«Նվարսակի պայմանագիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Նվարսակի պայմանագիր
Նվարսակի հաշտության և խաղաղության պայմանագիր
	; Հայկական զորքերի հրամանատար Վահան Մամիկոնյանի տուն վերադարձ ճակատամարտից հետո (481-484)։ Ջուլիան Զասսոյի նկար, XIX դար
Պատրաստվել է	484 թվական
Ստորագրել են	Վահան Մամիկոնյան (Հայաստան), Նիխոր (Սասանյան Պարսկաստան)
Կողմեր	Հայաստան Սասանյան Պարսկաստան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

17:52, 16 Դեկտեմբերի 2019-ի տարբերակ

Նվարսակի պայմանագիր, խաղաղության և հաշտության պայմանագիր Հայաստանի և Սասանյան Պարսկաստանի միջև: 484 թվականին Վահան Մամիկոնյանի և պարսկական արքունիքի ներկայացուցիչ Նիխոր զորավարի միջև Պարսկահայքի Նվարսակ բնակավայրում կնքվել է պայմանագիր, որով վերջ է դրվել 481-484 թվականների ապստամբությանը։ Նվարսակի հաշտությամբ Սասանյան Պարսկաստանը, որին չէր հաջողվել ճնշել Վահան Մամիկոնյանի ուժերի դիմադրությունը, ընդունել է հայկական կողմի պայմանները՝ շնորհելով պարսկական տիրապետության տակ գտնվող Հայաստանի տարածքներին ինքնուրույնություն ներքին կյանքում և առժամանակ հրաժարվելով հայերին դավանափոխ անելու ծրագրերից^[1]^[2]։

Նախապատմություն

482-484 թվականերին հայ ժողովուրդը կրկին ապստամբություն է բարձրացրացնում Սասանյան Պարսկաստանի ու նրա զրահադաշտական իրականության դեմ: Հայ նախարարները Դվինում կառավարություն են կազմում, մարզպան նշանակում Սահակ Բագրատունուն, նրան կոչելով «Տանուտեր Հայոց», իսկ սպարապետ են նշանակում Վահան Մամիկոնյանին: Նրանց է միանում Վաղարշապատում նստող Հովհաննես Մանդակունի կաթողիկոսը: Առաջին կարևոր գործն է լինում Դվինում զրադաշտական համայնքի վերացումը, որից հետո այն դարձնում են Հայաստանի մայրաքաղաք: Այստեղ է տեղափոխվում նաև Հայոց կաթողիկոսարանը: Հայերի կողմից փախուստի մատնված Ատրվշնասպ մարզպանը 7000-անոց զորքով կրկին ներխուժում է Հայաստան, բայց հայ ապստամբները Վահան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ 400 հեծյալներով, Մասիս լեռան ստորոտում գտնվող Ակոռի գյուղի մոտ հաղթում են պարսիկներին, իսկ Ատրվշնասպ մարզպանը սպանվում է: Գարնանը պարսից Պերոզ արքան Հայաստան մեծ բանակ է ուղարկում: Սպարապետ Վահան Մամիկոնյանը հայկական 30.000 հոգուց կազմված զորքով Արտազ գավառի Ներսեհապատ գյուղի մոտ հաղթում է պարսկական բանակին: Տիզբոնում պատանդութունից Հայաստան է փախչում Վահան Մամիկոնանի կրտսեր եղբայր Վարդ Մամիկոնյանը: Հայերը օգնության են դիմում վրաց Վախթանգ թագավորին: Հայ-վրացական միասնական բանակը զորապետ Միհրանի դեմ կռվում պարտություն է կրում: Այս ճակատամարտում զոհվում են Սահակ Բագրատունինին, Վասակ Մամիկոնյանը և ուրիշներ: Վահան Մամիկոնյանը մնացյալ զորքով ամրանում է Տայքում: Հայաստան եկած Միհրանը հաշտություն է առաջարկում, սակայն նրան շուտով ետ են կանչում Պարսկաստան: Վահան Մամիկոնյանը զորքով վերադառնում է Այրարատ, գնում Դվին, հռչակվում Հայոց մարզպան և «Տանուտեր Հայոց»: 483 թվականի գարնանը պարսկական բանակն Ատրպատականից ներխուժում է Հայաստան՝ հասնելով Արտաշատ: Վահան Մամիկոնյանի զորքը կրկին ապաստանում է Տայքում և Խաղտիքում: Պարսից բանակը հասնում է Վահանի ետևից, սակայն հեփթաղների հարձակման պատճառով, թողնում են Տայքն ու ուղևորվում Վրաստան՝ Շապուհ զորավարին թողնելով Հայաստանում որպես մարզպան: Հայերն Արշամունիրք գավառի Երեզ գյուղի մոտ պարտության են մատնում պարսիկներին: 484 թվականին Միջին Ասիայում հոներն ու հեփթաղները հաղթում են պարսիկներին, որի արդյունքում Պերոզը սպանվում է: Դրանից հետո Վահան Մամիկոնյան վարդառնում է Այրարատ՝ բարելավելով և հզորացնելով հայկական բանակը:

