«Կանեփ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

11:48, 14 Հունիսի 2019-ի տարբերակ

Կանեփ

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ինֆրաթագավորություն	Streptophyta
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Վարդածաղկավորներ (Rosales)
Ընտանիք	Կանեփազգիներ (Cannabaceae)
Ցեղ	Կանեփ (Cannabis) L., 1753

Կանեփ (լատին․՝ Cannabis), կանեփազգիների ընտանիքին (Cannabaceae) պատկանող միամյա խոտաբույս։

Ընդգրկում է մեկ պոլիմորֆ տեսակ՝ Cannabis sativa L. (ցանովի կանեփ)^[1], ավելի ուշ առանձնացրեցին նաև հետևյալ տեսակները.

Cannabis indica Lam.
Cannabis sativa subsp. indica
Cannabis sativa subsp. sativa
Cannabis ruderalis Janisch.

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողուն

Ցողունի բարձրությունը 0,5-4 մ է, հաստությունը՝ 8-30 մմ։ Արական բույսերի վեգետացիան ավելի կարճ է, ցողունները՝ նուրբ, դրանցից ստացվում է փափուկ և ամուր, իսկ իգականից՝ կոպիտ, ամուր, ջրում չփտող թել։ Արական բույսերի թելը կազմում է չոր ցողունի 20-25%, իգականինը՝ 12-20%։ Թելից պատրաստում են ճոպան, պարան, լարան, ուռկան, պարուսին, բրեզենտ են։

Պտուղ

Կանեփի պտուղները պարունակում են 30-35% յուղ, որն օգտագործվում է սննդի մեջ և տեխնիկական (օլիֆ, ներկեր,թմրանյութ) նպատակներով։ Քուսպն արժեքավոր կեր է, պարունակում է 22-25% սպիտակուցներ, 5-8% ճարպեր։ Նախկին Խորհրդային Միությունում թելի բերքը առաջավոր տնտեսություններում 11-12 ց/հա էր, սերմի բերքը՝ 4-6 ց/հա։ Պտուղը երկփեղկանի ընկույզիկ է։

Արմատ

Արմատն առանցքային է, ցողունի բարձրությունը՝ 0,5-4 մ։

Տերև

Տերևները մատնաձև են՝ թաթաձև հատվածավոր։

Ծաղիկ

Արական ծաղիկները ողկույզանման-հուրանանման ծաղկաբույլերով են, իգականները հասկանման ճյուղավորված են տերևանութներում։ Ծաղկում է օգոստոսին։

Տեսակներ

Հայտնի է կանեփի 53, Հայաստանում՝ 3 տեսակ. մշակովի կամ սովորական, որից ստացվում են թել ու սերմ, հնդկական, որից ստանում են թմրանյութեր (հաշիշ, մարիխուանա), և մոլախոտային, որը գարնանացան բույսերի ցանքերի մոլախոտ է։ Հայաստանում տարածված է և մշակում են ցանովի կանեփը (C. sativa), որը միամյա, երկտուն, խաչաձև փոշոտվող բույս է։ Ստացված են նաև միատուն սորտեր։

Հայտնի են կանեփի 3 ինքնուրույն տեսակներ՝

Սովորական կանեփ (Cannabis Sativa L.)
Հնդկական կանեփ (Cannbis Indica Lam.)
Մոլախոտային կանեփ (Cannabis ruderalis janisch.)

Օգտագործում

Կանեփը մշակում են թել ստանալու համար։ Կանեփի թելն աչքի է ընկնում իր ամրությամբ և փտման գործընթացի նկատմամբ դիմացկունությամբ։ Այդ թելը օգտագործվում է պարուսին, բրեզենտ, նավագնացային և ձկնորսական հանդերձանքներ, ճոպան, թոկ, լարան և տարբեր իրեր պատրաստելու համար։

Որպես թմրանյութ

Կանեփը (այլ կերպ՝ մարիխուանա, գանջա, հայերեն ժարգոնում՝ պլան, քոլ) երբեմն օգտագործվում է որպես թմրամիջոց։ Կանեփի ծաղիկը պարունակում է ՏՀԿ (տետրահիդրականաբիրոլ) կոչվող քիմիական բաղադրիչը։ Այն ծխող կամ նույնիսկ ուտող մարդկանց մտցնում է ընդարմության մեջ։ Կանեփի ռեկրեացիոն օգտագործումը պետականորեն արգելված է բազմաթիվ երկրներում։ Չնայած դրան, բազմաթիվ երկրներում և երկրամասերում տվյալ թմրամիջոցի օգտագործումն օրինականացված է։

Բուժիչ նշանակություն

Հնդկաստանում և Չինաստանում այն աճեցրել են որպես դեղաբույս։

Բորբոքային բնույթի ուռուցքը փափկացնելու և այրող ցավը թեթևացնելու համար օգտագործում են կանեփի արմատների եփուկից պատրաստած թրջոցներ։

Ժողովրդական բժշկության մեջ գործածում են ոչ միայն սերմերը և տերևները, որոնք ունեն հակաջղաձգային և թմրադեղային ազդեցություն, այլ նաև կանեփի յուղը, որը վերացնում է բորբոքային գոյացումները։

Ժողովրդական բժշկության մեջ կանեփի կաթն օգտագործում են կերակրող մայրերի մոտ կաթի արտազատության բարձրացման համար։ Այն օգնում է հազի և բրոնխիալ ասթմայի ժամանակ։

Ծաղկող կանեփի շիվերի թուրմն ունի հանգստացնող և քնաբեր ազդեցություն^[2]

Ծանոթագրություններ

↑ The Plant List: Cannabis
↑ Բնությունը՝ հարուստ դեղատուն, 2007

Գրականություն

Ярмлоленко А. В. Род 375. Конопля — Cannabis // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. и ред. тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1936. — Т. V. — С. 483—484. — 762 + XXVI с. — 5175 экз.
Гельтман Д. Д. Конопля — Cannabis L // Флора Восточной Европы / Отв. ред. и ред. тома Н. Н. Цвелёв. — М.; СПб.։ Т-во науч. изд. КМК, 2004. — Т. XI. — С. 43—44. — 536 с. — 1000 экз. — ISBN 5-87317-160-2.
Шипунов А. Б. К вопросу о систематике конопли (Cannabis L.) // Теория и практика судебной экспертизы. — 2010. — № 19. — С. 128—130.

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 237)։

[TPL-1] The Plant List: Cannabis

[2] Բնությունը՝ հարուստ դեղատուն, 2007

[1]

[2]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+{{Տաքսոտուփ2|Վիքիդատա=այո}}'''Կանեփ''' ({{lang-lat|''Cannabis''}}), կանեփազգիների ընտանիքին (''Cannabaceae'') պատկանող միամյա խոտաբույս։
-{{Տաքսոտուփ
+Ընդգրկում է մեկ պոլիմորֆ տեսակ՝ ''Cannabis sativa L.'' (ցանովի կանեփ)<ref name="TPL">[[The Plant List]]: [http://www.theplantlist.org/browse/A/Cannabaceae/Cannabis/ ''Cannabis'']</ref>, ավելի ուշ առանձնացրեցին նաև հետևյալ տեսակները.
-| name =Կանեփ
-| image file =Marijuana.jpg
-| image title =Կանեփ
-| image descr =Կանեփ
-| regnum = Բույսեր
-|divisio = [[Ծածկասերմեր]]
-|classis = [[Երկշաքիլավորներ]]
-|ordo = [[Վարդածաղկավորներ]]
-|familia = [[Կանեփազգիներ]]
-|latin = '''Cannabis'''
-| author        = [[L.]]
-|genus = '''Կանեփ'''
-| section name = Միակ պոլիմորֆ տեսակը
-| section text =  <center>{{bt-latarm|Cannabis sativa|Ցանովի կանեփ|aut=[[L.]]}}, 1753</center>
-| wikispecies =Cannabis
-| commons =Category:Cannabis
-| itis =
-| ncbi =
-| eol =
-| grin = 2034
-| ipni =
-}}
-'''Կանեփ''' ({{lang-lat|''Cannabis''}}), կանեփազգիների ընտանիքին (''Cannabaceae'') պատկանող միամյա խոտաբույս։
-Ընդգրկում է մեկ պոլիմորֆ տեսակ՝ ''Cannabis sativa L.'' (ցանովի կանեփ)}<ref name="TPL">[[The Plant List]]: [http://www.theplantlist.org/browse/A/Cannabaceae/Cannabis/ ''Cannabis'']</ref>, ավելի ուշ առանձնացրեցին նաև հետևյալ տեսակները.
 * {{bt-latarm|Cannabis indica||aut=[[Lam.]]}}
 * {{bt|Cannabis sativa|subsp=indica}}
@@ Տող 30. / Տող 8. @@
 ==Կենսաբանական նկարագիր==
-[[Պատկեր:Cannabis sativa Koehler drawing.jpg|մինի|ձախից]]
 ===Ցողուն===
 Ցողունի բարձրությունը 0,5-4 մ է, հաստությունը՝ 8-30 մմ։ Արական բույսերի վեգետացիան ավելի կարճ է, ցողունները՝ նուրբ, դրանցից ստացվում է փափուկ և ամուր, իսկ իգականից՝ կոպիտ, ամուր, ջրում չփտող թել։ Արական բույսերի թելը կազմում է չոր ցողունի 20-25%, իգականինը՝ 12-20%։ Թելից պատրաստում են ճոպան, պարան, լարան, [[ուռկան]], պարուսին, բրեզենտ են։
 ===Պտուղ===
-[[Պատկեր:Cannabis sativa.jpg|մինի]]
 Կանեփի պտուղները պարունակում են 30-35% յուղ, որն օգտագործվում է սննդի մեջ և տեխնիկական (օլիֆ, ներկեր,թմրանյութ) նպատակներով։ Քուսպն արժեքավոր կեր է, պարունակում է 22-25% [[սպիտակուց]]ներ, 5-8% [[ճարպ]]եր։ Նախկին Խորհրդային Միությունում թելի բերքը առաջավոր տնտեսություններում 11-12 ց/հա էր, սերմի բերքը՝ 4-6 ց/հա։ Պտուղը երկփեղկանի ընկույզիկ է։
 ===Արմատ===
@@ Տող 44. / Տող 20. @@
 ==Տեսակներ==
-[[Պատկեր:Cannabis male flowers.JPG|մինի]]
 Հայտնի է կանեփի 53, [[Հայաստան]]ում՝ 3 տեսակ. մշակովի կամ սովորական, որից ստացվում են թել ու սերմ, հնդկական, որից ստանում են թմրանյութեր (հաշիշ, մարիխուանա), և մոլախոտային, որը գարնանացան բույսերի ցանքերի մոլախոտ է։ Հայաստանում տարածված է և մշակում են ցանովի կանեփը (''C. sativa''), որը միամյա, երկտուն, խաչաձև փոշոտվող բույս է։ Ստացված են նաև միատուն սորտեր։