vacuum aspiration for abortion|year=2004|publisher=[[WebMD]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070211155626/http://www.webmd.com/hw/womens_conditions/tw1078.asp|archivedate=11 |
Մինչև գեստացիոն 15-րդ շաբաթը, վակուումային արրտածծումը համարվում է ամենաարդյունավետ մեթոդը<ref>{{cite web|url=http://www.webmd.com/hw/womens_conditions/tw1078.asp#tw1112|title=Manual and vacuum aspiration for abortion|year=2004|publisher=[[WebMD]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070211155626/http://www.webmd.com/hw/womens_conditions/tw1078.asp|archivedate=փետրվարի 11, 2007|accessdate=դեկտեմբերի 5, 2008|author=Healthwise|deadurl=no}}</ref>: |
||
Մանուալ (կառավարվող) վակուումային ասպիրացիան (արտածծում) ներառում է պտղի կամ էմբրիոնի, պլացենտայի և թաղանթների հեռացումը՝ օգտագործելով կառավարվող ասեղ, մինչ էլեկտրական վակուումային ասպիրացիայի դեպքում օգտագործում է էլեկտրական պոմպ: |
Մանուալ (կառավարվող) վակուումային ասպիրացիան (արտածծում) ներառում է պտղի կամ էմբրիոնի, պլացենտայի և թաղանթների հեռացումը՝ օգտագործելով կառավարվող ասեղ, մինչ էլեկտրական վակուումային ասպիրացիայի դեպքում օգտագործում է էլեկտրական պոմպ: |
||
| Տող 49. | Տող 49. | ||
Դիլատացիան և կյուրետաժը՝ երկրորդ ամենահաճախ կիրառվող մեթոդը, ստանդարտ գինեկոլոգիական պրոցես է, որը, բացի աբորտից, կատարվում է նաև մի շարք ախտաբանական պրոցեսներ պարզաբանելու համար, ինչպիսիք են՝ արյունահոսությունը և հնարավոր չարորակ նորագոյացությունները: |
Դիլատացիան և կյուրետաժը՝ երկրորդ ամենահաճախ կիրառվող մեթոդը, ստանդարտ գինեկոլոգիական պրոցես է, որը, բացի աբորտից, կատարվում է նաև մի շարք ախտաբանական պրոցեսներ պարզաբանելու համար, ինչպիսիք են՝ արյունահոսությունը և հնարավոր չարորակ նորագոյացությունները: |
||
Կյուրետաժի ընթացքում կատարվում է արգանդի պատերի մաքրում կյուրետի միջոցով: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության կողմից այս եղանակը երաշխավորվում է, երբ կառավարվող վակուումային ասպիրացիան տվյալ դեպքում հասանելի չէ<ref>{{Cite book|title=Managing Complications in Pregnancy and Childbirth: A Guide for Midwives and Doctors|author=[[World Health Organization]]|publisher=[[World Health Organization]]|year=2003|isbn=978-92-4-154587-7|location=Geneva|pages=|chapter=Dilatation and curettage|oclc=181845530|accessdate= |
Կյուրետաժի ընթացքում կատարվում է արգանդի պատերի մաքրում կյուրետի միջոցով: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության կողմից այս եղանակը երաշխավորվում է, երբ կառավարվող վակուումային ասպիրացիան տվյալ դեպքում հասանելի չէ<ref>{{Cite book|title=Managing Complications in Pregnancy and Childbirth: A Guide for Midwives and Doctors|author=[[World Health Organization]]|publisher=[[World Health Organization]]|year=2003|isbn=978-92-4-154587-7|location=Geneva|pages=|chapter=Dilatation and curettage|oclc=181845530|accessdate=դեկտեմբերի 5, 2008|chapterurl=http://www.who.int/reproductive-health/impac/Procedures/Dilatetion_P61_P63.html}}</ref>: |
||
15-րդ շաբաթից մինչև 26-րդ գեստացիոն շաբաթը արդեն կիրառվում են այլ մեթոդներ: |
15-րդ շաբաթից մինչև 26-րդ գեստացիոն շաբաթը արդեն կիրառվում են այլ մեթոդներ: |
||
| Տող 55. | Տող 55. | ||
Դիլատացիան և էվակուացիան(դուրսբերում) ներառում են արգանդի պարանոցի բացումը և դատարկումը՝ օգտագործելով վիրաբուժական գործքիներ: Գեստացիոն 16-րդ շաբաթից հետո աբորտը կարելի է մակածել նաև ինտակտ դիտալացիայի և առանձնացման (ԻԴԱ) միջոցով, որի ընթացքում կատարվում է պտղի գլխի վիրաբուժական դեկոմպրեսացիա նախքան էվակուացիան: ԻԴԱ-ն երբեմն անվանում են նաև մասնակի-ծնունդ աբորտ, որը Միացյալ Նահանգներում սահմանադրությամբ արգելված մեթոդ է: |
Դիլատացիան և էվակուացիան(դուրսբերում) ներառում են արգանդի պարանոցի բացումը և դատարկումը՝ օգտագործելով վիրաբուժական գործքիներ: Գեստացիոն 16-րդ շաբաթից հետո աբորտը կարելի է մակածել նաև ինտակտ դիտալացիայի և առանձնացման (ԻԴԱ) միջոցով, որի ընթացքում կատարվում է պտղի գլխի վիրաբուժական դեկոմպրեսացիա նախքան էվակուացիան: ԻԴԱ-ն երբեմն անվանում են նաև մասնակի-ծնունդ աբորտ, որը Միացյալ Նահանգներում սահմանադրությամբ արգելված մեթոդ է: |
||
Հղիության երրորդ եռամսյակում մակածված աբորտը կատարվում է ինտակտ դիլատացիայի և առանձնացման կամ հյուսվածքահատման միջոցով: Հյուսվածքահատման մեթոդը բավականին նման է կեսարյան հատմանը, կատարվում է ընդհանուր անզգայացման տակ՝ հղիության ուշ ժամկետներում<ref name="encarta">{{cite encyclopedia|last=McGee|first=Glenn|authorlink=Glenn McGee|author2=[[Jon F. Merz]]|encyclopedia=[[Encarta]]|title=Abortion|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761553899/Abortion.html|accessdate= |
Հղիության երրորդ եռամսյակում մակածված աբորտը կատարվում է ինտակտ դիլատացիայի և առանձնացման կամ հյուսվածքահատման միջոցով: Հյուսվածքահատման մեթոդը բավականին նման է կեսարյան հատմանը, կատարվում է ընդհանուր անզգայացման տակ՝ հղիության ուշ ժամկետներում<ref name="encarta">{{cite encyclopedia|last=McGee|first=Glenn|authorlink=Glenn McGee|author2=[[Jon F. Merz]]|encyclopedia=[[Encarta]]|title=Abortion|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761553899/Abortion.html|accessdate=դեկտեմբերի 5, 2008|publisher=[[Microsoft]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/5kvWYG63q?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761553899/Abortion.html|archivedate=հոկտեմբերի 31, 2009|deadurl=yes|df=dmy}}</ref>: |
||
Առաջին եռամսյակի ընթացքում պրոցեդուրան մեծ մասամբ կատարվում է տեղային անզգայացմամբ, այնինչ, երկրորդ եռամսյակում խորը սեդացիայի և ընդհանուր անզգայացման պահանջ կարող է առաջանալ<ref name="NEJMDec2011">{{Cite journal|last1=Templeton|first1=A.|last2=Grimes|first2=D. A.|year=2011|title=A Request for Abortion|url=http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMcp1103639|deadurl=no|journal=New England Journal of Medicine|volume=365|issue=23|pages=2198–2204|doi=10.1056/NEJMcp1103639|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120108100041/http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMcp1103639|archivedate= |
Առաջին եռամսյակի ընթացքում պրոցեդուրան մեծ մասամբ կատարվում է տեղային անզգայացմամբ, այնինչ, երկրորդ եռամսյակում խորը սեդացիայի և ընդհանուր անզգայացման պահանջ կարող է առաջանալ<ref name="NEJMDec2011">{{Cite journal|last1=Templeton|first1=A.|last2=Grimes|first2=D. A.|year=2011|title=A Request for Abortion|url=http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMcp1103639|deadurl=no|journal=New England Journal of Medicine|volume=365|issue=23|pages=2198–2204|doi=10.1056/NEJMcp1103639|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120108100041/http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMcp1103639|archivedate=հունվարի 8, 2012|doi-access=free|df=dmy-all}}</ref>: |
||
=== Հղիության ընդհատում ծննդաբերության դրդման եղանակով === |
=== Հղիության ընդհատում ծննդաբերության դրդման եղանակով === |
||
| Տող 67. | Տող 67. | ||
Երբեմն որովայնին վնասվածք հասցնելով նույնպես հնարավոր է կատարել հղիության արհեստական ընդհատում: Եթե վնասվածը բավականին ծանր է, այն կարող է պատճառ դառնալ ներքին վնասվածքների՝ առանց վիժման արդյունքի<ref>{{cite journal|author=Smith JP|year=1998|title=Risky choices: The dangers of teens using self-induced abortion attempts|journal=Journal of Pediatric Health Care|volume=12|issue=3|pages=147–151|doi=10.1016/S0891-5245(98)90245-0|pmid=9652283}}</ref>: Հարավարևելյան Ասիայում վիժումը կատարում են հնուց եկած ավանդական մերսումների միջոցով<ref name="potts">{{Cite journal|last1=Potts|first1=M.|last2=Graff|first2=M.|last3=Taing|first3=J.|year=2007|title=Thousand-year-old depictions of massage abortion|journal=Journal of Family Planning and Reproductive Health Care|volume=33|issue=4|pages=233–234|doi=10.1783/147118907782101904|pmid=17925100|authorlink1=Malcolm Potts}}</ref>: Կամբոջայում գտնվող Անկգոր Վաթի տաճարը զարդարող քանդակներից մեկը պատկերում է դևին, որը անդրաշխարհ ժամանած կնոջը հղիության արհեստական ընդհատում է կատարում<ref name="potts" />: |
Երբեմն որովայնին վնասվածք հասցնելով նույնպես հնարավոր է կատարել հղիության արհեստական ընդհատում: Եթե վնասվածը բավականին ծանր է, այն կարող է պատճառ դառնալ ներքին վնասվածքների՝ առանց վիժման արդյունքի<ref>{{cite journal|author=Smith JP|year=1998|title=Risky choices: The dangers of teens using self-induced abortion attempts|journal=Journal of Pediatric Health Care|volume=12|issue=3|pages=147–151|doi=10.1016/S0891-5245(98)90245-0|pmid=9652283}}</ref>: Հարավարևելյան Ասիայում վիժումը կատարում են հնուց եկած ավանդական մերսումների միջոցով<ref name="potts">{{Cite journal|last1=Potts|first1=M.|last2=Graff|first2=M.|last3=Taing|first3=J.|year=2007|title=Thousand-year-old depictions of massage abortion|journal=Journal of Family Planning and Reproductive Health Care|volume=33|issue=4|pages=233–234|doi=10.1783/147118907782101904|pmid=17925100|authorlink1=Malcolm Potts}}</ref>: Կամբոջայում գտնվող Անկգոր Վաթի տաճարը զարդարող քանդակներից մեկը պատկերում է դևին, որը անդրաշխարհ ժամանած կնոջը հղիության արհեստական ընդհատում է կատարում<ref name="potts" />: |
||
Ոչ հուսալի հայտնի մեթոդներից է նաև միզոպրոստոլի չարաշահումը և ոչ վիրաբուժական միջամտությունները, ինչիպիք են հյուսող ասեղների և կտորների տեղադրումը արգանդի մեջ: Այս մեթոդների միջոցով ընդհատված հղիությունը կոչվում է մակածված վիժում, և դրանք հազվադեպ են կիրառվում այն երկրներում, որտեղ վիրաբուժական եղանակով հղիության արհեստական ընդհատումն օրենքով թույլատրելի է և հասանելի<ref>{{Cite journal|last1=Thapa|first1=S. R.|last2=Rimal|first2=D.|last3=Preston|first3=J.|year=2006|title=Self induction of abortion with instrumentation|url=http://www.racgp.org.au/afp/200609/11015|deadurl=no|journal=Australian Family Physician|volume=35|issue=9|pages=697–698|pmid=16969439|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090108181951/http://www.racgp.org.au/afp/200609/11015|archivedate= |
Ոչ հուսալի հայտնի մեթոդներից է նաև միզոպրոստոլի չարաշահումը և ոչ վիրաբուժական միջամտությունները, ինչիպիք են հյուսող ասեղների և կտորների տեղադրումը արգանդի մեջ: Այս մեթոդների միջոցով ընդհատված հղիությունը կոչվում է մակածված վիժում, և դրանք հազվադեպ են կիրառվում այն երկրներում, որտեղ վիրաբուժական եղանակով հղիության արհեստական ընդհատումն օրենքով թույլատրելի է և հասանելի<ref>{{Cite journal|last1=Thapa|first1=S. R.|last2=Rimal|first2=D.|last3=Preston|first3=J.|year=2006|title=Self induction of abortion with instrumentation|url=http://www.racgp.org.au/afp/200609/11015|deadurl=no|journal=Australian Family Physician|volume=35|issue=9|pages=697–698|pmid=16969439|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090108181951/http://www.racgp.org.au/afp/200609/11015|archivedate=հունվարի 8, 2009|df=dmy-all}}</ref>: |
||
== Անվտանգություն == |
== Անվտանգություն == |
||
Առողջության ռիսկերը կախված են նրանից, թե ինչքանով է անվտանգ կատարված միջամտությունը: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը վտանգավոր է համարում բոլոր այն աբորտները, որոնք կատարվում են ոչ բավարար գիտելիքներին տիրապետող անհատների կողմից, ոչ հուսալի սարքավորումներով և վատ սանիտարահիգիենիկ պայմաններ ունեցող հաստատություններում<ref name="who-unsafe-1992">{{cite web|url=http://whqlibdoc.who.int/hq/1992/WHO_MSM_92.5.pdf|title=The Prevention and Management of Unsafe Abortion|date=April 1992|publisher=[[World Health Organization]]|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100530072310/http://whqlibdoc.who.int/hq/1992/WHO_MSM_92.5.pdf|archivedate=30 |
Առողջության ռիսկերը կախված են նրանից, թե ինչքանով է անվտանգ կատարված միջամտությունը: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը վտանգավոր է համարում բոլոր այն աբորտները, որոնք կատարվում են ոչ բավարար գիտելիքներին տիրապետող անհատների կողմից, ոչ հուսալի սարքավորումներով և վատ սանիտարահիգիենիկ պայմաններ ունեցող հաստատություններում<ref name="who-unsafe-1992">{{cite web|url=http://whqlibdoc.who.int/hq/1992/WHO_MSM_92.5.pdf|title=The Prevention and Management of Unsafe Abortion|date=April 1992|publisher=[[World Health Organization]]|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100530072310/http://whqlibdoc.who.int/hq/1992/WHO_MSM_92.5.pdf|archivedate=մայիսի 30, 2010|accessdate=հոկտեմբերի 18, 2017|deadurl=no}}</ref>: |
||
[[Պատկեր:Abortion_Quick_&_Pain_Free_sign,_Joe_Slovo_Park,_Cape_Town,_South_Africa-3869.jpg|աջից|մինի|Աբորտի գովազդ Հարավային Աֆրիկայում]] |
[[Պատկեր:Abortion_Quick_&_Pain_Free_sign,_Joe_Slovo_Park,_Cape_Town,_South_Africa-3869.jpg|աջից|մինի|Աբորտի գովազդ Հարավային Աֆրիկայում]] |
||
Զարգացած երկրներում կատարվող օրինական աբորտները բժշկության ամենաապահով միջամտությունների շարքին են դասվում<ref name="lancet-grimes">{{Cite journal |last1=Grimes |first1=DA |last2=Benson |first2=J |last3=Singh |first3=S |last4=Romero |first4=M |last5=Ganatra |first5=B |last6=Okonofua |first6=FE |last7=Shah |first7=IH |doi=10.1016/S0140-6736(06)69481-6 |title=Unsafe abortion: The preventable pandemic |journal=The Lancet |volume=368 |issue=9550 |pages=1908–1919 |year=2006 |pmid=17126724 |url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf |format=PDF |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629040442/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf |archivedate= |
Զարգացած երկրներում կատարվող օրինական աբորտները բժշկության ամենաապահով միջամտությունների շարքին են դասվում<ref name="lancet-grimes">{{Cite journal |last1=Grimes |first1=DA |last2=Benson |first2=J |last3=Singh |first3=S |last4=Romero |first4=M |last5=Ganatra |first5=B |last6=Okonofua |first6=FE |last7=Shah |first7=IH |doi=10.1016/S0140-6736(06)69481-6 |title=Unsafe abortion: The preventable pandemic |journal=The Lancet |volume=368 |issue=9550 |pages=1908–1919 |year=2006 |pmid=17126724 |url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf |format=PDF |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629040442/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf |archivedate=հունիսի 29, 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref name="grimes-overview">{{cite journal|last1=Grimes|first1=DA|last2=Creinin|first2=MD|year=2004|title=Induced abortion: an overview for internists|url=http://www.annals.org/content/140/8/620.full|deadurl=no|journal=Annals of Internal Medicine|volume=140|issue=8|pages=620–6|doi=10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00009|pmid=15096333|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100507081029/http://www.annals.org/content/140/8/620.full|archivedate=մայիսի 7, 2010|df=dmy-all}}</ref>: Միացյալ Նահանգներում մայրական մահացության ռիկսի հավանականությունը հավասար է 0.7-ի 100.000 միջամտությունների ընթացքում<ref name="Ray2014">{{cite journal |last1=Raymond |first1=EG |last2=Grossman |first2=D |last3=Weaver |first3=MA |last4=Toti |first4=S |last5=Winikoff |first5=B |title=Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States |journal=Contraception |date=November 2014 |volume=90 |issue=5 |pages=476–479 |pmid=25152259 |doi=10.1016/j.contraception.2014.07.012}}</ref>, աբորտը 13 անգամ ավելի ապահով է, քան մանկածնությունը (մայրական մահացությունը հավասար է 8.8-ի 100.000-ի դեպքում)<ref name="grimes-mortality-2012">{{Cite journal|last1=Raymond|first1=E. G.|last2=Grimes|first2=D. A.|year=2012|title=The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=119|issue=2, Part 1|pages=215–219|doi=10.1097/AOG.0b013e31823fe923|pmc=|pmid=22270271}}</ref><ref name="grimes-mortality-2006">{{cite journal|author=Grimes DA|date=January 2006|title=Estimation of pregnancy-related mortality risk by pregnancy outcome, United States, 1991 to 1999|url=|journal=American Journal of Obstetrics & Gynecology|volume=194|issue=1|pages=92–4|doi=10.1016/j.ajog.2005.06.070|pmid=16389015}}</ref>: 2000-2009 թթ. աբորտի արդյունքում մահացության մակարդակն ավելի ցածր է եղել, քան պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտում<ref>{{cite journal|last1=Raymond|first1=EG|last2=Grossman|first2=D|last3=Weaver|first3=MA|last4=Toti|first4=S|last5=Winikoff|first5=B|date=November 2014|title=Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States|journal=Contraception|volume=90|issue=5|pages=476–79|doi=10.1016/j.contraception.2014.07.012|pmid=25152259}}</ref>: |
||
Աբորտ կախյալ մահացության ռիսկը գեստացիոն տարիքի հետ ավելի է մեծանում, բայց այն ավելի ցածր է, քան 21-րդ գեստացիոն շաբաթում ծննդաբերության դեպքում<ref name="bartlett">{{cite journal|author=Bartlett LA|author2=Berg CJ|author3=Shulman HB|last4=Zane|first4=Suzanne B.|last5=Green|first5=Clarice A.|last6=Whitehead|first6=Sara|last7=Atrash|first7=Hani K.|display-authors=3|date=April 2004|title=Risk factors for legal induced abortion-related mortality in the United States|url=|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=103|issue=4|pages=729–37|doi=10.1097/01.AOG.0000116260.81570.60|pmid=15051566}}</ref><ref name="emedicine">{{cite web|url=http://emedicine.medscape.com/article/252560-overview|title=Elective Abortion|last=Trupin|first=Suzanne|date= |
Աբորտ կախյալ մահացության ռիսկը գեստացիոն տարիքի հետ ավելի է մեծանում, բայց այն ավելի ցածր է, քան 21-րդ գեստացիոն շաբաթում ծննդաբերության դեպքում<ref name="bartlett">{{cite journal|author=Bartlett LA|author2=Berg CJ|author3=Shulman HB|last4=Zane|first4=Suzanne B.|last5=Green|first5=Clarice A.|last6=Whitehead|first6=Sara|last7=Atrash|first7=Hani K.|display-authors=3|date=April 2004|title=Risk factors for legal induced abortion-related mortality in the United States|url=|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=103|issue=4|pages=729–37|doi=10.1097/01.AOG.0000116260.81570.60|pmid=15051566}}</ref><ref name="emedicine">{{cite web|url=http://emedicine.medscape.com/article/252560-overview|title=Elective Abortion|last=Trupin|first=Suzanne|date=մայիսի 27, 2010|publisher=eMedicine|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041214092044/http://www.emedicine.com/MED/topic3311.htm|archivedate=դեկտեմբերի 14, 2004|accessdate=հունիսի 1, 2010|quote=At every gestational age, elective abortion is safer for the mother than carrying a pregnancy to term.|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="Genevra-2012">{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/2012/01/23/us-abortion-idUSTRE80M2BS20120123|title=Abortion safer than giving birth: study|last=Pittman|first=Genevra|date=հունվարի 23, 2012|publisher=Reuters|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120206195457/http://www.reuters.com/article/2012/01/23/us-abortion-idUSTRE80M2BS20120123|archivedate=փետրվարի 6, 2012|deadurl=no|accessdate=փետրվարի 4, 2012|df=dmy-all}}</ref>: Ամբուլատոր աբորտը անվտանգ և էֆեկտիվ է ինչպես գեստացիոն 57-63 օրերի ընթացքում, այնպես էլ՝ 64-70 օրերի ընթացքում<ref>{{cite journal|last1=Abbas|first1=D|last2=Chong|first2=E|last3=Raymond|first3=EG|date=September 2015|title=Outpatient medical abortion is safe and effective through 70 days gestation|journal=Contraception|volume=92|issue=3|pages=197–99|doi=10.1016/j.contraception.2015.06.018|pmid=26118638}}</ref>: Դեղորայքային աբորտը անվտանգ և էֆեկտիվ է մինչև գեստացիոն 6-րդ շաբաթը<ref>{{Cite journal|last=Kapp|first=Nathalie|last2=Baldwin|first2=Maureen K.|last3=Rodriguez|first3=Maria Isabel|date=2017-09-18|title=Efficacy of medical abortion prior to 6 gestational weeks: a systematic review|journal=Contraception|volume=97|pages=90–99|doi=10.1016/j.contraception.2017.09.006|issn=1879-0518|pmid=28935220}}</ref>: |
||
Վակուումային արտածծումը՝ առաջին եռամսյակի ընթացքում, վիրաբուժական աբորտի ամենաանվտանգ մեթոդն է, և կարող է կատարվել բժշկական հիմնարկներում և հիվանդանոցներում: Բարդությունները, որոնք հազվադեպ են, կարող են լինել արգանդային արյունահոսությունը, կոնքային շրջանի ինֆեկցիան և բեղմնավորման արգասիքները, և պահանջել այլ միջամտություններ դրանք վերացնելու համար<ref name="arch-fam-practice">{{cite journal|year=1998|title=Manual vacuum aspiration for first-trimester abortion|url=http://archfami.ama-assn.org/cgi/content/full/7/6/559|deadurl=yes|journal=Arch Fam Med|volume=7|issue=6|pages=559–62|doi=10.1001/archfami.7.6.559|pmid=9821831|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050405202853/http://archfami.ama-assn.org/cgi/content/full/7/6/559|archivedate= |
Վակուումային արտածծումը՝ առաջին եռամսյակի ընթացքում, վիրաբուժական աբորտի ամենաանվտանգ մեթոդն է, և կարող է կատարվել բժշկական հիմնարկներում և հիվանդանոցներում: Բարդությունները, որոնք հազվադեպ են, կարող են լինել արգանդային արյունահոսությունը, կոնքային շրջանի ինֆեկցիան և բեղմնավորման արգասիքները, և պահանջել այլ միջամտություններ դրանք վերացնելու համար<ref name="arch-fam-practice">{{cite journal|year=1998|title=Manual vacuum aspiration for first-trimester abortion|url=http://archfami.ama-assn.org/cgi/content/full/7/6/559|deadurl=yes|journal=Arch Fam Med|volume=7|issue=6|pages=559–62|doi=10.1001/archfami.7.6.559|pmid=9821831|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050405202853/http://archfami.ama-assn.org/cgi/content/full/7/6/559|archivedate=ապրիլի 5, 2005|vauthors=Westfall JM, Sophocles A, Burggraf H, Ellis S}}</ref>: |
||
Միացյալ Նահագներում ինֆեկցիաները աբորտ-կախյալ մահացության մեկ երրորդն մասն են կազմում<ref>{{cite journal|last1=Dempsey|first1=A|date=December 2012|title=Serious infection associated with induced abortion in the United States.|journal=Clinical Obstetrics and Gynecology|volume=55|issue=4|pages=888–92|doi=10.1097/GRF.0b013e31826fd8f8|pmid=23090457}}</ref>: Վակուումային ասպիրացիոն մեթոդի կիրառման դեպքում առաջին եռամսյակի ընթացքում բարդությունների հանդիպման հաճախականությունը կախված չէ, թե որտեղ է այն կատարվել. հոսպիտալում, վիրաբուժական կենտրոնում, թե գրասենյակում<ref>{{cite journal|last1=White|first1=Kari|last2=Carroll|first2=Erin|last3=Grossman|first3=Daniel|date=November 2015|title=Complications from first-trimester aspiration abortion: a systematic review of the literature|journal=Contraception|volume=92|issue=5|pages=422–438|doi=10.1016/j.contraception.2015.07.013|pmid=26238336}}</ref>: Դոքսիցիկլինը կամ մետրոնիդազոլը համարվում են կանխարգելիչ հակաբիոտիկներ և նշանակվում են մինչև միջամտությունը<ref>{{cite journal|author1=ACOG Committee on Practice Bulletins—Gynecology|date=May 2009|title=ACOG practice bulletin No. 104: antibiotic prophylaxis for gynecologic procedures|url=|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=113|issue=5|pages=1180–9|doi=10.1097/AOG.0b013e3181a6d011|pmid=19384149}}</ref>, քանի որ դրանք իջեցնում են հետվիրահատական ինֆեկցիաների ռիկսը <ref name="NEJMDec2011" /><ref>{{cite journal|date=May 1996|title=Antibiotics at the time of induced abortion: the case for universal prophylaxis based on a meta-analysis|url=|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=87|issue=5 Pt 2|pages=884–90|doi=|pmid=8677129|vauthors=Sawaya GF, Grady D, Kerlikowske K, Grimes DA}}</ref>: |
Միացյալ Նահագներում ինֆեկցիաները աբորտ-կախյալ մահացության մեկ երրորդն մասն են կազմում<ref>{{cite journal|last1=Dempsey|first1=A|date=December 2012|title=Serious infection associated with induced abortion in the United States.|journal=Clinical Obstetrics and Gynecology|volume=55|issue=4|pages=888–92|doi=10.1097/GRF.0b013e31826fd8f8|pmid=23090457}}</ref>: Վակուումային ասպիրացիոն մեթոդի կիրառման դեպքում առաջին եռամսյակի ընթացքում բարդությունների հանդիպման հաճախականությունը կախված չէ, թե որտեղ է այն կատարվել. հոսպիտալում, վիրաբուժական կենտրոնում, թե գրասենյակում<ref>{{cite journal|last1=White|first1=Kari|last2=Carroll|first2=Erin|last3=Grossman|first3=Daniel|date=November 2015|title=Complications from first-trimester aspiration abortion: a systematic review of the literature|journal=Contraception|volume=92|issue=5|pages=422–438|doi=10.1016/j.contraception.2015.07.013|pmid=26238336}}</ref>: Դոքսիցիկլինը կամ մետրոնիդազոլը համարվում են կանխարգելիչ հակաբիոտիկներ և նշանակվում են մինչև միջամտությունը<ref>{{cite journal|author1=ACOG Committee on Practice Bulletins—Gynecology|date=May 2009|title=ACOG practice bulletin No. 104: antibiotic prophylaxis for gynecologic procedures|url=|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=113|issue=5|pages=1180–9|doi=10.1097/AOG.0b013e3181a6d011|pmid=19384149}}</ref>, քանի որ դրանք իջեցնում են հետվիրահատական ինֆեկցիաների ռիկսը <ref name="NEJMDec2011" /><ref>{{cite journal|date=May 1996|title=Antibiotics at the time of induced abortion: the case for universal prophylaxis based on a meta-analysis|url=|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=87|issue=5 Pt 2|pages=884–90|doi=|pmid=8677129|vauthors=Sawaya GF, Grady D, Kerlikowske K, Grimes DA}}</ref>: |
||
Ձախողված միջամտությունների ցուցանիշը , մեծ մասամբ կախված չէ նրանից, թե աբորտն ում կողմից է կատարվել. բժշկի թե միջին պրակտիկայի անձնակազմի կողմից<ref>{{cite journal|last1=Barnard|first1=S|last2=Kim|first2=C|last3=Park|first3=MH|last4=Ngo|first4=TD|date= |
Ձախողված միջամտությունների ցուցանիշը , մեծ մասամբ կախված չէ նրանից, թե աբորտն ում կողմից է կատարվել. բժշկի թե միջին պրակտիկայի անձնակազմի կողմից<ref>{{cite journal|last1=Barnard|first1=S|last2=Kim|first2=C|last3=Park|first3=MH|last4=Ngo|first4=TD|date=հուլիսի 27, 2015|title=Doctors or mid-level providers for abortion|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=7|pages=CD011242|doi=10.1002/14651858.CD011242.pub2|pmid=26214844}}</ref>: |
||
Երկրորդ եռամսյակում կատարված աբորտների բարդությունները նման են առաջին եռամսյակի հետվիրահատական բարդություններին և կախված են նրանից, թե ինչ մեթոդ է ընտրված եղել: Երկրորդ եռամսյակում կատարվող աբորտները հիմնականում լավ տանելի են<ref>{{Cite journal|last=Lerma|first=Klaira|last2=Shaw|first2=Kate A.|date=2017-09-15|title=Update on second trimester medical abortion|journal=Current Opinion in Obstetrics and Gynecology|volume=29|pages=413–418|doi=10.1097/GCO.0000000000000409|issn=1473-656X|pmid=28922193}}</ref>: |
Երկրորդ եռամսյակում կատարված աբորտների բարդությունները նման են առաջին եռամսյակի հետվիրահատական բարդություններին և կախված են նրանից, թե ինչ մեթոդ է ընտրված եղել: Երկրորդ եռամսյակում կատարվող աբորտները հիմնականում լավ տանելի են<ref>{{Cite journal|last=Lerma|first=Klaira|last2=Shaw|first2=Kate A.|date=2017-09-15|title=Update on second trimester medical abortion|journal=Current Opinion in Obstetrics and Gynecology|volume=29|pages=413–418|doi=10.1097/GCO.0000000000000409|issn=1473-656X|pmid=28922193}}</ref>: |
||
Առաջին եռամսյակում՝ մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը, էֆեկտիվության և անվտանգության փոքրիկ տարբերություն կա դեղորայքային (երբ կիրառվում է միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի կոմբինացիան) և վիրաբուժական միջամտության (վակուումային ասպիրացիա) միջև<ref name="WHO FAQs 2006" />: Դեղորայքային աբորտը, երբ կիրառվում է միայն պրոստագլանդինի անալոգ միզոպրոստոլը, քիչ էֆեկտիվ է և ավելի ցավոտ քան միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի կոմբինացված տարբերակը կամ վիրաբուժական աբորտը<ref>{{cite web|url=http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/pccom/en/index.html|title=Medical versus surgical methods for first trimester termination of pregnancy: RHL commentary|date= |
Առաջին եռամսյակում՝ մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը, էֆեկտիվության և անվտանգության փոքրիկ տարբերություն կա դեղորայքային (երբ կիրառվում է միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի կոմբինացիան) և վիրաբուժական միջամտության (վակուումային ասպիրացիա) միջև<ref name="WHO FAQs 2006" />: Դեղորայքային աբորտը, երբ կիրառվում է միայն պրոստագլանդինի անալոգ միզոպրոստոլը, քիչ էֆեկտիվ է և ավելի ցավոտ քան միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի կոմբինացված տարբերակը կամ վիրաբուժական աբորտը<ref>{{cite web|url=http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/pccom/en/index.html|title=Medical versus surgical methods for first trimester termination of pregnancy: RHL commentary|date=դեկտեմբերի 15, 2006|work=Reproductive Health Library|publisher=World Health Organization|location=Geneva|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100517201143/http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/pccom/en/index.html|archivedate=մայիսի 17, 2010|accessdate=հունիսի 1, 2010|vauthors=Chien P, Thomson M|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/dgcom/en/index.html|title=Medical methods for first trimester abortion: RHL commentary|date=սեպտեմբերի 3, 2004|work=Reproductive Health Library|publisher=World Health Organization|location=Geneva|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111028054620/http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/dgcom/en/index.html|archivedate=հոկտեմբերի 28, 2011|accessdate=նոյեմբերի 22, 2011|author=Grossman D|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Աբորտի կանխատեսելի ռիսկերին առաջին հերթին անդրադառնում են հակաաբորտային խմբերը<ref name="Cancer_Linacre">{{cite journal|author1=Schneider, A. Patrick II|author2=Zainer, Christine|display-authors=etal|date=August 2014|title=The breast cancer epidemic: 10 facts|url=http://www.maneyonline.com/doi/full/10.1179/2050854914Y.0000000027|journal=The Linacre Quarterly|publisher=Catholic Medical Association|volume=81|issue=3|pages=244–77|doi=10.1179/2050854914Y.0000000027|pmc=4135458|accessdate= |
Աբորտի կանխատեսելի ռիսկերին առաջին հերթին անդրադառնում են հակաաբորտային խմբերը<ref name="Cancer_Linacre">{{cite journal|author1=Schneider, A. Patrick II|author2=Zainer, Christine|display-authors=etal|date=August 2014|title=The breast cancer epidemic: 10 facts|url=http://www.maneyonline.com/doi/full/10.1179/2050854914Y.0000000027|journal=The Linacre Quarterly|publisher=Catholic Medical Association|volume=81|issue=3|pages=244–77|doi=10.1179/2050854914Y.0000000027|pmc=4135458|accessdate=նոյեմբերի 11, 2015|quote=an association between [induced abortion] and breast cancer has been found by numerous Western and non-Western researchers from around the world. This is especially true in more recent reports that allow for a sufficient breast cancer latency period since an adoption of a Western life style in sexual and reproductive behavior.|doi-access=free}}</ref><ref name="JASEN">{{cite journal|author=Jasen P|date=October 2005|title=Breast cancer and the politics of abortion in the United States|journal=Medical History|volume=49|issue=4|pages=423–44|doi=10.1017/S0025727300009145|pmc=1251638|pmid=16562329}}</ref>, սակայն որին չի բավարարում գիտական ապացույցը<ref name="JASEN" />: Օրինակ, մակածված աբորտի և կրծքագեղձի քաղցկեղի միջև եղած կապը մանրակրկիտ ուսումնասիրվել է: Ավագ բժշկական և գիտական մարմինները եզրակացրել են, որ աբորտը կրծքագեղձի քաղցկեղի չի հանգեցնում<ref>Position statements of major medical bodies on abortion and breast cancer include: |
||
* World Health Organization: {{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs240/en/|title=Induced abortion does not increase breast cancer risk (Fact sheet N°240)|publisher=World Health Organization|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110213141046/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs240/en/|archivedate=13 |
* World Health Organization: {{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs240/en/|title=Induced abortion does not increase breast cancer risk (Fact sheet N°240)|publisher=World Health Organization|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110213141046/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs240/en/|archivedate=փետրվարի 13, 2011|accessdate=հունվարի 6, 2011}} |
||
* National Cancer Institute: {{cite web|url=http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/risk/abortion-miscarriage|title=Abortion, Miscarriage, and Breast Cancer Risk|publisher=National Cancer Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101221084337/http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/Risk/abortion-miscarriage|archivedate=21 |
* National Cancer Institute: {{cite web|url=http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/risk/abortion-miscarriage|title=Abortion, Miscarriage, and Breast Cancer Risk|publisher=National Cancer Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101221084337/http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/Risk/abortion-miscarriage|archivedate=դեկտեմբերի 21, 2010|accessdate=հունվարի 11, 2011|deadurl=no}} |
||
* American Cancer Society: {{cite web|url=http://www.cancer.org/Cancer/BreastCancer/MoreInformation/is-abortion-linked-to-breast-cancer|title=Is Abortion Linked to Breast Cancer?|date= |
* American Cancer Society: {{cite web|url=http://www.cancer.org/Cancer/BreastCancer/MoreInformation/is-abortion-linked-to-breast-cancer|title=Is Abortion Linked to Breast Cancer?|date=սեպտեմբերի 23, 2010|publisher=American Cancer Society|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110605204701/http://www.cancer.org/Cancer/BreastCancer/MoreInformation/is-abortion-linked-to-breast-cancer|archivedate=հունիսի 5, 2011|accessdate=հունիսի 20, 2011|quote=At this time, the scientific evidence does not support the notion that abortion of any kind raises the risk of breast cancer.|deadurl=no}} |
||
* Royal College of Obstetricians and Gynaecologists: {{cite web|url=http://www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/uploaded-files/NEBAbortionSummary.pdf|title=The Care of Women Requesting Induced Abortion|publisher=Royal College of Obstetricians and Gynaecologists|page=9|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727105037/http://www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/uploaded-files/NEBAbortionSummary.pdf|archivedate=27 |
* Royal College of Obstetricians and Gynaecologists: {{cite web|url=http://www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/uploaded-files/NEBAbortionSummary.pdf|title=The Care of Women Requesting Induced Abortion|publisher=Royal College of Obstetricians and Gynaecologists|page=9|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727105037/http://www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/uploaded-files/NEBAbortionSummary.pdf|archivedate=հուլիսի 27, 2013|accessdate=հունիսի 29, 2008|quote=Induced abortion is not associated with an increase in breast cancer risk.|deadurl=yes}} |
||
* American Congress of Obstetricians and Gynecologists: {{cite web|url=http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr07-31-03-2.cfm|title=ACOG Finds No Link Between Abortion and Breast Cancer Risk|date= |
* American Congress of Obstetricians and Gynecologists: {{cite web|url=http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr07-31-03-2.cfm|title=ACOG Finds No Link Between Abortion and Breast Cancer Risk|date=հուլիսի 31, 2003|publisher=American Congress of Obstetricians and Gynecologists|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110102030744/http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr07-31-03-2.cfm|archivedate=հունվարի 2, 2011|accessdate=հունվարի 11, 2011|deadurl=yes}}</ref>: |
||
Անցյալում, անգամ անօրինական լինելու փաստը չէր վկայում այն մասին, որ աբորտը վտանգավոր է: Միացյալ Նահանգների պատմաբան Լինդա Գորդոնի մեջբերումներից. «Իրականում, անօրինական աբորտները այս երկրում բավական տվապորիչ անվտանգ ցուցանիշներ ունեն»<ref>{{cite book|title=The Moral Property of Women|last=Gordon|first=Linda|publisher=University of Illinois Press|year=2002|isbn=0-252-02764-7}}</ref>: |
Անցյալում, անգամ անօրինական լինելու փաստը չէր վկայում այն մասին, որ աբորտը վտանգավոր է: Միացյալ Նահանգների պատմաբան Լինդա Գորդոնի մեջբերումներից. «Իրականում, անօրինական աբորտները այս երկրում բավական տվապորիչ անվտանգ ցուցանիշներ ունեն»<ref>{{cite book|title=The Moral Property of Women|last=Gordon|first=Linda|publisher=University of Illinois Press|year=2002|isbn=0-252-02764-7}}</ref>: |
||
| Տող 107. | Տող 107. | ||
=== Մտավոր առողջություն === |
=== Մտավոր առողջություն === |
||
Ներկայիս հետազոտությունները ոչ մի կապ չեն գտել մտավոր առողջության<ref name="BMJ20142" /><ref name="Hor20172">{{cite journal|last1=Horvath|first1=S|last2=Schreiber|first2=CA|date= |
Ներկայիս հետազոտությունները ոչ մի կապ չեն գտել մտավոր առողջության<ref name="BMJ20142" /><ref name="Hor20172">{{cite journal|last1=Horvath|first1=S|last2=Schreiber|first2=CA|date=սեպտեմբերի 14, 2017|title=Unintended Pregnancy, Induced Abortion, and Mental Health|journal=Current Psychiatry Reports|volume=19|issue=11|pages=77|doi=10.1007/s11920-017-0832-4|pmid=28905259}}</ref> և մակածված աբորտների միջև ի տարբերություն ոչ ցանկալի հղիության<ref name="apa-press">{{cite press release|publisher=American Psychological Association|title=APA Task Force Finds Single Abortion Not a Threat to Women's Mental Health|date=օգոստոսի 12, 2008|accessdate=սեպտեմբերի 7, 2011|url=http://www.apa.org/news/press/releases/2008/08/single-abortion.aspx|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110906022824/http://www.apa.org/news/press/releases/2008/08/single-abortion.aspx|archivedate=սեպտեմբերի 6, 2011|df=dmy-all}}</ref>: Ամերիկյան Հոգեբանական Ասոցիացիայի տվյալներով եզրակացվել է, որ կանանց առաջին աբորտը սպառնալիք չի հանդիսանում մտավոր առողջության համար, երբ այն կատարվում է առաջին եռամսյակի ընթացքում, և այդպիսի կանանց մոտ մտավոր առողջության խնդիրներ առաջանալու հավանականությունն այնքան էլ մեծ չէ, որքան որ կարող է հանդիպել այն կանանց մոտ, ովքեր ոչ ցանկալի հղիությունը պահպանում են. երկրորդ աբորտի արդյուքնում մտավոր առողջության ելքը այնքան էլ հուսալի չէ<ref name="apa-press" /><ref>{{cite web|url=http://www.apa.org/pi/women/programs/abortion/mental-health.pdf|title=Report of the APA Task Force on Mental Health and Abortion|date=օգոստոսի 13, 2008|publisher=American Psychological Association|location=Washington, DC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100615020211/http://apa.org/pi/women/programs/abortion/mental-health.pdf|archivedate=հունիսի 15, 2010|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Այնինչ, ավելի հին տվյալները վկայում են, որ աբորտը հանդիսանում է ռիսկի գործոն հոգեբանական խնդիրների համար<ref>{{cite journal|last1=Coleman|first1=PK|date=September 2011|title=Abortion and mental health: quantitative synthesis and analysis of research published 1995–2009|journal=The British Journal of Psychiatry|volume=199|issue=3|pages=180–86|doi=10.1192/bjp.bp.110.077230|pmid=21881096}}</ref>, սակայն, նրանք կոնկտրետ ստուգիչ խմբեր չեն օգտագործել հետազոտությունների ժամանակ<ref name="Hor2017">{{cite journal|last1=Horvath|first1=S|last2=Schreiber|first2=CA|date=սեպտեմբերի 14, 2017|title=Unintended Pregnancy, Induced Abortion, and Mental Health.|journal=Current Psychiatry Reports|volume=19|issue=11|pages=77|doi=10.1007/s11920-017-0832-4|pmid=28905259}}</ref>: |
||
Չնայած նրան, որ որոշ հետազոտություններ ցույց են տալիս մտավոր առողջության բացասական արդյունքներ այն կանանց մոտ,ովքեր առաջին եռամսյակից հետո դիմել են աբորտի պտղի զարգացման անոմալիաների դեպքում<ref name="apa-2008">{{cite web|url=http://www.apa.org/pi/women/programs/abortion/index.aspx|title=Mental Health and Abortion|year=2008|publisher=[[American Psychological Association]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419174044/http://www.apa.org/pi/women/programs/abortion/index.aspx|archivedate=19 |
Չնայած նրան, որ որոշ հետազոտություններ ցույց են տալիս մտավոր առողջության բացասական արդյունքներ այն կանանց մոտ,ովքեր առաջին եռամսյակից հետո դիմել են աբորտի պտղի զարգացման անոմալիաների դեպքում<ref name="apa-2008">{{cite web|url=http://www.apa.org/pi/women/programs/abortion/index.aspx|title=Mental Health and Abortion|year=2008|publisher=[[American Psychological Association]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419174044/http://www.apa.org/pi/women/programs/abortion/index.aspx|archivedate=ապրիլի 19, 2012|accessdate=ապրիլի 18, 2012|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>, հարկավոր են ավելի մեծածավալ աշխատանքներ հստակ եզրակացություններ կազմելու համար<ref name="Steinberg2011">{{Cite journal|last1=Steinberg|first1=J. R.|year=2011|title=Later Abortions and Mental Health: Psychological Experiences of Women Having Later Abortions—A Critical Review of Research|journal=Women's Health Issues|volume=21|issue=3|pages=S44–S48|doi=10.1016/j.whi.2011.02.002|pmid=21530839}}</ref>: |
||
Հակաաբորտային փաստաբանները առաջարկեցին «հետաբորտային սինդրոմ» տերմինը, որը նկարագրում է կնոջ վիճակի վրա ազդող բացասական հոգեբանական էֆեկտները աբորտից հետո, սակայն Միացյալ Նահանգներում այդ տերմինը չճանաչվեց բժշկական կամ հոգեբանական մասնագետների կողմից<ref>{{cite journal|last1=Kelly|first1=Kimberly|date=February 2014|title=The spread of 'Post Abortion Syndrome' as social diagnosis|journal=Social Science & Medicine|volume=102|pages=18–25|doi=10.1016/j.socscimed.2013.11.030}}</ref>: |
Հակաաբորտային փաստաբանները առաջարկեցին «հետաբորտային սինդրոմ» տերմինը, որը նկարագրում է կնոջ վիճակի վրա ազդող բացասական հոգեբանական էֆեկտները աբորտից հետո, սակայն Միացյալ Նահանգներում այդ տերմինը չճանաչվեց բժշկական կամ հոգեբանական մասնագետների կողմից<ref>{{cite journal|last1=Kelly|first1=Kimberly|date=February 2014|title=The spread of 'Post Abortion Syndrome' as social diagnosis|journal=Social Science & Medicine|volume=102|pages=18–25|doi=10.1016/j.socscimed.2013.11.030}}</ref>: |
||
| Տող 115. | Տող 115. | ||
=== Վտանգավոր աբորտ === |
=== Վտանգավոր աբորտ === |
||
[[Պատկեր:RussianAbortionPoster.jpg|մինի|Պաստառ 1925թ., զգուշացում հղիության արհեստական ընդհատում կատարող մանկաբարձուհիներին: Գրվածքի թարգմանությունը. «Հղիության արհեստական ընդհատումը, որը կատարվում է վերապատրաստված կամ ինքնուսուց մանկաբարձուհիների կողմից, կարող է ոչ միայն վնասել կնոջը, այլ նաև մահվան պատճառ դառնալ:»]] |
[[Պատկեր:RussianAbortionPoster.jpg|մինի|Պաստառ 1925թ., զգուշացում հղիության արհեստական ընդհատում կատարող մանկաբարձուհիներին: Գրվածքի թարգմանությունը. «Հղիության արհեստական ընդհատումը, որը կատարվում է վերապատրաստված կամ ինքնուսուց մանկաբարձուհիների կողմից, կարող է ոչ միայն վնասել կնոջը, այլ նաև մահվան պատճառ դառնալ:»]] |
||
Կանայք, ովքեր ցանկանում են ընդհատել իրենց հղիությունը, երբեմն դիմում են վտանգավոր մեթոդների, մասնավորապես, երբ օրինական ճանապարհով աբորտին հասնելը դանռում է անհնար: Նրանք դա կարող են կատարել ինքնուրույն, կամ դիմել մեկին, ով չունի պատշաճ բժշկական հմտություններ: Հենց այս քայլերն էլ ծանր բարդությունների առաջացման միտում ունեն, ինչպիսիք են՝ թերի աբորտը, սեպսիսը, արյունահոսությունները կամ ներքին օրգանների վնասվածքները<ref>{{Cite journal|last1=Okonofua|first1=F.|year=2006|title=Abortion and maternal mortality in the developing world|url=http://www.jogc.org/abstracts/full/200611_WomensHealth_1.pdf|deadurl=yes|format=PDF|journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada|volume=28|issue=11|pages=974–79|pmid=17169222|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111121431/http://www.jogc.org/abstracts/full/200611_WomensHealth_1.pdf|archivedate= |
Կանայք, ովքեր ցանկանում են ընդհատել իրենց հղիությունը, երբեմն դիմում են վտանգավոր մեթոդների, մասնավորապես, երբ օրինական ճանապարհով աբորտին հասնելը դանռում է անհնար: Նրանք դա կարող են կատարել ինքնուրույն, կամ դիմել մեկին, ով չունի պատշաճ բժշկական հմտություններ: Հենց այս քայլերն էլ ծանր բարդությունների առաջացման միտում ունեն, ինչպիսիք են՝ թերի աբորտը, սեպսիսը, արյունահոսությունները կամ ներքին օրգանների վնասվածքները<ref>{{Cite journal|last1=Okonofua|first1=F.|year=2006|title=Abortion and maternal mortality in the developing world|url=http://www.jogc.org/abstracts/full/200611_WomensHealth_1.pdf|deadurl=yes|format=PDF|journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada|volume=28|issue=11|pages=974–79|pmid=17169222|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111121431/http://www.jogc.org/abstracts/full/200611_WomensHealth_1.pdf|archivedate=հունվարի 11, 2012|df=dmy}}</ref>: |
||
Ամբողջ աշխարհում կանանց մահացության ամենահաճախ հանդիպող պատճառներից մեկը հենց վտանգավոր աբորտն է: Չնայած նրան, որ տվյալներն այդքան էլ հստակ չեն, տարեկան կատարվում է մոտ 20 միլիոն աբորտ, որից 97%-ը՝ զարգացող երկրներում<ref name="lancet-grimes" />: Ոչ հուսալի աբորտը կարող է միլիոնավոր վնասվածքների պատճառ հադնիսանալ<ref name="lancet-grimes3" /><ref name="Haddad-2009">{{Cite journal|last1=Haddad|first1=LB|last2=Nour|first2=NM|year=2009|title=Unsafe abortion: unnecessary maternal mortality|journal=Reviews in Obstetrics & Gynecology|volume=2|issue=2|pages=122–26|doi=|pmc=2709326|pmid=19609407}}</ref>: Կախված մեթոդից՝ մահացության ցուցանիշները տարբեր են, և նախորդ տասնամյակում տատանվում են 37,000-ից մինչև 70,000-ը<ref name="lancet-grimes3" /><ref name="OBGY093" /><ref name="Loz2012">{{cite journal|last=Lozano|first=R|date= |
Ամբողջ աշխարհում կանանց մահացության ամենահաճախ հանդիպող պատճառներից մեկը հենց վտանգավոր աբորտն է: Չնայած նրան, որ տվյալներն այդքան էլ հստակ չեն, տարեկան կատարվում է մոտ 20 միլիոն աբորտ, որից 97%-ը՝ զարգացող երկրներում<ref name="lancet-grimes" />: Ոչ հուսալի աբորտը կարող է միլիոնավոր վնասվածքների պատճառ հադնիսանալ<ref name="lancet-grimes3" /><ref name="Haddad-2009">{{Cite journal|last1=Haddad|first1=LB|last2=Nour|first2=NM|year=2009|title=Unsafe abortion: unnecessary maternal mortality|journal=Reviews in Obstetrics & Gynecology|volume=2|issue=2|pages=122–26|doi=|pmc=2709326|pmid=19609407}}</ref>: Կախված մեթոդից՝ մահացության ցուցանիշները տարբեր են, և նախորդ տասնամյակում տատանվում են 37,000-ից մինչև 70,000-ը<ref name="lancet-grimes3" /><ref name="OBGY093" /><ref name="Loz2012">{{cite journal|last=Lozano|first=R|date=դեկտեմբերի 15, 2012|title=Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010|journal=Lancet|volume=380|issue=9859|pages=2095–128|doi=10.1016/S0140-6736(12)61728-0|pmid=23245604|hdl=10536/DRO/DU:30050819|hdl-access=free}}</ref>, ոչ հուսալի աբորտների արդյունքում կանանց մահացության թիվը կազմում է ընդհանուր մայրական մահացության շուրջ 13%-ը<ref>{{cite book|title=A clinical guide for contraception|last=Darney|first=Leon Speroff, Philip D.|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2010|isbn=1-60831-610-6|edition=5th|location=Philadelphia|page=406}}</ref>: |
||
Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը վկայում է, որ մահացության ցուցանիշները նվազել են 1990-ականներից սկսած<ref name="WHO2011">{{cite book|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241501118_eng.pdf|title=Unsafe abortion: global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2008|last=World Health Organisation|publisher=World Health Organisation|year=2011|isbn=978-92-4-150111-8|edition=6th|page=27|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328093307/http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241501118_eng.pdf|archivedate= |
Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը վկայում է, որ մահացության ցուցանիշները նվազել են 1990-ականներից սկսած<ref name="WHO2011">{{cite book|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241501118_eng.pdf|title=Unsafe abortion: global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2008|last=World Health Organisation|publisher=World Health Organisation|year=2011|isbn=978-92-4-150111-8|edition=6th|page=27|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328093307/http://whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241501118_eng.pdf|archivedate=մարտի 28, 2014|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
2012 թվականին Դուբլինի Դեկլարացիայի կողմից ստորագրված հռչակագրում նշվում է, որ «աբորտի արգելումը ոչ մի կերպ չի ազդում հղի կանանց օպտիմակ խնամքի հասանելիության վրա»<ref>{{cite web|url=http://www.dublindeclaration.com/translations/|title=Translations|publisher=Dublin Declaration|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151028135616/http://www.dublindeclaration.com/translations/|archivedate=28 |
2012 թվականին Դուբլինի Դեկլարացիայի կողմից ստորագրված հռչակագրում նշվում է, որ «աբորտի արգելումը ոչ մի կերպ չի ազդում հղի կանանց օպտիմակ խնամքի հասանելիության վրա»<ref>{{cite web|url=http://www.dublindeclaration.com/translations/|title=Translations|publisher=Dublin Declaration|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151028135616/http://www.dublindeclaration.com/translations/|archivedate=հոկտեմբերի 28, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 28, 2015|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Ներկայումս հանրային առողջության կազմակերպությունները նախաձեռնում են բուժանձնակազմի վերապատրաստումներ, փորձում են նպաստել աբորտների օրինականացմանը, ապահովում վերարտադրողական առողջության ծառայությունների հասանելիությունը՝ նպատակ ունենալով նվազեցնել ոչ հուսալի աբորտների քանակը<ref name="berer-who">{{cite journal|author=Berer M|year=2000|title=Making abortions safe: a matter of good public health policy and practice|journal=Bulletin of the World Health Organization|volume=78|issue=5|pages=580–92|pmc=2560758|pmid=10859852}}</ref>: |
Ներկայումս հանրային առողջության կազմակերպությունները նախաձեռնում են բուժանձնակազմի վերապատրաստումներ, փորձում են նպաստել աբորտների օրինականացմանը, ապահովում վերարտադրողական առողջության ծառայությունների հասանելիությունը՝ նպատակ ունենալով նվազեցնել ոչ հուսալի աբորտների քանակը<ref name="berer-who">{{cite journal|author=Berer M|year=2000|title=Making abortions safe: a matter of good public health policy and practice|journal=Bulletin of the World Health Organization|volume=78|issue=5|pages=580–92|pmc=2560758|pmid=10859852}}</ref>: |
||
Հիմնականում աբորտրների իրավական դիրքորոշումով է պայմանավորված, դրանք կարվեն հուսալի ճանապարհներով թե ոչ: Այն երկրներում, որտեղ աբորտը ոչ միշտ է հասանելի հանրությանը, ավելի մեծ ցուցանիշներ են գրանցված համեմատած այն երկրների, որտեղ աբորտը օրինական է և հասանելի<ref name="OBGY09">{{Cite journal|last1=Shah |first1=I |last2=Ahman |first2=E |title=Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges |journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada |volume=31 |issue=12 |pages=1149–58 |date=December 2009 |pmid=20085681 |url=http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf |format=PDF |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716212405/http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf |archivedate= |
Հիմնականում աբորտրների իրավական դիրքորոշումով է պայմանավորված, դրանք կարվեն հուսալի ճանապարհներով թե ոչ: Այն երկրներում, որտեղ աբորտը ոչ միշտ է հասանելի հանրությանը, ավելի մեծ ցուցանիշներ են գրանցված համեմատած այն երկրների, որտեղ աբորտը օրինական է և հասանելի<ref name="OBGY09">{{Cite journal|last1=Shah |first1=I |last2=Ahman |first2=E |title=Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges |journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada |volume=31 |issue=12 |pages=1149–58 |date=December 2009 |pmid=20085681 |url=http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf |format=PDF |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716212405/http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf |archivedate=հուլիսի 16, 2011 |df=dmy |doi=10.1016/s1701-2163(16)34376-6}}</ref><ref name="Sedgh 2012">{{Cite journal |last1=Sedgh |first1=G. |last2=Singh |first2=S. |last3=Shah |first3=I. H. |last4=Åhman |first4=E. |last5=Henshaw |first5=S. K. |last6=Bankole |first6=A. |doi=10.1016/S0140-6736(11)61786-8 |title=Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008 |journal=The Lancet |volume=379 |issue=9816 |pages=625–632 |year=2012 |pmid=22264435 |url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf |format=PDF |quote=Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO. |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120206043854/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf |archivedate=փետրվարի 6, 2012 |df=dmy-all }}</ref><ref name="Sedgh 2007">{{cite journal|year=2007|title=Induced abortion: estimated rates and trends worldwide|journal=Lancet|volume=370|issue=9595|pages=1338–45|doi=10.1016/S0140-6736(07)61575-X|pmid=17933648|vauthors=Sedgh G, Henshaw S, Singh S, Ahman E, Shah IH|citeseerx=10.1.1.454.4197}}</ref><ref name="WHO-unsafe-2007">{{cite web|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2007/9789241596121_eng.pdf|title=Unsafe abortion: Global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003|year=2007|publisher=[[World Health Organization]]|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110216141018/http://whqlibdoc.who.int/publications/2007/9789241596121_eng.pdf|archivedate=փետրվարի 16, 2011|accessdate=մարտի 7, 2011|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite journal|author=Berer M|date=November 2004|title=National laws and unsafe abortion: the parameters of change|url=|journal=Reproductive Health Matters|volume=12|issue=24 Suppl|pages=1–8|doi=10.1016/S0968-8080(04)24024-1|pmid=15938152}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Culwell|first1=Kelly R.|last2=Hurwitz|first2=Manuelle|date=May 2013|title=Addressing barriers to safe abortion|journal=International Journal of Gynecology & Obstetrics|volume=121|pages=S16–S19|doi=10.1016/j.ijgo.2013.02.003}}</ref>: |
||
