«Նվարսակի պայմանագիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Նվարսակի պայմանագիր
Նվարսակի հաշտության և խաղաղության պայմանագիր
	; Հայկական զորքերի հրամանատար Վահան Մամիկոնյանի տուն վերադարձ ճակատամարտից հետո (481-484)։ Ջուլիան Զասսոյի նկար, XIX դար
Պատրաստվել է	484 թվական
Ստորագրել են	Վահան Մամիկոնյան (Հայաստան), Նիխոր (Սասանյան Պարսկաստան)
Կողմեր	Հայաստան Սասանյան Պարսկաստան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

21:34, 11 Ապրիլի 2020-ի տարբերակ

Նվարսակի պայմանագիր, խաղաղության և հաշտության պայմանագիր Հայաստանի և Սասանյան Պարսկաստանի միջև: 484 թվականին Վահան Մամիկոնյանի և պարսկական արքունիքի ներկայացուցիչ Նիխոր զորավարի միջև Պարսկահայքի Նվարսակ բնակավայրում կնքվել է պայմանագիր, որով վերջ է դրվել 481-484 թվականների ապստամբությանը։ Նվարսակի հաշտությամբ Սասանյան Պարսկաստանը, որին չէր հաջողվել ճնշել Վահան Մամիկոնյանի ուժերի դիմադրությունը, ընդունել է հայկական կողմի պայմանները՝ շնորհելով պարսկական տիրապետության տակ գտնվող Հայաստանի տարածքներին ինքնուրույնություն ներքին կյանքում և առժամանակ հրաժարվելով հայերին դավանափոխ անելու ծրագրերից^[1]^[2]։

Նախապատմություն

482-484 թվականերին հայ ժողովուրդը կրկին ապստամբություն է բարձրացրացնում Սասանյան Պարսկաստանի ու նրա կրոնափոխության քաղաքականության դեմ: Հայ նախարարները Դվինում կառավարություն են կազմում, մարզպան է նշանակվում Սահակ Բագրատունին, նրան կոչելով «Տանուտեր Հայոց», իսկ սպարապետ է նշանակվում Վահան Մամիկոնյանը: Նրանց է միանում Վաղարշապատում գտնվող Հովհաննես Մանդակունի կաթողիկոսը: Առաջին կարևոր գործն է լինում Դվինում զրադաշտական համայնքի վերացումը, որից հետո այն դարձնում են Մեծ Հայքի մայրաքաղաք: Այստեղ է տեղափոխվում նաև հայոց կաթողիկոսարանը: Հայերի կողմից փախուստի մատնված Ատրվշնասպ մարզպանը 7000-անոց զորքով կրկին ներխուժում է Հայաստան, բայց հայ ապստամբները Վահան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ 400 հեծյալներով, Մասիս լեռան ստորոտում գտնվող Ակոռի գյուղի մոտ հաղթում են պարսիկներին, իսկ Ատրվշնասպ մարզպանը սպանվում է: Գարնանը պարսից Պերոզ արքան Հայաստան մեծ բանակ է ուղարկում: Սպարապետ Վահան Մամիկոնյանը հայկական 30.000 հոգուց կազմված զորքով Արտազ գավառի Ներսեհապատ գյուղի մոտ հաղթանակ է տանում պարսկական բանակի նկատմամբ: Տիզբոնում պատանդութունից Հայաստան է փախչում Վահան Մամիկոնանի կրտսեր եղբայր Վարդ Մամիկոնյանը: Հայերը օգնության են դիմում վրաց Վախթանգ թագավորից: Հայ-վրացական միասնական բանակը զորապետ Միհրանի դեմ կռվում պարտություն է կրում: Այս ճակատամարտում զոհվում են Սահակ Բագրատունինին, Վասակ Մամիկոնյանը և ուրիշներ: Վահան Մամիկոնյանը մնացյալ զորքով ամրանում է Տայքում: Հայաստան եկած Միհրանը հաշտություն է առաջարկում, սակայն նրան շուտով ետ են կանչում Պարսկաստան: Վահան Մամիկոնյանը զորքով վերադառնում է Այրարատ, գնում Դվին, հռչակվում Հայոց մարզպան և «Տանուտեր Հայոց»: 483 թվականի գարնանը պարսկական բանակն Ատրպատականից ներխուժում է Հայաստան՝ հասնելով Արտաշատ: Վահան Մամիկոնյանի զորքը կրկին ապաստանում է Տայքում և Խաղտիքում: Պարսից բանակը հասնում է Վահանի ետևից, սակայն հեփթաղների հարձակման պատճառով, թողնում են Տայքն ու ուղևորվում Վրաստան՝ Շապուհ զորավարին թողնելով Հայաստանում որպես մարզպան: Հայերն Արշամունիրք գավառի Երեզ գյուղի մոտ պարտության են մատնում պարսիկներին: 484 թվականին Միջին Ասիայում հոներն ու հեփթաղները հաղթում են պարսիկներին, որի արդյունքում Պերոզը սպանվում է: Դրանից հետո Վահան Մամիկոնյան վերադառնում է Այրարատ՝ բարելավելով և հզորացնելով հայկական բանակը:

Պայմանագրի կնքում

Պերոզի մահից հետո Սասանյան Պարսկաստանի առաջնորդն է դառնում նրա եղբայր Վաղարշը, որը 484 թվականին դեսպանություն է ուղարկում Դվին։ Նա ցանկացնում էր բարեկամության և խաղաղության պայմանագիր կնքել հայերի հետ: Վահան Մամիկոնյանն ու Հայաստանի ավագանին ընդունում են այդ առաջարկը և 484 թվականին սահմանամերձ Նվարսակ գյուղում կնքվում է հայ-պարսկական հաշտության պայմանագիրը, որը Հայաստանի կողմից ստորագրում է Վահան Մամիկոնյանը, իսկ պարսկական կողմից՝ հրամանատար Նիխորը:

Նվարսակի պայմանագրով քրիստոնեությունը Հայաստանում ճանաչվում է պաշտոնական կրոն, երկրի կառավարումը հանձնվում է հայ տոհմի ավագանուն, պետական պաշտոններում նախարարական տների առաջնորդների նշանակումը պետք է կատարվեր նախարարների ժառանգական իրավունքների համաձայն, այլ ոչ թե Սասանյանների հայեցողությամբ:

Պայմանագրի արդյունքում 485 թվականին Վաղարշ արքայից արքան Վահան Մամիկոնյանին ճանաչում է որպես Հայաստանի գերագույն կառավարիչ: Հայաստանը դառնում է կիսանկախ երկիր, որն ուներ իր ինքնավարությունը: Ձախողվում են Հայաստանը Պարսկաստանի վարչական մարզ դարձնելու, հայերին կրոնափոխելու բոլոր փորձերը: Հայաստանը պահպանում է նաև իր տնտեսական ու մշակութային զարգացման հնարավորությունները:

Կետեր

484 թվականին Հայաստանի և Սասանյան Պարսկաստանի միջև կնքած պայմանագիրը պարոնակում էր հետևյալ դրույթները^[3]՝

Վերացնել կրոնափոխության հարկադրանքը, քանդել Հայաստանում կառուցված կրակատները և դժվարություններ չստեղծել հայկական եկեղեցու գործունեության համար:
Սասանյան Պարսկաստանի թագավորի և հայերի միջև այսուհետ միջնորդներ չպետք է լինեին:
Չմիջամտել հայ նախարարների ներքին գործերին, չհավատալ երկերեսանի, բախտախնդիր անձանց ամբաստանություններին, ունկնդրել ուղղամիտ մարդկանց խորհուրդները։
Վահան Մամիկոնյանը պարտավորվել է հեծելագունդ ուղարկել Պարսկաստան՝ գահի հավակնորդ Զարեհի դեմ։ Հայոց հեծելագունդը վճռական դեր է խաղացել գահակալական կռիվներում՝ պարտության մատնելով ու սպանելով Զարեհին^[4]։

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Նվարսակի պայմանագրի մասին Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրի կայքում

Աղբյուրներ

Թ.Խ. Հակոբյան, Հայ ժողովրդի պատմության հիշարժան վայրերը, Երևան, 1990։

[1] Լեո «Հայոց Պատմություն» երկրորդ հատոր։ Երևան: «Հայաստան» հրատարակչություն։ 1967։ էջ 125-128

[2] Հ․ Գ․ Ժամկոչյան, Ա․ Գ․ Աբրահամյան, Ս․ Տ․ Մելիք-Բախշյան, Ս․ Պ․ Պողոսյան «Հայ ժողովրդի պատմություն․ սկզբից մինչև XVIII դարի վերջ», էջ 295-296

[3] Կարեւորագույն պայմանագրերը Հայաստանում սկզբից մինչև XIV դարը, էջ 27-33

[4] Լեո, Երկեր, հ. 2, Երեւան, 1967թ., էջ 126-128:

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 39. / Տող 39. @@
 == Կետեր ==
-թվականին Հայասատնի և Սասանյան Պարսկաստանի միջև կնքած պայմանագիրը պարոնակում էր հետևյալ դրույթները<ref>[https://drive.google.com/open?id=1kR8Qp0aH4S0AkLK9yUQF6TJciOOtp5vC Կարեւորագույն պայմանագրերը Հայաստանում սկզբից մինչև XIV դարը, էջ 27-33]</ref>՝
+թվականին Հայաստանի և Սասանյան Պարսկաստանի միջև կնքած պայմանագիրը պարոնակում էր հետևյալ դրույթները<ref>[https://drive.google.com/open?id=1kR8Qp0aH4S0AkLK9yUQF6TJciOOtp5vC Կարեւորագույն պայմանագրերը Հայաստանում սկզբից մինչև XIV դարը, էջ 27-33]</ref>՝
 * Վերացնել կրոնափոխության հարկադրանքը, քանդել Հայաստանում կառուցված կրակատները և դժվարություններ չստեղծել հայկական [[եկեղեցի|եկեղեցու]] գործունեության համար: