Միքայել Չամչյան

Միքայել Չամչյան
Ծնվել է	դեկտեմբերի 4 (15), 1738
Ծննդավայր	Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	նոյեմբերի 30 (դեկտեմբերի 12), 1823 (84 տարեկան)
Կրթություն	Մխիթարյան վարժարաններ
Մասնագիտություն	պատմաբան և լեզվաբան
Mikayel Chamchian Վիքիպահեստում

Միքայել վարդապետ Չամչյան (դեկտեմբերի 4 (15), 1738, Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն - նոյեմբերի 30 (դեկտեմբերի 12), 1823), հայ ականավոր պատմաբան, քերական, լեզվաբան, աստվածաբան և մանկավարժ։ Մխիթարյան միաբանության անդամ է եղել։

Կենսագրություն

Ծնվել է Կոստանդնուպոլսում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Կոստանդնուպոլսում, ապա՝ Սուրբ Ղազար կղզու Մխիթարյան վարժարանում։ Տիրապետել է հունարենին, լատիներենին, իտալերենին, ֆրանսերենին, գերմաներենին, եբրայերենին, ասորերենին, սանսկրիտին, պարսկերենին, թուրքերենին։ 1762 թվականից եղել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ։ 1769 թվականին օծվել է վարդապետ և նշանակվել Բասրայի և Բաղդադի հայ կաթոլիկ համայնքի հոգևոր առաջնորդ։ 1776-1789 թվականներին վարել է Սբ. Ղազարի, 1789-1791 թվականներին՝ Տրանսիլվանիայի Եղիսաբեթուպոլիս քաղաքի հայկական վարժարանների վերատեսչի, 1795-1823 թվականներին՝ Կոստանդնուպոլսի Մխիթարյան միաբանության մեծավորի պաշտոնները, եղել միաբանության վարչական մարմնի խորհրդական։ 1779 թվականին հրատարակել է «Քերականութիւն Հայկազեան լեզուի» աշխատությունը, որը 1801-1859 թվականներին վերահրատարակվել է 15 անգամ և շուրջ 100 տարի օգտագործվել՝ որպես գրաբարի քերականության լավագույն դասագիրք։ Չամչյանի հայագիտական գործունեության մեջ առանձնանում է «Պատմութիւն Հայոց ի սկզբանէ աշխարհի մինչեւ ցամ Տեառն 1784» (3 հատոր, 1784-1786 թվականներին) աշխատությունը։ Մշակել է ժամանակագրություն, փորձել է պարբերացնել հայոց պատմությունը, առաջադրել է պատմության ըմբռնման նոր սկզբունքներ։ «Մեկնութիւն սաղմոսաց» (10 հատոր, 1815-1823 թվականներին) երկասիրությունը հայ մեկնողական գրականության գլուխգործոց է։ Կոստանդնուպոլսի լուսավորչական և կաթոլիկ համայնքների միջև սուր պայքարը հարթելու նպատակով գրել է «Վահան հաւատոյ...» ծավալուն դավանաբանական երկը, որը Հռոմի հավատաքննության գերագույն ատյանի որոշմամբ ճանաչվել է հերետիկոսական և ոչնչացվել (համառոտ տարբերակը հրատարակվել է 1873 թվականին, Կալկաթայում)։ Կոստանդնուպոլսի հայ համայնքները միաբանելու նպատակով՝ բանակցություններ է վարել Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքներ Հովհաննես Չամաշրճյանի և Պողոս Գրիգորյանի հետ, հրավիրել է խորհրդակցություններ, պատրաստել «Հրաւէր սիրոյ» հատուկ շրջաբերականը, սակայն նախաձեռնությունը դատապարտել են թե' Էջմիածինը, թե' Վատիկանը։

Մահացել է 1823 թվականին Կոստանդնուպոլսում։

Աշխատություններ

Միքայել Չամչյանի «Պատմութիւն Հայոց» աշխատության տիտղոսաթերթը

• Միքայէլ Չամչեանց, Քերականութիւն Հայկազեան Լեզուի, Վենէտիկ, 1779։
• Միքայէլ Չամչեանց, Պատմութիւն Հայոց։ Ի սկզբանէ աշխարհի մինչև ցամ Տեառն 1784։ Հտ. Ա, Վենէտիկ, 1784։
• Միքայէլ Չամչեանց, Պատմութիւն Հայոց։ Ի սկզբանէ աշխարհի մինչև ցամ Տեառն 1784։ Հտ. Բ, Վենէտիկ, 1785։
• Միքայէլ Չամչեանց, Պատմութիւն Հայոց։ Ի սկզբանէ աշխարհի մինչև ցամ Տեառն 1784։ Հտ. Գ, Վենէտիկ, 1786։
• Միքայէլ Չամչեանց, Խրախճան պատմութեան Հայոց, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1811։
• Միքայէլ Չամչեանց, Պատկեր տօնից սուրբ Աստուածածնի, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1805, 529 էջ։
• Միքայէլ Չամչեանց, Հրահանգ եօթնեկի, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1802։
• Միքայէլ Չամչեանց, Նուագարան օրհնութեանց, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1801, 673 էջ։
• Միքայէլ Չամչեանց, Մեկնութիւն Սաղմոսաց, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1815-1823, 6504 էջ։
• հատոր Ա, 1823։
• հատոր Բ, 1815։
• հատոր Գ, 1817։
• հատոր Դ, 1818։
• հատոր Ե, 1819։
• հատոր Զ, 1819։
• հատոր Է, 1820։
• հատոր Թ, 1821։
• հատոր Ժ, 1823։

Միքայել Չամչյանի «Պատմութիւն Հայոց» գրքերը

Գրականություն

• Հ. Սահակ Ճեմճեմեան, Հ. Միքայէլ Չամչեան և իր Հայոց Պատմութիւնը, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1983 (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ» 20)։
• Աղավնի Ութուջյան, Միքայել Չամչյանի պատմագիտական հայացքների գնահատման հարցի շուրջ, - «Բանբեր Երեւանի համալսարանի», 1981, N 2, էջ 144-151։
• Ութուջյան Ա. Ա., Միքայել Չամչյան (կյանքի և գործունեության համառոտ ուրվագիծ).- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1988, № 9, էջ 71-85։

Տես նաև

• Մխիթարյան միաբանություն

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միքայել Չամչյան» հոդվածին։