Օրինակ՝ 1996 թ-ին աբորտի օրինականացումը Հարավային Աֆրիկայում անմիջապես իր դրական ազդեցությունը թողեց աբորտով պայմանավորված բարդությունների հանդիպման հաճախականության վրա<ref name="jewkes">{{cite journal|date=March 2005|title=The impact of age on the epidemiology of incomplete abortions in South Africa after legislative change|url=|journal=BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology|volume=112|issue=3|pages=355–9|doi=10.1111/j.1471-0528.2004.00422.x|pmid=15713153|vauthors=Jewkes R, Rees H, Dickson K, Brown H, Levin J}}</ref>՝ իջեցնելով այն ավելի քան 90%-ով<ref name="bateman-samj">{{cite journal|author=Bateman C|date=December 2007|title=Maternal mortalities 90% down as legal TOPs more than triple|url=http://samj.org.za/index.php/samj/article/view/642|deadurl=no|journal=South African Medical Journal|volume=97|issue=12|pages=1238–42|pmid=18264602|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830200316/http://samj.org.za/index.php/samj/article/view/642|archivedate= |
Օրինակ՝ 1996 թ-ին աբորտի օրինականացումը Հարավային Աֆրիկայում անմիջապես իր դրական ազդեցությունը թողեց աբորտով պայմանավորված բարդությունների հանդիպման հաճախականության վրա<ref name="jewkes">{{cite journal|date=March 2005|title=The impact of age on the epidemiology of incomplete abortions in South Africa after legislative change|url=|journal=BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology|volume=112|issue=3|pages=355–9|doi=10.1111/j.1471-0528.2004.00422.x|pmid=15713153|vauthors=Jewkes R, Rees H, Dickson K, Brown H, Levin J}}</ref>՝ իջեցնելով այն ավելի քան 90%-ով<ref name="bateman-samj">{{cite journal|author=Bateman C|date=December 2007|title=Maternal mortalities 90% down as legal TOPs more than triple|url=http://samj.org.za/index.php/samj/article/view/642|deadurl=no|journal=South African Medical Journal|volume=97|issue=12|pages=1238–42|pmid=18264602|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830200316/http://samj.org.za/index.php/samj/article/view/642|archivedate=օգոստոսի 30, 2017|df=dmy-all}}</ref>: Աբորտի օրինականացմամբ պայմանավորված՝ մայրական մահացության մակարդակի նմանատիպ իջեցում է նկատվել այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Ռումինիան և Նեպալը<ref>{{cite journal|last1=Conti|first1=Jennifer A.|last2=Brant|first2=Ashley R.|last3=Shumaker|first3=Heather D.|last4=Reeves|first4=Matthew F.|date=November 2016|title=Update on abortion policy|journal=[[Current Opinion in Obstetrics and Gynecology]]|pages=1|doi=10.1097/GCO.0000000000000324}}</ref>: |
||
2011 թվականի հետազոտությունների արդյունքում պարզ դարձավ, որ Միացյալ Նահանգներում, որոշ նահանգների աբորտների իրականացման դեմ օրենքները կորելացվում են այդ նահանգներում կատարվող աբորտների ցածր ցուցանիշների հետ<ref>{{cite journal|last1=New|first1=M.J.|date= |
2011 թվականի հետազոտությունների արդյունքում պարզ դարձավ, որ Միացյալ Նահանգներում, որոշ նահանգների աբորտների իրականացման դեմ օրենքները կորելացվում են այդ նահանգներում կատարվող աբորտների ցածր ցուցանիշների հետ<ref>{{cite journal|last1=New|first1=M.J.|date=փետրվարի 15, 2011|title=Analyzing the Effect of Anti-Abortion U.S. State Legislation in the Post-Casey Era|journal=State Politics & Policy Quarterly|volume=11|issue=1|pages=28–47|doi=10.1177/1532440010387397}}</ref>: Տվյալները, իհարկե, բոլոր նահանգների ցուցանիշներին չեն համապատասխանում<ref>{{cite journal|last1=Medoff|first1=M.H.|last2=Dennis|first2=C.|date=հուլիսի 21, 2014|title=Another Critical Review of New's Reanalysis of the Impact of Antiabortion Legislation|journal=State Politics & Policy Quarterly|volume=14|issue=3|pages=269–76|doi=10.1177/1532440014535476}}</ref>: |
||
Բացի դրանից, էֆեկտիվ հակաբեղմնավորիչներ բացակայությունը նույնպես ոչ հուսալի աբորտների պատճառ է հադնիսանում: Հաստատվել է, որ ոչ հուսալի աբորտների քանակը կարելի է կրճատել 75%-ով, եթե ընտանիքի պլանավորման և մոր առողջության պահպանման ժամանակակից ծառայությունները հասանելի լինեն ամբողջ աշխարհով մեկ<ref name="Singh">{{cite web|url=http://www.guttmacher.org/pubs/FB-AIU-summary.pdf|title=Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health|year=2010|publisher=Guttmacher Institute|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120324101905/http://www.guttmacher.org/pubs/FB-AIU-summary.pdf|archivedate=24 |
Բացի դրանից, էֆեկտիվ հակաբեղմնավորիչներ բացակայությունը նույնպես ոչ հուսալի աբորտների պատճառ է հադնիսանում: Հաստատվել է, որ ոչ հուսալի աբորտների քանակը կարելի է կրճատել 75%-ով, եթե ընտանիքի պլանավորման և մոր առողջության պահպանման ժամանակակից ծառայությունները հասանելի լինեն ամբողջ աշխարհով մեկ<ref name="Singh">{{cite web|url=http://www.guttmacher.org/pubs/FB-AIU-summary.pdf|title=Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health|year=2010|publisher=Guttmacher Institute|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120324101905/http://www.guttmacher.org/pubs/FB-AIU-summary.pdf|archivedate=մարտի 24, 2012|accessdate=մայիսի 24, 2012|deadurl=yes}}</ref>: |
||
Սակայն, այս տվյալները բացարձակ ճշգրիտ չեն կարող լինել, քանի որ իրավիճակները կարող են տարբեր կերպ մեկնաբանված լինել մասնագետների կողմից. օրինակ՝ ինքնաբեր վիժում կամ ուշացած-կասեցված մենստրուացիա<ref name="Pandemic">{{cite web|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/lancet_paper/en/|title=Unsafe Abortion - The Preventable Pandemic*|last=Grimes|first=David A.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140305122947/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/lancet_paper/en/|archivedate= |
Սակայն, այս տվյալները բացարձակ ճշգրիտ չեն կարող լինել, քանի որ իրավիճակները կարող են տարբեր կերպ մեկնաբանված լինել մասնագետների կողմից. օրինակ՝ ինքնաբեր վիժում կամ ուշացած-կասեցված մենստրուացիա<ref name="Pandemic">{{cite web|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/lancet_paper/en/|title=Unsafe Abortion - The Preventable Pandemic*|last=Grimes|first=David A.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140305122947/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/lancet_paper/en/|archivedate=մարտի 5, 2014|accessdate=2010-01-16|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="Brazil_Unsafe">{{cite journal|last1=Nations|first1=MK|date=1997|title=Women's hidden transcripts about abortion in Brazil|journal=Social Science & Medicine|volume=44|pages=1833–45|doi=10.1016/s0277-9536(96)00293-6|pmid=9194245}}</ref>: |
||
Աշխարհում կանանց 40%-ին է հասանելի թերապևտիկ և էլեկտիվ աբորտը գեստացիոն տարիքի սահմաններում<ref name="IJGO10" />, մինչդեռ լրացուցիչ 35%-ն էլ ունի այդ հնարավորությունը, եթե նրանք համապատասխանում են որոշակի ֆիզիկական, մտավոր կամ սոցիալական չափանիշներին<ref name="Dev98-07">{{Cite journal |last1=Boland |first1=R. |last2=Katzive |first2=L. |doi=10.1363/ifpp.34.110.08 |title=Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007 |journal=International Family Planning Perspectives |volume=34 |issue=3 |pages=110–120 |year=2008 |pmid=18957353 |url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111007221828/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html |archivedate= |
Աշխարհում կանանց 40%-ին է հասանելի թերապևտիկ և էլեկտիվ աբորտը գեստացիոն տարիքի սահմաններում<ref name="IJGO10" />, մինչդեռ լրացուցիչ 35%-ն էլ ունի այդ հնարավորությունը, եթե նրանք համապատասխանում են որոշակի ֆիզիկական, մտավոր կամ սոցիալական չափանիշներին<ref name="Dev98-07">{{Cite journal |last1=Boland |first1=R. |last2=Katzive |first2=L. |doi=10.1363/ifpp.34.110.08 |title=Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007 |journal=International Family Planning Perspectives |volume=34 |issue=3 |pages=110–120 |year=2008 |pmid=18957353 |url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111007221828/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html |archivedate=հոկտեմբերի 7, 2011 |df=dmy-all }}</ref>:Մինչ մայրական մահացության մակարդակը քչանում է հուսալի աբորտներից, ոչ հուսալի աբորտների դեպքում արձանագրվել է 70.000 մահ և 5 միլիոն հաշմանդամության դեպք մեկ տարվա ընթացքում<ref name="OBGY09" />: Երկրորդային անպտղությունը, որի պատճառն է ոչ հուսալի աբորտը, հանդիպում է մոտ 24 միլիոն կանանց շրջանում<ref name="WHO-unsafe-2007" />: Ոչ հուսալի աբորտների ցուցանիշը աճել է 44%-ից մինչև 49% 1995-2008 թվականների ընթացքում<ref name="Sedgh 20122" />: Միայն ընտանիքի պլանավորման նախատեսմամբ, կրթական մակարդակի բարձրացմամբ և առողջապահական համակարգի բարելավմամբ է հնարավոր տվյալ երևույթների ցուցանիշները հասցնել նվազագույնի<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/maternal_perinatal_health/fch_10_06/en/index.html|title=Packages of interventions: Family planning, safe abortion care, maternal, newborn and child health|year=2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101109224916/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/maternal_perinatal_health/fch_10_06/en/index.html|archivedate=նոյեմբերի 9, 2010|accessdate=դեկտեմբերի 31, 2010|authors=[[UNICEF]], [[United Nations Population Fund]], WHO, World Bank|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
=== Կենդանի ծնունդ === |
=== Կենդանի ծնունդ === |
||
Չնայած, որ այն շատ քիչ է հանդիպում, կանայք, ովքեր կատարում են վիրաբուժական աբորտ 18-րդ գեստացիոն շաբաթից հետո, երբեմն ծննդաբերում են պտուղ, որը կարող է որոշ ժամանակ գոյատևել<ref name="RCOG_2nd-trimester">{{cite journal|date=November 2011|title=The Care of Women Requesting Induced Abortion. Evidence-Based Clinical Guideline no. 7|url=https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/abortion-guideline_web_1.pdf|deadurl=no|journal=Royal College of Obstetricians and Gynaecologists|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114063300/https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/abortion-guideline_web_1.pdf|archivedate=14 |
Չնայած, որ այն շատ քիչ է հանդիպում, կանայք, ովքեր կատարում են վիրաբուժական աբորտ 18-րդ գեստացիոն շաբաթից հետո, երբեմն ծննդաբերում են պտուղ, որը կարող է որոշ ժամանակ գոյատևել<ref name="RCOG_2nd-trimester">{{cite journal|date=November 2011|title=The Care of Women Requesting Induced Abortion. Evidence-Based Clinical Guideline no. 7|url=https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/abortion-guideline_web_1.pdf|deadurl=no|journal=Royal College of Obstetricians and Gynaecologists|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114063300/https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/abortion-guideline_web_1.pdf|archivedate=նոյեմբերի 14, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 31, 2015|quote=Recommendation 6.21 Feticide should be performed before medical abortion after 21 weeks and 6 days of gestation to ensure that there is no risk of a live birth.|df=dmy-all}}</ref><ref name="Labor_Induced_Abortionb">{{cite journal|last1=Society of Family Planning|date=February 2011|title=Clinical Guidelines, Labor induction abortion in the second trimester|url=http://www.contraceptionjournal.org/article/S0010-7824(11)00057-6/pdf|journal=Contraception|volume=84|issue=1|pages=4–18|doi=10.1016/j.contraception.2011.02.005|quote="Transient survival with misoprostol for labor induction abortion at greater than 18 weeks ranges from 0% to 50% and has been observed in up to 13% of abortions performed with high-dose oxytocin."}}</ref><ref name="Fletcher_Ethics">{{cite journal|author1=Fletcher|author2=Isada|author3=Johnson|author4=Evans|date=August 1992|title=Fetal intracardiac potassium chloride injection to avoid the hopeless resuscitation of an abnormal abortus: II. Ethical issues|journal=Obstetrics and Gynecology|volume=80|issue=2|pages=310–13|pmid=1635751|quote=" following later abortions at greater than 20 weeks, the rare but catastrophic occurrence of live births can lead to fractious controversy over neonatal management."}}</ref>: 22-րդ շաբաթից հետո պտուղն ավելի երկար կարող է ապրել<ref name="RCOG_Term">{{cite journal|date=May 2010|title=Termination of Pregnancy for Fetal Abnormality|url=https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/terminationpregnancyreport18may2010.pdf|deadurl=no|journal=Royal College of Obstetricians and Gynaecologists|pages=29–31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222135512/https://www.rcog.org.uk/globalassets/documents/guidelines/terminationpregnancyreport18may2010.pdf|archivedate=դեկտեմբերի 22, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 26, 2015|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Եթե բուժանձնակազմը կյանքի նշաններ է հայտնաբերում, նրանք պետք է օգնություն ցուցաբերեն՝ անհետաձգելի բժշկական օգնություն, եթե պտուղը ապրելու մեծ շանսեր ունի, և պալիատիվ, եթե շանսեր չկան<ref name="Nuffield_Bioethics">{{cite journal|last1=Nuffield Council on Bioethics|date=2007|title=Critical care decisions in fetal and neonatal medicine: a guide to the report|url=http://nuffieldbioethics.org/wp-content/uploads/2014/07/CCD-Short-Version-FINAL.pdf|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304040916/http://nuffieldbioethics.org/wp-content/uploads/2014/07/CCD-Short-Version-FINAL.pdf|archivedate=4 |
Եթե բուժանձնակազմը կյանքի նշաններ է հայտնաբերում, նրանք պետք է օգնություն ցուցաբերեն՝ անհետաձգելի բժշկական օգնություն, եթե պտուղը ապրելու մեծ շանսեր ունի, և պալիատիվ, եթե շանսեր չկան<ref name="Nuffield_Bioethics">{{cite journal|last1=Nuffield Council on Bioethics|date=2007|title=Critical care decisions in fetal and neonatal medicine: a guide to the report|url=http://nuffieldbioethics.org/wp-content/uploads/2014/07/CCD-Short-Version-FINAL.pdf|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304040916/http://nuffieldbioethics.org/wp-content/uploads/2014/07/CCD-Short-Version-FINAL.pdf|archivedate=մարտի 4, 2016|accessdate=հոկտեմբերի 29, 2015|quote=Under English law, fetuses have no independent legal status. Once born, babies have the same rights to life as other people.|df=dmy-all}}</ref><ref name="US_Ethics">{{cite journal|author1=Gerri R. Baer|author2=Robert M. Nelson|date=2007|title=Preterm Birth: Causes, Consequences, and Prevention. C: A Review of Ethical Issues Involved in Premature Birth|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK11389/|deadurl=no|journal=Institute of Medicine (US) Committee on Understanding Premature Birth and Assuring Healthy Outcomes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151231190458/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK11389/|archivedate=դեկտեմբերի 31, 2015|quote=In 2002, the 107th U.S. Congress passed the Born-Alive Infants Protection Act of 2001. This law established personhood for all infants who are born "at any stage of development" who breathe, have a heartbeat, or "definite movement of voluntary muscles", regardless of whether the birth was due to labor or induced abortion.|df=dmy-all}}</ref><ref name="BAIPA">{{cite web|url=https://www.govtrack.us/congress/bills/107/hr2175|title=H.R. 2175 (107th): Born-Alive Infants Protection Act of 2002|last1=Chabot|first1=Steve|date=օգոստոսի 5, 2002|website=govtrack.us|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114063301/https://www.govtrack.us/congress/bills/107/hr2175|archivedate=նոյեմբերի 14, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 30, 2015|quote=The term "born alive" is defined as the complete expulsion or extraction from its mother of that member, at any stage of development, who after such expulsion or extraction breathes or has a beating heart, pulsation of the umbilical cord, or definite movement of the voluntary muscles, regardless of whether the umbilical cord has been cut, and regardless of whether the expulsion or extraction occurs as a result of natural or induced labor, cesarean section, or induced abortion.|ref=Pub.L. 107-207|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Այս ամենից խուսափելու համար, եթե աբորտը կարատվում է 20-21-րդ շաբաթից հետո, խորհուրդ է տրվում սպանել պտղին նախքան աբորտը<ref name="ACOG_2nd">{{cite journal|date=June 2013|title=Practice Bulletin: Second-Trimester Abortion|url=http://blog.utp.edu.co/maternoinfantil/files/2012/04/135-Aborto-2-trimestre.pdf|deadurl=no|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=121|issue=6|pages=1394–1406|doi=10.1097/01.AOG.0000431056.79334.cc|pmid=23812485|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114063257/http://blog.utp.edu.co/maternoinfantil/files/2012/04/135-Aborto-2-trimestre.pdf|archivedate=նոյեմբերի 14, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 30, 2015|quote=With medical abortion after 20 weeks of gestation, induced fetal demise may be preferable to the woman or provider in order to avoid transient fetal survival after expulsion.|df=dmy-all}}</ref><ref name="SFP_Demise">{{cite journal|author=Higginbotham Susan|date=January 2010|title=Clinical Guidelines: Induction of fetal demise before abortion|url=http://www.societyfp.org/_documents/resources/InductionofFetalDemise.pdf|deadurl=no|journal=Contraception: a publication of Society of Family Planning|volume=81|page=8|doi=10.1016/j.contraception.2010.01.018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151123065302/http://www.societyfp.org/_documents/resources/InductionofFetalDemise.pdf|archivedate=նոյեմբերի 23, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 26, 2015|quote="Inducing fetal demise before induction termination avoids signs of live birth that may have beneficial emotional, ethical and legal consequences."|df=dmy-all}}</ref><ref name="ACOG_demise">{{cite journal|last1=Committee on Health Care for Underserved Women|date=November 2014|title=Committee Opinion 613: Increasing Access to Abortion|url=http://www.acog.org/Resources-And-Publications/Committee-Opinions/Committee-on-Health-Care-for-Underserved-Women/Increasing-Access-to-Abortion?IsMobileSet=false|deadurl=no|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=124|pages=1060–65|doi=10.1097/01.aog.0000456326.88857.31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151028182952/http://www.acog.org/Resources-And-Publications/Committee-Opinions/Committee-on-Health-Care-for-Underserved-Women/Increasing-Access-to-Abortion?IsMobileSet=false|archivedate=հոկտեմբերի 28, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 28, 2015|quote="Partial-birth" abortion bans – The federal Partial-Birth Abortion Ban Act of 2003 (upheld by the Supreme Court in 2007) makes it a federal crime to perform procedures that fall within the definition of so-called "partial-birth abortion" contained in the statute, with no exception for procedures necessary to preserve the health of the woman...physicians and lawyers have interpreted the banned procedures as including intact dilation and evacuation unless fetal demise occurs before surgery.|df=dmy-all}}</ref><ref name="NAF_2015">{{cite journal|date=2015|title=2015 Clinical Policy Guidelines|url=http://prochoice.org/wp-content/uploads/2015_NAF_CPGs.pdf|deadurl=no|journal=National Abortion Federation|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150812220053/http://prochoice.org/wp-content/uploads/2015_NAF_CPGs.pdf|archivedate=օգոստոսի 12, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 30, 2015|quote=Policy Statement: Medical induction abortion is a safe and effective method for termination of pregnancies beyond the first trimester when performed by trained clinicians in medical offices, freestanding clinics, ambulatory surgery centers, and hospitals. Feticidal agents may be particularly important when issues of viability arise.|df=dmy-all}}</ref><ref name="FIGO_Ethical">{{cite journal|author=Milliez Jacques|date=2008|title=FIGO Committee Report: Ethical aspects concerning termination of pregnancy following prenatal diagnosis|journal=International Journal of Gynecology and Obstetrics|volume=102|issue=1|pages=97–98|doi=10.1016/j.ijgo.2008.03.002|pmid=18423641|quote=Termination of pregnancy following prenatal diagnosis after 22 weeks must be preceded by a feticide.}}</ref>: |
||
Միացյալ Նահանգներում 1999-2013 թվականների ընթացքում Հիվանդությունների Կառավարման և Կանխարգելման Կենտրոնը գրանցել է նորածինների այդիսի մահվան 531 դեպք<ref name="CDC_ICD-10_P96.4_Newborn">{{cite journal|title=Underlying Cause of Death 1999–2013 on CDC WONDER Online Database, released 2015|url=http://wonder.cdc.gov/ucd-icd10.html|deadurl=no|journal=Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics|location=Data are from the Multiple Cause of Death Files, 1999–2013, as compiled from data provided by the 57 vital statistics jurisdictions through the Vital Statistics Cooperative Program|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114063257/http://wonder.cdc.gov/ucd-icd10.html|archivedate=14 |
Միացյալ Նահանգներում 1999-2013 թվականների ընթացքում Հիվանդությունների Կառավարման և Կանխարգելման Կենտրոնը գրանցել է նորածինների այդիսի մահվան 531 դեպք<ref name="CDC_ICD-10_P96.4_Newborn">{{cite journal|title=Underlying Cause of Death 1999–2013 on CDC WONDER Online Database, released 2015|url=http://wonder.cdc.gov/ucd-icd10.html|deadurl=no|journal=Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics|location=Data are from the Multiple Cause of Death Files, 1999–2013, as compiled from data provided by the 57 vital statistics jurisdictions through the Vital Statistics Cooperative Program|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114063257/http://wonder.cdc.gov/ucd-icd10.html|archivedate=նոյեմբերի 14, 2015|accessdate=նոյեմբերի 12, 2015|df=dmy-all}}</ref>. մոտավորապես 4-ը 100,000 աբորտի արդյուքնում<ref name="CDC_Surveillance_2006">{{cite journal|last1=Pazol|first1=Karen|display-authors=etal|date=նոյեմբերի 27, 2009|title=Abortion Surveillance – United States, 2006|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/ss5808a1.htm?s_cid=ss5808a1_e|deadurl=no|journal=Morbidity and Mortality Weekly Report Surveillance Summaries|volume=58|issue=SS08|pages=1–35|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151128021337/http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/ss5808a1.htm?s_cid=ss5808a1_e|archivedate=նոյեմբերի 28, 2015|accessdate=նոյեմբերի 12, 2015|df=dmy-all}}</ref>: |
||
== Պատահար == |
== Պատահար == |
||
| Տող 158. | Տող 158. | ||
Այն երկրներում, որտեղ արհեստական ընդհատումն ունի օրենքով որոշակի սահմանափակումներ, պատահարների ցուցանիշները բավականին նման են, և, նույն կերպ, օրենքով թույլատրելի երկրներում դիտվում են նմանատիպ ցուցանիշներ: |
Այն երկրներում, որտեղ արհեստական ընդհատումն ունի օրենքով որոշակի սահմանափակումներ, պատահարների ցուցանիշները բավականին նման են, և, նույն կերպ, օրենքով թույլատրելի երկրներում դիտվում են նմանատիպ ցուցանիշներ: |
||
Սակայն, արհեստական ընդհատման օրենքով սահմանափակումը ուղղակի կապի մեջ է ոչ հուսալի կատարված աբորտների տոկոսային թվի աճի հետ<ref name="IJGO10">{{Cite journal|date=December 2009|title=Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges|journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada|volume=31|issue=12|pages=1149–58|doi=10.1016/s1701-2163(16)34376-6|pmid=20085681|quote=However, a woman's chance of having an abortion is similar whether she lives in a developed or a developing region: in 2003 the rates were 26 abortions per 1000 women aged 15 to 44 in developed areas and 29 per 1000 in developing areas. The main difference is in safety, with abortion being safe and easily accessible in developed countries and generally restricted and unsafe in most developing countries|vauthors=Shah I, Ahman E}}</ref><ref name="nytimes-abortion-rates">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/12/world/12abortion.html|title=Legal or Not, Abortion Rates Compare|last=Rosenthal|first=Elizabeth|date= |
Սակայն, արհեստական ընդհատման օրենքով սահմանափակումը ուղղակի կապի մեջ է ոչ հուսալի կատարված աբորտների տոկոսային թվի աճի հետ<ref name="IJGO10">{{Cite journal|date=December 2009|title=Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges|journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada|volume=31|issue=12|pages=1149–58|doi=10.1016/s1701-2163(16)34376-6|pmid=20085681|quote=However, a woman's chance of having an abortion is similar whether she lives in a developed or a developing region: in 2003 the rates were 26 abortions per 1000 women aged 15 to 44 in developed areas and 29 per 1000 in developing areas. The main difference is in safety, with abortion being safe and easily accessible in developed countries and generally restricted and unsafe in most developing countries|vauthors=Shah I, Ahman E}}</ref><ref name="nytimes-abortion-rates">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/12/world/12abortion.html|title=Legal or Not, Abortion Rates Compare|last=Rosenthal|first=Elizabeth|date=հոկտեմբերի 12, 2007|newspaper=The New York Times|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110828173628/http://www.nytimes.com/2007/10/12/world/12abortion.html|archivedate=օգոստոսի 28, 2011|deadurl=no|accessdate=հուլիսի 18, 2011|df=dmy-all}}</ref>: Զարգացող երկրներում վտանգավոր աբորտների ցուցանիշները մասամբ վերագրվում են հակաբեղմնավորիչների հասանելիությանը: Ըստ Գուտտմախերի Ինստիտուտի տվյալների՝ ամբողջ աշխարհում հակաբեղմնավորիչների հասանելիության շնորհիվ արհեստական աբորտների և դրանց հետևանքով մահվան դեպքերի ավելի քիչ ցուցանիշներ են գրանցվում, համապատասխանաբար՝ տարեկան 14.5 միլիոնով և 38.000-ով ավելի քիչ դեպք<ref>{{cite web|url=http://www.guttmacher.org/pubs/FB-AIU-summary.pdf|title=Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health|date=November 2010|publisher=[[Guttmacher Institute]]|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111020135329/http://www.guttmacher.org/pubs/FB-AIU-summary.pdf|archivedate=հոկտեմբերի 20, 2011|accessdate=հոկտեմբերի 24, 2011|deadurl=yes}}</ref>: |
||
Աշխարհում օրինական աբորտների ցուցանիշները բավականին տարբեր են: Ըստ 2008թ-ի Գուտտմախերի Ինստիտուտի կատարած հետազոտությունների՝ պարզ է դարձել, որ ցուցանիշը 7 է 1000 կնոջ դեպքում Գերմանիայում և Շվեյցարիայում, 30՝ Էստոնիայում: Հղիությունների տոկոսային մասնաբաժինը, որոնք ավարտվել են արհեստական ընդհանտումով, տատանվում են 10%-ից (Իսրայել,Նիդեռլանդներ և Շվեյցարիա) 30%-ի (Էստոնիա) սահմաններում, չնայած, որ այն կարող էր լինել այնքան բարձր, ինչքան որ Հունգարիայում և Ռումինիայում է՝ 36%, որոնց վիճակագրությունները թերի են հաշվվել<ref>[[National Institute of Statistics (Romania)|National Institute of Statistics]], [https://web.archive.org/web/20110515195102/http://www.insse.ro/cms/files/Anuar%20statistic/02/02%20Populatie_ro.pdf Romanian Statistical Yearbook, chapter 2, page 62], 2011</ref><ref>{{Cite journal|last1=Sedgh|first1=G.|last2=Singh|first2=S.|last3=Henshaw|first3=S. K.|last4=Bankole|first4=A.|year=2011|title=Legal Abortion Worldwide in 2008: Levels and Recent Trends|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3708411.html|deadurl=no|journal=Perspectives on Sexual and Reproductive Health|volume=43|issue=3|pages=188–198|doi=10.1363/4318811|pmid=21884387|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107111306/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3708411.html|archivedate= |
Աշխարհում օրինական աբորտների ցուցանիշները բավականին տարբեր են: Ըստ 2008թ-ի Գուտտմախերի Ինստիտուտի կատարած հետազոտությունների՝ պարզ է դարձել, որ ցուցանիշը 7 է 1000 կնոջ դեպքում Գերմանիայում և Շվեյցարիայում, 30՝ Էստոնիայում: Հղիությունների տոկոսային մասնաբաժինը, որոնք ավարտվել են արհեստական ընդհանտումով, տատանվում են 10%-ից (Իսրայել,Նիդեռլանդներ և Շվեյցարիա) 30%-ի (Էստոնիա) սահմաններում, չնայած, որ այն կարող էր լինել այնքան բարձր, ինչքան որ Հունգարիայում և Ռումինիայում է՝ 36%, որոնց վիճակագրությունները թերի են հաշվվել<ref>[[National Institute of Statistics (Romania)|National Institute of Statistics]], [https://web.archive.org/web/20110515195102/http://www.insse.ro/cms/files/Anuar%20statistic/02/02%20Populatie_ro.pdf Romanian Statistical Yearbook, chapter 2, page 62], 2011</ref><ref>{{Cite journal|last1=Sedgh|first1=G.|last2=Singh|first2=S.|last3=Henshaw|first3=S. K.|last4=Bankole|first4=A.|year=2011|title=Legal Abortion Worldwide in 2008: Levels and Recent Trends|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3708411.html|deadurl=no|journal=Perspectives on Sexual and Reproductive Health|volume=43|issue=3|pages=188–198|doi=10.1363/4318811|pmid=21884387|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107111306/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3708411.html|archivedate=հունվարի 7, 2012|df=dmy-all}}</ref>: Հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշը նաև կարող է արտահայտված լինել որպես կնոջ ռեպրոդուկտիվ տարիքի ընթացքում կատարված աբորտների թվաբանական միջին, որն ընդունված է անվանել ''աբորտի ամբողջական ցուցանիշ'': |
||
=== Գեստացիոն տարիք և մեթոդ === |
=== Գեստացիոն տարիք և մեթոդ === |
||
| Տող 167. | Տող 167. | ||
== Նպատակ == |
== Նպատակ == |
||
=== Անձնական === |
=== Անձնական === |
||
Ամբողջ աշխարհում պատճառները, թե ինչու են կանայք դիմում աբորտի, տարբեր են ու բազմազան<ref name="guttmacher">{{cite web |publisher=The Guttmacher Institute |title=The limitations of U.S. statistics on abortion |work=Issues in Brief |location=New York |year=1997 |url=http://www.guttmacher.org/pubs/ib14.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120404080239/http://www.guttmacher.org/pubs/ib14.html |archivedate= |
Ամբողջ աշխարհում պատճառները, թե ինչու են կանայք դիմում աբորտի, տարբեր են ու բազմազան<ref name="guttmacher">{{cite web |publisher=The Guttmacher Institute |title=The limitations of U.S. statistics on abortion |work=Issues in Brief |location=New York |year=1997 |url=http://www.guttmacher.org/pubs/ib14.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120404080239/http://www.guttmacher.org/pubs/ib14.html |archivedate=ապրիլի 4, 2012 |deadurl=yes}}</ref><ref name="bankole982">{{Cite journal|last1=Bankole|first1=Akinrinola|last2=Singh|first2=Susheela|last3=Haas|first3=Taylor|year=1998|title=Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|deadurl=no|journal=International Family Planning Perspectives|volume=24|issue=3|pages=117–127; 152|doi=10.2307/3038208|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060117191716/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|archivedate=հունվարի 17, 2006|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Ամենից հաճախ հանդիպող պատճաներից են երեխա ունենալու հետաձգումը ավելի հարմար ժամանակի կամ առկա ռեսուրսների կենտրոնացումը արդեն իսկ առկա երեխայի վրա: Այլ պատճառներ նույնես կան, ինչպիսիք են ծնողների երիտասարդ տարիքը, երեխա մեծացնելու անկարողությունը, ֆինանասական ծանր իրավիճակները, անաշխատունակությունը կամ պարզապես երեխա ունենալու ցանկության բացակայությունը: |
Ամենից հաճախ հանդիպող պատճաներից են երեխա ունենալու հետաձգումը ավելի հարմար ժամանակի կամ առկա ռեսուրսների կենտրոնացումը արդեն իսկ առկա երեխայի վրա: Այլ պատճառներ նույնես կան, ինչպիսիք են ծնողների երիտասարդ տարիքը, երեխա մեծացնելու անկարողությունը, ֆինանասական ծանր իրավիճակները, անաշխատունակությունը կամ պարզապես երեխա ունենալու ցանկության բացակայությունը: |
||
=== Սոցիալական === |
=== Սոցիալական === |
||
Որոշ աբորտներ սոցիալական ճնշման արդյունք են: Սա իր մեջ կարող է ներառել երեխայի սեռի նախապատվությունը կամ ռասսան<ref name="Nuremberg">{{Cite journal|title=Nuremberg and the Crime of Abortion|url=http://digitalcommons.liberty.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1047&context=lusol_fac_pubs|deadurl=no|volume=42|page=283|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131103153245/http://digitalcommons.liberty.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1047&context=lusol_fac_pubs|archivedate=3 |
Որոշ աբորտներ սոցիալական ճնշման արդյունք են: Սա իր մեջ կարող է ներառել երեխայի սեռի նախապատվությունը կամ ռասսան<ref name="Nuremberg">{{Cite journal|title=Nuremberg and the Crime of Abortion|url=http://digitalcommons.liberty.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1047&context=lusol_fac_pubs|deadurl=no|volume=42|page=283|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131103153245/http://digitalcommons.liberty.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1047&context=lusol_fac_pubs|archivedate=նոյեմբերի 3, 2013|accessdate=հուլիսի 12, 2014|work=U. Toledo. L. Rev.|df=dmy-all}}</ref>, պոպուլյացիան ղեկավարելու ջանքերը. օրինակ՝ Չինաստանում մեկ երեխայի քաղաքականությունը: Այս գործոններնը երբեմն կարող են հասցնել հարկադրական կամ սեռով պայմանավորված աբորտի<ref name="MissingWomen">{{cite journal|last=Oster|first=Emily|authorlink=Emily Oster|date=September 2005|title=Explaining Asia's "Missing Women": A New Look at the Data – Comment|url=http://home.uchicago.edu/~eoster/dasgupta.pdf|deadurl=yes|journal=Population and Development Review|volume=31|issue=3|pages=529, 535|doi=10.1111/j.1728-4457.2005.00082.x|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080830045057/http://home.uchicago.edu/~eoster/dasgupta.pdf|archivedate=օգոստոսի 30, 2008|accessdate=մայիսի 19, 2009}}</ref>: |
||
=== Մոր և պտղի առողջություն === |
=== Մոր և պտղի առողջություն === |
||
| Տող 181. | Տող 181. | ||
== Պատմություն և կրոն == |
== Պատմություն և կրոն == |
||
Դեռ վաղ ժամանակներից սկսած կան ապացույցներ,որ հղիությունն ընդհատելու բազմաթիվ եղանակներ են եղել՝ ներառյալ վիժում առաջացնող բույսերի կիրառությունը, սուր գործիքների օգտագործումը, որովայնի վրա ճնշում գործադրելը և շատ այլ մեթոդներ<ref name="Management of Abortion, Chp 1">{{cite book|chapter=1. Abortion and medicine: A sociopolitical history|isbn=978-1-4443-1293-5|publisher=[[John Wiley & Sons, Ltd.]]|year=2009|location=[[Oxford, United Kingdom]]|title=Management of Unintended and Abnormal Pregnancy|edition=1st|first1=M |last1=Paul |first2=ES |last2=Lichtenberg |first3=L |last3=Borgatta |first4=DA |last4=Grimes |first5=PG |last5=Stubblefield |first6=MD |last6=Creinin |first7=Carole |last7=Joffe |url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf |format=PDF |archiveurl=https://www.webcitation.org/62bppK1Iw?url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf |archivedate= |
Դեռ վաղ ժամանակներից սկսած կան ապացույցներ,որ հղիությունն ընդհատելու բազմաթիվ եղանակներ են եղել՝ ներառյալ վիժում առաջացնող բույսերի կիրառությունը, սուր գործիքների օգտագործումը, որովայնի վրա ճնշում գործադրելը և շատ այլ մեթոդներ<ref name="Management of Abortion, Chp 1">{{cite book|chapter=1. Abortion and medicine: A sociopolitical history|isbn=978-1-4443-1293-5|publisher=[[John Wiley & Sons, Ltd.]]|year=2009|location=[[Oxford, United Kingdom]]|title=Management of Unintended and Abnormal Pregnancy|edition=1st|first1=M |last1=Paul |first2=ES |last2=Lichtenberg |first3=L |last3=Borgatta |first4=DA |last4=Grimes |first5=PG |last5=Stubblefield |first6=MD |last6=Creinin |first7=Carole |last7=Joffe |url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf |format=PDF |archiveurl=https://www.webcitation.org/62bppK1Iw?url=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf |archivedate=հոկտեմբերի 21, 2011 |deadurl=no |ol=15895486W }}</ref>: |
||
Արհեստական վիժումների ամենավաղ արտացոլումը արվեստի մեջ կարելի է գտնել Անգկոր Վաթ ռելիեֆի վրա: Հինդու և բուդիստական մշակույթներում կարելի է գնտել քանդակների շարք, որտեղ պատկերված է դատաստանը՝ մահից հետո, այդտեղ տեղ է գտել նաև որովայնային վիժման մեթոդը[[File:AngkorWatAbortionAD1150.JPG|thumb|Քանդակ Անկգոր Վաթում, Կամբոջա, 1150թ., պատկերված է դև, որը պատռելով հղի կնոջ որովայնը, կատարում է աբորտ<ref name="potts" /><ref>{{Cite book|author=Mould R |title=Mould's Medical Anecdotes |page=406 |publisher=CRC Press |year=1996|isbn=978-0-85274-119-1}}</ref>:]]Կան բժշկագետներ և արհեստական վիժման օպոնենտներ, որոնք պնդում են,որ Հիպոկրատի երդումը արգելում էր հնագույն ժամանակների հույն վիրաբույժներին արհեստական վիժումների պրակտիկայով զբաղվել, այլ գիտնականներ համաձայն չեն այս մեկնաբանության հետ և պնդում են, որ Հիպոկրատական Կորպուսի տեքստերը, երդմանը զուգընթաց, պարունակում են նաև արհեստական վիժման տարբեր եղանակների նկարագրությունը: |
Արհեստական վիժումների ամենավաղ արտացոլումը արվեստի մեջ կարելի է գտնել Անգկոր Վաթ ռելիեֆի վրա: Հինդու և բուդիստական մշակույթներում կարելի է գնտել քանդակների շարք, որտեղ պատկերված է դատաստանը՝ մահից հետո, այդտեղ տեղ է գտել նաև որովայնային վիժման մեթոդը[[File:AngkorWatAbortionAD1150.JPG|thumb|Քանդակ Անկգոր Վաթում, Կամբոջա, 1150թ., պատկերված է դև, որը պատռելով հղի կնոջ որովայնը, կատարում է աբորտ<ref name="potts" /><ref>{{Cite book|author=Mould R |title=Mould's Medical Anecdotes |page=406 |publisher=CRC Press |year=1996|isbn=978-0-85274-119-1}}</ref>:]]Կան բժշկագետներ և արհեստական վիժման օպոնենտներ, որոնք պնդում են,որ Հիպոկրատի երդումը արգելում էր հնագույն ժամանակների հույն վիրաբույժներին արհեստական վիժումների պրակտիկայով զբաղվել, այլ գիտնականներ համաձայն չեն այս մեկնաբանության հետ և պնդում են, որ Հիպոկրատական Կորպուսի տեքստերը, երդմանը զուգընթաց, պարունակում են նաև արհեստական վիժման տարբեր եղանակների նկարագրությունը: |
||
| Տող 195. | Տող 195. | ||
Ե՛վ հանրային, և՛ առանձին քննարկումներում հղիության արհեստական ընդհատումը արդարացնող կամ դատապարտող փաստարկները կենտրոնանում են կա՛մ դրա իրականացման բարոյական տեսանկյունից թույլատրելիության, կա՛մ դա թույլատրող/արգելող օրենքներն արդարացնելու վրա<ref>{{cite book|title=Abortion Debate|last=Farrell|first=Courtney|publisher=ABDO Publishing Company|year=2010|isbn=1617852643|pages=6–7}}</ref>: |
Ե՛վ հանրային, և՛ առանձին քննարկումներում հղիության արհեստական ընդհատումը արդարացնող կամ դատապարտող փաստարկները կենտրոնանում են կա՛մ դրա իրականացման բարոյական տեսանկյունից թույլատրելիության, կա՛մ դա թույլատրող/արգելող օրենքներն արդարացնելու վրա<ref>{{cite book|title=Abortion Debate|last=Farrell|first=Courtney|publisher=ABDO Publishing Company|year=2010|isbn=1617852643|pages=6–7}}</ref>: |
||
Համաշխարհային բժշկական միության հռչակագիրը Թերապևտիկ վիժման վերաբերյալ ասում է. «հանգամանքները, որոնք մոր շահերը բախման մեջ են դնում չծնված երեխայի շահերի հետ, ստեղծում են մի դիլեմմա և բարձրացնում այն հարցը, թե արդյո՞ք պետք է հղիությունը միտումնավոր ընդհատել»<ref>{{cite web|url=http://www.wma.net/en/30publications/10policies/a1/|title=WMA Declaration on Therapeutic Abortion|publisher=[[World Medical Association|WMA]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151028182953/http://www.wma.net/en/30publications/10policies/a1/|archivedate=28 |
Համաշխարհային բժշկական միության հռչակագիրը Թերապևտիկ վիժման վերաբերյալ ասում է. «հանգամանքները, որոնք մոր շահերը բախման մեջ են դնում չծնված երեխայի շահերի հետ, ստեղծում են մի դիլեմմա և բարձրացնում այն հարցը, թե արդյո՞ք պետք է հղիությունը միտումնավոր ընդհատել»<ref>{{cite web|url=http://www.wma.net/en/30publications/10policies/a1/|title=WMA Declaration on Therapeutic Abortion|publisher=[[World Medical Association|WMA]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151028182953/http://www.wma.net/en/30publications/10policies/a1/|archivedate=հոկտեմբերի 28, 2015|accessdate=հոկտեմբերի 28, 2015|deadurl=yes}}</ref>: Վիժման մասին քննարկումները, հատկապես այնպիսինները, որոնք վերաբերում են վիժման վերաբերյալ օրենքներին, սովորաբար սկսվում են խմբերի կողմից, որոնք այս երկու դիրքորոշումներից մեկի ջատագովն են: Հղիության արհեստական ընդհատմանը դեմ խմբերը, որոնք կողմ են արհեստական վիժումը օրենքով սահմանափակելուն՝ ընդհուպ մինչև դա բոլորովին արգելելը, սովորաբար իրենց կոչում են «կյանքի կողմնակից», իսկ այն խմբերը, որոնք դեմ են օրենքով նման սահմանափակումներ դնելուն, իրենց կոչում են «ընտրության հնարավորության կողմնակից»<ref>Farrell, p. 8</ref>: Ընդհանուր առմամբ, առաջին խումբը պնդում է, որ մարդկային պտուղը արդեն իսկ ձևավորված անձ է, որն ապրելու իրավունք ունի, և սրանով արհեստական վիժումը բարոյապես հավասար է սպանությանը: Երկրորդ խումբը պնդում է, որ կինը կոնկրետ վերարտադրողական իրավունքներ ունի, հատկապես իրավունք՝ որոշելու՝ ցանկանո՞ւմ է հղիությունը կրել մինչև վերջ, թե՞ ոչ: |
||
=== Ժամանակակից օրենքներ հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ=== |
=== Ժամանակակից օրենքներ հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ=== |
||
Ներկայիս օրենքները հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ շատ տարբեր են: Կրոնական, բարոյական և մշակութային գործոնները շարունակում են ազդել աշխարհի տարբեր կողմերում ընդունվող օրենքներին հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ: Կյանքի իրավունքը, ազատության իրավունքը, անձի անվտանգության իրավունքն ու վերարտադրողական առողջության իրավունքը մարդու իրավունքների ամնեկարևոր խնդիրներն են, որոնք երբեմն հիմք են ստեղծում հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ օրենքների գոյության կամ դրանց բացակայության համար: |
Ներկայիս օրենքները հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ շատ տարբեր են: Կրոնական, բարոյական և մշակութային գործոնները շարունակում են ազդել աշխարհի տարբեր կողմերում ընդունվող օրենքներին հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ: Կյանքի իրավունքը, ազատության իրավունքը, անձի անվտանգության իրավունքն ու վերարտադրողական առողջության իրավունքը մարդու իրավունքների ամնեկարևոր խնդիրներն են, որոնք երբեմն հիմք են ստեղծում հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ օրենքների գոյության կամ դրանց բացակայության համար: |
||
Այն իրավական համակարգերում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն օրինական է, կան պահանջներ, որոնց պետք է բավարարել, որպեսզի կինը ստանա անվտանգ, օրինական բուժօգնություն՝ հղիությունն ընդհատելու համար (արհեստական վիժումը, որը կատարվում է առանց հղի կնոջ համաձայնության, կոչվում է ֆետիցիդ): Այդ պահանջները սովորաբար կախված են լինում պտղի ժամկետից, և հաճախ վիժման օրինականությունը որոշվում է՝ կախված նրանից, թե որ եռամսյակում է հղիությունը, կամ էլ, ինչպես, օրինակ Միացյալ Նահանգներում, ըստ նրա, թե ինչպես է բժիշկը գնահատում պտղի կենսունակությունը: Որոշ իրավական համակարգերում պահանջվում է սպասել նախքան միջամտությունը, հետևել պտղի զարգացմանը կամ էլ կապվել ծնողների հետ, թեթ անչափահաս աղջիկ է դիմում հղիության արհեստական ընդհատման<ref>{{cite web|url=http://internationalfamilyplanningperspectives.org/pubs/MandatoryCounseling.pdf|title=The Impact of State Mandatory Counseling and Waiting Period Laws on Abortion: A Literature Review|author2=Stanley K. Henshaw|date=April 2009|publisher=[[Guttmacher Institute]]|format=PDF|archiveurl=https://www.webcitation.org/5vj6Mlykp?url=http://internationalfamilyplanningperspectives.org/pubs/MandatoryCounseling.pdf|archivedate=14 |
Այն իրավական համակարգերում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն օրինական է, կան պահանջներ, որոնց պետք է բավարարել, որպեսզի կինը ստանա անվտանգ, օրինական բուժօգնություն՝ հղիությունն ընդհատելու համար (արհեստական վիժումը, որը կատարվում է առանց հղի կնոջ համաձայնության, կոչվում է ֆետիցիդ): Այդ պահանջները սովորաբար կախված են լինում պտղի ժամկետից, և հաճախ վիժման օրինականությունը որոշվում է՝ կախված նրանից, թե որ եռամսյակում է հղիությունը, կամ էլ, ինչպես, օրինակ Միացյալ Նահանգներում, ըստ նրա, թե ինչպես է բժիշկը գնահատում պտղի կենսունակությունը: Որոշ իրավական համակարգերում պահանջվում է սպասել նախքան միջամտությունը, հետևել պտղի զարգացմանը կամ էլ կապվել ծնողների հետ, թեթ անչափահաս աղջիկ է դիմում հղիության արհեստական ընդհատման<ref>{{cite web|url=http://internationalfamilyplanningperspectives.org/pubs/MandatoryCounseling.pdf|title=The Impact of State Mandatory Counseling and Waiting Period Laws on Abortion: A Literature Review|author2=Stanley K. Henshaw|date=April 2009|publisher=[[Guttmacher Institute]]|format=PDF|archiveurl=https://www.webcitation.org/5vj6Mlykp?url=http://internationalfamilyplanningperspectives.org/pubs/MandatoryCounseling.pdf|archivedate=հունվարի 14, 2011|accessdate=դեկտեմբերի 31, 2010|author3=Amanda Dennis|author4=Lawrence B. Finer|author5=Kelly Blanchard|author1=Theodore J. Joyce|deadurl=yes|df=dmy}}</ref>: |
||
Այլ համակարգեր կարող են պահանջել, որ կինը, նախքան պտուղը հեռացնելը, ստանա պտղի հոր համաձայնությունը, կամ որպեսզի վիժումն իրականացնողները կնոջն իրազեկեն այն առողջական ռիսկերի մասին, որոնք գործընթացը կարող է ունենալ՝ ներառյալ այնպիսի ռիսկերը, որոնք բժշկական գրականության մեջ չեն նկարագրվովւմ, կամ էլ, որպեսզի մի քանի բժշկական հեղինակություններ վկայեն, որ արհեստական վիժումը բժշկական կամ սոցիալական տեսանկյունից արդարացված է: Հրատապ իրավիճակներում այս սահմանափակումներից շատերն են շրջանցվում: Չինաստանում, որը հրաժարվել է մեկ երեխայի քաղաքականությունից<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2015/oct/29/china-abandons-one-child-policy|title=China ends one-child policy after 35 years|last=Phillips|first=Tom|date=2015-10-29|newspaper=The Guardian|language=en-GB|issn=0261-3077|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161201021629/https://www.theguardian.com/world/2015/oct/29/china-abandons-one-child-policy|archivedate= |
Այլ համակարգեր կարող են պահանջել, որ կինը, նախքան պտուղը հեռացնելը, ստանա պտղի հոր համաձայնությունը, կամ որպեսզի վիժումն իրականացնողները կնոջն իրազեկեն այն առողջական ռիսկերի մասին, որոնք գործընթացը կարող է ունենալ՝ ներառյալ այնպիսի ռիսկերը, որոնք բժշկական գրականության մեջ չեն նկարագրվովւմ, կամ էլ, որպեսզի մի քանի բժշկական հեղինակություններ վկայեն, որ արհեստական վիժումը բժշկական կամ սոցիալական տեսանկյունից արդարացված է: Հրատապ իրավիճակներում այս սահմանափակումներից շատերն են շրջանցվում: Չինաստանում, որը հրաժարվել է մեկ երեխայի քաղաքականությունից<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2015/oct/29/china-abandons-one-child-policy|title=China ends one-child policy after 35 years|last=Phillips|first=Tom|date=2015-10-29|newspaper=The Guardian|language=en-GB|issn=0261-3077|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161201021629/https://www.theguardian.com/world/2015/oct/29/china-abandons-one-child-policy|archivedate=դեկտեմբերի 1, 2016|deadurl=no|access-date=2016-11-30|df=dmy-all}}</ref> և հիմա վարում է երկու երեխայի քաղաքականություն<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/10/30/world/asia/china-end-one-child-policy.html|title=China Ends One-Child Policy, Allowing Families Two Children|last=Buckley|first=Chris|date=2015-10-29|newspaper=The New York Times|issn=0362-4331|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161124102045/http://www.nytimes.com/2015/10/30/world/asia/china-end-one-child-policy.html|archivedate=նոյեմբերի 24, 2016|deadurl=no|access-date=2016-11-30|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-34665539|title=China to end one-child policy and allow two|date=2015-10-29|newspaper=BBC News|language=en-GB|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161121005729/http://www.bbc.com/news/world-asia-34665539|archivedate=նոյեմբերի 21, 2016|deadurl=no|access-date=2016-11-30|df=dmy-all}}</ref>, երբեմն գործադրել է հարկադրված վիժումների մեթոդը՝ որպես բնակչության վերահսկողության ռազմավարության միջոց<ref>{{Cite encyclopedia|title=Science, Technology, and Society: An Encyclopedia|page=2|editor1-first=Sal P.|editor1-last=Restivo|year=2005|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195141931|url=https://books.google.am/books?id=A8C3m8rRba4C|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150315111926/http://books.google.am/books?id=A8C3m8rRba4C|archivedate=մարտի 15, 2015|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Այլ իրավական համակարգերում հղիության արհեստական ընդհատումը գրեթե ամբողջությամբ արգելված է: Շատ համակարգերում, բայց ոչ բոլորի դեպքում, գոյություն ունեն հանգամանքներ, երբ արհեստական վիժումը համարվում է օրինական: Այդ հանգամանքները համակարգից համակարգ տարբերվում են, բայց դրանցից են, օրինակ, իրավիճակները, երբ հղիությունը բռնաբարության կամ ինցեստի արդյունք է, երբ պտղի զարգացումը կանգնել է, կամ էլ վտանգված է հղի կնոջ մտավոր կամ ֆիզիկական առողջությունը, կամ՝ գոյություն ունեն այնպիսի սոցիալ-տնտեսական նախադրյալներ, որոնք բարդացնում են երեխա ունենալը<ref name="Dev98-07" />: |
Այլ իրավական համակարգերում հղիության արհեստական ընդհատումը գրեթե ամբողջությամբ արգելված է: Շատ համակարգերում, բայց ոչ բոլորի դեպքում, գոյություն ունեն հանգամանքներ, երբ արհեստական վիժումը համարվում է օրինական: Այդ հանգամանքները համակարգից համակարգ տարբերվում են, բայց դրանցից են, օրինակ, իրավիճակները, երբ հղիությունը բռնաբարության կամ ինցեստի արդյունք է, երբ պտղի զարգացումը կանգնել է, կամ էլ վտանգված է հղի կնոջ մտավոր կամ ֆիզիկական առողջությունը, կամ՝ գոյություն ունեն այնպիսի սոցիալ-տնտեսական նախադրյալներ, որոնք բարդացնում են երեխա ունենալը<ref name="Dev98-07" />: |
||
Այն երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն ամբողջությամբ արգելված է, ինչպիսին է, օրինակ, Նիկարագուան, բժշկական ծառայությունները արձանագրել են մայրերի մահացության թվի աճ, որն ուղղակիորեն և ոչ ուղղակիորեն կապված է հղիության հետ, ինչպես նաև մահվան դեպքեր, որոնց հիմքում բժիշկների՝ դատվելու վախն է, եթե նրանք բուժեն այլ գինեկոլոգիական հրատապ խնդիրներ<ref>{{cite web|url=http://www.ipas.org/Library/News/News_Items/European_delegation_visits_Nicaragua_to_examine_effects_of_abortion_ban.aspx|title=European delegation visits Nicaragua to examine effects of abortion ban|date= |
Այն երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն ամբողջությամբ արգելված է, ինչպիսին է, օրինակ, Նիկարագուան, բժշկական ծառայությունները արձանագրել են մայրերի մահացության թվի աճ, որն ուղղակիորեն և ոչ ուղղակիորեն կապված է հղիության հետ, ինչպես նաև մահվան դեպքեր, որոնց հիմքում բժիշկների՝ դատվելու վախն է, եթե նրանք բուժեն այլ գինեկոլոգիական հրատապ խնդիրներ<ref>{{cite web|url=http://www.ipas.org/Library/News/News_Items/European_delegation_visits_Nicaragua_to_examine_effects_of_abortion_ban.aspx|title=European delegation visits Nicaragua to examine effects of abortion ban|date=նոյեմբերի 26, 2007|publisher=[[Ipas (organization)|Ipas]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080417033829/http://www.ipas.org/Library/News/News_Items/European_delegation_visits_Nicaragua_to_examine_effects_of_abortion_ban.aspx|archivedate=ապրիլի 17, 2008|accessdate=հունիսի 15, 2009|quote=More than 82 maternal deaths had been registered in Nicaragua since the change. During this same period, indirect obstetric deaths, or deaths caused by illnesses aggravated by the normal effects of pregnancy and not due to direct obstetric causes, have doubled.}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://insidecostarica.com/special_reports/2008-06/nicaragua_womens_movement.htm|title=Nicaragua: "The Women's Movement Is in Opposition"|date=հունիսի 28, 2008|publisher=Inside Costa Rica|location=Montevideo|agency=IPS|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606102151/http://insidecostarica.com/special_reports/2008-06/nicaragua_womens_movement.htm|archivedate=հունիսի 6, 2011|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Որոշ երկներ, ինչիպիսին Բանգլադեշն է, որոնք պաշտոնապես արգելում են հղիության արհեստական ընդհատումը, նաև աջակցում են այնպիսի կլինիկաների գործունեությանը, որոնք վիժումներ են կատարում՝ թաքցնելով դրանք մենստրուալ հիգիենայի ծառայության տակ<ref>{{cite web|url=http://www.prochoice.org/education/resources/surg_history_overview.html|title=Surgical Abortion: History and Overview|publisher=National Abortion Federation|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060922152349/http://www.prochoice.org/education/resources/surg_history_overview.html|archivedate=22 |
Որոշ երկներ, ինչիպիսին Բանգլադեշն է, որոնք պաշտոնապես արգելում են հղիության արհեստական ընդհատումը, նաև աջակցում են այնպիսի կլինիկաների գործունեությանը, որոնք վիժումներ են կատարում՝ թաքցնելով դրանք մենստրուալ հիգիենայի ծառայության տակ<ref>{{cite web|url=http://www.prochoice.org/education/resources/surg_history_overview.html|title=Surgical Abortion: History and Overview|publisher=National Abortion Federation|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060922152349/http://www.prochoice.org/education/resources/surg_history_overview.html|archivedate=սեպտեմբերի 22, 2006|accessdate=սեպտեմբերի 4, 2006|deadurl=yes|df=}}</ref>: Սրա համար նաև գոյություն ունի տերմինաբանություն ավանդական բժշկության մեջ<ref name="nations1977">{{cite journal|date=June 1997|title=Women's hidden transcripts about abortion in Brazil|journal=Social Science & Medicine|volume=44|issue=12|pages=1833–45|doi=10.1016/s0277-9536(96)00293-6|pmid=9194245|quote=Two folk medical conditions, "delayed" (atrasada) and "suspended" (suspendida) menstruation, are described as perceived by poor Brazilian women in Northeast Brazil. Culturally prescribed methods to "regulate" these conditions and provoke menstrual bleeding are also described ...|vauthors=Nations MK, Misago C, Fonseca W, Correia LL, Campbell OM}}</ref>: Այն վայրերում, որտեղ արհեստական վիժումը օրինական չէ կամ էլ խարազանվում է հասարակության կողմից, հղի կանայք բժշկական տուրիզմի միջոցով մեկնում են այն երկրներ, որտեղ նրանք կարող են ընդհատել հղիությունը<ref>{{Cite journal|last1=Henshaw|first1=S. K.|year=1991|title=The Accessibility of Abortion Services in the United States|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3501603.pdf|journal=Family Planning Perspectives|volume=23|issue=6|pages=246–263|doi=10.2307/2135775|jstor=2135775|citeseerx=10.1.1.360.6115}}</ref>: Այն կանայք, ովքեր իրենց չեն կարող թույլ տալ ճամփորդել, դիմում են անօրինական կենտրոններին, որոնք վիժում են իրականացնում, կամ էլ փորձում են ինքնուրույն անել դա<ref>{{cite web|url=http://www.rhrealitycheck.org/blog/2008/02/25/need-abortion-will-travel|title=Need Abortion, Will Travel|last=Bloom|first=Marcy|date=փետրվարի 25, 2008|publisher=RH Reality Check|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081130010309/http://www.rhrealitycheck.org/blog/2008/02/25/need-abortion-will-travel|archivedate=նոյեմբերի 30, 2008|accessdate=հունիսի 15, 2009|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
«Կանայք ալիքների վրա» (Women on Waves) կազմակերպությունը 1999թվականից իրազեկում է մարդկանց դեղորայքային վիժման մասին: Այս հասարակական կազմակերպությունը շարժական բժշկական կլինիկա է ստեղծել հատուկ կոնտեյների մեջ, որը հնարավոր է տեղափոխել նավերով: Այս կոնտեյները նավերով ճամփորդում է դեպի երկրներ, որոնք օրենքով սահմանափակում են արհեստական վիժումը: Քանի որ նավերը գրանցված են Նիդերլանդներում, գերիշխում է նիդերլանդական օրենքը, երբ նավը միջազգային ճամփորդությունների մեջ է: Նավահանգիստներում կազմակերպությունը անվճար դասընթացներ է տրամադրում, և գտնվելով միջազգային ջրերում՝ բժշկական անձնակազմը իրավաբանորեն կարող է տրամադրել խորհրդատվություն և նշանակել դեղորայքային վիժում առաջացնող միջոցները<ref>{{Cite journal|last=Gomperts|first=Rebecca|date=2002|title=Women on Waves: Where next for the abortion boat?|journal=Reproductive Health Matters|volume=10|issue=19|pages=180–183}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Best|first=Alyssa|date=2005|title=Abortion Rights along the Irish-English Border and the Liminality of Women's Experiences|journal=Dialectical Anthropology|language=en|volume=29|issue=3–4|pages=423–437|doi=10.1007/s10624-005-3863-x|issn=0304-4092}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Lambert-Beatty|first=Carrie|date=2008|title=Twelve miles: Boundaries of the new art/activism|url=|journal=Signs: Journal of Women in Culture and Society|volume=33|issue=2|pages=309–327|via=}}</ref>:[[File:FrenchPeriodicalPills-January61845,BostonDailyTimes.jpg|thumb|«Ֆրանսիական Պարբերական տեղահատեր»1845թ. Հունվար, ''[[Boston Daily Times]]-''ի կողմից հրատարակված գովազդ <br />]] |
«Կանայք ալիքների վրա» (Women on Waves) կազմակերպությունը 1999թվականից իրազեկում է մարդկանց դեղորայքային վիժման մասին: Այս հասարակական կազմակերպությունը շարժական բժշկական կլինիկա է ստեղծել հատուկ կոնտեյների մեջ, որը հնարավոր է տեղափոխել նավերով: Այս կոնտեյները նավերով ճամփորդում է դեպի երկրներ, որոնք օրենքով սահմանափակում են արհեստական վիժումը: Քանի որ նավերը գրանցված են Նիդերլանդներում, գերիշխում է նիդերլանդական օրենքը, երբ նավը միջազգային ճամփորդությունների մեջ է: Նավահանգիստներում կազմակերպությունը անվճար դասընթացներ է տրամադրում, և գտնվելով միջազգային ջրերում՝ բժշկական անձնակազմը իրավաբանորեն կարող է տրամադրել խորհրդատվություն և նշանակել դեղորայքային վիժում առաջացնող միջոցները<ref>{{Cite journal|last=Gomperts|first=Rebecca|date=2002|title=Women on Waves: Where next for the abortion boat?|journal=Reproductive Health Matters|volume=10|issue=19|pages=180–183}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Best|first=Alyssa|date=2005|title=Abortion Rights along the Irish-English Border and the Liminality of Women's Experiences|journal=Dialectical Anthropology|language=en|volume=29|issue=3–4|pages=423–437|doi=10.1007/s10624-005-3863-x|issn=0304-4092}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Lambert-Beatty|first=Carrie|date=2008|title=Twelve miles: Boundaries of the new art/activism|url=|journal=Signs: Journal of Women in Culture and Society|volume=33|issue=2|pages=309–327|via=}}</ref>:[[File:FrenchPeriodicalPills-January61845,BostonDailyTimes.jpg|thumb|«Ֆրանսիական Պարբերական տեղահատեր»1845թ. Հունվար, ''[[Boston Daily Times]]-''ի կողմից հրատարակված գովազդ <br />]] |
||
| Տող 218. | Տող 218. | ||
=== Հղիության արհեստական ընդհատմանը կողմ մարդկանց հանդեպ կիրառվող բռնություն === |
=== Հղիության արհեստական ընդհատմանը կողմ մարդկանց հանդեպ կիրառվող բռնություն === |
||
Մի շարք դեպքերում հղիության արհեստական ընդհատում տրամադրող մարդիկ և այն կենտրոնները, որտեղ դրանք իրականացվում են, ենթարկվել են բռնության տարբեր դրսևորումներին՝ ներառյալ սպանություն, սպանության փորձ, առևանգում, դանակահարում, հարձակում, հրկիզում և ռմբակոծություն: Այսպիսի բռնությունը կառավարական և գիտական աղբյուրներում դասակարգվում է որպես ահաբեկչություն<ref name="csis">{{cite web|url=http://www.csis-scrs.gc.ca/en/publications/commentary/com74.asp|title=Single Issue Terrorism Commentary|year=1998|publisher=Canadian Security Intelligence Service|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071015065711/http://csis-scrs.gc.ca/en/publications/commentary/com74.asp|archivedate=15 |
Մի շարք դեպքերում հղիության արհեստական ընդհատում տրամադրող մարդիկ և այն կենտրոնները, որտեղ դրանք իրականացվում են, ենթարկվել են բռնության տարբեր դրսևորումներին՝ ներառյալ սպանություն, սպանության փորձ, առևանգում, դանակահարում, հարձակում, հրկիզում և ռմբակոծություն: Այսպիսի բռնությունը կառավարական և գիտական աղբյուրներում դասակարգվում է որպես ահաբեկչություն<ref name="csis">{{cite web|url=http://www.csis-scrs.gc.ca/en/publications/commentary/com74.asp|title=Single Issue Terrorism Commentary|year=1998|publisher=Canadian Security Intelligence Service|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071015065711/http://csis-scrs.gc.ca/en/publications/commentary/com74.asp|archivedate=հոկտեմբերի 15, 2007|accessdate=սեպտեմբերի 1, 2011|author=Smith, G. Davidson|deadurl=yes}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Wilson|first1=M.|last2=Lynxwiler|first2=J.|year=1988|title=Abortion clinic violence as terrorism|journal=Studies in Conflict & Terrorism|volume=11|issue=4|pages=263–273|doi=10.1080/10576108808435717}}</ref>: Արհեստական վիժմանը դեմ մարդկանց շատ փոքր թիվն է դիմում բռնության: |
||
Միացյալ Նահանգներում սպանվել է հղիության արհեստական ընդհատում կատարող 4 բժիշկ՝ Դեյվիդ Գաննը (1993), Ջոն Բրիտոնը (1994), Բարնեթ Սլեպիանը (1998) և Ջորջ Թրիլլերը (2009): Միացյալ Նահանգներում և Ավստրալիայում սպանվել են նաև բժշկական անձնակազմից այլ մարդիկ՝ ընդունարանի աշխատողներ և անվտանգության աշխատակիցներ, ինչպիսիք են Ջեյմս Բարեթը, Շենոն Լոունին, Լիլ Անն Նիկոլսը և Ռոբերտ Սանդերսոնը: Միացյալ Նահանգներում և Կանադայում եղել են նաև անձնակազմին ֆիզիկական վնաս հասցնելու (օրինակ՝ Գարսոն Ռոմալիս ) և սպանության փորձեր ևս: Տեղի են ունեցել ռմբակոծության, հրկիզման, ծծմբաթթվով այրելու, ներխուժումների, վանդալիզմի այլ դրսևորումների հարյուրավոր դեպքեր<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1993/03/12/opinion/the-death-of-dr-gunn.html|title=The Death of Dr. Gunn|date= |
Միացյալ Նահանգներում սպանվել է հղիության արհեստական ընդհատում կատարող 4 բժիշկ՝ Դեյվիդ Գաննը (1993), Ջոն Բրիտոնը (1994), Բարնեթ Սլեպիանը (1998) և Ջորջ Թրիլլերը (2009): Միացյալ Նահանգներում և Ավստրալիայում սպանվել են նաև բժշկական անձնակազմից այլ մարդիկ՝ ընդունարանի աշխատողներ և անվտանգության աշխատակիցներ, ինչպիսիք են Ջեյմս Բարեթը, Շենոն Լոունին, Լիլ Անն Նիկոլսը և Ռոբերտ Սանդերսոնը: Միացյալ Նահանգներում և Կանադայում եղել են նաև անձնակազմին ֆիզիկական վնաս հասցնելու (օրինակ՝ Գարսոն Ռոմալիս ) և սպանության փորձեր ևս: Տեղի են ունեցել ռմբակոծության, հրկիզման, ծծմբաթթվով այրելու, ներխուժումների, վանդալիզմի այլ դրսևորումների հարյուրավոր դեպքեր<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1993/03/12/opinion/the-death-of-dr-gunn.html|title=The Death of Dr. Gunn|date=մարտի 12, 1993|newspaper=New York Times|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161110071743/http://www.nytimes.com/1993/03/12/opinion/the-death-of-dr-gunn.html|archivedate=նոյեմբերի 10, 2016|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="naf">{{cite web|url=http://www.prochoice.org/pubs_research/publications/downloads/about_abortion/violence_stats.pdf|title=Incidence of Violence & Disruption Against Abortion Providers in the U.S. & Canada|year=2009|publisher=[[National Abortion Federation]]|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100613042214/http://prochoice.org/pubs_research/publications/downloads/about_abortion/violence_stats.pdf|archivedate=հունիսի 13, 2010|accessdate=փետրվարի 9, 2010|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: |
||
Որոշ երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն օրինական է, քայլեր են ձեռնարկվում ընդհատումն իրականացնող կլինիկաներին օրենքի ուժով պաշտպանելու համար: |
Որոշ երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն օրինական է, քայլեր են ձեռնարկվում ընդհատումն իրականացնող կլինիկաներին օրենքի ուժով պաշտպանելու համար: |
||
| Տող 227. | Տող 227. | ||
== Այլ կենդանիներ == |
== Այլ կենդանիներ == |
||
Ինքնաբեր վիժումը հանդիպում է շատ կենդանիների մոտ: Օրինակ՝ ոչխարների հետ դա կարող է տեղի ունենալ լարվածության կամ ֆիզիկական ջանք գործադրելու պատճառով, օրինակ՝ դռների միջով բոլորով անցնելու կամ էլ շներից հետապնդվելու պարագայում<ref>{{cite book|title=Sheep Husbandry in Canada|author=Spencer, James B.|year=1908|page=114|oclc=798508694}}</ref>: Կովերի դեպքում վիժում կարող է տեղի ունենալ վարակիչ հիվանդությունների պատճառով, ինչպիսիք են բրուցելյոզը կամ կամպիլոբակտերը, սակայն դրանք հնարավոր է վերահսկել պատվաստումների միջոցով<ref>{{cite web|url=http://www.teara.govt.nz/1966/B/BeefCattleAndBeefProduction/ManagementAndHusbandryOfBeefCattle/en|title=Beef cattle and Beef production: Management and Husbandry of Beef Cattle|year=1966|work=Encyclopaedia of New Zealand|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090101142401/http://www.teara.govt.nz/1966/B/BeefCattleAndBeefProduction/ManagementAndHusbandryOfBeefCattle/en|archivedate= |
Ինքնաբեր վիժումը հանդիպում է շատ կենդանիների մոտ: Օրինակ՝ ոչխարների հետ դա կարող է տեղի ունենալ լարվածության կամ ֆիզիկական ջանք գործադրելու պատճառով, օրինակ՝ դռների միջով բոլորով անցնելու կամ էլ շներից հետապնդվելու պարագայում<ref>{{cite book|title=Sheep Husbandry in Canada|author=Spencer, James B.|year=1908|page=114|oclc=798508694}}</ref>: Կովերի դեպքում վիժում կարող է տեղի ունենալ վարակիչ հիվանդությունների պատճառով, ինչպիսիք են բրուցելյոզը կամ կամպիլոբակտերը, սակայն դրանք հնարավոր է վերահսկել պատվաստումների միջոցով<ref>{{cite web|url=http://www.teara.govt.nz/1966/B/BeefCattleAndBeefProduction/ManagementAndHusbandryOfBeefCattle/en|title=Beef cattle and Beef production: Management and Husbandry of Beef Cattle|year=1966|work=Encyclopaedia of New Zealand|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090101142401/http://www.teara.govt.nz/1966/B/BeefCattleAndBeefProduction/ManagementAndHusbandryOfBeefCattle/en|archivedate=հունվարի 1, 2009|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Սոճու ասեղները կուլ տալը ևս կարող է ինքնաբեր վիժում առաջացնել կովերի պարագայում<ref>{{cite book|url=http://ag.arizona.edu/arec/pubs/rmg/4%20animalcare&healthmaintenance/31%20pineneedleabortion01.pdf|title=Animal Health Care and Maintenance|last1=Myers|first1=Brandon|last2=Beckett|first2=Jonathon|publisher=Arizona Cooperative Extension, University of Arizona|year=2001|location=Tucson, AZ|pages=47–50|chapter=Pine needle abortion|accessdate=ապրիլի 10, 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150728003136/http://ag.arizona.edu/AREC/pubs/rmg/4%20animalcare%26healthmaintenance/31%20pineneedleabortion01.pdf|archivedate=հուլիսի 28, 2015|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Kim|first1=Ill-Hwa|last2=Choi|first2=Kyung-Chul|last3=An|first3=Beum-Soo|last4=Choi|first4=In-Gyu|last5=Kim|first5=Byung-Ki|last6=Oh|first6=Young-Kyoon|last7=Jeung|first7=Eui-Bae|year=2003|title=Effect on abortion of feeding Korean pine needles to pregnant Korean native cows|journal=Canadian Journal of Veterinary Research|publisher=Canadian Veterinary Medical Association|volume=67|issue=3|pages=194–197|pmc=227052|pmid=12889725}}</ref>: Որոշ բույսեր էլ եղջերավորների, ոչխարների և այծերի պտղի մոտ կարող են առաջացնել դեֆորմացիաներ և վիժում<ref name="Kirkbride">{{cite book|title=Kirkbride's Diagnosis of Abortion and Neonatal Loss in Animals|last=Njaa|first=Bradley L., editor|publisher=John Wiley & Sons|year=2011|isbn=9780470958520}}</ref>: Ձիերի մոտ պտուղը կարող է հեռանալ օրգանիզմից կամ ներծծվել, եթե այն ունի մահաբեր սպիտակ համախտանիշ (բնածին աղիքային ագանգլիոզ): Այն սաղմերը, որոնք հոմոզիգոտ են և կրում են դոմինանտ սպիտակ գենը՝ WW, տեսականորեն կամ հեռանում են օրգանիզմից վիժման միջոցով կամ ներծծվում<ref name="phj">{{cite web|url=http://www.painthorsejournal.com/pastissues/pdfs/byahair-mar04.pdf|title=By a Hair|last=Overton|first=Rebecca|date=March 2003|work=Paint Horse Journal|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130218233122/http://www.painthorsejournal.com/pastissues/pdfs/byahair-mar04.pdf|archivedate=փետրվարի 18, 2013|accessdate=դեկտեմբերի 19, 2012|postscript=.|deadurl=yes}}</ref>: Շնաձկների և սկատերի շատ տեսակների դեպքում հաճախ են պատահում լարվածությամբ պայմանավորված վիժումները<ref>{{cite journal|last1=Adams|first1=Kye R.|last2=Fetterplace|first2=Lachlan C.|last3=Davis|first3=Andrew R.|last4=Taylor|first4=Matthew D.|last5=Knott|first5=Nathan A.|date=January 2018|title=Sharks, rays and abortion: The prevalence of capture-induced parturition in elasmobranchs|journal=Biological Conservation|volume=217|pages=11–27|doi=10.1016/j.biocon.2017.10.010}}</ref>: |
||
Շների դեպքում վիժում կարող է առաջացնել վիրուսային վարակը<ref name="dogabort1">{{cite web|url=http://www.petmd.com/dog/conditions/infectious-parasitic/c_dg_canine_herpesvirus_infection|title=Herpesvirus in dog pups|publisher=petMD|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131109165216/http://www.petmd.com/dog/conditions/infectious-parasitic/c_dg_canine_herpesvirus_infection|archivedate=9 |
Շների դեպքում վիժում կարող է առաջացնել վիրուսային վարակը<ref name="dogabort1">{{cite web|url=http://www.petmd.com/dog/conditions/infectious-parasitic/c_dg_canine_herpesvirus_infection|title=Herpesvirus in dog pups|publisher=petMD|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131109165216/http://www.petmd.com/dog/conditions/infectious-parasitic/c_dg_canine_herpesvirus_infection|archivedate=նոյեմբերի 9, 2013|accessdate=դեկտեմբերի 18, 2012|postscript=.|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Կատուների դեպքում ինքնաբեր վիժում կարող է լինել բազմաթիվ պատճառներով, այդ թվում՝ հորմոնալ դիսբալանսով: Հղի կատուների դեպքում կիրառում են միաժամանակ արհեստական վիժման և ստերիլիզացման մեթոդները, որպեսզի խուսափեն կատվի անցանկալի ձագերի ծնվելուց<ref name="spay1">{{cite web|url=http://www.carolsferals.org/spaying-pregnant-females/|title=Spaying Pregnant Females|publisher=Carol's Ferals|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121118110647/http://www.carolsferals.org/spaying-pregnant-females/|archivedate=նոյեմբերի 18, 2012|accessdate=դեկտեմբերի 17, 2012|postscript=.|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="spay2">{{cite web|url=http://www.petmd.com/blogs/fullyvetted/2007/may/feline-abortion-often-unnerving-necessity|title=Feline abortion: often an unnerving necessity|last=Coates|first=Jennifer|date=մայիսի 7, 2007|publisher=petMD|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120121085850/http://www.petmd.com/blogs/fullyvetted/2007/may/feline-abortion-often-unnerving-necessity|archivedate=հունվարի 21, 2012|accessdate=դեկտեմբերի 18, 2012|postscript=.|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref><ref name="spay3">{{cite web|url=http://www.carolsferals.org/spaying-pregnant-females/|title=Feline abortion: often an unnerving necessity (Part 2)|last=Khuly|first=Patty|date=ապրիլի 1, 2011|publisher=petMD|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121118110647/http://www.carolsferals.org/spaying-pregnant-females/|archivedate=նոյեմբերի 18, 2012|accessdate=դեկտեմբերի 18, 2012|postscript=.|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Էգ կրծողները կարող են ավարտել սեփական հղիությունը, եթե զգում են անծանոթ արուի հոտ: Սա կոչվում է Բրյուսի էֆեկտ<ref name="Schwagmeyer">{{cite journal|last1=Schwagmeyer|first1=P. L.|year=1979|title=The Bruce Effect: An Evaluation of Male/Female Advantages|journal=The American Naturalist|volume=114|issue=6|pages=932–938|doi=10.1086/283541|jstor=2460564}}</ref>: |
||
Վիժումը նաև պատահում է կենդանիների մոտ գյուղատնտեսության համատեքստում: Օրինակ՝ այն զամբիկների դեպքում, որոնց զուգավորումը հաջող չի ընթացել, կամ որոնց տերը գնել է հղի վիճակում՝ առանց դա հասկանալու, կամ էլ որոնց հղի են մեկից ավելի պտղով, հավանական է ինքնաբեր վիժման վտանգը<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=jlZAT-9VwUIC|title=Equine Reproduction|last1=McKinnon|first1=Angus O.|last2=Voss|first2=James L.|publisher=Wiley-Blackwell|year=1993|isbn=0-8121-1427-2|page=563|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150315091737/http://books.google.am/books?id=jlZAT-9VwUIC|archivedate= |
Վիժումը նաև պատահում է կենդանիների մոտ գյուղատնտեսության համատեքստում: Օրինակ՝ այն զամբիկների դեպքում, որոնց զուգավորումը հաջող չի ընթացել, կամ որոնց տերը գնել է հղի վիճակում՝ առանց դա հասկանալու, կամ էլ որոնց հղի են մեկից ավելի պտղով, հավանական է ինքնաբեր վիժման վտանգը<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=jlZAT-9VwUIC|title=Equine Reproduction|last1=McKinnon|first1=Angus O.|last2=Voss|first2=James L.|publisher=Wiley-Blackwell|year=1993|isbn=0-8121-1427-2|page=563|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150315091737/http://books.google.am/books?id=jlZAT-9VwUIC|archivedate=մարտի 15, 2015|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Ֆետիցիդ կարող է տեղի ունենալ ձիերի և զեբրաների մոտ, որոնք ենթարկվում են արուների կողմից հալածանքի, կամ էլ որոնց փորձում են բռնի զուգավորել<ref>{{Cite journal|last=Pluháček|first=Jan|last2=Bartos|first2=L|year=2000|title=Male infanticide in captive plains zebra, Equus burchelli|url=http://af.czu.cz/~bartos/publications/pdf/Pluhacek_Bartos_2000_AB.pdf|deadurl=yes|journal=Animal Behaviour|volume=59|issue=4|pages=689–694|doi=10.1006/anbe.1999.1371|pmid=10792924|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110718170925/http://af.czu.cz/~bartos/publications/pdf/Pluhacek_Bartos_2000_AB.pdf|archivedate=հուլիսի 18, 2011}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Berger|first=Joel W|last2=Vuletić|first2=L|last3=Boberić|first3=J|last4=Milosavljević|first4=A|last5=Dilparić|first5=S|last6=Tomin|first6=R|last7=Naumović|first7=P|date=մայիսի 5, 1983|title=Induced abortion and social factors in wild horses|journal=Nature|volume=303|issue=5912|pages=59–61|doi=10.1038/303059a0|pmid=6682487}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Pluháček|first=Jan|year=2005|title=Further evidence for male infanticide and feticide in captive plains zebra, ''Equus burchelli''|url=http://www.ivb.cz/folia/54/3/258-262.pdf|deadurl=no|journal=Folia Zoologica|volume=54|issue=3|pages=258–262|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120222174717/http://www.ivb.cz/folia/54/3/258-262.pdf|archivedate=փետրվարի 22, 2012|df=dmy-all}}</ref>, չնայած սրա հաճախականությունը վայրի բնության մեջ հարցականի տակ է<ref>{{Cite journal|last1=Kirkpatrick|first1=J. F.|last2=Turner|first2=J. W.|year=1991|title=Changes in Herd Stallions among Feral Horse Bands and the Absence of Forced Copulation and Induced Abortion|journal=Behavioral Ecology and Sociobiology|volume=29|issue=3|pages=217–219|doi=10.1007/BF00166404|jstor=4600608}}</ref>: Միագույն երկարաքիթ կապիկների արուները կարող են հարձակվել էգերի վրա, և դրա արդյունքում առաջանում է վիժում<ref>{{Cite journal|last1=Agoramoorthy|first1=G.|last2=Mohnot|first2=S. M.|last3=Sommer|first3=V.|last4=Srivastava|first4=A.|year=1988|title=Abortions in free ranging Hanuman langurs (''Presbytis entellus'') – a male induced strategy?|journal=Human Evolution|volume=3|issue=4|pages=297–308|doi=10.1007/BF02435859}}</ref>: |
||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
09:54, 5 Հուլիսի 2020-ի տարբերակ
| Աբորտ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բժշկական գործողության տեսակ |
| Բժշկական մասնագիտություն | մանկաբարձություն |
| ՀՄԴ-9 | 779.6 |
| ՀՄԴ-10 | O04 |
 Abortion Վիքիպահեստում | |
Աբորտ (լատին․՝ abortus՝ «վիժում» բառից), աբորտ, անցուցք, հղիության ընդհատում՝ պտուղի հեռացում կնոջ արգանդից, առաջին 28 շաբաթվա (7 լուսնամսի) ընթացքում։ Հղիությունն ընդհատելու համար կատարված կանխամտածված քայլը կոչվում է խթանված աբորտ: Սովորաբար, աբորտ տերմինը հենց օգտագործում են նկարագրելու համար միայն խթանված տեսակը[1]: Նմանատիպ միջամտությունը, որից հետո պտուղը կարող է արգանդից դուրս գոյատևել, կոչվում է հղիության ուշացած ընդհատում[2]: Ժամանակակից բժշկության մեջ լայն կիրառություն ունեն տարբեր դեղամիջոցներ և վիրաբուժական միջամտություններ դրդված վիժման համար։ Այնպիսի դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են միֆեպրիստոնը (mifepristone) և պրոստագլադինը (prostaglandin), արդյունավետությամբ չեն զիջում վիրաբուժական միջամտությանը՝ առաջին եռամսյակում[3]:
Բոլոր այն երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումը օրենքով թույլատրելի է, այն համարվում է ամենաանվտանգ միջամտություններից մեկը բժշկության ոլորտում[4][5]: Ժամանակակից մեթոդներն իրենց մեջ ներառում են դեղորայքային կամ վիրաբուժական տեսակները[6]: Միֆեպրիստոնը պրոստագլանդինի հետ համակցված համարվում է նույնքան անվտանգ և արդյունավետ, որքան վիրաբուժական մեթոդն է հղիության առաջին և երկրորդ եռամսյակներում[6][7]: Ամենատարված վիրաբուժական միջամտությունը կատարվում է արգանդի պարանոցի դիլատացիայով և արտածծող սարքով[8]: Դեղահաբերը կամ ներարգանդային պարույրները, որոնք օգտագործում են հետագա հղիություններից խուսափելու համար, կարող են օգտագործվել հղիության արհեստական ընդհատումից անմիջապես հետո[7]: Հղիության արհեստական ընդհատումները, երբ կատարվում են օրենքի սահմաններում և անվտանգ են, չեն հանգեցնում հետագա մտավոր կամ ֆիզիկական ռիսկերի բարձրացմանը[9]: Ի տարբերություն դրա, մեկ տարվա ընթացքում 5 միլիոն ոչ հուսալի աբորտների միջամտության արդյունքում գրանցվել է 47.000 մահվան դեպք[9][10]: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը երաշխավորում է օրենքով թույլատրելի և հուսալի միջամտությունների հասանելիությունը կանանց համար[11]:
Ամեն տարի աշխարհում կատարվում է մոտավոր 56 միլիոն հղիության արհեստական ընդհատում[12], որից 45%-ը կատարվել է ոչ հուսալի կերպով[13]: 2003-2008 թվականների ընթացքում հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշները փոփոխվել են[14][15]: Ըստ 2008 թվականի տվյալների, աշխարհի կանանց 40%-ը հնարավորություն է ունեցել կատարել հղիության արհեսատական ընդհատում՝ առանց սահմանափակումների[16]: Այն երկրներում, որտեղ թույլատրված է հղիության արհեստական ընդհատումը, ունեն որոշակի սահմանափակումներ, օրինակ՝ թե որ գեստացիոն շաբաթում է կատարվում այն[16]:
Հին ժամանակներում հղիության արհեստական ընդհատումներ կատարելու համար օգտագործվել են խոտաբույսեր, կատարվել մերսումներ կամ այլ ավանդական մեթոդներ[17]: Աբորտի վերաբերյալ օրենքները և մշակութային կամ կրոնական հայացքները աշխարհում տարբեր են: Որոշ տեղամասերում այն օրենքով թույլատրելի է միայն հատուկ դեպքերում[18]: Շատ տեղերում այն բարոյական, էթիկական և օրինական մակարդակներով բուռն քննարկման թեմա է հանդիսանում[19][20]: Նրանք, ովքեր դեմ են աբորտին, պնդում են, որ էմբրիոնը կամ պտուղը մարդ է, ով ունի կյանքի իրավունք, և այն համարում են մարդասպանություն[21][22]: Իսկ նրանք, ովքեր կողմ են աբորտի օրինականացմանը, պնդում են, որ կինը իրավունք ունի որոշում կայացնել այն հարցերի շուրջ, որոնք առնչվում են իր մարմնի հետ[23]: Մյուսներն էլ պնդում են, որ աբորտի օրենքով թույլատրելիությունը կարող է նպաստել հանրային առողջության պահպանմանը[24]:
Տեսակներ
Վիժումը լինում է ինքնաբեր և արհեստական։
Ինքնաբեր
Ինքնաբեր աբորտը առաջանում է արգանդի պատի և պտղաձվի կապի խախտումից` մինչև գեստացիոն 24-րդ շաբաթը[25]։ Վիժումը, որը տեղի է ունենում մինչև գեստացիոն 37-րդ շաբաթը, կոչվում է վաղաժամ ծնունդ[26]: Երբ պտուղը մահանում է արգանդում պրոցեդուրայի ընթացքում, այն կոչվում է մեռելածին[27]: Վաղաժամ ծնունդը և մեռելածնությունը մեծ մասամբ չեն համարվում վիժում, չնայած, այս տերմինների օգտագործումը երբեմն կարող է համընկնել[28]: Հղիության առաջին եռամսյակում ամենահաճախ հանդիպող ինքնաբեր աբորտի պատճառները էմբրիոնի կամ պտղի քրոմոսոմալ անոմալիաներն են[29][30], որոնք հանգեցնում են վաղ հղիության ընդհատման[31]: Կոնցեպցիաների միայն 30-50%-ն է պրոգրեսում առաջին եռամյսակից հետո[32]: Հայտնի հղիությունների 15-30%-ը կլինիկորեն ավարտվում են վիժումով, որը կախված է հղի կնոջ տարիքից և առողջական վիճակից[33], իսկ շատ հղիություններ էլ ընդհատվում են՝ մինչ բժիշկները կնկատեն էմբրիոնը[34]: Ինքնաբեր աբորտների մոտ 80%-ը հանդիպում է հղիության առաջին եռամսյակի ընթացքում[35]:
Այլ հանդիպող պատճառներ են՝ մոր ընդհանուր հիվանդությունը (գրիպ, տիֆ, սիֆիլիս, տուբերկուլյոզ, արյան հիվանդություններ, սրտի արատ, հիպերտոնիկ հիվանդություն, A, E վիտամինների պակաս), սննդային և դեղորայքային թունավորումը, ճառագայթային հիվանդությունը, սեռական օրգանների հիվանդությունը (արգանդի հավելումների բորբոքում և անոմալիա[36], ուռուցք, թերզարգացում), ֆիզիկական վնասվածքները (ծանրություն բարձրացնելը, որովայնի վնասվածքը), հոգեկան ապրումները[37], անոթային պաթոլոգիաները (օրինակ՝ համակարգային կարմիր գայլախտը) , շաքարային դիաբետը և հորմոնալ դիսբալանսը:
Գլխավոր նախապայմանները, որոնք հանդիսանում են ռիսկի գործոն ինքնաբեր աբորտի համար, մոր տարիքն է և նախկինում հանդիպած ինքնաբեր աբորտների քանակը[38]:
Արհեստական ընդհատում
Արհեստական աբորտը պտղաձվի հեռացումն է պտղաձվի կամ հղի կնոջ օրգանիզմի վրա անմիջաբար ներգործելու միջոցով, և, աբորտները մեծ մասամբ անցանկալի հղիության հետևանք են: Տարբերում են օրինական (բժշկական) և ապօրինի (կրիմինալ) արհեստական աբորտներ։ Իրավիճակներով պայմանավորված՝ աբորտը կարելի է համարել թերապևտիկ, եթե այն կատարվում է հղի կնոջ կամ պտղի առողջական վիճակներից ելնելով, և էլեկտիվ, եթե կան այլ պատճառներ[39]:
Աբորտը թույլատրվում է ժառանգաբար փոխանցվող ծանր հիվանդությամբ տառապելու, վտանգավոր հղիության, ինչպես նաև անցանկալի հղիության դեպքում[40][41], շատ անգամ՝ չվնասելու համար հղի կնոջ մտավոր և հոգեկան առողջությունը։ Հակացուցումներն են՝ գոնորեան, սեռական օրգանների սուր և ենթասուր բորբոքումները, թարախային օջախների առկայությունը, վարակիչ հիվանդությունները և այլն։ Աբորտը կատարվում է բժշկական մանրակրկիտ հետազոտություններից հետո՝ հղիության առաջին 12 շաբաթվա ժամկետում։ Ապօրինի է համարվում արտահիվանդանոցային պայմաններում (նույնիսկ բժշկի կողմից) կատարվող ամեն մի վիժում։ Ապօրինի աբորտը վտանգավոր է կյանքի համար, այն կարող է արգանդի պատռվածքի և ներքին օրգանների վնասվածքների պատճառ դառնալ։
Մեթոդներ
Դեղորայքային
Դեղորայքային աբորտը դարձավ ալտերնատիվ մեթոդ, երբ սկսեցին կիրառել պրոստագլանդինի անալոգները 1970-ականներին և հակապրոգեստագեն միֆեպրիստոնը 1980-ականներին[42][43][44][45][46]:
Հղիության առաջին եռամսյակում՝ մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը, աբորտը մակածելու համար ստեղծում են դեղորայքային կոմբինացիա՝ օգտագործելով միֆեպրիստոնը և պրոստագլանդինի անալգոգները՝ միզոպրոստոլը կամ գեմեպրոստը, մեթոտրեքսատը և պրոստագլանդինի անալոգները՝ մինչև 7-րդ գեստացիոն շաբաթը, կամ միայն պրոստագլանդինի անալոգները[44]:
Միֆեպրիստոն-միզոպրոստոլ համակցումը ավելի արագ և արդյունավետ է գործում ուշ գեստացիոն շաբաթներում, քան մեթոտրեքսատը-միզոպրոստոլ զույգը, և էլ ավելի էֆեկտիվ, քան միայն միզոպրոստոլը[45]: Այս տարբերակը էֆեկտիվ է երկրորդ եռամսյակի դեպքում [47]:
Դեղորայքային աբորտի մեկ այլ տեսակ, երբ կիրառվում է միֆեպրիստոնը, այնուհետև՝ միզոպրոստոլը թշային տարբերակով, 24 ժամվա ընթացքում և 48 ժամ հետո, էֆեկտիվ է, երբ այն կատարվում է մինչև գեստացիոն 63-րդ օրը[48]:
Մինչև գեստացիոն 7-րդ շաբաթը դեղորայքային աբորտը՝ միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի համակցումով, ավելի արդյունավետ է, քան վիրաբուժական աբորտը (վակուումային արտածծում), հատկապես, երբ կլինիկական պրակտիկան չի ներառում արտածծված հյուսվածքի մանրակրկիտ հետազոտությունը[49]: Վաղ դեղորայքային աբորտը, երբ միֆեպրիստոնն օգտագործվում է թշային կամ հեշտոցային տարբերակներով միզոպրոստոլի կիրառումից հետո, տալիս է 98% էֆեկտիվություն մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը[50]: Եթե դեղորայքային աբորտը ձախողվում է, ապա պարտադիր կատարվում է վիրաբուժական միջամտություն՝ պրոցեսն ավարտին հասցնելու համար[51]:
Վաղ դեղորայքային աբորտը՝ մինչև 9-րդ գեստացիոն շաբաթ, աբորտների մեծ մասն է կազմում Բրիտանիայում[52][53], Ֆրանսիայում[54], Շվեյցարիայում[55] և այլ Հյուսիսային երկրներում[56]: Ըստ 2014 թվականի տվյալների՝ Միացյալ Նահանգներում վաղ դեղորայքային աբորտի տոկոսային ցուցանիշը մոտ 30% է[57]: Կանադայում, Եվրոպայի մեծ մասում, Չինաստանում և Հնդկաստանում[58] , երկրորդ եռամսյակի ընթացքում դեղորայքային աբորտները մեծ մասամբ կատարվում են միֆեպտրիստոնի և պրոստագլանդինի անալոգների զուգակցմամբ, ի տարբերություն Միացյալ Նահանգների, որտեղ 96% դեպքերում երկրորդ եռամսյակի ընթացքում հղիության արհեստական ընդհատումը կատարվում է դիլատացիայի և էվակուացիայի միջոցով[59]:
Վիրաբուժական
.svg)
Մինչև գեստացիոն 15-րդ շաբաթը, վակուումային արրտածծումը համարվում է ամենաարդյունավետ մեթոդը[60]:
Մանուալ (կառավարվող) վակուումային ասպիրացիան (արտածծում) ներառում է պտղի կամ էմբրիոնի, պլացենտայի և թաղանթների հեռացումը՝ օգտագործելով կառավարվող ասեղ, մինչ էլեկտրական վակուումային ասպիրացիայի դեպքում օգտագործում է էլեկտրական պոմպ:
Կառավարվող վակուումային ասպիրացիան կարող է կիրառվել շատ վաղ հղիության դեպքում և չի ներառում արգանդի պարանոցի բացումը (դիլատացիան):
Դիլատացիան և կյուրետաժը՝ երկրորդ ամենահաճախ կիրառվող մեթոդը, ստանդարտ գինեկոլոգիական պրոցես է, որը, բացի աբորտից, կատարվում է նաև մի շարք ախտաբանական պրոցեսներ պարզաբանելու համար, ինչպիսիք են՝ արյունահոսությունը և հնարավոր չարորակ նորագոյացությունները:
Կյուրետաժի ընթացքում կատարվում է արգանդի պատերի մաքրում կյուրետի միջոցով: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության կողմից այս եղանակը երաշխավորվում է, երբ կառավարվող վակուումային ասպիրացիան տվյալ դեպքում հասանելի չէ[61]:
15-րդ շաբաթից մինչև 26-րդ գեստացիոն շաբաթը արդեն կիրառվում են այլ մեթոդներ:
Դիլատացիան և էվակուացիան(դուրսբերում) ներառում են արգանդի պարանոցի բացումը և դատարկումը՝ օգտագործելով վիրաբուժական գործքիներ: Գեստացիոն 16-րդ շաբաթից հետո աբորտը կարելի է մակածել նաև ինտակտ դիտալացիայի և առանձնացման (ԻԴԱ) միջոցով, որի ընթացքում կատարվում է պտղի գլխի վիրաբուժական դեկոմպրեսացիա նախքան էվակուացիան: ԻԴԱ-ն երբեմն անվանում են նաև մասնակի-ծնունդ աբորտ, որը Միացյալ Նահանգներում սահմանադրությամբ արգելված մեթոդ է:
Հղիության երրորդ եռամսյակում մակածված աբորտը կատարվում է ինտակտ դիլատացիայի և առանձնացման կամ հյուսվածքահատման միջոցով: Հյուսվածքահատման մեթոդը բավականին նման է կեսարյան հատմանը, կատարվում է ընդհանուր անզգայացման տակ՝ հղիության ուշ ժամկետներում[62]:
Առաջին եռամսյակի ընթացքում պրոցեդուրան մեծ մասամբ կատարվում է տեղային անզգայացմամբ, այնինչ, երկրորդ եռամսյակում խորը սեդացիայի և ընդհանուր անզգայացման պահանջ կարող է առաջանալ[63]:
Հղիության ընդհատում ծննդաբերության դրդման եղանակով
Այլ մեթոդներ
Հին ժամանակներում ավանդական բժշկության մեջ մեծ կիրառում ունեին մի շարք խոտաբույսեր, որոնք կիրառվում էին հղիության արհեստական ընդհատման համար: Դրանցին են մեղվամուշկը, անանուխը, սև ագռավագին և այլևս գոյություն չունեցող սիլֆիումը[64]:
1978թ-ին Կոլորադոյում մեկ կին մահացել է, իսկ մեկ ուրիշը ծանր վնասվել, երբ փորձել են հղիության արհեստական ընդհատում կատարել՝ օգտագործելով անանուխի յուղը[65]: Նպանատիպ խոտաբույսերի օգտագործումը երաշխավորված չէ բժիշկների կողմից,քանի որ սրանք բացի իրենց ուղղակի ազդեցությունից թողնում են նաև լետալ կողմնակի էֆեկտներ, ինչպին է պոլիօրգանային անբավարարությունը[66]:
Երբեմն որովայնին վնասվածք հասցնելով նույնպես հնարավոր է կատարել հղիության արհեստական ընդհատում: Եթե վնասվածը բավականին ծանր է, այն կարող է պատճառ դառնալ ներքին վնասվածքների՝ առանց վիժման արդյունքի[67]: Հարավարևելյան Ասիայում վիժումը կատարում են հնուց եկած ավանդական մերսումների միջոցով[68]: Կամբոջայում գտնվող Անկգոր Վաթի տաճարը զարդարող քանդակներից մեկը պատկերում է դևին, որը անդրաշխարհ ժամանած կնոջը հղիության արհեստական ընդհատում է կատարում[68]:
Ոչ հուսալի հայտնի մեթոդներից է նաև միզոպրոստոլի չարաշահումը և ոչ վիրաբուժական միջամտությունները, ինչիպիք են հյուսող ասեղների և կտորների տեղադրումը արգանդի մեջ: Այս մեթոդների միջոցով ընդհատված հղիությունը կոչվում է մակածված վիժում, և դրանք հազվադեպ են կիրառվում այն երկրներում, որտեղ վիրաբուժական եղանակով հղիության արհեստական ընդհատումն օրենքով թույլատրելի է և հասանելի[69]:
Անվտանգություն
Առողջության ռիսկերը կախված են նրանից, թե ինչքանով է անվտանգ կատարված միջամտությունը: Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը վտանգավոր է համարում բոլոր այն աբորտները, որոնք կատարվում են ոչ բավարար գիտելիքներին տիրապետող անհատների կողմից, ոչ հուսալի սարքավորումներով և վատ սանիտարահիգիենիկ պայմաններ ունեցող հաստատություններում[70]:
Զարգացած երկրներում կատարվող օրինական աբորտները բժշկության ամենաապահով միջամտությունների շարքին են դասվում[71][72]: Միացյալ Նահանգներում մայրական մահացության ռիկսի հավանականությունը հավասար է 0.7-ի 100.000 միջամտությունների ընթացքում[73], աբորտը 13 անգամ ավելի ապահով է, քան մանկածնությունը (մայրական մահացությունը հավասար է 8.8-ի 100.000-ի դեպքում)[74][75]: 2000-2009 թթ. աբորտի արդյունքում մահացության մակարդակն ավելի ցածր է եղել, քան պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտում[76]:
Աբորտ կախյալ մահացության ռիսկը գեստացիոն տարիքի հետ ավելի է մեծանում, բայց այն ավելի ցածր է, քան 21-րդ գեստացիոն շաբաթում ծննդաբերության դեպքում[77][78][79]: Ամբուլատոր աբորտը անվտանգ և էֆեկտիվ է ինչպես գեստացիոն 57-63 օրերի ընթացքում, այնպես էլ՝ 64-70 օրերի ընթացքում[80]: Դեղորայքային աբորտը անվտանգ և էֆեկտիվ է մինչև գեստացիոն 6-րդ շաբաթը[81]:
Վակուումային արտածծումը՝ առաջին եռամսյակի ընթացքում, վիրաբուժական աբորտի ամենաանվտանգ մեթոդն է, և կարող է կատարվել բժշկական հիմնարկներում և հիվանդանոցներում: Բարդությունները, որոնք հազվադեպ են, կարող են լինել արգանդային արյունահոսությունը, կոնքային շրջանի ինֆեկցիան և բեղմնավորման արգասիքները, և պահանջել այլ միջամտություններ դրանք վերացնելու համար[82]:
Միացյալ Նահագներում ինֆեկցիաները աբորտ-կախյալ մահացության մեկ երրորդն մասն են կազմում[83]: Վակուումային ասպիրացիոն մեթոդի կիրառման դեպքում առաջին եռամսյակի ընթացքում բարդությունների հանդիպման հաճախականությունը կախված չէ, թե որտեղ է այն կատարվել. հոսպիտալում, վիրաբուժական կենտրոնում, թե գրասենյակում[84]: Դոքսիցիկլինը կամ մետրոնիդազոլը համարվում են կանխարգելիչ հակաբիոտիկներ և նշանակվում են մինչև միջամտությունը[85], քանի որ դրանք իջեցնում են հետվիրահատական ինֆեկցիաների ռիկսը [63][86]:
Ձախողված միջամտությունների ցուցանիշը , մեծ մասամբ կախված չէ նրանից, թե աբորտն ում կողմից է կատարվել. բժշկի թե միջին պրակտիկայի անձնակազմի կողմից[87]:
Երկրորդ եռամսյակում կատարված աբորտների բարդությունները նման են առաջին եռամսյակի հետվիրահատական բարդություններին և կախված են նրանից, թե ինչ մեթոդ է ընտրված եղել: Երկրորդ եռամսյակում կատարվող աբորտները հիմնականում լավ տանելի են[88]:
Առաջին եռամսյակում՝ մինչև գեստացիոն 9-րդ շաբաթը, էֆեկտիվության և անվտանգության փոքրիկ տարբերություն կա դեղորայքային (երբ կիրառվում է միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի կոմբինացիան) և վիրաբուժական միջամտության (վակուումային ասպիրացիա) միջև[49]: Դեղորայքային աբորտը, երբ կիրառվում է միայն պրոստագլանդինի անալոգ միզոպրոստոլը, քիչ էֆեկտիվ է և ավելի ցավոտ քան միֆեպրիստոնի և միզոպրոստոլի կոմբինացված տարբերակը կամ վիրաբուժական աբորտը[89][90]:
Աբորտի կանխատեսելի ռիսկերին առաջին հերթին անդրադառնում են հակաաբորտային խմբերը[91][92], սակայն որին չի բավարարում գիտական ապացույցը[92]: Օրինակ, մակածված աբորտի և կրծքագեղձի քաղցկեղի միջև եղած կապը մանրակրկիտ ուսումնասիրվել է: Ավագ բժշկական և գիտական մարմինները եզրակացրել են, որ աբորտը կրծքագեղձի քաղցկեղի չի հանգեցնում[93]:
Անցյալում, անգամ անօրինական լինելու փաստը չէր վկայում այն մասին, որ աբորտը վտանգավոր է: Միացյալ Նահանգների պատմաբան Լինդա Գորդոնի մեջբերումներից. «Իրականում, անօրինական աբորտները այս երկրում բավական տվապորիչ անվտանգ ցուցանիշներ ունեն»[94]:
Մարդկանց մեծ մասի կողմից, որոնք մտահոգված էին աբորտով և պետքական քաղաքականությամբ, ստեղծվել էր մի միֆ, ըստ որի, մինչև աբորտի օրինականացումը, այն կատարողները կեղտոտ և վտանգավոր մսագործներ են: Պատմական արձանագրությունները չեն հաստատում այդ փաստը[95]:
Ջերոմ Բեյթսը և Էդվարդ Զավացկին իրենց աշխատանքներում ներկայացրել են մի ապօրինի աբորտ իրականացնողի մասին, ով 20-րդ դարի սկզբներում ապրում էր Միացյալ Նահանգներում և հաջողությամբ իրականանցրել էր 13,844 աբորտ առանց մահացու ելքի[96]:
1870 թվականներին Նյու Յորքում հանրահայտ աբորտ կատարող մանկաբարձուհի Մադամ Ռեսթելլը (Աննա Լոհման), ինչպես հայտնի է, ավելի քիչ կանանց է կորցրել իր 100,000 այցելուների թվում[97], որը նշանակում է, որ մահացության ռիսկը աբորտների արդյունքում ավելի ցածր է եղել, քան մանկածնության:
1936 թվակականին մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի հայտնի պրոֆեսսոր Ֆրեդերիկ Թաուսիգը նշել է, որ տարիների ընթացքում Միացյալ Նահանգներում ապօրինիության պատճառով մահացության բարձր մակարդակի պատճառ է.
«Նախորդող 50 տարիների ընթացքում ամեն տասնամակ արգանդի պերֆորացիայի պատահարների շատացումը, քանի որ, առաջին հերթին գործիքային միջամտություններով կատարվող աբորտներն են շատացել, երկրորդ՝ այն կատարող բժիշկների քանակն է բարձրացել, և երրորդ՝ արգանդը մաքրելիս մատների օգտագործման փոխարեն գործիքների օգտագործման նկատմամբ տենդենցը»[98]:
Մտավոր առողջություն
Ներկայիս հետազոտությունները ոչ մի կապ չեն գտել մտավոր առողջության[99][100] և մակածված աբորտների միջև ի տարբերություն ոչ ցանկալի հղիության[101]: Ամերիկյան Հոգեբանական Ասոցիացիայի տվյալներով եզրակացվել է, որ կանանց առաջին աբորտը սպառնալիք չի հանդիսանում մտավոր առողջության համար, երբ այն կատարվում է առաջին եռամսյակի ընթացքում, և այդպիսի կանանց մոտ մտավոր առողջության խնդիրներ առաջանալու հավանականությունն այնքան էլ մեծ չէ, որքան որ կարող է հանդիպել այն կանանց մոտ, ովքեր ոչ ցանկալի հղիությունը պահպանում են. երկրորդ աբորտի արդյուքնում մտավոր առողջության ելքը այնքան էլ հուսալի չէ[101][102]: Այնինչ, ավելի հին տվյալները վկայում են, որ աբորտը հանդիսանում է ռիսկի գործոն հոգեբանական խնդիրների համար[103], սակայն, նրանք կոնկտրետ ստուգիչ խմբեր չեն օգտագործել հետազոտությունների ժամանակ[104]:
Չնայած նրան, որ որոշ հետազոտություններ ցույց են տալիս մտավոր առողջության բացասական արդյունքներ այն կանանց մոտ,ովքեր առաջին եռամսյակից հետո դիմել են աբորտի պտղի զարգացման անոմալիաների դեպքում[105], հարկավոր են ավելի մեծածավալ աշխատանքներ հստակ եզրակացություններ կազմելու համար[106]:
Հակաաբորտային փաստաբանները առաջարկեցին «հետաբորտային սինդրոմ» տերմինը, որը նկարագրում է կնոջ վիճակի վրա ազդող բացասական հոգեբանական էֆեկտները աբորտից հետո, սակայն Միացյալ Նահանգներում այդ տերմինը չճանաչվեց բժշկական կամ հոգեբանական մասնագետների կողմից[107]:
Վտանգավոր աբորտ
Կանայք, ովքեր ցանկանում են ընդհատել իրենց հղիությունը, երբեմն դիմում են վտանգավոր մեթոդների, մասնավորապես, երբ օրինական ճանապարհով աբորտին հասնելը դանռում է անհնար: Նրանք դա կարող են կատարել ինքնուրույն, կամ դիմել մեկին, ով չունի պատշաճ բժշկական հմտություններ: Հենց այս քայլերն էլ ծանր բարդությունների առաջացման միտում ունեն, ինչպիսիք են՝ թերի աբորտը, սեպսիսը, արյունահոսությունները կամ ներքին օրգանների վնասվածքները[108]:
Ամբողջ աշխարհում կանանց մահացության ամենահաճախ հանդիպող պատճառներից մեկը հենց վտանգավոր աբորտն է: Չնայած նրան, որ տվյալներն այդքան էլ հստակ չեն, տարեկան կատարվում է մոտ 20 միլիոն աբորտ, որից 97%-ը՝ զարգացող երկրներում[71]: Ոչ հուսալի աբորտը կարող է միլիոնավոր վնասվածքների պատճառ հադնիսանալ[109][110]: Կախված մեթոդից՝ մահացության ցուցանիշները տարբեր են, և նախորդ տասնամյակում տատանվում են 37,000-ից մինչև 70,000-ը[109][111][112], ոչ հուսալի աբորտների արդյունքում կանանց մահացության թիվը կազմում է ընդհանուր մայրական մահացության շուրջ 13%-ը[113]:
Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը վկայում է, որ մահացության ցուցանիշները նվազել են 1990-ականներից սկսած[114]:
2012 թվականին Դուբլինի Դեկլարացիայի կողմից ստորագրված հռչակագրում նշվում է, որ «աբորտի արգելումը ոչ մի կերպ չի ազդում հղի կանանց օպտիմակ խնամքի հասանելիության վրա»[115]:
Ներկայումս հանրային առողջության կազմակերպությունները նախաձեռնում են բուժանձնակազմի վերապատրաստումներ, փորձում են նպաստել աբորտների օրինականացմանը, ապահովում վերարտադրողական առողջության ծառայությունների հասանելիությունը՝ նպատակ ունենալով նվազեցնել ոչ հուսալի աբորտների քանակը[116]:
Հիմնականում աբորտրների իրավական դիրքորոշումով է պայմանավորված, դրանք կարվեն հուսալի ճանապարհներով թե ոչ: Այն երկրներում, որտեղ աբորտը ոչ միշտ է հասանելի հանրությանը, ավելի մեծ ցուցանիշներ են գրանցված համեմատած այն երկրների, որտեղ աբորտը օրինական է և հասանելի[117][118][119][120][121][122]:
Օրինակ՝ 1996 թ-ին աբորտի օրինականացումը Հարավային Աֆրիկայում անմիջապես իր դրական ազդեցությունը թողեց աբորտով պայմանավորված բարդությունների հանդիպման հաճախականության վրա[123]՝ իջեցնելով այն ավելի քան 90%-ով[124]: Աբորտի օրինականացմամբ պայմանավորված՝ մայրական մահացության մակարդակի նմանատիպ իջեցում է նկատվել այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Ռումինիան և Նեպալը[125]:
2011 թվականի հետազոտությունների արդյունքում պարզ դարձավ, որ Միացյալ Նահանգներում, որոշ նահանգների աբորտների իրականացման դեմ օրենքները կորելացվում են այդ նահանգներում կատարվող աբորտների ցածր ցուցանիշների հետ[126]: Տվյալները, իհարկե, բոլոր նահանգների ցուցանիշներին չեն համապատասխանում[127]:
Բացի դրանից, էֆեկտիվ հակաբեղմնավորիչներ բացակայությունը նույնպես ոչ հուսալի աբորտների պատճառ է հադնիսանում: Հաստատվել է, որ ոչ հուսալի աբորտների քանակը կարելի է կրճատել 75%-ով, եթե ընտանիքի պլանավորման և մոր առողջության պահպանման ժամանակակից ծառայությունները հասանելի լինեն ամբողջ աշխարհով մեկ[128]:
Սակայն, այս տվյալները բացարձակ ճշգրիտ չեն կարող լինել, քանի որ իրավիճակները կարող են տարբեր կերպ մեկնաբանված լինել մասնագետների կողմից. օրինակ՝ ինքնաբեր վիժում կամ ուշացած-կասեցված մենստրուացիա[129][130]:
Աշխարհում կանանց 40%-ին է հասանելի թերապևտիկ և էլեկտիվ աբորտը գեստացիոն տարիքի սահմաններում[131], մինչդեռ լրացուցիչ 35%-ն էլ ունի այդ հնարավորությունը, եթե նրանք համապատասխանում են որոշակի ֆիզիկական, մտավոր կամ սոցիալական չափանիշներին[132]:Մինչ մայրական մահացության մակարդակը քչանում է հուսալի աբորտներից, ոչ հուսալի աբորտների դեպքում արձանագրվել է 70.000 մահ և 5 միլիոն հաշմանդամության դեպք մեկ տարվա ընթացքում[117]: Երկրորդային անպտղությունը, որի պատճառն է ոչ հուսալի աբորտը, հանդիպում է մոտ 24 միլիոն կանանց շրջանում[120]: Ոչ հուսալի աբորտների ցուցանիշը աճել է 44%-ից մինչև 49% 1995-2008 թվականների ընթացքում[133]: Միայն ընտանիքի պլանավորման նախատեսմամբ, կրթական մակարդակի բարձրացմամբ և առողջապահական համակարգի բարելավմամբ է հնարավոր տվյալ երևույթների ցուցանիշները հասցնել նվազագույնի[134]:
Կենդանի ծնունդ
Չնայած, որ այն շատ քիչ է հանդիպում, կանայք, ովքեր կատարում են վիրաբուժական աբորտ 18-րդ գեստացիոն շաբաթից հետո, երբեմն ծննդաբերում են պտուղ, որը կարող է որոշ ժամանակ գոյատևել[135][136][137]: 22-րդ շաբաթից հետո պտուղն ավելի երկար կարող է ապրել[138]:
Եթե բուժանձնակազմը կյանքի նշաններ է հայտնաբերում, նրանք պետք է օգնություն ցուցաբերեն՝ անհետաձգելի բժշկական օգնություն, եթե պտուղը ապրելու մեծ շանսեր ունի, և պալիատիվ, եթե շանսեր չկան[139][140][141]: Այս ամենից խուսափելու համար, եթե աբորտը կարատվում է 20-21-րդ շաբաթից հետո, խորհուրդ է տրվում սպանել պտղին նախքան աբորտը[142][143][144][145][146]:
Միացյալ Նահանգներում 1999-2013 թվականների ընթացքում Հիվանդությունների Կառավարման և Կանխարգելման Կենտրոնը գրանցել է նորածինների այդիսի մահվան 531 դեպք[147]. մոտավորապես 4-ը 100,000 աբորտի արդյուքնում[148]:
Պատահար
Գոյություն ունի պատահարների գնահատման երկու մեթոդ
- Հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշ – 1000 կանանց դեպքում կատարված աբորտների թիվը 15-44 տարեկան միջակայքում
- Հղիության արհեստական ընդհատման տոկոսային հարաբերություն – 100 հղիությունների ելքում կատարված աբորտների թիվը
Շատ վայրերում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումը օրինական չէ կամ անընդունելի հասարակության կողմից, բժշկական հաշվետվություններն այդքան էլ հուսալի չեն[119]: Այդ պատճառով պատահարների գնահատումը պետք է կատարվի առանց ստանդարտ սխալի որոշման[118]:
Վերջին տարիներում արհեստական վիժման դեպքերի պատահարները կայուն թիվ են ներկայացնում. 2003թ-ին իրականացվել է 41.6 միլիոն աբորտ և 43.8 միլիոն՝ 2008թ-ին[118]: Ամբողջ աշխարհով մեկ հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշը 28 է 1000 կանանց դեպքում, չնայած զարգացած երկրներում այն 24 է 1000-ի դեպքում և 29՝ զարգացող երկրներում[118]:
2012թ-ին կատարված նույն հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ 2008թ-ին տոկոսային հարաբերությունը ամբողջ աշխարհում կազմում է 21%, զարգացած երկրներում՝ 26% , իսկ զարգացող երկրներում՝ 20%[118]:
Այն երկրներում, որտեղ արհեստական ընդհատումն ունի օրենքով որոշակի սահմանափակումներ, պատահարների ցուցանիշները բավականին նման են, և, նույն կերպ, օրենքով թույլատրելի երկրներում դիտվում են նմանատիպ ցուցանիշներ:
Սակայն, արհեստական ընդհատման օրենքով սահմանափակումը ուղղակի կապի մեջ է ոչ հուսալի կատարված աբորտների տոկոսային թվի աճի հետ[131][149]: Զարգացող երկրներում վտանգավոր աբորտների ցուցանիշները մասամբ վերագրվում են հակաբեղմնավորիչների հասանելիությանը: Ըստ Գուտտմախերի Ինստիտուտի տվյալների՝ ամբողջ աշխարհում հակաբեղմնավորիչների հասանելիության շնորհիվ արհեստական աբորտների և դրանց հետևանքով մահվան դեպքերի ավելի քիչ ցուցանիշներ են գրանցվում, համապատասխանաբար՝ տարեկան 14.5 միլիոնով և 38.000-ով ավելի քիչ դեպք[150]:
Աշխարհում օրինական աբորտների ցուցանիշները բավականին տարբեր են: Ըստ 2008թ-ի Գուտտմախերի Ինստիտուտի կատարած հետազոտությունների՝ պարզ է դարձել, որ ցուցանիշը 7 է 1000 կնոջ դեպքում Գերմանիայում և Շվեյցարիայում, 30՝ Էստոնիայում: Հղիությունների տոկոսային մասնաբաժինը, որոնք ավարտվել են արհեստական ընդհանտումով, տատանվում են 10%-ից (Իսրայել,Նիդեռլանդներ և Շվեյցարիա) 30%-ի (Էստոնիա) սահմաններում, չնայած, որ այն կարող էր լինել այնքան բարձր, ինչքան որ Հունգարիայում և Ռումինիայում է՝ 36%, որոնց վիճակագրությունները թերի են հաշվվել[151][152]: Հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշը նաև կարող է արտահայտված լինել որպես կնոջ ռեպրոդուկտիվ տարիքի ընթացքում կատարված աբորտների թվաբանական միջին, որն ընդունված է անվանել աբորտի ամբողջական ցուցանիշ:
Գեստացիոն տարիք և մեթոդ
Հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշները նաև փոխվում են՝ կախված նրանից, թե հղիությունը որ փուլում է, և, թե ինչ եղանակով է այն կատարվել: Ըստ 2003 թվականի Հիվանդությունների Վերահսկողության և Կանխարգելման Կենտրոնի՝ Միացյալ Նահանգներում հղիության արհեստական ընդհատման 26%-ի դեպքում ընդհատումը կատարվել է գեստացիոն 6-րդ շաբաթը չլրացած, 18%-տ՝ 7-րդ շաբաթում, 15%-ը 8-րդ շաբաթում, 18%-ը՝ 9-10-րդ շաբաթների ընթացքում, 9.7%-ը՝ 11-12 շաբաթականում, 6.2%-ը 13-15 շաբաթականում, 4.1%-ը 16-20 շաբաթականում, 1.4%-ը 21 շաբաթականից հետո:
Նպատակ
Անձնական
Ամբողջ աշխարհում պատճառները, թե ինչու են կանայք դիմում աբորտի, տարբեր են ու բազմազան[153][154]:
Ամենից հաճախ հանդիպող պատճաներից են երեխա ունենալու հետաձգումը ավելի հարմար ժամանակի կամ առկա ռեսուրսների կենտրոնացումը արդեն իսկ առկա երեխայի վրա: Այլ պատճառներ նույնես կան, ինչպիսիք են ծնողների երիտասարդ տարիքը, երեխա մեծացնելու անկարողությունը, ֆինանասական ծանր իրավիճակները, անաշխատունակությունը կամ պարզապես երեխա ունենալու ցանկության բացակայությունը:
Սոցիալական
Որոշ աբորտներ սոցիալական ճնշման արդյունք են: Սա իր մեջ կարող է ներառել երեխայի սեռի նախապատվությունը կամ ռասսան[155], պոպուլյացիան ղեկավարելու ջանքերը. օրինակ՝ Չինաստանում մեկ երեխայի քաղաքականությունը: Այս գործոններնը երբեմն կարող են հասցնել հարկադրական կամ սեռով պայմանավորված աբորտի[156]:
Մոր և պտղի առողջություն
Քաղցկեղ
Հղիության ընթացքում քաղցկեղի առաջացման ցուցանիշը 0.02-1% է, և շատ դեպքերում, մոր ուռուցքը պատճառ է հանդիսանում աբորտի՝ մոր կյանքը պաշտպանելու համար, կամ, երբ հենց բուժումը կարող է պտղին անմիջական վնաս հասցնել: Սա մասամբ ճշմարիտ է արգանդի պարանոցի քաղցկեղի համար. ամենահաճախ հանդիպող տեսակը, որն առաջանում է ամեն 2.000-13.000 հղիություններից 1-ի ժամանակ, և որի բուժման նախաձեռնությունը համատեղելի չէ պտղի կյանքի պահպանման հետ: Պարանոցի քաղցկեղը շատ վաղ փուլում կարող է բուժվել ռադիկալ հիստերեկտոմիայի և կոնքային ավշային հանգույցների հեռացման միջոցով, ճառագայթային թերապիայով, կամ երկուսի համակցմամբ, մինչդեռ քաղցկեղի ուշ փուլերում բուժումը ճառագայթային մեթոդով է: Զուգահեռ կարող է կատարվել նաև քիմիաթերապիա: Միայն քիմիաթերապիայի իրառումը բարձրացնում է տերատոգեն էֆեկտների ռիկսը 7.5-17%-ով: Ավելի քան 40 Gy ճառագայթումով բուժումը սովորաբար հանգեցնում է ինքնաբեր վիժման: Առաջին եռամսյակում օգտագործվող ավելի ցածր դոզաները, մասնավորապես զարգացման 8-15 շաբաթների ընթացքում, կարող են հանգեցնել մտավոր հետամնացության կամ միկրոցեֆալիայի, իսկ ավելի ուշ՝ ներարգանդային աճի դանդաղեցման և պտղի քաշի նվազման:
Ծննդալուծումը հենց ինքը մոր համար ռիսկ է հանդիսանում: Հեշտոցային ծծնդալուծումը կարող է հանգեցնել նեոպլաստիկ բջիջների անցմանը ավշանոթային ուղիներ, արյունահոսության, արգանդի պարանոցի պառման, մինչդեռ որովայնային ծննդալուծումը կարող է հետաձգել ոչ վիրահատական բուժման նախաձեռնումը:
Պատմություն և կրոն
Դեռ վաղ ժամանակներից սկսած կան ապացույցներ,որ հղիությունն ընդհատելու բազմաթիվ եղանակներ են եղել՝ ներառյալ վիժում առաջացնող բույսերի կիրառությունը, սուր գործիքների օգտագործումը, որովայնի վրա ճնշում գործադրելը և շատ այլ մեթոդներ[157]:
Արհեստական վիժումների ամենավաղ արտացոլումը արվեստի մեջ կարելի է գտնել Անգկոր Վաթ ռելիեֆի վրա: Հինդու և բուդիստական մշակույթներում կարելի է գնտել քանդակների շարք, որտեղ պատկերված է դատաստանը՝ մահից հետո, այդտեղ տեղ է գտել նաև որովայնային վիժման մեթոդը
Կան բժշկագետներ և արհեստական վիժման օպոնենտներ, որոնք պնդում են,որ Հիպոկրատի երդումը արգելում էր հնագույն ժամանակների հույն վիրաբույժներին արհեստական վիժումների պրակտիկայով զբաղվել, այլ գիտնականներ համաձայն չեն այս մեկնաբանության հետ և պնդում են, որ Հիպոկրատական Կորպուսի տեքստերը, երդմանը զուգընթաց, պարունակում են նաև արհեստական վիժման տարբեր եղանակների նկարագրությունը:
Վիրաբույժ Սկրիբոնիուս Լարգուսը մ.թ. 43-ին գրում է, որ Հիպոկրատի Երդումը արգելում է հղիության արհեստական ընդհատումը, նույնը նշում է Սորանուսը, չնայած, ակնհայտորեն, ոչ բոլոր բժիշկներն էին այդ ժամանակներում դրան ենթարկվում:
Ըստ Սորանուսի՝ մ.թ. առաջին կամ երկրորդ դարում գրված «Գինեկոլոգիա» աշխատության՝ բժշկական գործունեություն ծավալող մարդկանցց մի մասն արգելում էր հղիության արհեստական վիժում առաջացնող բոլոր միջոցների կիրառությունը, ինչպես դա պահանջում էր Հիպոկրատի երդումը, իսկ մյուս մասը, որոնց պատկանում էր նաև ինքը, պատրաստ էր իրականացնել հղիության արհեստական ընդհատում, բայց միայն եթե դա արվում էր հանուն մոր առողջության:
Հասարակություն և մշակույթ
Վիժման մասին քննարկումներ
Հղիության արհեստական ընդհատումը երկար ժամանակ գտնվել է քննարկումների կիզակետում: Հղիության արհեստական ընդհատման հետ կապված էթիկական, բարոյագիտական, փիլիսոփայական, կենսաբանական, կրոնական և իրավական հարցերը առնչվում են արժեքների համակարգին: Հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ կարծիքները հիմնվում են պտղի իրավունքների, կառավարության հեղինակության և կանանց իրավունքների վրա:
Ե՛վ հանրային, և՛ առանձին քննարկումներում հղիության արհեստական ընդհատումը արդարացնող կամ դատապարտող փաստարկները կենտրոնանում են կա՛մ դրա իրականացման բարոյական տեսանկյունից թույլատրելիության, կա՛մ դա թույլատրող/արգելող օրենքներն արդարացնելու վրա[159]:
Համաշխարհային բժշկական միության հռչակագիրը Թերապևտիկ վիժման վերաբերյալ ասում է. «հանգամանքները, որոնք մոր շահերը բախման մեջ են դնում չծնված երեխայի շահերի հետ, ստեղծում են մի դիլեմմա և բարձրացնում այն հարցը, թե արդյո՞ք պետք է հղիությունը միտումնավոր ընդհատել»[160]: Վիժման մասին քննարկումները, հատկապես այնպիսինները, որոնք վերաբերում են վիժման վերաբերյալ օրենքներին, սովորաբար սկսվում են խմբերի կողմից, որոնք այս երկու դիրքորոշումներից մեկի ջատագովն են: Հղիության արհեստական ընդհատմանը դեմ խմբերը, որոնք կողմ են արհեստական վիժումը օրենքով սահմանափակելուն՝ ընդհուպ մինչև դա բոլորովին արգելելը, սովորաբար իրենց կոչում են «կյանքի կողմնակից», իսկ այն խմբերը, որոնք դեմ են օրենքով նման սահմանափակումներ դնելուն, իրենց կոչում են «ընտրության հնարավորության կողմնակից»[161]: Ընդհանուր առմամբ, առաջին խումբը պնդում է, որ մարդկային պտուղը արդեն իսկ ձևավորված անձ է, որն ապրելու իրավունք ունի, և սրանով արհեստական վիժումը բարոյապես հավասար է սպանությանը: Երկրորդ խումբը պնդում է, որ կինը կոնկրետ վերարտադրողական իրավունքներ ունի, հատկապես իրավունք՝ որոշելու՝ ցանկանո՞ւմ է հղիությունը կրել մինչև վերջ, թե՞ ոչ:
Ժամանակակից օրենքներ հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ
Ներկայիս օրենքները հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ շատ տարբեր են: Կրոնական, բարոյական և մշակութային գործոնները շարունակում են ազդել աշխարհի տարբեր կողմերում ընդունվող օրենքներին հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ: Կյանքի իրավունքը, ազատության իրավունքը, անձի անվտանգության իրավունքն ու վերարտադրողական առողջության իրավունքը մարդու իրավունքների ամնեկարևոր խնդիրներն են, որոնք երբեմն հիմք են ստեղծում հղիության արհեստական ընդհատման վերաբերյալ օրենքների գոյության կամ դրանց բացակայության համար:
Այն իրավական համակարգերում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն օրինական է, կան պահանջներ, որոնց պետք է բավարարել, որպեսզի կինը ստանա անվտանգ, օրինական բուժօգնություն՝ հղիությունն ընդհատելու համար (արհեստական վիժումը, որը կատարվում է առանց հղի կնոջ համաձայնության, կոչվում է ֆետիցիդ): Այդ պահանջները սովորաբար կախված են լինում պտղի ժամկետից, և հաճախ վիժման օրինականությունը որոշվում է՝ կախված նրանից, թե որ եռամսյակում է հղիությունը, կամ էլ, ինչպես, օրինակ Միացյալ Նահանգներում, ըստ նրա, թե ինչպես է բժիշկը գնահատում պտղի կենսունակությունը: Որոշ իրավական համակարգերում պահանջվում է սպասել նախքան միջամտությունը, հետևել պտղի զարգացմանը կամ էլ կապվել ծնողների հետ, թեթ անչափահաս աղջիկ է դիմում հղիության արհեստական ընդհատման[162]:
Այլ համակարգեր կարող են պահանջել, որ կինը, նախքան պտուղը հեռացնելը, ստանա պտղի հոր համաձայնությունը, կամ որպեսզի վիժումն իրականացնողները կնոջն իրազեկեն այն առողջական ռիսկերի մասին, որոնք գործընթացը կարող է ունենալ՝ ներառյալ այնպիսի ռիսկերը, որոնք բժշկական գրականության մեջ չեն նկարագրվովւմ, կամ էլ, որպեսզի մի քանի բժշկական հեղինակություններ վկայեն, որ արհեստական վիժումը բժշկական կամ սոցիալական տեսանկյունից արդարացված է: Հրատապ իրավիճակներում այս սահմանափակումներից շատերն են շրջանցվում: Չինաստանում, որը հրաժարվել է մեկ երեխայի քաղաքականությունից[163] և հիմա վարում է երկու երեխայի քաղաքականություն[164][165], երբեմն գործադրել է հարկադրված վիժումների մեթոդը՝ որպես բնակչության վերահսկողության ռազմավարության միջոց[166]:
Այլ իրավական համակարգերում հղիության արհեստական ընդհատումը գրեթե ամբողջությամբ արգելված է: Շատ համակարգերում, բայց ոչ բոլորի դեպքում, գոյություն ունեն հանգամանքներ, երբ արհեստական վիժումը համարվում է օրինական: Այդ հանգամանքները համակարգից համակարգ տարբերվում են, բայց դրանցից են, օրինակ, իրավիճակները, երբ հղիությունը բռնաբարության կամ ինցեստի արդյունք է, երբ պտղի զարգացումը կանգնել է, կամ էլ վտանգված է հղի կնոջ մտավոր կամ ֆիզիկական առողջությունը, կամ՝ գոյություն ունեն այնպիսի սոցիալ-տնտեսական նախադրյալներ, որոնք բարդացնում են երեխա ունենալը[132]:
Այն երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն ամբողջությամբ արգելված է, ինչպիսին է, օրինակ, Նիկարագուան, բժշկական ծառայությունները արձանագրել են մայրերի մահացության թվի աճ, որն ուղղակիորեն և ոչ ուղղակիորեն կապված է հղիության հետ, ինչպես նաև մահվան դեպքեր, որոնց հիմքում բժիշկների՝ դատվելու վախն է, եթե նրանք բուժեն այլ գինեկոլոգիական հրատապ խնդիրներ[167][168]:
Որոշ երկներ, ինչիպիսին Բանգլադեշն է, որոնք պաշտոնապես արգելում են հղիության արհեստական ընդհատումը, նաև աջակցում են այնպիսի կլինիկաների գործունեությանը, որոնք վիժումներ են կատարում՝ թաքցնելով դրանք մենստրուալ հիգիենայի ծառայության տակ[169]: Սրա համար նաև գոյություն ունի տերմինաբանություն ավանդական բժշկության մեջ[170]: Այն վայրերում, որտեղ արհեստական վիժումը օրինական չէ կամ էլ խարազանվում է հասարակության կողմից, հղի կանայք բժշկական տուրիզմի միջոցով մեկնում են այն երկրներ, որտեղ նրանք կարող են ընդհատել հղիությունը[171]: Այն կանայք, ովքեր իրենց չեն կարող թույլ տալ ճամփորդել, դիմում են անօրինական կենտրոններին, որոնք վիժում են իրականացնում, կամ էլ փորձում են ինքնուրույն անել դա[172]:
«Կանայք ալիքների վրա» (Women on Waves) կազմակերպությունը 1999թվականից իրազեկում է մարդկանց դեղորայքային վիժման մասին: Այս հասարակական կազմակերպությունը շարժական բժշկական կլինիկա է ստեղծել հատուկ կոնտեյների մեջ, որը հնարավոր է տեղափոխել նավերով: Այս կոնտեյները նավերով ճամփորդում է դեպի երկրներ, որոնք օրենքով սահմանափակում են արհեստական վիժումը: Քանի որ նավերը գրանցված են Նիդերլանդներում, գերիշխում է նիդերլանդական օրենքը, երբ նավը միջազգային ճամփորդությունների մեջ է: Նավահանգիստներում կազմակերպությունը անվճար դասընթացներ է տրամադրում, և գտնվելով միջազգային ջրերում՝ բժշկական անձնակազմը իրավաբանորեն կարող է տրամադրել խորհրդատվություն և նշանակել դեղորայքային վիժում առաջացնող միջոցները[173][174][175]:
Սեռով պայմանավորված աբորտներ
Ներկայիս իրավակարգավորումներով երեխայի սեռով պայմանավորված հղիության արհեստական ընդհատում չի թույլատրվում։ Առանց հղիության ընդհատման դրդապատճառները բացահայտելու՝ դրա ընդհատումը թույլատրելի է բացառապես մինչև հղիության 12-րդ շաբաթը, այսինքն այն ժամանակահատվածում, երբ դեռևս երեխայի սեռը ծնողի համար հստակ բացահայտված չէ։
Հղիության 12-ից մինչև 22-րդ շաբաթներում արհեստական ընդհատումը թույլատրելի է բացառապես բժշկական կամ սոցիալական ցուցումներով պայմանավորված, որոնց սպառիչ ցանկը սահմանված է կառավարության համապատասխան որոշմամբ։ Հիշյալ ժամանակահատվածում հղիության արհեստական ընդհատումն այլ դրդապատճառներով, այդ թվում՝ սեռով պայմանավորված, համարվում է անօրինական:
Հղիության արհեստական ընդհատմանը կողմ մարդկանց հանդեպ կիրառվող բռնություն
Մի շարք դեպքերում հղիության արհեստական ընդհատում տրամադրող մարդիկ և այն կենտրոնները, որտեղ դրանք իրականացվում են, ենթարկվել են բռնության տարբեր դրսևորումներին՝ ներառյալ սպանություն, սպանության փորձ, առևանգում, դանակահարում, հարձակում, հրկիզում և ռմբակոծություն: Այսպիսի բռնությունը կառավարական և գիտական աղբյուրներում դասակարգվում է որպես ահաբեկչություն[176][177]: Արհեստական վիժմանը դեմ մարդկանց շատ փոքր թիվն է դիմում բռնության:
Միացյալ Նահանգներում սպանվել է հղիության արհեստական ընդհատում կատարող 4 բժիշկ՝ Դեյվիդ Գաննը (1993), Ջոն Բրիտոնը (1994), Բարնեթ Սլեպիանը (1998) և Ջորջ Թրիլլերը (2009): Միացյալ Նահանգներում և Ավստրալիայում սպանվել են նաև բժշկական անձնակազմից այլ մարդիկ՝ ընդունարանի աշխատողներ և անվտանգության աշխատակիցներ, ինչպիսիք են Ջեյմս Բարեթը, Շենոն Լոունին, Լիլ Անն Նիկոլսը և Ռոբերտ Սանդերսոնը: Միացյալ Նահանգներում և Կանադայում եղել են նաև անձնակազմին ֆիզիկական վնաս հասցնելու (օրինակ՝ Գարսոն Ռոմալիս ) և սպանության փորձեր ևս: Տեղի են ունեցել ռմբակոծության, հրկիզման, ծծմբաթթվով այրելու, ներխուժումների, վանդալիզմի այլ դրսևորումների հարյուրավոր դեպքեր[178][179]:
Որոշ երկրներում, որտեղ հղիության արհեստական ընդհատումն օրինական է, քայլեր են ձեռնարկվում ընդհատումն իրականացնող կլինիկաներին օրենքի ուժով պաշտպանելու համար:
Սակայն ավելի հաճախ բռնությունը ոչ թե ֆիզիկական է, այլ հոգեբանական:
Այլ կենդանիներ
Ինքնաբեր վիժումը հանդիպում է շատ կենդանիների մոտ: Օրինակ՝ ոչխարների հետ դա կարող է տեղի ունենալ լարվածության կամ ֆիզիկական ջանք գործադրելու պատճառով, օրինակ՝ դռների միջով բոլորով անցնելու կամ էլ շներից հետապնդվելու պարագայում[180]: Կովերի դեպքում վիժում կարող է տեղի ունենալ վարակիչ հիվանդությունների պատճառով, ինչպիսիք են բրուցելյոզը կամ կամպիլոբակտերը, սակայն դրանք հնարավոր է վերահսկել պատվաստումների միջոցով[181]: Սոճու ասեղները կուլ տալը ևս կարող է ինքնաբեր վիժում առաջացնել կովերի պարագայում[182][183]: Որոշ բույսեր էլ եղջերավորների, ոչխարների և այծերի պտղի մոտ կարող են առաջացնել դեֆորմացիաներ և վիժում[184]: Ձիերի մոտ պտուղը կարող է հեռանալ օրգանիզմից կամ ներծծվել, եթե այն ունի մահաբեր սպիտակ համախտանիշ (բնածին աղիքային ագանգլիոզ): Այն սաղմերը, որոնք հոմոզիգոտ են և կրում են դոմինանտ սպիտակ գենը՝ WW, տեսականորեն կամ հեռանում են օրգանիզմից վիժման միջոցով կամ ներծծվում[185]: Շնաձկների և սկատերի շատ տեսակների դեպքում հաճախ են պատահում լարվածությամբ պայմանավորված վիժումները[186]:
Շների դեպքում վիժում կարող է առաջացնել վիրուսային վարակը[187]: Կատուների դեպքում ինքնաբեր վիժում կարող է լինել բազմաթիվ պատճառներով, այդ թվում՝ հորմոնալ դիսբալանսով: Հղի կատուների դեպքում կիրառում են միաժամանակ արհեստական վիժման և ստերիլիզացման մեթոդները, որպեսզի խուսափեն կատվի անցանկալի ձագերի ծնվելուց[188][189][190]: Էգ կրծողները կարող են ավարտել սեփական հղիությունը, եթե զգում են անծանոթ արուի հոտ: Սա կոչվում է Բրյուսի էֆեկտ[191]:
Վիժումը նաև պատահում է կենդանիների մոտ գյուղատնտեսության համատեքստում: Օրինակ՝ այն զամբիկների դեպքում, որոնց զուգավորումը հաջող չի ընթացել, կամ որոնց տերը գնել է հղի վիճակում՝ առանց դա հասկանալու, կամ էլ որոնց հղի են մեկից ավելի պտղով, հավանական է ինքնաբեր վիժման վտանգը[192]: Ֆետիցիդ կարող է տեղի ունենալ ձիերի և զեբրաների մոտ, որոնք ենթարկվում են արուների կողմից հալածանքի, կամ էլ որոնց փորձում են բռնի զուգավորել[193][194][195], չնայած սրա հաճախականությունը վայրի բնության մեջ հարցականի տակ է[196]: Միագույն երկարաքիթ կապիկների արուները կարող են հարձակվել էգերի վրա, և դրա արդյունքում առաջանում է վիժում[197]:
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Abortion (noun)». Oxford Living Dictionaries. Վերցված է հունիսի 8, 2018-ին. «[mass noun] The deliberate termination of a human pregnancy, most often performed during the first 28 weeks of pregnancy»
- ↑ Grimes, DA; Stuart, G (2010). «Abortion jabberwocky: the need for better terminology». Contraception. 81 (2): 93–6. doi:10.1016/j.contraception.2009.09.005. PMID 20103443.
- ↑ Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (նոյեմբերի 9, 2011). «Medical methods for first trimester abortion». The Cochrane database of systematic reviews (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMID 22071804.
- ↑ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (November 2014). «Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States». Contraception. 90 (5): 476–479. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.
- ↑ Grimes, DA; Benson, J; Singh, S; Romero, M; Ganatra, B; Okonofua, FE; Shah, IH (2006). «Unsafe abortion: The preventable pandemic» (PDF). The Lancet. 368 (9550): 1908–1919. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունիսի 29, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 6,0 6,1 Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (նոյեմբերի 9, 2011). «Medical methods for first trimester abortion». The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMID 22071804.
- ↑ 7,0 7,1 Kapp, N; Whyte, P; Tang, J; Jackson, E; Brahmi, D (September 2013). «A review of evidence for safe abortion care». Contraception. 88 (3): 350–63. doi:10.1016/j.contraception.2012.10.027. PMID 23261233.
- ↑ «Abortion - Women's Health Issues». Merck Manuals Consumer Version. Վերցված է հուլիսի 12, 2018-ին.
- ↑ 9,0 9,1 Lohr, PA; Fjerstad, M; Desilva, U; Lyus, R (2014). «Abortion». BMJ. 348: f7553. doi:10.1136/bmj.f7553.
- ↑ Shah, I; Ahman, E (December 2009). «Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges» (PDF). Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (12): 1149–58. doi:10.1016/s1701-2163(16)34376-6. PMID 20085681. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հուլիսի 16, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ World Health Organization (2012). Safe abortion: technical and policy guidance for health systems (PDF) (2nd ed.). Geneva: World Health Organization. էջ 8. ISBN 9789241548434. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունվարի 16, 2015-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Sedgh, Gilda; Bearak, Jonathan; Singh, Susheela; Bankole, Akinrinola; Popinchalk, Anna; Ganatra, Bela; Rossier, Clémentine; Gerdts, Caitlin; Tunçalp, Özge; Johnson, Brooke Ronald; Johnston, Heidi Bart; Alkema, Leontine (May 2016). «Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends». The Lancet. 388: 258–67. doi:10.1016/S0140-6736(16)30380-4. PMC 5498988. PMID 27179755.
- ↑ «Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year». World Health Organization. սեպտեմբերի 28, 2017. Վերցված է սեպտեմբերի 29, 2017-ին.
- ↑ Sedgh G, Henshaw SK, Singh S, Bankole A, Drescher J (September 2007). «Legal abortion worldwide: incidence and recent trends». International Family Planning Perspectives. 33 (3): 106–116. doi:10.1363/ifpp.33.106.07. PMID 17938093. Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 19, 2009-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Sedgh, G.; Singh, S.; Shah, I. H.; Åhman, E.; Henshaw, S. K.; Bankole, A. (2012). «Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008» (PDF). The Lancet. 379 (9816): 625–632. doi:10.1016/S0140-6736(11)61786-8. PMID 22264435. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) փետրվարի 6, 2012-ին. «Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 16,0 16,1 Culwell KR, Vekemans M, de Silva U, Hurwitz M (July 2010). «Critical gaps in universal access to reproductive health: Contraception and prevention of unsafe abortion». International Journal of Gynecology & Obstetrics. 110: S13–16. doi:10.1016/j.ijgo.2010.04.003. PMID 20451196.
- ↑ Paul, M; Lichtenberg, ES; Borgatta, L; Grimes, DA; Stubblefield, PG; Creinin, MD; Joffe, Carole (2009). «1. Abortion and medicine: A sociopolitical history». Management of Unintended and Abnormal Pregnancy (PDF) (1st ed.). Oxford, United Kingdom: John Wiley & Sons, Ltd. ISBN 978-1-4443-1293-5. OL 15895486W. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հոկտեմբերի 21, 2011-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Boland, R.; Katzive, L. (2008). «Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007». International Family Planning Perspectives. 34 (3): 110–120. doi:10.1363/ifpp.34.110.08. PMID 18957353. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 7, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Paola, Adolf; Walker, Robert; LaCivita, Lois (2010). Nixon, Frederick (ed.). Medical ethics and humanities. Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett Publishers. էջ 249. ISBN 9780763760632. OL 13764930W. Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 6, 2017-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Johnstone, Megan-Jane (2009). Bioethics a nursing perspective (5th ed.). Sydney, N.S.W.: Churchill Livingstone/Elsevier. էջ 228. ISBN 9780729578738. Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 6, 2017-ին. «Although abortion has been legal in many countries for several decades now, its moral permissibilities continues to be the subject of heated public debate.»
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Pastor Mark Driscoll (հոկտեմբերի 18, 2013). «What do 55 million people have in common?». Fox News. Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 31, 2014-ին. Վերցված է հուլիսի 2, 2014-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Hansen, Dale (մարտի 18, 2014). «Abortion: Murder, or Medical Procedure?». The Huffington Post. Արխիվացված է օրիգինալից հուլիսի 14, 2014-ին. Վերցված է հուլիսի 2, 2014-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Sifris, Ronli Noa (2013). Reproductive freedom, torture and international human rights: challenging the masculinisation of torture. Hoboken: Taylor & Francis. էջ 3. ISBN 9781135115227. OCLC 869373168. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 15, 2015-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Swett, C. (2007). Unsafe abortion : global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003 (5th ed.). World Health Organization. ISBN 9789241596121.
- ↑ Churchill Livingstone medical dictionary. Edinburgh New York: Churchill Livingstone Elsevier. 2008. ISBN 978-0-443-10412-1. «The preferred term for unintentional loss of the product of conception prior to 24 weeks' gestation is miscarriage.»
- ↑ Annas, George J.; Elias, Sherman (2007). «51. Legal and Ethical Issues in Obstetric Practice». In Gabbe, Steven G.; Niebyl, Jennifer R.; Simpson, Joe Leigh (eds.). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies (5 ed.). Churchill Livingstone. էջ 669. ISBN 978-0-443-06930-7. «A preterm birth is defined as one that occurs before the completion of 37 menstrual weeks of gestation, regardless of birth weight.»
- ↑ Stillbirth. Oxford University Press. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 15, 2015-ին. «birth of a fetus that shows no evidence of life (heartbeat, respiration, or independent movement) at any time later than 24 weeks after conception»
{{cite encyclopedia}}:|work=ignored (օգնություն); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «7 FAM 1470 Documenting Stillbirth (Fetal Death)». United States Department of State. փետրվարի 18, 2011. Վերցված է հունվարի 12, 2016-ին.
- ↑ Schorge, John O.; Schaffer, Joseph I.; Halvorson, Lisa M.; Hoffman, Barbara L.; Bradshaw, Karen D.; Cunningham, F. Gary, eds. (2008). «6. First-Trimester Abortion». Williams Gynecology (1 ed.). McGraw-Hill Medical. ISBN 978-0-07-147257-9.
- ↑ Stöppler, Melissa Conrad. Shiel, William C., Jr. (ed.). «Miscarriage (Spontaneous Abortion)». MedicineNet.com. WebMD. Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 29, 2004-ին. Վերցված է ապրիլի 7, 2009-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link) - ↑ Jauniaux E, Kaminopetros P, El-Rafaey H (1999). «Early pregnancy loss». In Whittle MJ, Rodeck CH (eds.). Fetal medicine: basic science and clinical practice. Edinburgh: Churchill Livingstone. էջ 837. ISBN 978-0-443-05357-3. OCLC 42792567.
- ↑ Annas, George J.; Elias, Sherman (2007). «24. Pregnancy loss». In Gabbe, Steven G.; Niebyl, Jennifer R.; Simpson, Joe Leigh (eds.). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies (5 ed.). Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-06930-7.
- ↑ Stovall, Thomas G. (2002). «17. Early Pregnancy Loss and Ectopic Pregnancy». In Berek, Jonathan S. (ed.). Novak's Gynecology (13 ed.). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3262-8.
- ↑ Katz, Vern L. (2007). «16. Spontaneous and Recurrent Abortion – Etiology, Diagnosis, Treatment». In Katz, Vern L.; Lentz, Gretchen M.; Lobo, Rogerio A.; Gershenson, David M. (eds.). Katz: Comprehensive Gynecology (5 ed.). Mosby. ISBN 978-0-323-02951-3.
- ↑ Cunningham, F. Gary; Leveno, Kenneth J.; Bloom, Steven L.; Spong, Catherine Y.; Dashe, Jodi S.; Hoffman, Barbara L.; Casey, Brian M.; Sheffield, Jeanne S., eds. (2014). Williams Obstetrics (24th ed.). McGraw Hill Education. ISBN 978-0-07-179893-8.
- ↑ Stöppler, Melissa Conrad. Shiel, William C., Jr. (ed.). «Miscarriage (Spontaneous Abortion)». MedicineNet.com. WebMD. Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 29, 2004-ին. Վերցված է ապրիլի 7, 2009-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link) - ↑ «Fetal Homicide Laws». National Conference of State Legislatures. Արխիվացված է օրիգինալից September 11, 2012-ին. Վերցված է ապրիլի 7, 2009-ին.
- ↑ Jauniaux E, Kaminopetros P, El-Rafaey H (1999). «Early pregnancy loss». In Whittle MJ, Rodeck CH (eds.). Fetal medicine: basic science and clinical practice. Edinburgh: Churchill Livingstone. էջ 837. ISBN 978-0-443-05357-3. OCLC 42792567.
- ↑ «Abortion - medical». US National Library of Medicine (Medline Plus). հուլիսի 9, 2018.
- ↑ Bankole; և այլք: (1998). «Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries». International Family Planning Perspectives. 24 (3): 117–127 & 152. doi:10.2307/3038208. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 17, 2006-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Finer, Lawrence B.; Frohwirth, Lori F.; Dauphinee, Lindsay A.; Singh, Susheela; Moore, Ann M. (2005). «Reasons U.S. Women Have Abortions: Quantitative and Qualitative Perspectives» (PDF). Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 37 (3): 110–118. doi:10.1111/j.1931-2393.2005.tb00045.x. PMID 16150658. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունվարի 17, 2006-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (նոյեմբերի 9, 2011). «Medical methods for first trimester abortion». The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMID 22071804.
- ↑ Kapp, N; Whyte, P; Tang, J; Jackson, E; Brahmi, D (September 2013). «A review of evidence for safe abortion care». Contraception. 88 (3): 350–63. doi:10.1016/j.contraception.2012.10.027. PMID 23261233.
- ↑ 44,0 44,1 Kulier R, Kapp N, Gülmezoglu AM, Hofmeyr GJ, Cheng L, Campana A (2011). «Medical methods for first trimester abortion». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMID 22071804.
- ↑ 45,0 45,1 Creinin MD, Gemzell-Danielsson K (2009). «Medical abortion in early pregnancy». In Paul M, Lichtenberg ES, Borgatta L, Grimes DA, Stubblefield PG, Creinin MD (eds.). Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. էջեր 111–134. ISBN 1-4051-7696-2.
- ↑ Kapp N, von Hertzen H (2009). «Medical methods to induce abortion in the second trimester». In Paul M, Lichtenberg ES, Borgatta L, Grimes DA, Stubblefield PG, Creinin MD (eds.). Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. էջեր 178–192. ISBN 1-4051-7696-2.
- ↑ Wildschut, H; Both, MI; Medema, S; Thomee, E; Wildhagen, MF; Kapp, N (հունվարի 19, 2011). «Medical methods for mid-trimester termination of pregnancy». The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD005216. doi:10.1002/14651858.CD005216.pub2. PMID 21249669.
- ↑ Chen, MJ; Creinin, MD (July 2015). «Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review». Obstetrics and Gynecology. 126 (1): 12–21. doi:10.1097/AOG.0000000000000897. PMID 26241251.
- ↑ 49,0 49,1 WHO Department of Reproductive Health and Research (նոյեմբերի 23, 2006). Frequently asked clinical questions about medical abortion (PDF). Geneva: World Health Organization. ISBN 92-4-159484-5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) դեկտեմբերի 26, 2011-ին. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)(subscription required) - ↑ Fjerstad M, Sivin I, Lichtenberg ES, Trussell J, Cleland K, Cullins V (September 2009). «Effectiveness of medical abortion with mifepristone and buccal misoprostol through 59 gestational days». Contraception. 80 (3): 282–286. doi:10.1016/j.contraception.2009.03.010. PMC 3766037. PMID 19698822. The regimen (200 mg of mifepristone, followed 24–48 hours later by 800 mcg of vaginal misoprostol) previously used by Planned Parenthood clinics in the United States from 2001 to March 2006 was 98.5% effective through 63 days gestation—with an ongoing pregnancy rate of about 0.5%, and an additional 1% of women having uterine evacuation for various reasons, including problematic bleeding, persistent gestational sac, clinician judgment or a woman's request. The regimen (200 mg of mifepristone, followed 24–48 hours later by 800 mcg of buccal misoprostol) currently used by Planned Parenthood clinics in the United States since April 2006 is 98.3% effective through 59 days gestation.
- ↑ Holmquist S, Gilliam M (2008). «Induced abortion». In Gibbs RS, Karlan BY, Haney AF, Nygaard I (eds.). Danforth's obstetrics and gynecology (10th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 586–603. ISBN 978-0-7817-6937-2.
- ↑ «Abortion statistics, England and Wales: 2010» (PDF). London: Department of Health, United Kingdom. մայիսի 24, 2011. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
- ↑ «Abortion statistics, year ending 31 December 2010» (PDF). Edinburgh: ISD, NHS Scotland. մայիսի 31, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հուլիսի 26, 2011-ին. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Vilain A, Mouquet MC (հունիսի 22, 2011). «Voluntary terminations of pregnancies in 2008 and 2009» (PDF). Paris: DREES, Ministry of Health, France. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) սեպտեմբերի 26, 2011-ին. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Abortions in Switzerland 2010». Neuchâtel: Office of Federal Statistics, Switzerland. հուլիսի 5, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 3, 2011-ին. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Gissler M, Heino A (փետրվարի 21, 2011). «Induced abortions in the Nordic countries 2009» (PDF). Helsinki: National Institute for Health and Welfare, Finland. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունվարի 18, 2012-ին. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Jones, Rachel K.; Jerman, Jenna (January 17, 2017). «Abortion incidence and service availability in the United States, 2014». Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 49 (1): 17–27. doi:10.1363/psrh.12015. PMC 5487028. PMID 28094905.96% of all abortions performed in nonhospital facilities × 31% early medical abortions of all nonhospital abortions = 30% early medical abortions of all abortions; 97% of nonhospital medical abortions used mifepristone and misoprostol—3% used methotrexate and misoprostol, or misoprostol alone—in the United States in 2014.
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «Kapp 20092» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Hammond C, Chasen ST (2009). «Dilation and evacuation». In Paul M, Lichtenberg ES, Borgatta L, Grimes DA, Stubblefield PG, Creinin MD (eds.). Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. էջեր 178–92. ISBN 1-4051-7696-2.
- ↑ Healthwise (2004). «Manual and vacuum aspiration for abortion». WebMD. Արխիվացված է օրիգինալից փետրվարի 11, 2007-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 5, 2008-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ World Health Organization (2003). «Dilatation and curettage». Managing Complications in Pregnancy and Childbirth: A Guide for Midwives and Doctors. Geneva: World Health Organization. ISBN 978-92-4-154587-7. OCLC 181845530.
{{cite book}}:|access-date=requires|url=(օգնություն); External link in|chapterurl=|chapterurl=ignored (|chapter-url=suggested) (օգնություն) - ↑ McGee, Glenn; Jon F. Merz. «Abortion». Encarta. Microsoft. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 31, 2009-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 5, 2008-ին.
{{cite encyclopedia}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 63,0 63,1 Templeton, A.; Grimes, D. A. (2011). «A Request for Abortion». New England Journal of Medicine. 365 (23): 2198–2204. doi:10.1056/NEJMcp1103639. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 8, 2012-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Riddle, John M. (1997). Eve's herbs: a history of contraception and abortion in the West. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-27024-4. OCLC 36126503.
- ↑ Sullivan, John B.; Rumack, Barry H.; Thomas, Harold Jr (1979), «Pennyroyal oil poisoning and hepatoxicity», Journal of the American Medical Association, 242 (26): 2873–2874, doi:10.1001/jama.1979.03300260043027
- ↑ Ciganda C, Laborde A (2003). «Herbal infusions used for induced abortion». Journal of Toxicology: Clinical Toxicology. 41 (3): 235–239. doi:10.1081/CLT-120021104. PMID 12807304.
- ↑ Smith JP (1998). «Risky choices: The dangers of teens using self-induced abortion attempts». Journal of Pediatric Health Care. 12 (3): 147–151. doi:10.1016/S0891-5245(98)90245-0. PMID 9652283.
- ↑ 68,0 68,1 68,2 Potts, M.; Graff, M.; Taing, J. (2007). «Thousand-year-old depictions of massage abortion». Journal of Family Planning and Reproductive Health Care. 33 (4): 233–234. doi:10.1783/147118907782101904. PMID 17925100.
- ↑ Thapa, S. R.; Rimal, D.; Preston, J. (2006). «Self induction of abortion with instrumentation». Australian Family Physician. 35 (9): 697–698. PMID 16969439. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 8, 2009-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «The Prevention and Management of Unsafe Abortion» (PDF). World Health Organization. April 1992. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) մայիսի 30, 2010-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 18, 2017-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 71,0 71,1 Grimes, DA; Benson, J; Singh, S; Romero, M; Ganatra, B; Okonofua, FE; Shah, IH (2006). «Unsafe abortion: The preventable pandemic» (PDF). The Lancet. 368 (9550): 1908–1919. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունիսի 29, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Grimes, DA; Creinin, MD (2004). «Induced abortion: an overview for internists». Annals of Internal Medicine. 140 (8): 620–6. doi:10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00009. PMID 15096333. Արխիվացված է օրիգինալից մայիսի 7, 2010-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (November 2014). «Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States». Contraception. 90 (5): 476–479. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.
