«Ստերոիդներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

17:59, 11 հունվարի 2020-ի տարբերակ

Ստերոիդներ, օրգանական միացությունների դաս, ցիկլոպենտանապերհիդրաֆենանտրենի ածանցյալները (ընդհանուր բանաձևը՝

Քիմիական բնույթով դասվում են բնական միացությունների՝ իզոպրենոիդների շարքը։

Լայնորեն տարածված են բուսական և կենդանական աշխարհում։ Ստերոիդների մեծ մասն աստիճանաբար «մասնագիտացել» է որպես կենսաբանական կարգավորիչներ՝ հորմոններ։ Գրեթե բոլոր ստերոիդներ օրգանական լուծիչներում լավ (ջրում՝ համեմատաբար վատ) լուծվող, օպտիկապես ակտիվ բյուրեղներ են։ Ըստ մոլեկուլի քիմիական կառուցվածքի և ֆիզիոլոգիական ազդեցության մեխանիզմի տարբերում են․

ստերիններ,
D խմբի վիտամիններ, մասնակցում են Ca-ի փոխանակությանը և ողնաշարավորների կմախքի կազմավորմանը։
Լեղասպիրտներ և լեղաթթուներ․ պարունակում են համապատասխանաբար հիդրօքսիլ և կարբօքսիլ խմբեր ունեցող կողմնային շղթաներ, նպաստում են ողնաշարավորների աղիքներում սննդի մարսման պրոցեսին։
Ստերոիդային սապոնինների և գլիկոալկալոիդների ագլիկոններ (գենիններ)՝ ազոտ չպարունակող ոչ ածխաջրային մնացորդներ, որոնց ներկայացուցիչներն են դիոսգենինը (II, Х=Օ) և սոլասոդինը (II, X=NH)։2 խմբերն էլ բնորոշ են շուշանազգիներին և այլ բույսերին ու գլիկոզիդների ձեով ունեն մակերևութային ակտիվ, հեմոլիտիկ հատկություններ։
Ստերոիդային ալկալոիդներմոդիֆիկացված ստերոիդային կմախքով․ C₂₇ ալկալոիդները խթանում են միջաձիգ զոլավոր մկանների կծկումը, բուսական C₂₁ ալկալոիդներն ունեն բակտերիան ամեոբասպան հատկություն, իսկ երկկենցաղների գեղձերից սատցվող C₂₁ ալկալոիդները ուժեղ թունավոր ազդեցություն ունեն սրտի և կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա։
Սրտի գենիններ․ դրանցում կողմնային շղթաները չհագեցած հնգանդամանի (С₂₃-կ արդենոլիդնևր) կամ վեցանդամանի (C₂₄֊բուֆադիենոլիդներ) լակտոնային ցիկլերի ձեվով են։ Արագացնում են սրտամկանի կծկումը, սրտի բջիջների թաղանթում ադենոզին եոֆոսֆատազ ֆերմենտի (ԱԵՖ) ազդեցությունը ճնշելու միջոցով։
Ստերոիդային սեռական հորմոններ և դրանց փոխարկումների արգասիքներ, պայմանավորում են կենդանիների և մարդու սեռական համակարգի զարգացումն ու ֆունկցիաները։ Դրանցից են ւցրոգեսաերոնը, անդրոգենները և էաորոգենները։
Մակերիկամի կեղևի հորմոնները՝ կորաիկոաոերոիղներ (R=COCH₂OH)։ Իրենց հատկություններով Ստերոիդներին մոտ են որոշ եռտերպենային անտիբիոտիկներ (ֆուզիդաթթու, ցեֆալոսպորին) և այլ եռտերպեններ։ Ստերոիդները կենսասինթեզելու հատկությամբ օժտված են բարձրակարգ ողնաշարավորները։ Պրոգեստերոնի ածանցյալները միջատների մի շարք տեսակների համար քիմիական պաշտպանության միջոց են։

Ստերոիդների քիմիան, կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիական ակտիվությունը լայնորեն ուսումնասիրվում են՝ կապված բժշկության, անասնաբուժության և անասնաբուծության մեջ դրանց կարևոր նշանակության հետ։ Յուրացված են բնական հումքից ստերոիդային հորմոնների արդյունաբերական սինթեզի քիմիական և մանրէաբանական մեթոդները։ Մեծ նշանակություն է ստանում նաև «արհեստական» ստերոիդային հորմոնների սինթեզը։