Պայմանագրի կնքում

Պերոզի մահից հետո Սասանյան Պարսկաստանի առաջնորդն է դառնում նրա եղբայր Վաղարշը, որը 484 թվականին դեսպանություն է ուղարկում Դվին, որում ցանկացնում է բարեկամության և խաղաղության պայմանագիր կնքել հայերի հետ: Վահան Մամիկոնյանն ու Հայաստանի ավագանին ընդունում են այդ առաջարկը և 484 թվականին սահմանամերձ Նվարսակ գյուղում կնքվում է հայ-պարսկական հաշտության պայմանագիրը, որը Հայաստանի կողմից ստորագրում է Վահան Մամիկոնյանը, իսկ պարսկական կողմից՝ հրամանատար Նիխորը:

Նվարսակի պայմանագրով քրիստոնեությունը Հայաստանում ճանաչվում է անձեռնմխելի պաշտոնական կրոն, երկրի կառավարումը հանձնվում է հայ տոհմի ավագանուն, պետական պաշտոններում նախարարական տների առաջնորդների նշանակումը պետք է կատարվեր նախարարների ժառանգական իրավունքների համաձայն, այլ ոչ թե Սասանյանների հայեցողությամբ:

Պայմանագրի արդյունքում 485 թվականին Վաղարշ արքայից արքան Վահան Մամիկոնյանին ճանաչում է որպես Հայաստանի գերագույն կառավարիչ: Հայաստանը դառնում է կիսանկախ երկիր, որն ուներ իր ինքնավարությունը: Ձախողվում են Հայաստանն Իրանի վարչական մարզ դարձնելու, հայերին կրոնափոխելու բոլոր փորձերը: Հայաստանը պահպանում է նաև իր տնտեսական ու մշակութային զարգացման հնարավորությունները:

Կետեր

484 թվականին Հայասատնի և Սասանյան Պարսկաստանի միջև կնքած պայմանագիրը պարոնակում էր հետևյալ դրույթները^[3]՝

Վերացնել կրոնափոխության հարկադրանքը, քանդել Հայաստանում կառուցված կրակատները և դժվարություններ չստեղծել հայկական եկեղեցու գործունեության համար:
Սասանյան Պարսկաստանի թագավորի և հայերի միջև այսուհետ միջնորդներ չպետք է լինեին:
Չմիջամտել հայ նախարարների ներքին գործերին, չհավատալ երկերեսանի, բախտախնդիր անձանց ամբաստանություններին, ունկնդրել ուղղամիտ մարդկանց խորհուրդները։
Վահան Մամիկոնյանը պարտավորվել է հեծելագունդ ուղարկել Պարսկաստան՝ գահի հավակնորդ Զարեհի դեմ։ Հայոց հեծելագունդը վճռական դեր է խաղացել գահակալական կռիվներում՝ պարտության մատնելով ու սպանելով Զարեհին^[4]։

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Նվարսակի պայմանագրի մասին Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրի կայքում