- ↑ Raymond, E. G.; Grimes, D. A. (2012). «The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States». Obstetrics & Gynecology. 119 (2, Part 1): 215–219. doi:10.1097/AOG.0b013e31823fe923. PMID 22270271.
- ↑ Grimes DA (January 2006). «Estimation of pregnancy-related mortality risk by pregnancy outcome, United States, 1991 to 1999». American Journal of Obstetrics & Gynecology. 194 (1): 92–4. doi:10.1016/j.ajog.2005.06.070. PMID 16389015.
- ↑ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (November 2014). «Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States». Contraception. 90 (5): 476–79. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.
- ↑ Bartlett LA; Berg CJ; Shulman HB; և այլք: (April 2004). «Risk factors for legal induced abortion-related mortality in the United States». Obstetrics & Gynecology. 103 (4): 729–37. doi:10.1097/01.AOG.0000116260.81570.60. PMID 15051566.
- ↑ Trupin, Suzanne (մայիսի 27, 2010). «Elective Abortion». eMedicine. Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 14, 2004-ին. Վերցված է հունիսի 1, 2010-ին. «At every gestational age, elective abortion is safer for the mother than carrying a pregnancy to term.»
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Pittman, Genevra (հունվարի 23, 2012). «Abortion safer than giving birth: study». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից փետրվարի 6, 2012-ին. Վերցված է փետրվարի 4, 2012-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Abbas, D; Chong, E; Raymond, EG (September 2015). «Outpatient medical abortion is safe and effective through 70 days gestation». Contraception. 92 (3): 197–99. doi:10.1016/j.contraception.2015.06.018. PMID 26118638.
- ↑ Kapp, Nathalie; Baldwin, Maureen K.; Rodriguez, Maria Isabel (2017-09-18). «Efficacy of medical abortion prior to 6 gestational weeks: a systematic review». Contraception. 97: 90–99. doi:10.1016/j.contraception.2017.09.006. ISSN 1879-0518. PMID 28935220.
- ↑ Westfall JM, Sophocles A, Burggraf H, Ellis S (1998). «Manual vacuum aspiration for first-trimester abortion». Arch Fam Med. 7 (6): 559–62. doi:10.1001/archfami.7.6.559. PMID 9821831. Արխիվացված է օրիգինալից ապրիլի 5, 2005-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Dempsey, A (December 2012). «Serious infection associated with induced abortion in the United States». Clinical Obstetrics and Gynecology. 55 (4): 888–92. doi:10.1097/GRF.0b013e31826fd8f8. PMID 23090457.
- ↑ White, Kari; Carroll, Erin; Grossman, Daniel (November 2015). «Complications from first-trimester aspiration abortion: a systematic review of the literature». Contraception. 92 (5): 422–438. doi:10.1016/j.contraception.2015.07.013. PMID 26238336.
- ↑ ACOG Committee on Practice Bulletins—Gynecology (May 2009). «ACOG practice bulletin No. 104: antibiotic prophylaxis for gynecologic procedures». Obstetrics & Gynecology. 113 (5): 1180–9. doi:10.1097/AOG.0b013e3181a6d011. PMID 19384149.
- ↑ Sawaya GF, Grady D, Kerlikowske K, Grimes DA (May 1996). «Antibiotics at the time of induced abortion: the case for universal prophylaxis based on a meta-analysis». Obstetrics & Gynecology. 87 (5 Pt 2): 884–90. PMID 8677129.
- ↑ Barnard, S; Kim, C; Park, MH; Ngo, TD (հուլիսի 27, 2015). «Doctors or mid-level providers for abortion». The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD011242. doi:10.1002/14651858.CD011242.pub2. PMID 26214844.
- ↑ Lerma, Klaira; Shaw, Kate A. (2017-09-15). «Update on second trimester medical abortion». Current Opinion in Obstetrics and Gynecology. 29: 413–418. doi:10.1097/GCO.0000000000000409. ISSN 1473-656X. PMID 28922193.
- ↑ Chien P, Thomson M (դեկտեմբերի 15, 2006). «Medical versus surgical methods for first trimester termination of pregnancy: RHL commentary». Reproductive Health Library. Geneva: World Health Organization. Արխիվացված է օրիգինալից մայիսի 17, 2010-ին. Վերցված է հունիսի 1, 2010-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Grossman D (սեպտեմբերի 3, 2004). «Medical methods for first trimester abortion: RHL commentary». Reproductive Health Library. Geneva: World Health Organization. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 28, 2011-ին. Վերցված է նոյեմբերի 22, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Schneider, A. Patrick II; Zainer, Christine; և այլք: (August 2014). «The breast cancer epidemic: 10 facts». The Linacre Quarterly. Catholic Medical Association. 81 (3): 244–77. doi:10.1179/2050854914Y.0000000027. PMC 4135458. Վերցված է նոյեմբերի 11, 2015-ին. «an association between [induced abortion] and breast cancer has been found by numerous Western and non-Western researchers from around the world. This is especially true in more recent reports that allow for a sufficient breast cancer latency period since an adoption of a Western life style in sexual and reproductive behavior.»
- ↑ 92,0 92,1 Jasen P (October 2005). «Breast cancer and the politics of abortion in the United States». Medical History. 49 (4): 423–44. doi:10.1017/S0025727300009145. PMC 1251638. PMID 16562329.
- ↑ Position statements of major medical bodies on abortion and breast cancer include:
- World Health Organization: «Induced abortion does not increase breast cancer risk (Fact sheet N°240)». World Health Organization. Արխիվացված է օրիգինալից փետրվարի 13, 2011-ին. Վերցված է հունվարի 6, 2011-ին.
- National Cancer Institute: «Abortion, Miscarriage, and Breast Cancer Risk». National Cancer Institute. Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2010-ին. Վերցված է հունվարի 11, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - American Cancer Society: «Is Abortion Linked to Breast Cancer?». American Cancer Society. սեպտեմբերի 23, 2010. Արխիվացված է օրիգինալից հունիսի 5, 2011-ին. Վերցված է հունիսի 20, 2011-ին. «At this time, the scientific evidence does not support the notion that abortion of any kind raises the risk of breast cancer.»
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - Royal College of Obstetricians and Gynaecologists: «The Care of Women Requesting Induced Abortion» (PDF). Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. էջ 9. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հուլիսի 27, 2013-ին. Վերցված է հունիսի 29, 2008-ին. «Induced abortion is not associated with an increase in breast cancer risk.»
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - American Congress of Obstetricians and Gynecologists: «ACOG Finds No Link Between Abortion and Breast Cancer Risk». American Congress of Obstetricians and Gynecologists. հուլիսի 31, 2003. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 2, 2011-ին. Վերցված է հունվարի 11, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)
- ↑ Gordon, Linda (2002). The Moral Property of Women. University of Illinois Press. ISBN 0-252-02764-7.
- ↑ Solinger, Rickie (1998), «Introduction», in Solinger, Rickie (ed.), Abortion Wars: A Half Century of Struggle, 1950–2000, University of California Press, էջեր 1–9, ISBN 978-0-520-20952-7
- ↑ Bates, Jerome E.; Zawadzki, Edward S. (1964). Criminal Abortion: A Study in Medical Sociology. Charles C. Thomas. ISBN 978-0-398-00109-4.
- ↑ Keller, Allan (1981). Scandalous Lady: The Life and Times of Madame Restell. Atheneum. ISBN 978-0-689-11213-3.
- ↑ Taussig, Frederick J. (1936). Abortion Spontaneous and Induced: Medical and Social Aspects. C.V. Mosby.
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «BMJ20142» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Horvath, S; Schreiber, CA (սեպտեմբերի 14, 2017). «Unintended Pregnancy, Induced Abortion, and Mental Health». Current Psychiatry Reports. 19 (11): 77. doi:10.1007/s11920-017-0832-4. PMID 28905259.
- ↑ 101,0 101,1 «APA Task Force Finds Single Abortion Not a Threat to Women's Mental Health» (Press release). American Psychological Association. օգոստոսի 12, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 6, 2011-ին. Վերցված է սեպտեմբերի 7, 2011-ին.
{{cite press release}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Report of the APA Task Force on Mental Health and Abortion» (PDF). Washington, DC: American Psychological Association. օգոստոսի 13, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունիսի 15, 2010-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Coleman, PK (September 2011). «Abortion and mental health: quantitative synthesis and analysis of research published 1995–2009». The British Journal of Psychiatry. 199 (3): 180–86. doi:10.1192/bjp.bp.110.077230. PMID 21881096.
- ↑ Horvath, S; Schreiber, CA (սեպտեմբերի 14, 2017). «Unintended Pregnancy, Induced Abortion, and Mental Health». Current Psychiatry Reports. 19 (11): 77. doi:10.1007/s11920-017-0832-4. PMID 28905259.
- ↑ «Mental Health and Abortion». American Psychological Association. 2008. Արխիվացված է օրիգինալից ապրիլի 19, 2012-ին. Վերցված է ապրիլի 18, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Steinberg, J. R. (2011). «Later Abortions and Mental Health: Psychological Experiences of Women Having Later Abortions—A Critical Review of Research». Women's Health Issues. 21 (3): S44–S48. doi:10.1016/j.whi.2011.02.002. PMID 21530839.
- ↑ Kelly, Kimberly (February 2014). «The spread of 'Post Abortion Syndrome' as social diagnosis». Social Science & Medicine. 102: 18–25. doi:10.1016/j.socscimed.2013.11.030.
- ↑ Okonofua, F. (2006). «Abortion and maternal mortality in the developing world» (PDF). Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 28 (11): 974–79. PMID 17169222. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունվարի 11, 2012-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 109,0 109,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «lancet-grimes3» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Haddad, LB; Nour, NM (2009). «Unsafe abortion: unnecessary maternal mortality». Reviews in Obstetrics & Gynecology. 2 (2): 122–26. PMC 2709326. PMID 19609407.
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «OBGY093» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Lozano, R (դեկտեմբերի 15, 2012). «Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010». Lancet. 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. hdl:10536/DRO/DU:30050819. PMID 23245604.
- ↑ Darney, Leon Speroff, Philip D. (2010). A clinical guide for contraception (5th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. էջ 406. ISBN 1-60831-610-6.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ World Health Organisation (2011). Unsafe abortion: global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2008 (PDF) (6th ed.). World Health Organisation. էջ 27. ISBN 978-92-4-150111-8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) մարտի 28, 2014-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Translations». Dublin Declaration. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 28, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 28, 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Berer M (2000). «Making abortions safe: a matter of good public health policy and practice». Bulletin of the World Health Organization. 78 (5): 580–92. PMC 2560758. PMID 10859852.
- ↑ 117,0 117,1 Shah, I; Ahman, E (December 2009). «Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges» (PDF). Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (12): 1149–58. doi:10.1016/s1701-2163(16)34376-6. PMID 20085681. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հուլիսի 16, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 118,0 118,1 118,2 118,3 118,4 Sedgh, G.; Singh, S.; Shah, I. H.; Åhman, E.; Henshaw, S. K.; Bankole, A. (2012). «Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008» (PDF). The Lancet. 379 (9816): 625–632. doi:10.1016/S0140-6736(11)61786-8. PMID 22264435. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) փետրվարի 6, 2012-ին. «Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 119,0 119,1 Sedgh G, Henshaw S, Singh S, Ahman E, Shah IH (2007). «Induced abortion: estimated rates and trends worldwide». Lancet. 370 (9595): 1338–45. CiteSeerX 10.1.1.454.4197. doi:10.1016/S0140-6736(07)61575-X. PMID 17933648.
- ↑ 120,0 120,1 «Unsafe abortion: Global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003» (PDF). World Health Organization. 2007. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) փետրվարի 16, 2011-ին. Վերցված է մարտի 7, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Berer M (November 2004). «National laws and unsafe abortion: the parameters of change». Reproductive Health Matters. 12 (24 Suppl): 1–8. doi:10.1016/S0968-8080(04)24024-1. PMID 15938152.
- ↑ Culwell, Kelly R.; Hurwitz, Manuelle (May 2013). «Addressing barriers to safe abortion». International Journal of Gynecology & Obstetrics. 121: S16–S19. doi:10.1016/j.ijgo.2013.02.003.
- ↑ Jewkes R, Rees H, Dickson K, Brown H, Levin J (March 2005). «The impact of age on the epidemiology of incomplete abortions in South Africa after legislative change». BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology. 112 (3): 355–9. doi:10.1111/j.1471-0528.2004.00422.x. PMID 15713153.
- ↑ Bateman C (December 2007). «Maternal mortalities 90% down as legal TOPs more than triple». South African Medical Journal. 97 (12): 1238–42. PMID 18264602. Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 30, 2017-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Conti, Jennifer A.; Brant, Ashley R.; Shumaker, Heather D.; Reeves, Matthew F. (November 2016). «Update on abortion policy». Current Opinion in Obstetrics and Gynecology: 1. doi:10.1097/GCO.0000000000000324.
- ↑ New, M.J. (փետրվարի 15, 2011). «Analyzing the Effect of Anti-Abortion U.S. State Legislation in the Post-Casey Era». State Politics & Policy Quarterly. 11 (1): 28–47. doi:10.1177/1532440010387397.
- ↑ Medoff, M.H.; Dennis, C. (հուլիսի 21, 2014). «Another Critical Review of New's Reanalysis of the Impact of Antiabortion Legislation». State Politics & Policy Quarterly. 14 (3): 269–76. doi:10.1177/1532440014535476.
- ↑ «Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health» (PDF). Guttmacher Institute. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) մարտի 24, 2012-ին. Վերցված է մայիսի 24, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Grimes, David A. «Unsafe Abortion - The Preventable Pandemic*». Արխիվացված է օրիգինալից մարտի 5, 2014-ին. Վերցված է 2010-01-16-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Nations, MK (1997). «Women's hidden transcripts about abortion in Brazil». Social Science & Medicine. 44: 1833–45. doi:10.1016/s0277-9536(96)00293-6. PMID 9194245.
- ↑ 131,0 131,1 Shah I, Ahman E (December 2009). «Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges». Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (12): 1149–58. doi:10.1016/s1701-2163(16)34376-6. PMID 20085681. «However, a woman's chance of having an abortion is similar whether she lives in a developed or a developing region: in 2003 the rates were 26 abortions per 1000 women aged 15 to 44 in developed areas and 29 per 1000 in developing areas. The main difference is in safety, with abortion being safe and easily accessible in developed countries and generally restricted and unsafe in most developing countries»
- ↑ 132,0 132,1 Boland, R.; Katzive, L. (2008). «Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007». International Family Planning Perspectives. 34 (3): 110–120. doi:10.1363/ifpp.34.110.08. PMID 18957353. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 7, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «Sedgh 20122» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ «Packages of interventions: Family planning, safe abortion care, maternal, newborn and child health». 2010. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 9, 2010-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 31, 2010-ին.
{{cite web}}: Cite uses deprecated parameter|authors=(օգնություն); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «The Care of Women Requesting Induced Abortion. Evidence-Based Clinical Guideline no. 7» (PDF). Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. November 2011. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) նոյեմբերի 14, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 31, 2015-ին. «Recommendation 6.21 Feticide should be performed before medical abortion after 21 weeks and 6 days of gestation to ensure that there is no risk of a live birth.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Society of Family Planning (February 2011). «Clinical Guidelines, Labor induction abortion in the second trimester». Contraception. 84 (1): 4–18. doi:10.1016/j.contraception.2011.02.005. «Transient survival with misoprostol for labor induction abortion at greater than 18 weeks ranges from 0% to 50% and has been observed in up to 13% of abortions performed with high-dose oxytocin.»
- ↑ Fletcher; Isada; Johnson; Evans (August 1992). «Fetal intracardiac potassium chloride injection to avoid the hopeless resuscitation of an abnormal abortus: II. Ethical issues». Obstetrics and Gynecology. 80 (2): 310–13. PMID 1635751. « following later abortions at greater than 20 weeks, the rare but catastrophic occurrence of live births can lead to fractious controversy over neonatal management.»
- ↑ «Termination of Pregnancy for Fetal Abnormality» (PDF). Royal College of Obstetricians and Gynaecologists: 29–31. May 2010. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) դեկտեմբերի 22, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 26, 2015-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Nuffield Council on Bioethics (2007). «Critical care decisions in fetal and neonatal medicine: a guide to the report» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) մարտի 4, 2016-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 29, 2015-ին. «Under English law, fetuses have no independent legal status. Once born, babies have the same rights to life as other people.»
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Gerri R. Baer; Robert M. Nelson (2007). «Preterm Birth: Causes, Consequences, and Prevention. C: A Review of Ethical Issues Involved in Premature Birth». Institute of Medicine (US) Committee on Understanding Premature Birth and Assuring Healthy Outcomes. Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 31, 2015-ին. «In 2002, the 107th U.S. Congress passed the Born-Alive Infants Protection Act of 2001. This law established personhood for all infants who are born "at any stage of development" who breathe, have a heartbeat, or "definite movement of voluntary muscles", regardless of whether the birth was due to labor or induced abortion.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Chabot, Steve (օգոստոսի 5, 2002). «H.R. 2175 (107th): Born-Alive Infants Protection Act of 2002». govtrack.us. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 14, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 30, 2015-ին. «The term "born alive" is defined as the complete expulsion or extraction from its mother of that member, at any stage of development, who after such expulsion or extraction breathes or has a beating heart, pulsation of the umbilical cord, or definite movement of the voluntary muscles, regardless of whether the umbilical cord has been cut, and regardless of whether the expulsion or extraction occurs as a result of natural or induced labor, cesarean section, or induced abortion.»
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Practice Bulletin: Second-Trimester Abortion» (PDF). Obstetrics & Gynecology. 121 (6): 1394–1406. June 2013. doi:10.1097/01.AOG.0000431056.79334.cc. PMID 23812485. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) նոյեմբերի 14, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 30, 2015-ին. «With medical abortion after 20 weeks of gestation, induced fetal demise may be preferable to the woman or provider in order to avoid transient fetal survival after expulsion.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Higginbotham Susan (January 2010). «Clinical Guidelines: Induction of fetal demise before abortion» (PDF). Contraception: a publication of Society of Family Planning. 81: 8. doi:10.1016/j.contraception.2010.01.018. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) նոյեմբերի 23, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 26, 2015-ին. «Inducing fetal demise before induction termination avoids signs of live birth that may have beneficial emotional, ethical and legal consequences.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Committee on Health Care for Underserved Women (November 2014). «Committee Opinion 613: Increasing Access to Abortion». Obstetrics & Gynecology. 124: 1060–65. doi:10.1097/01.aog.0000456326.88857.31. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 28, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 28, 2015-ին. «"Partial-birth" abortion bans – The federal Partial-Birth Abortion Ban Act of 2003 (upheld by the Supreme Court in 2007) makes it a federal crime to perform procedures that fall within the definition of so-called "partial-birth abortion" contained in the statute, with no exception for procedures necessary to preserve the health of the woman...physicians and lawyers have interpreted the banned procedures as including intact dilation and evacuation unless fetal demise occurs before surgery.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «2015 Clinical Policy Guidelines» (PDF). National Abortion Federation. 2015. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) օգոստոսի 12, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 30, 2015-ին. «Policy Statement: Medical induction abortion is a safe and effective method for termination of pregnancies beyond the first trimester when performed by trained clinicians in medical offices, freestanding clinics, ambulatory surgery centers, and hospitals. Feticidal agents may be particularly important when issues of viability arise.»
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Milliez Jacques (2008). «FIGO Committee Report: Ethical aspects concerning termination of pregnancy following prenatal diagnosis». International Journal of Gynecology and Obstetrics. 102 (1): 97–98. doi:10.1016/j.ijgo.2008.03.002. PMID 18423641. «Termination of pregnancy following prenatal diagnosis after 22 weeks must be preceded by a feticide.»
- ↑ «Underlying Cause of Death 1999–2013 on CDC WONDER Online Database, released 2015». Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics. Data are from the Multiple Cause of Death Files, 1999–2013, as compiled from data provided by the 57 vital statistics jurisdictions through the Vital Statistics Cooperative Program. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 14, 2015-ին. Վերցված է նոյեմբերի 12, 2015-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ location (link) - ↑ Pazol, Karen; և այլք: (նոյեմբերի 27, 2009). «Abortion Surveillance – United States, 2006». Morbidity and Mortality Weekly Report Surveillance Summaries. 58 (SS08): 1–35. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 28, 2015-ին. Վերցված է նոյեմբերի 12, 2015-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Rosenthal, Elizabeth (հոկտեմբերի 12, 2007). «Legal or Not, Abortion Rates Compare». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 28, 2011-ին. Վերցված է հուլիսի 18, 2011-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Facts on Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health» (PDF). Guttmacher Institute. November 2010. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հոկտեմբերի 20, 2011-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 24, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ National Institute of Statistics, Romanian Statistical Yearbook, chapter 2, page 62, 2011
- ↑ Sedgh, G.; Singh, S.; Henshaw, S. K.; Bankole, A. (2011). «Legal Abortion Worldwide in 2008: Levels and Recent Trends». Perspectives on Sexual and Reproductive Health. 43 (3): 188–198. doi:10.1363/4318811. PMID 21884387. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 7, 2012-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «The limitations of U.S. statistics on abortion». Issues in Brief. New York: The Guttmacher Institute. 1997. Արխիվացված է օրիգինալից ապրիլի 4, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Bankole, Akinrinola; Singh, Susheela; Haas, Taylor (1998). «Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries». International Family Planning Perspectives. 24 (3): 117–127, 152. doi:10.2307/3038208. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 17, 2006-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Nuremberg and the Crime of Abortion». U. Toledo. L. Rev. 42: 283. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 3, 2013-ին. Վերցված է հուլիսի 12, 2014-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Oster, Emily (September 2005). «Explaining Asia's "Missing Women": A New Look at the Data – Comment» (PDF). Population and Development Review. 31 (3): 529, 535. doi:10.1111/j.1728-4457.2005.00082.x. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) օգոստոսի 30, 2008-ին. Վերցված է մայիսի 19, 2009-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Paul, M; Lichtenberg, ES; Borgatta, L; Grimes, DA; Stubblefield, PG; Creinin, MD; Joffe, Carole (2009). «1. Abortion and medicine: A sociopolitical history». Management of Unintended and Abnormal Pregnancy (PDF) (1st ed.). Oxford, United Kingdom: John Wiley & Sons, Ltd. ISBN 978-1-4443-1293-5. OL 15895486W. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հոկտեմբերի 21, 2011-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Mould R (1996). Mould's Medical Anecdotes. CRC Press. էջ 406. ISBN 978-0-85274-119-1.
- ↑ Farrell, Courtney (2010). Abortion Debate. ABDO Publishing Company. էջեր 6–7. ISBN 1617852643.
- ↑ «WMA Declaration on Therapeutic Abortion». WMA. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 28, 2015-ին. Վերցված է հոկտեմբերի 28, 2015-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Farrell, p. 8
- ↑ Theodore J. Joyce; Stanley K. Henshaw; Amanda Dennis; Lawrence B. Finer; Kelly Blanchard (April 2009). «The Impact of State Mandatory Counseling and Waiting Period Laws on Abortion: A Literature Review» (PDF). Guttmacher Institute. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունվարի 14, 2011-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 31, 2010-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Phillips, Tom (2015-10-29). «China ends one-child policy after 35 years». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 1, 2016-ին. Վերցված է 2016-11-30-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Buckley, Chris (2015-10-29). «China Ends One-Child Policy, Allowing Families Two Children». The New York Times. ISSN 0362-4331. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 24, 2016-ին. Վերցված է 2016-11-30-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «China to end one-child policy and allow two». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2015-10-29. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 21, 2016-ին. Վերցված է 2016-11-30-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Restivo, Sal P., ed. (2005). Science, Technology, and Society: An Encyclopedia. Oxford University Press. էջ 2. ISBN 9780195141931. Արխիվացված է օրիգինալից մարտի 15, 2015-ին.
{{cite encyclopedia}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «European delegation visits Nicaragua to examine effects of abortion ban». Ipas. նոյեմբերի 26, 2007. Արխիվացված է օրիգինալից ապրիլի 17, 2008-ին. Վերցված է հունիսի 15, 2009-ին. «More than 82 maternal deaths had been registered in Nicaragua since the change. During this same period, indirect obstetric deaths, or deaths caused by illnesses aggravated by the normal effects of pregnancy and not due to direct obstetric causes, have doubled.»
- ↑ «Nicaragua: "The Women's Movement Is in Opposition"». Montevideo: Inside Costa Rica. IPS. հունիսի 28, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից հունիսի 6, 2011-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Surgical Abortion: History and Overview». National Abortion Federation. Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 22, 2006-ին. Վերցված է սեպտեմբերի 4, 2006-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Nations MK, Misago C, Fonseca W, Correia LL, Campbell OM (June 1997). «Women's hidden transcripts about abortion in Brazil». Social Science & Medicine. 44 (12): 1833–45. doi:10.1016/s0277-9536(96)00293-6. PMID 9194245. «Two folk medical conditions, "delayed" (atrasada) and "suspended" (suspendida) menstruation, are described as perceived by poor Brazilian women in Northeast Brazil. Culturally prescribed methods to "regulate" these conditions and provoke menstrual bleeding are also described ...»
- ↑ Henshaw, S. K. (1991). «The Accessibility of Abortion Services in the United States» (PDF). Family Planning Perspectives. 23 (6): 246–263. CiteSeerX 10.1.1.360.6115. doi:10.2307/2135775. JSTOR 2135775.
- ↑ Bloom, Marcy (փետրվարի 25, 2008). «Need Abortion, Will Travel». RH Reality Check. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 30, 2008-ին. Վերցված է հունիսի 15, 2009-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Gomperts, Rebecca (2002). «Women on Waves: Where next for the abortion boat?». Reproductive Health Matters. 10 (19): 180–183.
- ↑ Best, Alyssa (2005). «Abortion Rights along the Irish-English Border and the Liminality of Women's Experiences». Dialectical Anthropology (անգլերեն). 29 (3–4): 423–437. doi:10.1007/s10624-005-3863-x. ISSN 0304-4092.
- ↑ Lambert-Beatty, Carrie (2008). «Twelve miles: Boundaries of the new art/activism». Signs: Journal of Women in Culture and Society. 33 (2): 309–327.
- ↑ Smith, G. Davidson (1998). «Single Issue Terrorism Commentary». Canadian Security Intelligence Service. Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 15, 2007-ին. Վերցված է սեպտեմբերի 1, 2011-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Wilson, M.; Lynxwiler, J. (1988). «Abortion clinic violence as terrorism». Studies in Conflict & Terrorism. 11 (4): 263–273. doi:10.1080/10576108808435717.
- ↑ «The Death of Dr. Gunn». New York Times. մարտի 12, 1993. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 10, 2016-ին.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Incidence of Violence & Disruption Against Abortion Providers in the U.S. & Canada» (PDF). National Abortion Federation. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հունիսի 13, 2010-ին. Վերցված է փետրվարի 9, 2010-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Spencer, James B. (1908). Sheep Husbandry in Canada. էջ 114. OCLC 798508694.
- ↑ «Beef cattle and Beef production: Management and Husbandry of Beef Cattle». Encyclopaedia of New Zealand. 1966. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 1, 2009-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Myers, Brandon; Beckett, Jonathon (2001). «Pine needle abortion». Animal Health Care and Maintenance (PDF). Tucson, AZ: Arizona Cooperative Extension, University of Arizona. էջեր 47–50. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հուլիսի 28, 2015-ին. Վերցված է ապրիլի 10, 2013-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Kim, Ill-Hwa; Choi, Kyung-Chul; An, Beum-Soo; Choi, In-Gyu; Kim, Byung-Ki; Oh, Young-Kyoon; Jeung, Eui-Bae (2003). «Effect on abortion of feeding Korean pine needles to pregnant Korean native cows». Canadian Journal of Veterinary Research. Canadian Veterinary Medical Association. 67 (3): 194–197. PMC 227052. PMID 12889725.
- ↑ Njaa, Bradley L., editor (2011). Kirkbride's Diagnosis of Abortion and Neonatal Loss in Animals. John Wiley & Sons. ISBN 9780470958520.
{{cite book}}:|first=has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Overton, Rebecca (March 2003). «By a Hair» (PDF). Paint Horse Journal. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) փետրվարի 18, 2013-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 19, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ postscript (link) - ↑ Adams, Kye R.; Fetterplace, Lachlan C.; Davis, Andrew R.; Taylor, Matthew D.; Knott, Nathan A. (January 2018). «Sharks, rays and abortion: The prevalence of capture-induced parturition in elasmobranchs». Biological Conservation. 217: 11–27. doi:10.1016/j.biocon.2017.10.010.
- ↑ «Herpesvirus in dog pups». petMD. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 9, 2013-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 18, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ postscript (link) - ↑ «Spaying Pregnant Females». Carol's Ferals. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 18, 2012-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 17, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ postscript (link) - ↑ Coates, Jennifer (մայիսի 7, 2007). «Feline abortion: often an unnerving necessity». petMD. Արխիվացված է օրիգինալից հունվարի 21, 2012-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 18, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ postscript (link) - ↑ Khuly, Patty (ապրիլի 1, 2011). «Feline abortion: often an unnerving necessity (Part 2)». petMD. Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 18, 2012-ին. Վերցված է դեկտեմբերի 18, 2012-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ postscript (link) - ↑ Schwagmeyer, P. L. (1979). «The Bruce Effect: An Evaluation of Male/Female Advantages». The American Naturalist. 114 (6): 932–938. doi:10.1086/283541. JSTOR 2460564.
- ↑ McKinnon, Angus O.; Voss, James L. (1993). Equine Reproduction. Wiley-Blackwell. էջ 563. ISBN 0-8121-1427-2. Արխիվացված է օրիգինալից մարտի 15, 2015-ին.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Pluháček, Jan; Bartos, L (2000). «Male infanticide in captive plains zebra, Equus burchelli» (PDF). Animal Behaviour. 59 (4): 689–694. doi:10.1006/anbe.1999.1371. PMID 10792924. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) հուլիսի 18, 2011-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Berger, Joel W; Vuletić, L; Boberić, J; Milosavljević, A; Dilparić, S; Tomin, R; Naumović, P (մայիսի 5, 1983). «Induced abortion and social factors in wild horses». Nature. 303 (5912): 59–61. doi:10.1038/303059a0. PMID 6682487.
- ↑ Pluháček, Jan (2005). «Further evidence for male infanticide and feticide in captive plains zebra, Equus burchelli» (PDF). Folia Zoologica. 54 (3): 258–262. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) փետրվարի 22, 2012-ին.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Kirkpatrick, J. F.; Turner, J. W. (1991). «Changes in Herd Stallions among Feral Horse Bands and the Absence of Forced Copulation and Induced Abortion». Behavioral Ecology and Sociobiology. 29 (3): 217–219. doi:10.1007/BF00166404. JSTOR 4600608.
- ↑ Agoramoorthy, G.; Mohnot, S. M.; Sommer, V.; Srivastava, A. (1988). «Abortions in free ranging Hanuman langurs (Presbytis entellus) – a male induced strategy?». Human Evolution. 3 (4): 297–308. doi:10.1007/BF02435859.
Գրականություն
- Մարգարյան Պ.Հ., Մանկաբարձություն, Ե., 1960։
- Петченко А. И., Акушерство, 2 испр. дополн. изд., Киев, 1963
- Хаскин С. Г., Аборт и его осложнения, Л. 1967.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աբորտ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 38)։ 
|