Կենսաքիմիական միացությունների հիմնական խմբերը

Ամինաթթուներ · Պեպտիդներ · Սպիտակուցներ · Ածխաջրեր · Նուկլեոտիդներ · Նուկլեինաթթուներ · Լիպիդներ · Տերպեններ · Կարոտինոիդներ · Ստերոիդներ · Ֆլավանոիդներ · Ալկալոիդներ · Գլիկոզիդներ · Իրիդոիդներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստերոիդներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 124)։

@@ Տող 4. / Տող 4. @@
 Քիմիական բնույթով դասվում են բնական միացությունների՝ [[իզոպրենոիդներ]]ի շարքը։
 Լայնորեն տարածված են բուսական և կենդանական աշխարհում։ Ստերոիդների մեծ մասն աստիճանաբար «մասնագիտացել» է որպես կենսաբանական կարգավորիչներ՝ [[հորմոններ]]։ Գրեթե բոլոր ստերոիդներ օրգանական լուծիչներում լավ (ջրում՝ համեմատաբար վատ) լուծվող, օպտիկապես ակտիվ [[բյուրեղներ]] են։ Ըստ մոլեկուլի քիմիական կառուցվածքի և ֆիզիոլոգիական ազդեցության մեխանիզմի տարբերում են․
-․ ստերիններ,
+# ստերիններ,
-․ [[D խմբի վիտամիններ]], մասնակցում են [[Ca]]-ի փոխանակությանը և ողնաշարավորների կմախքի կազմավորմանը։
+# [[D խմբի վիտամիններ]], մասնակցում են [[Ca]]-ի փոխանակությանը և ողնաշարավորների կմախքի կազմավորմանը։
-․ [[Լեղասպիրտներ]] և [[լեղաթթուներ]]․ պարունակում են համապատասխանաբար հիդրօքսիլ և [[կարբօքսիլ խումբ|կարբօքսիլ խմբեր]] ունեցող կողմնային շղթաներ, նպաստում են [[ողնաշարավորներ]]ի աղիքներում սննդի մարսման պրոցեսին։
+# [[Լեղասպիրտներ]] և [[լեղաթթուներ]]․ պարունակում են համապատասխանաբար հիդրօքսիլ և [[կարբօքսիլ խումբ|կարբօքսիլ խմբեր]] ունեցող կողմնային շղթաներ, նպաստում են [[ողնաշարավորներ]]ի աղիքներում սննդի մարսման պրոցեսին։
+# Ստերոիդային սապոնինների և գլիկոալկալոիդների ագլիկոններ (գենիններ)՝ ազոտ չպարունակող ոչ ածխաջրային մնացորդներ, որոնց ներկայացուցիչներն են դիոսգենինը (II, Х=Օ) և սոլասոդինը (II, X=NH)։2 խմբերն էլ բնորոշ են շուշանազգիներին և այլ բույսերին ու գլիկոզիդների ձեով ունեն մակերևութային ակտիվ, հեմոլիտիկ հատկություններ։
+# Ստերոիդային ալկալոիդներմոդիֆիկացված ստերոիդային կմախքով․ C<sub>27</sub> ալկալոիդները խթանում են միջաձիգ զոլավոր մկանների կծկումը, բուսական C<sub>21</sub> ալկալոիդներն ունեն բակտերիան ամեոբասպան հատկություն, իսկ [[երկկենցաղներ]]ի գեղձերից սատցվող C<sub>21</sub> ալկալոիդները ուժեղ թունավոր ազդեցություն ունեն սրտի և [[կենտրոնական նյարդային համակարգ]]ի վրա։
-․ Ստերոիդային սապոնինների և գլիկոալկալոիդների ագլիկոններ (գենիններ)՝ ազոտ չպարունակող ոչ ածխաջրային մնացորդներ, որոնց ներկայացուցիչներն են դիոսգենինը (II, Х=Օ) և սոլասոդինը (II, X=NH)։2 խմբերն էլ բնորոշ են շուշանազգիներին և այլ բույսերին ու գլիկոզիդների ձեով ունեն մակերևութային ակտիվ, հեմոլիտիկ հատկություններ։