Աղբյուրներ

Թ.Խ. Հակոբյան, Հայ ժողովրդի պատմության հիշարժան վայրերը, Երևան, 1990։

[1] Լեո «Հայոց Պատմություն» երկրորդ հատոր։ Երևան: «Հայաստան» հրատարակչություն։ 1967։ էջ 125-128

[2] Հ․ Գ․ Ժամկոչյան, Ա․ Գ․ Աբրահամյան, Ս․ Տ․ Մելիք-Բախշյան, Ս․ Պ․ Պողոսյան «Հայ ժողովրդի պատմություն․ սկզբից մինչև XVIII դարի վերջ», էջ 295-296

[3] Կարեւորագույն պայմանագրերը Հայաստանում սկզբից մինչև XIV դարը, էջ 27-33

[4] Լեո, Երկեր, հ. 2, Երեւան, 1967թ., էջ 126-128:

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 29. / Տող 29. @@
 {{main|Վահանանց պատերազմ}}
--484 թվականերին հայ ժողովուրդը կրկին ապստամբություն է բարձրացրացնում [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի ու նրա զրահադաշտական իրականության դեմ: Հայ նախարարները [[Դվին]]ում կառավարություն են կազմում, մարզպան նշանակում [[Սահակ Բագրատունի (Հայոց մարզպան)|Սահակ Բագրատունուն]], նրան կոչելով «Տանուտեր Հայոց», իսկ սպարապետ են նշանակում [[Վահան Մամիկոնյան (պետական գործիչ)|Վահան Մամիկոնյանին]]: Նրանց է միանում Վաղարշապատում նստող [[Հովհաննես Ա Մանդակունի|Հովհաննես Մանդակունի]] կաթողիկոսը: Նրանց առաջին գործն է լինում Դվինում զրադաշտական համայնքի վերացումը՝ Դվինը դարձնելով Հայաստանի մայրաքաղաք: Այստեղ է տեղափոխվում Հայոց կաթողիկոսարանը: Հայերի կողմից փախուստի մատնված Ատրվշնասպ մարզպանը 7000-ոց զորքով կրկին ներխուժում է Հայաստան, բայց հայ ապստամբները Վահան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ 400 հեծյալներով, Մասիս լեռան ստորոտում գտնվող [[Ակոռի]] գյուղի մոտ [[Ակոռիի ճակատամարտ (481)|հաղթոմ են պարսիկներին]], իսկ Ատրվշնասպ մարզպանը սպանվում է: Գարնանը պարսից [[Պերոզ]] արքան Հայաստան մեծ բանակ է ուղարկում: Սպարապետ Վահան Մամիկոնյանը հայկական 30.000 հոգուց կազմված զորքով Արտազ գավառի [[Ներսեհապատի ճակատամարտ|Ներսեհապատ]] գյուղի մոտ հաղթում է պարսկական բանակին: Տիզբոնում պատանդութունից Հայաստան է փոխնում Վահան Մամիկոնանի կրտսեր եղբայր [[Վարդ Մամիկոնյան]]ը: Հայերը օգնության են դիմում վրաց Վախթանգ թագավորին: Հայ-վրացական միասնական բանակը զորապետ Միհրանի դեմ կռվում պարտություն է կրում: Այս ճակատամարտում զոհվում են [[Սահակ Բագրատունի (Հայոց մարզպան)|Սահակ Բագրատունին]]ին, [[Վասակ Մամիկոնյան]]ը և ուրիշներ: Վահան Մամիկոնյանը մնացյալ զորքով ամրանում է [[Տայք]]ում: Հայաստան եկած Միհրանը հաշտություն է առաջարկում, սակայն նրան շուտով ետ են կանչում Պարսկաստան: Վահան Մամիկոնյանը զորքով վերադառնում է [[Այրարատ]], գնում Դվին, հռչակվում Հայոց մարզպան և «Տանուտեր Հայոց»: 483 թվականի գարնանը պարսկական բանակը [[Ատրպատական]]ից ներխուժում է Հայաստան՝ հասնելով [[Արտաշատ]]: Վահան Մամիկոնյանի զորքը կրկին ապաստանում է [[Տայք]]ում և [[Խաղտիք]]ում: Պարսից բանակը հասնոմ է Վահանի ետևից, սակայան հեփթաղների հարձակման պատճառով, թողնում են Տայքն ու ուղևորվում Վրաստան՝ Շապուհ զորավարին թողնելով Հայաստանում որպես մարզպան: Հայերը Արշամունիրք գավառի Երեզ գյուղի մոտ պարտության են մատնում պարսիկներին: 484 թվականին Միջին Ասիայում հոներն ու հեփթաղները հաղթում են պարսիկներին, որի արդյունքում Պերոզը սպանվում է: Դրանից հետո Վահան Մամիկոնյան վարդառնում է [[Այրարատ]]՝ բարելավելով և հզորացնելով հայկական բանակը:
+-484 թվականերին հայ ժողովուրդը կրկին ապստամբություն է բարձրացրացնում [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի ու նրա զրահադաշտական իրականության դեմ: Հայ նախարարները [[Դվին]]ում կառավարություն են կազմում, մարզպան նշանակում [[Սահակ Բագրատունի (Հայոց մարզպան)|Սահակ Բագրատունուն]], նրան կոչելով «Տանուտեր Հայոց», իսկ սպարապետ են նշանակում [[Վահան Մամիկոնյան (պետական գործիչ)|Վահան Մամիկոնյանին]]: Նրանց է միանում Վաղարշապատում նստող [[Հովհաննես Ա Մանդակունի|Հովհաննես Մանդակունի]] կաթողիկոսը: Առաջին կարևոր գործն է լինում Դվինում զրադաշտական համայնքի վերացումը, որից հետո այն դարձնում են Հայաստանի մայրաքաղաք: Այստեղ է տեղափոխվում  նաև Հայոց կաթողիկոսարանը: Հայերի կողմից փախուստի մատնված Ատրվշնասպ մարզպանը 7000-անոց զորքով կրկին ներխուժում է Հայաստան, բայց հայ ապստամբները Վահան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ 400 հեծյալներով, Մասիս լեռան ստորոտում գտնվող [[Ակոռի]] գյուղի մոտ [[Ակոռիի ճակատամարտ (481)|հաղթում են պարսիկներին]], իսկ Ատրվշնասպ մարզպանը սպանվում է: Գարնանը պարսից [[Պերոզ]] արքան Հայաստան մեծ բանակ է ուղարկում: Սպարապետ Վահան Մամիկոնյանը հայկական 30.000 հոգուց կազմված զորքով Արտազ գավառի [[Ներսեհապատի ճակատամարտ|Ներսեհապատ]] գյուղի մոտ հաղթում է պարսկական բանակին: Տիզբոնում պատանդութունից Հայաստան է փախչում Վահան Մամիկոնանի կրտսեր եղբայր [[Վարդ Մամիկոնյան]]ը: Հայերը օգնության են դիմում վրաց Վախթանգ թագավորին: Հայ-վրացական միասնական բանակը զորապետ Միհրանի դեմ կռվում պարտություն է կրում: Այս ճակատամարտում զոհվում են [[Սահակ Բագրատունի (Հայոց մարզպան)|Սահակ Բագրատունին]]ին, [[Վասակ Մամիկոնյան]]ը և ուրիշներ: Վահան Մամիկոնյանը մնացյալ զորքով ամրանում է [[Տայք]]ում: Հայաստան եկած Միհրանը հաշտություն է առաջարկում, սակայն նրան շուտով ետ են կանչում Պարսկաստան: Վահան Մամիկոնյանը զորքով վերադառնում է [[Այրարատ]], գնում Դվին, հռչակվում Հայոց մարզպան և «Տանուտեր Հայոց»: 483 թվականի գարնանը պարսկական բանակն [[Ատրպատական]]ից ներխուժում է Հայաստան՝ հասնելով [[Արտաշատ]]: Վահան Մամիկոնյանի զորքը կրկին ապաստանում է [[Տայք]]ում և [[Խաղտիք]]ում: Պարսից բանակը հասնում է Վահանի ետևից, սակայն հեփթաղների հարձակման պատճառով, թողնում են Տայքն ու ուղևորվում Վրաստան՝ Շապուհ զորավարին թողնելով Հայաստանում որպես մարզպան: Հայերն Արշամունիրք գավառի Երեզ գյուղի մոտ պարտության են մատնում պարսիկներին: 484 թվականին Միջին Ասիայում հոներն ու հեփթաղները հաղթում են պարսիկներին, որի արդյունքում Պերոզը սպանվում է: Դրանից հետո Վահան Մամիկոնյան վարդառնում է [[Այրարատ]]՝ բարելավելով և հզորացնելով հայկական բանակը:
 == Պայմանագրի կնքում ==
-Պերոզի մահից հետո [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի առաջնորդն է դառնում նրա եղբայր Վաղարշը, որը 484 թվականին դեսպանություն է ուղարկում [[Դվին]], որում ցանկացնում է բարեկամոթյան և խաղաղության պայմանագիր կնքել հայերի հետ: Վահան Մամիկոնյանն ու Հայաստանի ավագանին ընդունում են այդ առաջարկը և 484 թվականին սահմանամերձ [[Նվարսակ]] գյուղում կնքվում է հայ-պարսկական հաշտության պայմանագիրը, որը Հայաստանի կողմից ստորագրում է Վահան Մամիկոնյանը, իսկ պարսկական կողմից՝ բանակի հրամանատար Նիխորը:
+Պերոզի մահից հետո [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի առաջնորդն է դառնում նրա եղբայր Վաղարշը, որը 484 թվականին դեսպանություն է ուղարկում [[Դվին]], որում ցանկացնում է բարեկամության և խաղաղության պայմանագիր կնքել հայերի հետ: Վահան Մամիկոնյանն ու Հայաստանի ավագանին ընդունում են այդ առաջարկը և 484 թվականին սահմանամերձ [[Նվարսակ]] գյուղում կնքվում է հայ-պարսկական հաշտության պայմանագիրը, որը Հայաստանի կողմից ստորագրում է Վահան Մամիկոնյանը, իսկ պարսկական կողմից՝ հրամանատար Նիխորը:
-Նվարսակի պայմանագրով քրիստոնեությունը Հայաստանում ճանաչվում է անձեռնմխելի պաշտոնական կրոն, երկրի կառավարումը հանձնվում է հայ տոհմի ավագանուն, պետական պաշտոններում նախարարական տների գլխավորների նշանակումը պետք է կատարվեր նախարարների ժառանգական իրավունքների համաձայն, այլ ոչ թե Սասանյանների հայեցողությամբ:
+Նվարսակի պայմանագրով քրիստոնեությունը Հայաստանում ճանաչվում է անձեռնմխելի պաշտոնական կրոն, երկրի կառավարումը հանձնվում է հայ տոհմի ավագանուն, պետական պաշտոններում նախարարական տների առաջնորդների նշանակումը պետք է կատարվեր նախարարների ժառանգական իրավունքների համաձայն, այլ ոչ թե Սասանյանների հայեցողությամբ:
-Պայմանագրի արդյունքում 485 թվականին Վահան Մամիկոնյանին Վաղարշ արքայից արքան ճանաչում է որպես Հայաստանի գերագույն կառավարիչ: Հայաստանը դառնում է կիսանկախ երկիր, որն ուներ իր ինքնավարությունը: Ձախողվում են Հայաստանը Իրանի վարչական մարզ դարձնելու, հայերին կրոնափոխելու բոլոր փորձերը: Հայաստանը պահպանում է նաև  իր տնտեսական ու մշակութային զարգացման հնարավորությունները:
+Պայմանագրի արդյունքում 485 թվականին Վաղարշ արքայից արքան Վահան Մամիկոնյանին ճանաչում է որպես Հայաստանի գերագույն կառավարիչ: Հայաստանը դառնում է կիսանկախ երկիր, որն ուներ իր ինքնավարությունը: Ձախողվում են Հայաստանն Իրանի վարչական մարզ դարձնելու, հայերին կրոնափոխելու բոլոր փորձերը: Հայաստանը պահպանում է նաև իր տնտեսական ու մշակութային զարգացման հնարավորությունները:
 == Կետեր ==