+# Սրտի գենիններ․ դրանցում կողմնային շղթաները չհագեցած հնգանդամանի (С<sub>23</sub>-կ արդենոլիդնևր) կամ վեցանդամանի (C<sub>24</sub>֊բուֆադիենոլիդներ) լակտոնային ցիկլերի ձեվով են։ Արագացնում են սրտամկանի կծկումը, սրտի բջիջների թաղանթում ադենոզին եոֆոսֆատազ ֆերմենտի ([[ԱԵՖ]]) ազդեցությունը ճնշելու միջոցով։
+# Ստերոիդային [[սեռական հորմոններ]] և դրանց փոխարկումների արգասիքներ, պայմանավորում են կենդանիների և մարդու [[սեռական համակարգ]]ի զարգացումն ու ֆունկցիաները։ Դրանցից են ւցրոգեսաերոնը, անդրոգենները և էաորոգենները։
-․ Ստերոիդային ալկալոիդներմոդիֆիկացված ստերոիդային կմախքով․ C<sub>27</sub> ալկալոիդները խթանում են միջաձիգ զոլավոր մկանների կծկումը, բուսական C<sub>21</sub> ալկալոիդներն ունեն բակտերիան ամեոբասպան հատկություն, իսկ [[երկկենցաղներ]]ի գեղձերից սատցվող C<sub>21</sub> ալկալոիդները ուժեղ թունավոր ազդեցություն ունեն սրտի և [[կենտրոնական նյարդային համակարգ]]ի վրա։
+# [[Մակերիկամ]]ի կեղևի հորմոնները՝ կորաիկոաոերոիղներ (R=COCH<sub>2</sub>OH)։ Իրենց հատկություններով Ստերոիդներին մոտ են որոշ եռտերպենային [[անտիբիոտիկներ]] (ֆուզիդաթթու, ցեֆալոսպորին) և այլ եռտերպեններ։ Ստերոիդները կենսասինթեզելու հատկությամբ օժտված են բարձրակարգ ողնաշարավորները։ [[Պրոգեստերոն]]ի ածանցյալները միջատների մի շարք տեսակների համար քիմիական պաշտպանության միջոց են։
-․ Սրտի գենիններ․ դրանցում կողմնային շղթաները չհագեցած հնգանդամանի (С<sub>23</sub>-կ արդենոլիդնևր) կամ վեցանդամանի (C<sub>24</sub>֊բուֆադիենոլիդներ) լակտոնային ցիկլերի ձեվով են։ Արագացնում են սրտամկանի կծկումը, սրտի բջիջների թաղանթում ադենոզին եոֆոսֆատազ ֆերմենտի ([[ԱԵՖ]]) ազդեցությունը ճնշելու միջոցով։
-․ Ստերոիդային [[սեռական հորմոններ]] և դրանց փոխարկումների արգասիքներ, պայմանավորում են կենդանիների և մարդու [[սեռական համակարգ]]ի զարգացումն ու ֆունկցիաները։ Դրանցից են ւցրոգեսաերոնը, անդրոգենները և էաորոգենները։
-․ [[Մակերիկամ]]ի կեղևի հորմոնները՝ կորաիկոաոերոիղներ (R=COCH<sub>2</sub>OH)։ Իրենց հատկություններով Ստերոիդներին մոտ են որոշ եռտերպենային [[անտիբիոտիկներ]] (ֆուզիդաթթու, ցեֆալոսպորին) և այլ եռտերպեններ։ Ստերոիդները կենսասինթեզելու հատկությամբ օժտված են բարձրակարգ ողնաշարավորները։ [[Պրոգեստերոն]]ի ածանցյալները միջատների մի շարք տեսակների համար քիմիական պաշտպանության միջոց են։
 Ստերոիդների քիմիան, կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիական ակտիվությունը լայնորեն ուսումնասիրվում են՝ կապված [[Բժշկություն|բժշկության]], [[անասնաբուժություն|անասնաբուժության]] և [[Անասնաբուծություն|անասնաբուծության]] մեջ դրանց կարևոր նշանակության հետ։ Յուրացված են բնական հումքից ստերոիդային հորմոնների արդյունաբերական սինթեզի քիմիական և մանրէաբանական մեթոդները։ Մեծ նշանակություն է ստանում նաև «արհեստական» ստերոիդային հորմոնների սինթեզը։