«Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
չNo edit summary
Տող 51. Տող 51.
|}}
|}}


'''Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում''' (բիպոլյար պսիխոզ, նախկինում հայտնի էր որպես մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզ), հոգեկան խանգարում, բնորոշվում է հոգեհուզական ոլորտի պարբերաբար ընթացող խանգարումներով (մանիակալ, դեպրեսիվ փուլեր), միջփուլային շրջանում ախտանշանների լրիվ դարձելիությամբ<ref name="BMJ2012" /><ref name="DSM5">{{cite book|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|author=American Psychiatry Association|date=2013|publisher=American Psychiatric Publishing|isbn=978-0-89042-555-8|edition=5th|location=Arlington|pages=123–154}}</ref><ref name="FDA4">{{cite web|title=DSM IV Criteria for Manic Episode|url=https://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/00/slides/3590s1c/tsld002.htm|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170731230148/https://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/00/slides/3590s1c/tsld002.htm|archivedate=July 31, 2017|df=mdy-all}}</ref>։ Էական ցուցանիշ է տվյալ դեպքում տրամադրության բարձրացումը՝ էյֆորիան , որը կարող դրսևորվել մանիակալ կամ հիպոմանիկալ դրվագների տեսքով: [[Մանիակային համախտանիշ|Մանիակալ փուլում]] հիվանդները էներգիայով լի են , երջանիկ , անհիմն լավատես կամ դյուրագրգիռ<ref name="BMJ2012" />։ Հաճախ անմիտ որոշումներ են կայացնում՝ չմտածելով հետևանքների մասին: Բացի այդ այս փուլում հիվանդերը քնի կարիք չեն զգում<ref name="DSM5" />։ Դեպրեսիվ փուլին բնորոշ են տրամադրության անկումը, ընկճվածությունը, կյանքի հանդեպ բացասական վերաբերմունք և ցածր տեսողական կոնտակտը<ref name="BMJ2012" />։ Հիվանդը կորցնում է հետաքրքրությունը, ինքնավստահությունը, խանգարվում է քունը։ Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետևանքով ինքնասպանությունների փորձերի թիվը ավելին է քան 6%, իսկ [[Ինքնավնասում|ինքնավնասումներինը ՝]] 30-40%<ref name="BMJ2012">{{cite journal | vauthors = Anderson IM, Haddad PM, Scott J |title=Bipolar disorder|journal=BMJ (Clinical Research Ed.)|date=Dec 27, 2012 |volume=345 |page=e8508 |pmid=23271744 |doi=10.1136/bmj.e8508}}</ref>:Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետ են կապված նաև հոգեկան այնպիսի խանգարումներ, ինչպիսիք են [[Տագնապային խանգարում|տագնապային խանգարումը]] և [[Հոգեակտիվ նյութերի գործածում|հոգեակտիվ նյութերի գործածումը]] <ref name="BMJ2012" />։ Այս հիվանդության պատճառները դեռևս հստակ բացահայտված չեն, սակայն մեծ դեր են խաղում ժառանգական և էկոլոգիական գործոնները<ref name="BMJ20122" /><ref>{{cite journal|last1=Goodwin|first1=Guy M.|year=2012|title=Bipolar disorder|journal=Medicine|volume=40|issue=11|pages=596–598|doi=10.1016/j.mpmed.2012.08.011}}</ref>։ Էկոլոգիական գործոնների մեջ են մտնում [[Բռնություն երեխաների նկատմամբ|մանկության ընթացքում տարած դաժան վերաբերմունքը]], [[Սթրես|երկարատև սթրեսը]]<ref name="BMJ20122" />։ 85% դեպքերում հիվանդության զարգացումը պայմանավորված է գենետիկական գործոնով<ref>{{cite book|title=Charney & Nestler's Neurobiology of Mental Illness|last1=Charney|first1=Alexander|last2=Sklar|first2=Pamela|date=2018|publisher=Oxford University Press|editor1-last=Charney|editor1-first=Dennis|edition=5th|location=New York|page=162|chapter=Genetics of Schizophrenia and Bipolar Disorder|name-list-format=vanc|editor2-last=Nestler|editor2-first=Eric|editor3-last=Sklar|editor3-first=Pamela|editor4-last=Buxbaum|editor4-first=Joseph|chapter-url=https://books.google.ca/books?id=y8M9DwAAQBAJ&lpg=PP1&dq=Charney%20%26%20Nestler's%20Neurobiology%20of%20Mental%20Illness&pg=PA162}}</ref>։ Գոյություն ունի հիվանդության 2 տիպ՝ առաջին և երկրորդ։ Առաջին տիպի դեպքում զարգանում է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագ , որը կարող է ուղեկցվել կամ չուղեկցվել դեպրեսիվ վիճակով։ Երկրորդ տիպի դեպքում դրսևորվում առնվազն մեկ հիպոմանիկալ (բայց ոչ մանիակալ) և մեկ երկարատև դեպրեսիվ դրվագ<ref name="DSM52">{{cite book|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|author=American Psychiatry Association|date=2013|publisher=American Psychiatric Publishing|isbn=978-0-89042-555-8|edition=5th|location=Arlington|pages=123–154}}</ref>։ Եվ նաև գոյություն հիվանդության զարգացման երրորդ տիպը՝<nowiki/>[[Ցիկլոթիմիա|ցիկլոթիմիկ խանգաորւմը]], որի դեպքում ախատանիշները արտահայտվում են նվազ ուժգնությամբ, սակայն տևողությունն ավելի երկար է <ref name="DSM52" /> ։ Կա նաև այլ դասակարգում, որը կապված է դեղամիջոցների օգտագործման կողմնակի էֆեկտների կամ ուղեկցվող այլ հիվանդությունների հետ<ref name="DSM52" />։ Նմանատիպ այլ վիճակներ են են [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը]], [[Շիզոֆրենիա|շիզոֆրենիան]], [[Հոգեակտիվ նյութերի գործածում|հոգեակտիվ նյութերի գործածումը]] և [[Անձնային խանգարում|անձնային խանգարումները]]<ref name="BMJ20122" />։ Բժշկական հետազտությունները ( լաբորատոր, բիոքիմիական, սկրինինգային և այլն) ինֆորմատիվ չեն այս հիվանդության [[Ախտորոշում|ախտորոշման]] համար , բայց կարող են օգտակար լինել ուղեկցողղ այլ խնդիրների լուծման համար<ref name="NIH2016Test2">{{cite web|url=https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml#part_145405|title=Bipolar Disorder|date=April 2016|publisher=National Institutes of Health|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160727230418/http://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml#part_145405|archivedate=July 27, 2016|accessdate=August 13, 2016|author=NIMH|deadurl=no|df=mdy-all}}</ref>։
'''Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում''' (բիպոլյար պսիխոզ, նախկինում հայտնի էր որպես մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզ), հոգեկան խանգարում, բնորոշվում է հոգեհուզական ոլորտի պարբերաբար ընթացող խանգարումներով (մանիակալ, դեպրեսիվ փուլեր), միջփուլային շրջանում ախտանշանների լրիվ դարձելիությամբ<ref name="BMJ2012" /><ref name="DSM5">{{cite book|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|author=American Psychiatry Association|date=2013|publisher=American Psychiatric Publishing|isbn=978-0-89042-555-8|edition=5th|location=Arlington|pages=123–154}}</ref><ref name="FDA4">{{cite web|title=DSM IV Criteria for Manic Episode|url=https://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/00/slides/3590s1c/tsld002.htm|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170731230148/https://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/00/slides/3590s1c/tsld002.htm|archivedate=July 31, 2017|df=mdy-all}}</ref>։ Էական ցուցանիշ է տվյալ դեպքում տրամադրության բարձրացումը՝ էյֆորիան , որը կարող դրսևորվել մանիակալ կամ հիպոմանիկալ դրվագների տեսքով: [[Մանիակային համախտանիշ|Մանիակալ փուլում]] հիվանդները էներգիայով լի են, երջանիկ, անհիմն լավատես կամ դյուրագրգիռ<ref name="BMJ2012" />։ Հաճախ անմիտ որոշումներ են կայացնում՝ չմտածելով հետևանքների մասին: Բացի այդ այս փուլում հիվանդերը քնի կարիք չեն զգում<ref name="DSM5" />։ Դեպրեսիվ փուլին բնորոշ են տրամադրության անկումը, ընկճվածությունը, կյանքի հանդեպ բացասական վերաբերմունք և ցածր տեսողական կոնտակտը<ref name="BMJ2012" />։ Հիվանդը կորցնում է հետաքրքրությունը, ինքնավստահությունը, խանգարվում է քունը։ Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետևանքով ինքնասպանությունների փորձերի թիվը ավելին է քան 6%, իսկ [[Ինքնավնասում|ինքնավնասումներինը՝]] 30-40%<ref name="BMJ2012">{{cite journal | vauthors = Anderson IM, Haddad PM, Scott J |title=Bipolar disorder|journal=BMJ (Clinical Research Ed.)|date=Dec 27, 2012 |volume=345 |page=e8508 |pmid=23271744 |doi=10.1136/bmj.e8508}}</ref>: Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետ են կապված նաև հոգեկան այնպիսի խանգարումներ, ինչպիսիք են [[Տագնապային խանգարում|տագնապային խանգարումը]] և [[Հոգեակտիվ նյութերի գործածում|հոգեակտիվ նյութերի գործածումը]]<ref name="BMJ2012" />։ Այս հիվանդության պատճառները դեռևս հստակ բացահայտված չեն, սակայն մեծ դեր են խաղում ժառանգական և էկոլոգիական գործոնները<ref name="BMJ20122" /><ref>{{cite journal|last1=Goodwin|first1=Guy M.|year=2012|title=Bipolar disorder|journal=Medicine|volume=40|issue=11|pages=596–598|doi=10.1016/j.mpmed.2012.08.011}}</ref>։ Էկոլոգիական գործոնների մեջ են մտնում [[Բռնություն երեխաների նկատմամբ|մանկության ընթացքում տարած դաժան վերաբերմունքը]], [[Սթրես|երկարատև սթրեսը]]<ref name="BMJ20122" />։ 85% դեպքերում հիվանդության զարգացումը պայմանավորված է գենետիկական գործոնով<ref>{{cite book|title=Charney & Nestler's Neurobiology of Mental Illness|last1=Charney|first1=Alexander|last2=Sklar|first2=Pamela|date=2018|publisher=Oxford University Press|editor1-last=Charney|editor1-first=Dennis|edition=5th|location=New York|page=162|chapter=Genetics of Schizophrenia and Bipolar Disorder|name-list-format=vanc|editor2-last=Nestler|editor2-first=Eric|editor3-last=Sklar|editor3-first=Pamela|editor4-last=Buxbaum|editor4-first=Joseph|chapter-url=https://books.google.ca/books?id=y8M9DwAAQBAJ&lpg=PP1&dq=Charney%20%26%20Nestler's%20Neurobiology%20of%20Mental%20Illness&pg=PA162}}</ref>։ Գոյություն ունի հիվանդության 2 տիպ՝ առաջին և երկրորդ։ Առաջին տիպի դեպքում զարգանում է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագ , որը կարող է ուղեկցվել կամ չուղեկցվել դեպրեսիվ վիճակով։ Երկրորդ տիպի դեպքում դրսևորվում առնվազն մեկ հիպոմանիկալ (բայց ոչ մանիակալ) և մեկ երկարատև դեպրեսիվ դրվագ<ref name="DSM52">{{cite book|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|author=American Psychiatry Association|date=2013|publisher=American Psychiatric Publishing|isbn=978-0-89042-555-8|edition=5th|location=Arlington|pages=123–154}}</ref>։ Եվ նաև գոյություն հիվանդության զարգացման երրորդ տիպը՝<nowiki/>[[Ցիկլոթիմիա|ցիկլոթիմիկ խանգաորւմը]], որի դեպքում ախատանիշները արտահայտվում են նվազ ուժգնությամբ, սակայն տևողությունն ավելի երկար է<ref name="DSM52" />։ Կա նաև այլ դասակարգում, որը կապված է դեղամիջոցների օգտագործման կողմնակի էֆեկտների կամ ուղեկցվող այլ հիվանդությունների հետ<ref name="DSM52" />։ Նմանատիպ այլ վիճակներ են են [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը]], [[Շիզոֆրենիա|շիզոֆրենիան]], [[Հոգեակտիվ նյութերի գործածում|հոգեակտիվ նյութերի գործածումը]] և [[Անձնային խանգարում|անձնային խանգարումները]]<ref name="BMJ20122" />։ Բժշկական հետազտությունները ( լաբորատոր, բիոքիմիական, սկրինինգային և այլն) ինֆորմատիվ չեն այս հիվանդության [[Ախտորոշում|ախտորոշման]] համար , բայց կարող են օգտակար լինել ուղեկցողղ այլ խնդիրների լուծման համար<ref name="NIH2016Test2">{{cite web|url=https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml#part_145405|title=Bipolar Disorder|date=April 2016|publisher=National Institutes of Health|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160727230418/http://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml#part_145405|archivedate=July 27, 2016|accessdate=August 13, 2016|author=NIMH|deadurl=no|df=mdy-all}}</ref>։
⚫
Բուժումը սովորաբար ներառում է [[հոգեթերապիա]]՝ զուգորդված նորմոթիմիկների (տրամադրությունը կարգավորող դեղամիջոցներ), [[Հոգեմետ դեղեր|հոգեմետ դեղերի]], [[Հակադեպրեսանտներ|հակադեպրեսանտների]], և այլ դեղամիջողցների հետ<ref name="BMJ20123" />։ Նորմոթիմիկների օրինակներ են լիթիումի աղերը կամ տարատեսակ [[հակակոնվուլսանտներ|հակակոնվուլսանտները]] ( հակացնցումային դեղամիջոցներ)<ref name="BMJ20123" />։ Հիվանդներին, որոնք հրաժարվում են բուժումից անհրաժեշտ է ենթարկել հարկադրական բուժման [[Հոգեբուժարան|հոգեբուժարաններում]], քանի որ նրանք կարող են վնաս հասցնել ոչ միայն իրենց, այլև ուրիշ մարդկանց<ref name="BMJ20123" />։ Առավել բարդ վարքագծային խանգարումների դեպքում, ինչպիսիք են [[Ագիտացիա|ագիտացիան]] կամ կռվարարությունը, խորհուրդ է տրվում նշանակել հակապսիխոտիկ դեղամիջոցներով կամ բենզոդիազեպիններով բուժման կարճատև կուրս<ref name="BMJ20123" />։ Մանիակալ փուլում խորհուրդ է տրվում դադարեցնել [[Հակադեպրեսանտներ|հակադեպրեսանտները]]<ref name="BMJ20123" />։ Եթե հակադեպրեսանտները զուգակցվում են [[Էլեկկտրոկոնվուլսիվ թերապիան|Էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիան]] (ԷԿԹ) , վերջնականապես ուսումնասիրված չէ, բայց կարող է կիրառվել այն հիվանդների դեպքում, որոնց օգուտ չեն տվել այլ բուժման մեթոդները<ref>{{cite journal|date=June 2011|title=Efficacy and safety of electroconvulsive therapy in the treatment of bipolar disorder: a systematic review|journal=The Journal of ECT|volume=27|issue=2|pages=153–64|doi=10.1097/yct.0b013e3181e6332e|pmid=20562714|vauthors=Versiani M, Cheniaux E, Landeira-Fernandez J}}</ref><ref name="BMJ20123" />։ Բուժման դադարեցումը պետք է դանդաղ կատարվի<ref name="BMJ20123" />։ Հիվանդության ընթացքում շատ հիվանդներ ունենում են խնդիրներ աշխատանքային, ֆինանսական, միջանձնային ոլորտներում<ref name="BMJ20123" />։ Կենսակերպի փոփոխության և դեղերի կողմնակի ազդեցությունների պատճառով ԵԱԽ-ով հիվադների սրտանոթային հիվանդությունների, օրինակ՝ [[Պսակային զարկերակային հիվանդություն|սրտի իշեմիկ հիվանդության]], հետևանքով մահացության ցուցանիշը կրկնակի բարձր է հոգեպես առողջ մարդկանց համեմատությամբ<ref name="BMJ20123" />։





⚫
Բուժումը սովորաբար ներառում է [[հոգեթերապիա]]՝ զուգորդված նորմոթիմիկների (տրամադրությունը կարգավորող դեղամիջոցներ), [[Հոգեմետ դեղեր|հոգեմետ դեղերի]], [[Հակադեպրեսանտներ|հակադեպրեսանտների]], և այլ դեղամիջողցների հետ<ref name="BMJ20123" />։ Նորմոթիմիկների օրինակներ են լիթիումի աղերը կամ տարատեսակ [[հակակոնվուլսանտներ|հակակոնվուլսանտները]] ( հակացնցումային դեղամիջոցներ)<ref name="BMJ20123" />։ Հիվանդներին, որոնք հրաժարվում են բուժումից անհրաժեշտ է ենթարկել հարկադրական բուժման [[Հոգեբուժարան|հոգեբուժարաններում]], քանի որ նրանք կարող են վնաս հասցնել ոչ միայն իրենց, այլև ուրիշ մարդկանց<ref name="BMJ20123" />։ Առավել բարդ վարքագծային խանգարումների դեպքում, ինչպիսիք են [[Ագիտացիա|ագիտացիան]] կամ կռվարարությունը, խորհուրդ է տրվում նշանակել հակապսիխոտիկ դեղամիջոցներով կամ բենզոդիազեպիններով բուժման կարճատև կուրս<ref name="BMJ20123" />։ Մանիակալ փուլում խորհուրդ է տրվում դադարեցնել [[Հակադեպրեսանտներ|հակադեպրեսանտները]]<ref name="BMJ20123" />։ Եթե հակադեպրեսանտները զուգակցվում են [[Էլեկկտրոկոնվուլսիվ թերապիան|Էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիան]] (ԷԿԹ) , վերջնականապես ուսումնասիրված չէ, բայց կարող է կիրառվել այն հիվանդների դեպքում, որոնց օգուտ չեն տվել այլ բուժման մեթոդները<ref>{{cite journal|date=June 2011|title=Efficacy and safety of electroconvulsive therapy in the treatment of bipolar disorder: a systematic review|journal=The Journal of ECT|volume=27|issue=2|pages=153–64|doi=10.1097/yct.0b013e3181e6332e|pmid=20562714|vauthors=Versiani M, Cheniaux E, Landeira-Fernandez J}}</ref><ref name="BMJ20123" />։ Բուժման դադարեցումը պետք է դանդաղ կատարվի<ref name="BMJ20123" />։ Հիվանդության ընթացքում շատ հիվանդներ ունենում են խնդիրներ աշխատանքային, ֆինանսական, միջանձնային ոլորտներում<ref name="BMJ20123" />։ Կենսակերպի փոփոխության և դեղերի կողմնակի ազդեցությունների պատճառով ԵԱԽ-ով հիվադների սրտանոթային հիվանդությունների, օրինակ՝ [[Պսակային զարկերակային հիվանդություն|սրտի իշեմիկ հիվանդության]], հետևանքով մահացության ցուցանիշը կրկնակի բարձր է հոգեպես առողջ մարդկանց համեմատությամբ<ref name="BMJ20123" />։
== Նշաններ և ախտանիշներ ==
== Նշաններ և ախտանիշներ ==
Ե՛վ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ փուլերին բնորոշ են տրամադրության խանգարումները, հոգեշարժական ակտիվությունը, ցիռկադային ռիթմի և իմացական (կոգնիտիվ) գործընթացների խանգարումները։ Մանիան կարող է արտահայտվել խանգարման տարբեր դրսևորումներով, սկսած լավազգացությունից ([[էյֆորիա]]) մինչև ընկճվածություն (դիսֆորիա) և դյուրագրգիռություն։ Մանիակալ փուլի հիմնական ախտանիշն է հոգեշարժական ակտիվությունը։ Հիվանդը արտահայտում է անձի գերագնահատման, մեծամոլական մտքեր, մտածողության պրոցեսներն արագանում են, խոսում է անընդհատ, արագ, մի թեմայից անցնում մյուսին<ref>{{cite book|title=Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry|last1=Akiskal|first1=Hagop|date=2017|publisher=Wolters Kluwer|editor1-last=Sadock|editor1-first=Benjamin|edition=10th|location=New York|chapter=13.4 Mood Disorders: Clinical Features|editor2-last=Sadock|editor2-first=Virginia|editor3-last=Ruiz|editor3-first=Pedro name-list-format = vanc}}</ref>։ Մանիան և հիպոմանիան իրարից տարբերվում են տևողությամբ։ Հիպոմանիան տևում է 4 օր շարունակ, իսկ մանիայի արտահայտման համար պահանջվում մոտ մեկ շաբաթ։ Ի տարբերություն մանիայի՝ հիպոմանիան ոչ միշտ է ասոցացվում ֆունկցիոնալ խանգարումների հետ<ref>{{cite journal|date=April 2016|title=Bipolar disorder|journal=Lancet|volume=387|issue=10027|pages=1561–72|doi=10.1016/S0140-6736(15)00241-X|pmid=26388529|vauthors=Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E}}</ref>։ Մանիակալ կամ հիպոմանիակալ փուլից դեպրեսիվ փուլի անցնելու կենսաբանական մեխանիզմները դեռևս հստակ ուսումնասիրված չեն<ref name="Salvadore20102">{{cite journal|date=November 2010|title=The neurobiology of the switch process in bipolar disorder: a review|journal=The Journal of Clinical Psychiatry|volume=71|issue=11|pages=1488–501|doi=10.4088/JCP.09r05259gre|pmc=3000635|pmid=20492846|vauthors=Salvadore G, Quiroz JA, Machado-Vieira R, Henter ID, Manji HK, Zarate CA}}</ref>։<br />
Ե՛վ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ փուլերին բնորոշ են տրամադրության խանգարումները, հոգեշարժական ակտիվությունը, ցիռկադային ռիթմի և իմացական (կոգնիտիվ) գործընթացների խանգարումները։ Մանիան կարող է արտահայտվել խանգարման տարբեր դրսևորումներով, սկսած լավազգացությունից ([[էյֆորիա]]) մինչև ընկճվածություն (դիսֆորիա) և դյուրագրգիռություն։ Մանիակալ փուլի հիմնական ախտանիշն է հոգեշարժական ակտիվությունը։ Հիվանդը արտահայտում է անձի գերագնահատման, մեծամոլական մտքեր, մտածողության պրոցեսներն արագանում են, խոսում է անընդհատ, արագ, մի թեմայից անցնում մյուսին<ref>{{cite book|title=Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry|last1=Akiskal|first1=Hagop|date=2017|publisher=Wolters Kluwer|editor1-last=Sadock|editor1-first=Benjamin|edition=10th|location=New York|chapter=13.4 Mood Disorders: Clinical Features|editor2-last=Sadock|editor2-first=Virginia|editor3-last=Ruiz|editor3-first=Pedro name-list-format = vanc}}</ref>։ Մանիան և հիպոմանիան իրարից տարբերվում են տևողությամբ։ Հիպոմանիան տևում է 4 օր շարունակ, իսկ մանիայի արտահայտման համար պահանջվում մոտ մեկ շաբաթ։ Ի տարբերություն մանիայի՝ հիպոմանիան ոչ միշտ է ասոցացվում ֆունկցիոնալ խանգարումների հետ<ref>{{cite journal|date=April 2016|title=Bipolar disorder|journal=Lancet|volume=387|issue=10027|pages=1561–72|doi=10.1016/S0140-6736(15)00241-X|pmid=26388529|vauthors=Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E}}</ref>։ Մանիակալ կամ հիպոմանիակալ փուլից դեպրեսիվ փուլի անցնելու կենսաբանական մեխանիզմները դեռևս հստակ ուսումնասիրված չեն<ref name="Salvadore20102">{{cite journal|date=November 2010|title=The neurobiology of the switch process in bipolar disorder: a review|journal=The Journal of Clinical Psychiatry|volume=71|issue=11|pages=1488–501|doi=10.4088/JCP.09r05259gre|pmc=3000635|pmid=20492846|vauthors=Salvadore G, Quiroz JA, Machado-Vieira R, Henter ID, Manji HK, Zarate CA}}</ref>։
=== Մանիակալ դրվագներ ===
=== Մանիակալ դրվագներ ===
Մանիակալ փուլը տևում է առնվազն մեկ շաբաթ։ Այս փուլը բնորոշվում է տրամադրության բարձրացմամբ, լավազգացությամբ (էյֆորիա), արտասովոր թարմության, առույգության և ուժեղ լինելու զգացումով, հիվանդները դյուրագրգիռ են, տառապում են անքնությամբ, նպատակաուղղված գործողություններ են կատարաում<ref name="Tarr20112">{{cite journal|date=November 2011|title=Comparative efficacy and acceptability of mood stabilizer and second generation antipsychotic monotherapy for acute mania—a systematic review and meta-analysis|journal=J Affect Disord|volume=134|issue=1–3|pages=14–9|doi=10.1016/j.jad.2010.11.009|pmid=21145595|vauthors=Tarr GP, Glue P, Herbison P}}</ref><ref name="Beentjes20122">{{cite journal|date=October 2012|title=Caregiver burden in bipolar hypomania and mania: a systematic review|journal=Perspect Psychiatr Care|volume=48|issue=4|pages=187–97|doi=10.1111/j.1744-6163.2012.00328.x|pmid=23005586|vauthors=Beentjes TA, Goossens PJ, Poslawsky IE}}</ref><ref name="Barnett20092">{{cite journal|date=November 2009|title=The genetics of bipolar disorder|journal=Neuroscience|volume=164|issue=1|pages=331–43|doi=10.1016/j.neuroscience.2009.03.080|pmc=3637882|pmid=19358880|vauthors=Barnett JH, Smoller JW}}</ref>։ Ողջ շրջապատը հիվանդն ընկալում է վառ գույներով։ Շփման մեջ է մտնում բոլորի հետ, հաշվի չի առնում ուրիշների տրամադրությունը և ամեն ինչ անում է իր ցանկությամբ։ Մտածողության պրոցեսներն արագանում են. հիվանդը խոսում է անընդհատ, արագ, մի թեմայից անցնում մյուսին (թեմատիկ շեղում, մտքերի թռիչք)։ Շատ խոսելուց ձայնը խռպոտում է։ Արտահայտում է անձի գերագնահատման, մեծամոլական մտքեր։ Խոսակցական գրգռվածությունն ուղեկցվում է ժեստերով, միմիկայի շարժումներով։ Ուշադրությունը խիստ լարված է, անկայուն, հակումները (հատկապես սննդի և սեռական) ուժեղացած են։ Մեծահասակների մոտ մանիակալ վիճակի կլինիկական պատկերը կարող է փոխվել՝ հաճախ ուղեկցվելով զայրույթով, չարությամբ, բծախնդրությամբ (զայրույթի մանիա)։ Այսպիսի պահվածքը վատթարացնում է մարդու գործունեությունը թե՛ աշխատանքային , թե՛ հասարակական ոլորտներում։ Բուժման բացակայության դեպքում մանիակալ դրվագը տևում է 3-ից 6 ամիս<ref>{{cite journal|author=Titmarsh S|date=May–June 2013|title=Characteristics and duration of mania: implications for continuation treatment|journal=Progress in Neurology and Psychiatry|volume=17|issue=3|pages=26–7|doi=10.1002/pnp.283}}</ref>։
Մանիակալ փուլը տևում է առնվազն մեկ շաբաթ։ Այս փուլը բնորոշվում է տրամադրության բարձրացմամբ, լավազգացությամբ (էյֆորիա), արտասովոր թարմության, առույգության և ուժեղ լինելու զգացումով, հիվանդները դյուրագրգիռ են, տառապում են անքնությամբ, նպատակաուղղված գործողություններ են կատարաում<ref name="Tarr20112">{{cite journal|date=November 2011|title=Comparative efficacy and acceptability of mood stabilizer and second generation antipsychotic monotherapy for acute mania—a systematic review and meta-analysis|journal=J Affect Disord|volume=134|issue=1–3|pages=14–9|doi=10.1016/j.jad.2010.11.009|pmid=21145595|vauthors=Tarr GP, Glue P, Herbison P}}</ref><ref name="Beentjes20122">{{cite journal|date=October 2012|title=Caregiver burden in bipolar hypomania and mania: a systematic review|journal=Perspect Psychiatr Care|volume=48|issue=4|pages=187–97|doi=10.1111/j.1744-6163.2012.00328.x|pmid=23005586|vauthors=Beentjes TA, Goossens PJ, Poslawsky IE}}</ref><ref name="Barnett20092">{{cite journal|date=November 2009|title=The genetics of bipolar disorder|journal=Neuroscience|volume=164|issue=1|pages=331–43|doi=10.1016/j.neuroscience.2009.03.080|pmc=3637882|pmid=19358880|vauthors=Barnett JH, Smoller JW}}</ref>։ Ողջ շրջապատը հիվանդն ընկալում է վառ գույներով։ Շփման մեջ է մտնում բոլորի հետ, հաշվի չի առնում ուրիշների տրամադրությունը և ամեն ինչ անում է իր ցանկությամբ։ Մտածողության պրոցեսներն արագանում են. հիվանդը խոսում է անընդհատ, արագ, մի թեմայից անցնում մյուսին (թեմատիկ շեղում, մտքերի թռիչք)։ Շատ խոսելուց ձայնը խռպոտում է։ Արտահայտում է անձի գերագնահատման, մեծամոլական մտքեր։ Խոսակցական գրգռվածությունն ուղեկցվում է ժեստերով, միմիկայի շարժումներով։ Ուշադրությունը խիստ լարված է, անկայուն, հակումները (հատկապես սննդի և սեռական) ուժեղացած են։ Մեծահասակների մոտ մանիակալ վիճակի կլինիկական պատկերը կարող է փոխվել՝ հաճախ ուղեկցվելով զայրույթով, չարությամբ, բծախնդրությամբ (զայրույթի մանիա)։ Այսպիսի պահվածքը վատթարացնում է մարդու գործունեությունը թե՛ աշխատանքային , թե՛ հասարակական ոլորտներում։ Բուժման բացակայության դեպքում մանիակալ դրվագը տևում է 3-ից 6 ամիս<ref>{{cite journal|author=Titmarsh S|date=May–June 2013|title=Characteristics and duration of mania: implications for continuation treatment|journal=Progress in Neurology and Psychiatry|volume=17|issue=3|pages=26–7|doi=10.1002/pnp.283}}</ref>։


Մանիակալ փուլում հոգեշարժական գրգռվածությունը երբեմն կարող է հասնել մինչև քաոսային ապարգելակման։ Սակայն, ի տարբերություն կատատոնիկ, հեբեֆրենիկ դելիրիումային և գրգռվածության այլ տիպերի, մանիակալ գրգռվածությանը բնորոշ է որոշակի նպատակաուղղվածություն<ref>{{Cite web|url=https://www.doctors.am/diseases/erkbever-afektiv-khangarum|title=Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում|website=www.doctors.am|language=hy|accessdate=2019-04-24}}</ref>։
Մանիակալ փուլում հոգեշարժական գրգռվածությունը երբեմն կարող է հասնել մինչև քաոսային ապարգելակման։ Սակայն, ի տարբերություն կատատոնիկ, հեբեֆրենիկ դելիրիումային և գրգռվածության այլ տիպերի, մանիակալ գրգռվածությանը բնորոշ է որոշակի նպատակաուղղվածություն<ref>{{Cite web|url=https://www.doctors.am/diseases/erkbever-afektiv-khangarum|title=Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում|website=www.doctors.am|language=hy|accessdate=2019-04-24}}</ref>։
<nowiki/>[[File:'Melancholy passing into mania' Wellcome L0022595 (cropped).jpg|thumb|1858 թ․, լիտոգրաֆիա, որը կոչվում է «Մելանխոլիան անցնում է մանիայի [[File:A woman diagnosed as suffering from hilarious mania. Colour Wellcome L0026687.jpg|thumb|right|1892 թ․, լիտոգրաֆիա,որի վրա պատկերված է «Զավեշտալի մանիա» ախտորոշմամբ կին։]]» ]]
<nowiki/>[[File:'Melancholy passing into mania' Wellcome L0022595 (cropped).jpg|thumb|1858 թ․, լիտոգրաֆիա, որը կոչվում է «Մելանխոլիան անցնում է մանիայի» [[File:A woman diagnosed as suffering from hilarious mania. Colour Wellcome L0026687.jpg|thumb|right|1892 թ․, լիտոգրաֆիա,որի վրա պատկերված է «Զավեշտալի մանիա» ախտորոշմամբ կին։]]]]


Մանիակալ հիվանդների մեջ կան անձինք, որոնք նախկինում օգտագործել են թմրամիջոցներ կամ զբաղվել են ինքնաբուժությամբ<ref name="Post20132">{{cite journal|date=March 2013|title=Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation|journal=Br J Psychiatry|volume=202|issue=3|pages=172–6|doi=10.1192/bjp.bp.112.116855|pmc=4340700|pmid=23457180|vauthors=Post RM, Kalivas P|df=mdy-all}}</ref>։ Ծայրահեղ դեպքում՝ ծաղկման շրջանում, հիվանդները կարող են [[Պսիխոզ|պսիխոզի]] մեջ ընկնել, այսինքն՝ կտրվեն իրական աշխարհից, նրանց գործողությունները կախված են իրենց տրամադրությունից<ref name="Beentjes20122" />։ Նրանք կարող են դառնալ անկառավարելի, կարծում են,որ իրենք ընտրյալ են, ունեն հատուկ առաքելոիթյուն այս աշխարհում<ref name="Knowles20112">{{cite journal|date=June 2011|title=Grandiose delusions: a review and theoretical integration of cognitive and affective perspectives|journal=Clin Psychol Rev|volume=31|issue=4|pages=684–96|doi=10.1016/j.cpr.2011.02.009|pmid=21482326|vauthors=Knowles R, McCarthy-Jones S, Rowse G}}</ref>։ Այս ամենը բերում է նրան, որ հիվանդները դրսևորում են անցանկալի պահվածք, ինչի արդյունքում նրանց ստիպողաբար հոսպիտալացնման են եթարկում<ref name="Tarr20112" /><ref name="Beentjes20122" />։ Ախտանիշների արտահայտվածությունը որոշվում է հատուկ սանդղակներով, օրինակ Յանգի մանիայի գնահատման սանդղակը, սակայն այս մեթոդի հուսալիությունը դեռևս վերջնականապես ապացուցված չէ<ref>{{cite journal|author=Furukawa TA|year=2010|title=Assessment of mood: Guides for clinicians|journal=Journal of Psychosomatic Research|volume=68|issue=6|pages=581–589|doi=10.1016/j.jpsychores.2009.05.003|pmid=20488276}}</ref>։
Մանիակալ հիվանդների մեջ կան անձինք, որոնք նախկինում օգտագործել են թմրամիջոցներ կամ զբաղվել են ինքնաբուժությամբ<ref name="Post20132">{{cite journal|date=March 2013|title=Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation|journal=Br J Psychiatry|volume=202|issue=3|pages=172–6|doi=10.1192/bjp.bp.112.116855|pmc=4340700|pmid=23457180|vauthors=Post RM, Kalivas P|df=mdy-all}}</ref>։ Ծայրահեղ դեպքում՝ ծաղկման շրջանում, հիվանդները կարող են [[Պսիխոզ|պսիխոզի]] մեջ ընկնել, այսինքն՝ կտրվեն իրական աշխարհից, նրանց գործողությունները կախված են իրենց տրամադրությունից<ref name="Beentjes20122" />։ Նրանք կարող են դառնալ անկառավարելի, կարծում են,որ իրենք ընտրյալ են, ունեն հատուկ առաքելոիթյուն այս աշխարհում<ref name="Knowles20112">{{cite journal|date=June 2011|title=Grandiose delusions: a review and theoretical integration of cognitive and affective perspectives|journal=Clin Psychol Rev|volume=31|issue=4|pages=684–96|doi=10.1016/j.cpr.2011.02.009|pmid=21482326|vauthors=Knowles R, McCarthy-Jones S, Rowse G}}</ref>։ Այս ամենը բերում է նրան, որ հիվանդները դրսևորում են անցանկալի պահվածք, ինչի արդյունքում նրանց ստիպողաբար հոսպիտալացնման են եթարկում<ref name="Tarr20112" /><ref name="Beentjes20122" />։ Ախտանիշների արտահայտվածությունը որոշվում է հատուկ սանդղակներով, օրինակ Յանգի մանիայի գնահատման սանդղակը, սակայն այս մեթոդի հուսալիությունը դեռևս վերջնականապես ապացուցված չէ<ref>{{cite journal|author=Furukawa TA|year=2010|title=Assessment of mood: Guides for clinicians|journal=Journal of Psychosomatic Research|volume=68|issue=6|pages=581–589|doi=10.1016/j.jpsychores.2009.05.003|pmid=20488276}}</ref>։


Ե՛վ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ փուլերը հաճախ սկսվում են քնի խանգարումներով<ref name="McKenna20122">{{cite journal|date=November 2012|title=Overlapping prefrontal systems involved in cognitive and emotional processing in euthymic bipolar disorder and following sleep deprivation: a review of functional neuroimaging studies|journal=Clin Psychol Rev|volume=32|issue=7|pages=650–63|doi=10.1016/j.cpr.2012.07.003|pmc=3922056|pmid=22926687|vauthors=McKenna BS, Eyler LT}}</ref>։ Այնպիսի ախտանիշներ ինչպիսիք են տրամադրության , ախորժակի խանգարումները, հոգեշարժական ոլորտի փոփոխությունները , ինչպես նաև անհանգստության ուժեղացումը կարող են ի հայը գալ մանաիակալ փուլի զարգացումից 3 շաբաթ առաջ<ref name="Mansell20082">{{cite journal|date=March 2008|title=The ascent into mania: a review of psychological processes associated with the development of manic symptoms|journal=Clinical Psychology Review|volume=28|issue=3|pages=494–520|doi=10.1016/j.cpr.2007.07.010|pmid=17825463|vauthors=Mansell W, Pedley R}}</ref>։
Ե՛վ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ փուլերը հաճախ սկսվում են քնի խանգարումներով<ref name="McKenna20122">{{cite journal|date=November 2012|title=Overlapping prefrontal systems involved in cognitive and emotional processing in euthymic bipolar disorder and following sleep deprivation: a review of functional neuroimaging studies|journal=Clin Psychol Rev|volume=32|issue=7|pages=650–63|doi=10.1016/j.cpr.2012.07.003|pmc=3922056|pmid=22926687|vauthors=McKenna BS, Eyler LT}}</ref>։ Այնպիսի ախտանիշներ ինչպիսիք են տրամադրության, ախորժակի խանգարումները, հոգեշարժական ոլորտի փոփոխությունները, ինչպես նաև անհանգստության ուժեղացումը կարող են ի հայը գալ մանաիակալ փուլի զարգացումից 3 շաբաթ առաջ<ref name="Mansell20082">{{cite journal|date=March 2008|title=The ascent into mania: a review of psychological processes associated with the development of manic symptoms|journal=Clinical Psychology Review|volume=28|issue=3|pages=494–520|doi=10.1016/j.cpr.2007.07.010|pmid=17825463|vauthors=Mansell W, Pedley R}}</ref>։


=== Հիպոմանիակալ դրվագներ ===
=== Հիպոմանիակալ դրվագներ ===
[[File:'Melancholy' by W. Bagg Wellcome L0022594.jpg|thumb|left|Հ․ՈՒ․ Դայմոնդ ՝ «Մելանխոլիա»]]
[[File:'Melancholy' by W. Bagg Wellcome L0022594.jpg|thumb|left|Հ․ՈՒ․ Դայմոնդ ՝ «Մելանխոլիա»]]
[[Հիպոմանիա|Հիպոմանիան]] մանիայի ավելի թեթև տեսակն է, բնորոշվում է ավելի կարճ տևողությամբ՝ 4 օր, չափանիշները նույնն են, ինչ մանիայի դեպքում<ref name="Beentjes20122" />, սակայն ի տարբերություն վերջինի՝ չի առաջացնում անձի նշանակալի փոփոխություններ, որոնք կխանգարեն աշխատանքային կամ հասարակական բնագավառներում։ Հիվանդները չունեն տեսիլքներ կամ [[Ցնորք|ցնորքներ]], հոսպիատալացման կարիք չկա<ref name="Barnett20092" />։ Հիվանդի ֆունկցիոնալություն կարող է մեծանալ հիպոմանիայի ընթացքում, ենթադրվում է , որ սա օրգանիզմի պաշտպանական մեխանիզմն է՝ ի պատասխան դեպրեսիայի։ Հիպոմանիան հազվադեպ է վերափոխվում մանիայի<ref name="Bowins20132">{{cite journal|author=Bowins B|year=2007|title=Cognitive regulatory control therapies|journal=Am J Psychother|volume=67|issue=3|pages=215–36|doi=10.1176/appi.psychotherapy.2013.67.3.215|pmid=24236353}}</ref>։ Որոշ հիվանդներ ծավալում են ստեղծագործական գործունեություն<ref name="pmid209364382">{{cite journal|date=December 2010|title=The link between bipolar disorders and creativity: evidence from personality and temperament studies.|journal=Current Psychiatry Reports|volume=12|issue=6|pages=522–30|doi=10.1007/s11920-010-0159-x|pmid=20936438|vauthors=Srivastava S, Ketter TA}}</ref><ref name="Beentjes20122" />, մինչդեռ ուրիշները ավելի դյուրագրգիռ և վատատես են դառնում։
[[Հիպոմանիա|Հիպոմանիան]] մանիայի ավելի թեթև տեսակն է, բնորոշվում է ավելի կարճ տևողությամբ՝ 4 օր, չափանիշները նույնն են, ինչ մանիայի դեպքում<ref name="Beentjes20122" />, սակայն ի տարբերություն վերջինի՝ չի առաջացնում անձի նշանակալի փոփոխություններ, որոնք կխանգարեն աշխատանքային կամ հասարակական բնագավառներում։ Հիվանդները չունեն տեսիլքներ կամ [[Ցնորք|ցնորքներ]], հոսպիատալացման կարիք չկա<ref name="Barnett20092" />։ Հիվանդի ֆունկցիոնալություն կարող է մեծանալ հիպոմանիայի ընթացքում, ենթադրվում է , որ սա օրգանիզմի պաշտպանական մեխանիզմն է՝ ի պատասխան դեպրեսիայի։ Հիպոմանիան հազվադեպ է վերափոխվում մանիայի<ref name="Bowins20132">{{cite journal|author=Bowins B|year=2007|title=Cognitive regulatory control therapies|journal=Am J Psychother|volume=67|issue=3|pages=215–36|doi=10.1176/appi.psychotherapy.2013.67.3.215|pmid=24236353}}</ref>։ Որոշ հիվանդներ ծավալում են ստեղծագործական գործունեություն<ref name="pmid209364382">{{cite journal|date=December 2010|title=The link between bipolar disorders and creativity: evidence from personality and temperament studies.|journal=Current Psychiatry Reports|volume=12|issue=6|pages=522–30|doi=10.1007/s11920-010-0159-x|pmid=20936438|vauthors=Srivastava S, Ketter TA}}</ref><ref name="Beentjes20122" />, մինչդեռ ուրիշները ավելի դյուրագրգիռ և վատատես են դառնում։


Հիվանդների մի մասը լավ է զգում այս դրվագների ընթացքւոմ , մյուս մասն էլ գանգատվում է [[Սթրես|սթրեսից]]<ref name="Beentjes20122" />։ Երկբևեռ աֆեկտիվխանգարումներով մարդիկ, ովքեր ունեցել են հիպոմանիայի դրվագներ , հակված են մոռանալու իրենց կատարած արարքների մասին։ Նույնիսկ եթե հարազատները և ընկերները նկատում են տրամադության կամ վարքագծի փոփոխություններ, հիվանդները ամեն ինչ հերքում են <ref>{{cite web|url=http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|title=Bipolar Disorder: NIH Publication No. 95-3679|date=September 1995|publisher=U.S. National Institutes of Health|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080429204140/http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|archivedate=April 29, 2008}}</ref>։ Եթե «հիպոմանիակալ իրադարձությունը» չի ուղեկցվում դեպրեսիվ դրվագներով, ապա այն չի համարվում խնդրահարույց, բայց միայն այն դեպքում, երբ տրամադրության փոփոխությունները անկառավարելի և անկայուն չեն<ref name="Bowins2013">{{cite journal | author = Bowins B | title = Cognitive regulatory control therapies | journal = Am J Psychother | volume = 67 | issue = 3 | pages = 215–36 | year = 2007 | pmid = 24236353 | doi = 10.1176/appi.psychotherapy.2013.67.3.215 }}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ հիվանդության տևողությունը մի քանի շաբաթից մինչև մի քանի ամիս է<ref>{{cite web|url=http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|title=Bipolar II Disorder Symptoms and Signs|publisher=Web M.D.|accessdate=December 6, 2010|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101209213147/http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|archivedate=December 9, 2010|df=mdy-all}}</ref> ։<br />
Հիվանդների մի մասը լավ է զգում այս դրվագների ընթացքւոմ , մյուս մասն էլ գանգատվում է [[Սթրես|սթրեսից]]<ref name="Beentjes20122" />։ Երկբևեռ աֆեկտիվխանգարումներով մարդիկ, ովքեր ունեցել են հիպոմանիայի դրվագներ , հակված են մոռանալու իրենց կատարած արարքների մասին։ Նույնիսկ եթե հարազատները և ընկերները նկատում են տրամադության կամ վարքագծի փոփոխություններ, հիվանդները ամեն ինչ հերքում են<ref>{{cite web|url=http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|title=Bipolar Disorder: NIH Publication No. 95-3679|date=September 1995|publisher=U.S. National Institutes of Health|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080429204140/http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|archivedate=April 29, 2008}}</ref>։ Եթե «հիպոմանիակալ իրադարձությունը» չի ուղեկցվում դեպրեսիվ դրվագներով, ապա այն չի համարվում խնդրահարույց, բայց միայն այն դեպքում, երբ տրամադրության փոփոխությունները անկառավարելի և անկայուն չեն<ref name="Bowins2013">{{cite journal | author = Bowins B | title = Cognitive regulatory control therapies | journal = Am J Psychother | volume = 67 | issue = 3 | pages = 215–36 | year = 2007 | pmid = 24236353 | doi = 10.1176/appi.psychotherapy.2013.67.3.215 }}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ հիվանդության տևողությունը մի քանի շաբաթից մինչև մի քանի ամիս է<ref>{{cite web|url=http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|title=Bipolar II Disorder Symptoms and Signs|publisher=Web M.D.|accessdate=December 6, 2010|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101209213147/http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|archivedate=December 9, 2010|df=mdy-all}}</ref>։


=== ԴԵպրեսիվ դրվագներ ===
=== ԴԵպրեսիվ դրվագներ ===
Տող 86. Տող 87.
* սուիցիդալ մտքեր և այլն<ref name="Muneer2013">{{cite journal|author=Muneer A|date=June 2013|title=Treatment of the depressive phase of bipolar affective disorder: a review|journal=J Pak Med Assoc|volume=63|issue=6|pages=763–9|pmid=23901682}}</ref>
* սուիցիդալ մտքեր և այլն<ref name="Muneer2013">{{cite journal|author=Muneer A|date=June 2013|title=Treatment of the depressive phase of bipolar affective disorder: a review|journal=J Pak Med Assoc|volume=63|issue=6|pages=763–9|pmid=23901682}}</ref>


Դեպրեսիվ փուլին բնորոշ է նաև շարժողական արգելակումը, որն արտահայտվում է թեթև կաշկանդվածությունից (սուբստուպոր) մինչև լրիվ արգելակում (դեպրեսիվ ստուպոր)։ Այս դեպքում, կատատոնիկ ստուպորին հակառակ, բացակայում է ակտիվ նեգատիվիզմը, մոմանման ճկունությունը, դեմքն արտահայտում է թախիծ, վիշտ, այն ամիմիկ չէ։ Երկբևեռ պսիխոզի ինչպես մանիակալ, այնպես էլ դեպրեսիվ փուլերում առկա են սոմատո-վեգետատիվ մի շարք խանգարումներ՝ քաշի անկում, բերանի չորացում, զարկերակային ճնշման տատանումներ, կարմիր կայուն դերմոգրաֆիզմ, ինչպես նաև Վ. Պ. Պրոտոպոպովի երրորդությունը՝ երակազարկի արագացում, բբերի լայնացում և փորկապություն։ Երկբևեռ պսիխոզի խառը ձևերի ժամանակ մանիակալ և դեպրեսիվ ախտանշանները միահյուսվում են՝ արտահայտվելով հետևյալ ձևերով։ Զայրացած մանիա՝ շարժողական և ինտելեկտուալ ակտիվությունը զուգակցվում են դյուրագրգռությամբ, բծախնդրությամբ, դժգոհությամբ ու չարությամբ։ Մանիակալ ստուպոր՝ տրամադրության բարձրացումն ընթանում է ոչ թե շարժողական գրգռվածությամբ, այլ՝ արգելակմամբ։ Գրգռված դեպրեսիայի դեպքում դեպրեսիվ վիճակներին բնորոշ շարժողական արգելակման փոխարինվում տեղ է գտնում տագնապով ու լարվածությամբ ուղեկցվող շարժողական գրգռվածությամբ։ Երկբևեռ պսիխոզի ատիպիկ ձևերին են պատկանում ցիկլոթիմիան և քողարկված դեպրեսիան։<ref>{{Cite web|url=https://www.doctors.am/diseases/erkbever-afektiv-khangarum|title=Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում|website=www.doctors.am|language=hy|accessdate=2019-04-24}}</ref>
Դեպրեսիվ փուլին բնորոշ է նաև շարժողական արգելակումը, որն արտահայտվում է թեթև կաշկանդվածությունից (սուբստուպոր) մինչև լրիվ արգելակում (դեպրեսիվ ստուպոր)։ Այս դեպքում, կատատոնիկ ստուպորին հակառակ, բացակայում է ակտիվ նեգատիվիզմը, մոմանման ճկունությունը, դեմքն արտահայտում է թախիծ, վիշտ, այն ամիմիկ չէ։ Երկբևեռ պսիխոզի ինչպես մանիակալ, այնպես էլ դեպրեսիվ փուլերում առկա են սոմատո-վեգետատիվ մի շարք խանգարումներ՝ քաշի անկում, բերանի չորացում, զարկերակային ճնշման տատանումներ, կարմիր կայուն դերմոգրաֆիզմ, ինչպես նաև Վ. Պ. Պրոտոպոպովի երրորդությունը՝ երակազարկի արագացում, բբերի լայնացում և փորկապություն։ Երկբևեռ պսիխոզի խառը ձևերի ժամանակ մանիակալ և դեպրեսիվ ախտանշանները միահյուսվում են՝ արտահայտվելով հետևյալ ձևերով։ Զայրացած մանիա՝ շարժողական և ինտելեկտուալ ակտիվությունը զուգակցվում են դյուրագրգռությամբ, բծախնդրությամբ, դժգոհությամբ ու չարությամբ։ Մանիակալ ստուպոր՝ տրամադրության բարձրացումն ընթանում է ոչ թե շարժողական գրգռվածությամբ, այլ՝ արգելակմամբ։ Գրգռված դեպրեսիայի դեպքում դեպրեսիվ վիճակներին բնորոշ շարժողական արգելակման փոխարինվում տեղ է գտնում տագնապով ու լարվածությամբ ուղեկցվող շարժողական գրգռվածությամբ։ Երկբևեռ պսիխոզի ատիպիկ ձևերին են պատկանում ցիկլոթիմիան և քողարկված դեպրեսիան<ref>{{Cite web|url=https://www.doctors.am/diseases/erkbever-afektiv-khangarum|title=Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում|website=www.doctors.am|language=hy|accessdate=2019-04-24}}</ref>։


Ծանր դեպքերում հիվանդի մոտ կարող են զարգանալ պսիխոզի նշաններ։ Այս վիճակը հայտնի է ինչպես պսիխոտիկ նշաններով ուղեկցվող ծանր բիպոլյար խանգարում։ Այս սիմպտոմներին գումարվում են նաև [[Տեսիլք (կրոն)|տեսիլքները]] և [[Ցնորքներ|ցնորքները]]։ Դեպրեսիվ դրվագը տևում է նվազագույնը 2 շաբաթ, և բուժման բացակայության դեպքում կարող է ինքնասպանությունների պատճառ հանդիսանալ<ref>{{cite book|title=APA Practice Guidelines for the Treatment of Psychiatric Disorders: Comprehensive Guidelines and Guideline Watches |volume=1 |year=2006 |doi=10.1176/appi.books.9780890423363.50051|chapter=Practice Guideline for the Treatment of Patients With Bipolar Disorder Second Edition|isbn=978-0-89042-336-3 |author1=American Psychiatric Association}}</ref>։
Ծանր դեպքերում հիվանդի մոտ կարող են զարգանալ պսիխոզի նշաններ։ Այս վիճակը հայտնի է ինչպես պսիխոտիկ նշաններով ուղեկցվող ծանր բիպոլյար խանգարում։ Այս սիմպտոմներին գումարվում են նաև [[Տեսիլք (կրոն)|տեսիլքները]] և [[Ցնորքներ|ցնորքները]]։ Դեպրեսիվ դրվագը տևում է նվազագույնը 2 շաբաթ, և բուժման բացակայության դեպքում կարող է [[Ինքնասպանություն|ինքնասպանությունների]] պատճառ հանդիսանալ<ref>{{cite book|title=APA Practice Guidelines for the Treatment of Psychiatric Disorders: Comprehensive Guidelines and Guideline Watches |volume=1 |year=2006 |doi=10.1176/appi.books.9780890423363.50051|chapter=Practice Guideline for the Treatment of Patients With Bipolar Disorder Second Edition|isbn=978-0-89042-336-3 |author1=American Psychiatric Association}}</ref>։


Ինչքան ավելի վաղ արտահայտվեն նախանաշանները, այնքան հավանականությունը մեծ է որ առաջին փուլը կլինի դեպրեսիվ<ref name="Bowden">{{cite journal | author = Bowden CL | title = Strategies to reduce misdiagnosis of bipolar depression | journal = Psychiatr Serv | volume = 52 | issue = 1 | pages = 51–5 |date=January 2001 | pmid = 11141528 | doi = 10.1176/appi.ps.52.1.51 }}</ref>։ Հաճախ այս հիվանդությունը ախտորոշվում է որպես [[Մեծ դեպրեսիվ խանգարում|մեծ դեպրեսիվ խանգարում]], և սխալ ախտորոշման պատճառով հիվանդներին սխալմամբ նշանակում են հակադեպրեսանտներ<ref name="Muzina2007">{{cite journal |vauthors=Muzina DJ, Kemp DE, McIntyre RS | title = Differentiating bipolar disorders from major depressive disorders: treatment implications | journal = Ann Clin Psychiatry | volume = 19 | issue = 4 | pages = 305–12 | date = October–December 2007 | pmid = 18058287 | doi = 10.1080/10401230701653591 }}</ref>։
Ինչքան ավելի վաղ արտահայտվեն նախանաշանները, այնքան հավանականությունը մեծ է որ առաջին փուլը կլինի դեպրեսիվ<ref name="Bowden">{{cite journal | author = Bowden CL | title = Strategies to reduce misdiagnosis of bipolar depression | journal = Psychiatr Serv | volume = 52 | issue = 1 | pages = 51–5 |date=January 2001 | pmid = 11141528 | doi = 10.1176/appi.ps.52.1.51 }}</ref>։ Հաճախ այս հիվանդությունը ախտորոշվում է որպես [[Մեծ դեպրեսիվ խանգարում|մեծ դեպրեսիվ խանգարում]], և սխալ ախտորոշման պատճառով հիվանդներին սխալմամբ նշանակում են հակադեպրեսանտներ<ref name="Muzina2007">{{cite journal |vauthors=Muzina DJ, Kemp DE, McIntyre RS | title = Differentiating bipolar disorders from major depressive disorders: treatment implications | journal = Ann Clin Psychiatry | volume = 19 | issue = 4 | pages = 305–12 | date = October–December 2007 | pmid = 18058287 | doi = 10.1080/10401230701653591 }}</ref>։
Տող 115. Տող 116.
=== Ժառանգականություն ===
=== Ժառանգականություն ===


Գենետիակական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շատ [[Քրոմոսոմ|քրոմոսամային]] հատվածներ և [[Գեն-թեկնածու|գեն-թեկնածուներ]] զգայուն են բիպոլյար խանգարման զարգացման հանդեպ, ընդ որում յուրաքանչյուր գեն արտահայտվում է մեղմ կամ միջին ազդեցությամբ<ref name="Kerner2014" />: Ընդհանուր հասարակության հետ համեմատած երկբևեռ աֆեկտիվ խանագրման ի հայտ գալու ռիսկը տաս անգամ ավելի բարձր է առաջին աստիճանի ազգականների մոտ<ref name="Barnett2009" />:Եվ նմանապես խորը [[Դեպրեսիա|դեպրեսիայի]] առաջացման ռիսկը երեք անգամ ավելի բարձր է մոտ ազգականների մոտ:
Գենետիակական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շատ [[Քրոմոսոմ|քրոմոսամային]] հատվածներ և [[Գեն-թեկնածու|գեն-թեկնածուներ]] զգայուն են բիպոլյար խանգարման զարգացման հանդեպ, ընդ որում յուրաքանչյուր գեն արտահայտվում է մեղմ կամ միջին ազդեցությամբ<ref name="Kerner2014" />: Ընդհանուր հասարակության հետ համեմատած երկբևեռ աֆեկտիվ խանագրման ի հայտ գալու ռիսկը տաս անգամ ավելի բարձր է առաջին աստիճանի ազգականների մոտ<ref name="Barnett2009" />: Եվ նմանապես խորը [[Դեպրեսիա|դեպրեսիայի]] առաջացման ռիսկը երեք անգամ ավելի բարձր է մոտ ազգականների մոտ:


Այն փաստը որ մանիայի զարգացմանգործում մեծ դեր ունի գենետիկական գործոնը հաստատվել է 1969թ․-ին<ref>{{cite journal|date=April 1969|title=Family history studies: V. The genetics of mania|journal=The American Journal of Psychiatry|volume=125|issue=10|pages=1358–69|doi=10.1176/ajp.125.10.1358|pmid=5304735|vauthors=Reich T, Clayton PJ, Winokur G}}</ref>։ Գեների շղթայակցման վերաբերյալ հետազությունների արդյունքները շատ հակասական էին<ref name="Barnett20093">{{cite journal|date=November 2009|title=The genetics of bipolar disorder|journal=Neuroscience|volume=164|issue=1|pages=331–43|doi=10.1016/j.neuroscience.2009.03.080|pmc=3637882|pmid=19358880|vauthors=Barnett JH, Smoller JW}}</ref>։ Լայնածավալ հետազոտություններից նույնիսկ GWAS-ի (genome-wide association study) շնորհիվ չստացվեց հայտնաբերել որևէ լոկուս որը, որը պատասխանատու է երկբևեռ խանգարման զարգացման համար<ref name="Craddock20132" />։ ''BDNF-ի(''ուղեղի նեյրոտրոպ գործոն'')'', ''DRD4-ի(''դոֆամինային D4 ընկալիչ'')'' , ''DAO-ի(D-''ամինաթթուների օքսիդազա'')'', և ''TPH1'' -ի(տրիպտոֆան հիդրոքսիլազա) պոլիմորֆիզմները ասոցացվում են երկբևեռ աֆեկտիվխանգարման հետ, սկզբնական շրջանում մետա-վերլուծություններում զգալի արդյունքներ են արձանագրվել, սակայն հետագա թեստավորումները ձախողվել են<ref>{{cite journal|date=July 2012|title=Meta-analysis of genetic association studies on bipolar disorder|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|volume=159B|issue=5|pages=508–18|doi=10.1002/ajmg.b.32057|pmc=3582382|pmid=22573399|vauthors=Seifuddin F, Mahon PB, Judy J, Pirooznia M, Jancic D, Taylor J, Goes FS, Potash JB, Zandi PP}}</ref>։ Մյուս կողմից ''TPH2-ի (''տրիպտոֆան հիդրոքսիլազա 2'')'' մեջ երկու պոլիմորֆիզմների առկայությունը հաստատել է երկբևեռ խանգարման հետ կապի առկայությունը<ref>{{cite journal|date=March 2016|title=TPH2 gene polymorphisms and bipolar disorder: A meta-analysis|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|volume=171B|issue=2|pages=145–52|doi=10.1002/ajmg.b.32381|pmid=26365518|vauthors=Gao J, Jia M, Qiao D, Qiu H, Sokolove J, Zhang J, Pan Z}}</ref>։
Այն փաստը որ մանիայի զարգացմանգործում մեծ դեր ունի գենետիկական գործոնը հաստատվել է 1969թ․-ին<ref>{{cite journal|date=April 1969|title=Family history studies: V. The genetics of mania|journal=The American Journal of Psychiatry|volume=125|issue=10|pages=1358–69|doi=10.1176/ajp.125.10.1358|pmid=5304735|vauthors=Reich T, Clayton PJ, Winokur G}}</ref>։ Գեների շղթայակցման վերաբերյալ հետազությունների արդյունքները շատ հակասական էին<ref name="Barnett20093">{{cite journal|date=November 2009|title=The genetics of bipolar disorder|journal=Neuroscience|volume=164|issue=1|pages=331–43|doi=10.1016/j.neuroscience.2009.03.080|pmc=3637882|pmid=19358880|vauthors=Barnett JH, Smoller JW}}</ref>։ Լայնածավալ հետազոտություններից նույնիսկ GWAS-ի (genome-wide association study) շնորհիվ չստացվեց հայտնաբերել որևէ լոկուս որը, որը պատասխանատու է երկբևեռ խանգարման զարգացման համար<ref name="Craddock20132" />։ ''BDNF-ի(''ուղեղի նեյրոտրոպ գործոն'')'', ''DRD4-ի(''դոֆամինային D4 ընկալիչ'')'' , ''DAO-ի(D-''ամինաթթուների օքսիդազա'')'', և ''TPH1'' -ի(տրիպտոֆան հիդրոքսիլազա) պոլիմորֆիզմները ասոցացվում են երկբևեռ աֆեկտիվխանգարման հետ, սկզբնական շրջանում մետա-վերլուծություններում զգալի արդյունքներ են արձանագրվել, սակայն հետագա թեստավորումները ձախողվել են<ref>{{cite journal|date=July 2012|title=Meta-analysis of genetic association studies on bipolar disorder|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|volume=159B|issue=5|pages=508–18|doi=10.1002/ajmg.b.32057|pmc=3582382|pmid=22573399|vauthors=Seifuddin F, Mahon PB, Judy J, Pirooznia M, Jancic D, Taylor J, Goes FS, Potash JB, Zandi PP}}</ref>։ Մյուս կողմից ''TPH2-ի (''տրիպտոֆան հիդրոքսիլազա 2'')'' մեջ երկու պոլիմորֆիզմների առկայությունը հաստատել է երկբևեռ խանգարման հետ կապի առկայությունը<ref>{{cite journal|date=March 2016|title=TPH2 gene polymorphisms and bipolar disorder: A meta-analysis|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|volume=171B|issue=2|pages=145–52|doi=10.1002/ajmg.b.32381|pmid=26365518|vauthors=Gao J, Jia M, Qiao D, Qiu H, Sokolove J, Zhang J, Pan Z}}</ref>։
Տող 130. Տող 131.


== Մեխանիզմ ==
== Մեխանիզմ ==
''<nowiki/>''
''Լրացուցիչ տեղեկություն ` [[Երկբևեռ խանգարման կենսաբանություն]]<nowiki/>ը''


=== Հոգեբանական ===
=== Հոգեբանական ===
[[File:GFPneuron.png|alt=microscopic image of a neuron|thumb|Brain imaging studies have revealed differences in the volume of various brain regions between patients with bipolar disorder and healthy control subjects]]Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հիմքում կարող են ընկած լինել ուղեղի այս կամ այն օղակներում կառուցվածքային կամ գործառարական անկանոնությունները: ՄՌՏ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մեծ կիսագնդերի կեղևի գոտկաձև գալարի առաջային հատվածի, ճակատա-կղզյակային բլթի, վենտրալ ենթաճակատային հատվածներում և [[Պատնեշ|պատնեշում]](claustrum) առկա է ծավալի փոքրացում: Ծավալային փոփոխություւներ առկա են նաև [[Կողմնային փորոքներ|կողմնային փորոքներում]], [[Դժգույն կորիզ|դժգույն կորիզում]] (globus pallidus) , [[Նշաձև մարմին|նշաձև մարմնում]] (amygdala), ինչպես նաև խորանիստ սպիտակ նյութի գերակտիվություն<ref>{{cite journal | vauthors = Bora E, Fornito A, Yücel M, Pantelis C | title = Voxelwise meta-analysis of gray matter abnormalities in bipolar disorder | journal = Biological Psychiatry | volume = 67 | issue = 11 | pages = 1097–105 | date = June 2010 | pmid = 20303066 | doi = 10.1016/j.biopsych.2010.01.020 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Kempton MJ, Geddes JR, Ettinger U, Williams SC, Grasby PM | title = Meta-analysis, database, and meta-regression of 98 structural imaging studies in bipolar disorder | journal = Archives of General Psychiatry | volume = 65 | issue = 9 | pages = 1017–32 | date = September 2008 | pmid = 18762588 | pmc = | doi = 10.1001/archpsyc.65.9.1017 }}</ref><ref name="pmid19721106">{{cite journal | vauthors = Arnone D, Cavanagh J, Gerber D, Lawrie SM, Ebmeier KP, McIntosh AM | title = Magnetic resonance imaging studies in bipolar disorder and schizophrenia: meta-analysis | journal = The British Journal of Psychiatry | volume = 195 | issue = 3 | pages = 194–201 | date = September 2009 | pmid = 19721106 | pmc = | doi = 10.1192/bjp.bp.108.059717 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Selvaraj S, Arnone D, Job D, Stanfield A, Farrow TF, Nugent AC, Scherk H, Gruber O, Chen X, Sachdev PS, Dickstein DP, Malhi GS, Ha TH, Ha K, Phillips ML, McIntosh AM | title = Grey matter differences in bipolar disorder: a meta-analysis of voxel-based morphometry studies | journal = Bipolar Disorders | volume = 14 | issue = 2 | pages = 135–45 | date = March 2012 | pmid = 22420589 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2012.01000.x }}</ref>: Ֆունկցիոնալ [[ՄՌՏ]] հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ մոդուլյացիայի անկանոնությունները պրեֆրոնտալ կեղևում և [[Լիմբիական համակարգ|լիմբիական համակարգում]] կարող են առաջ բերել էմոցիոնալ և վարքագծային ախտանիշներ<ref>{{cite journal | vauthors = Strakowski SM, Adler CM, Almeida J, Altshuler LL, Blumberg HP, Chang KD, DelBello MP, Frangou S, McIntosh A, Phillips ML, Sussman JE, Townsend JD | title = The functional neuroanatomy of bipolar disorder: a consensus model | journal = Bipolar Disorders | volume = 14 | issue = 4 | pages = 313–25 | date = June 2012 | pmid = 22631617 | pmc = 3874804 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2012.01022.x }}</ref>: Մանիայի բուժման նպատակով կիրառվող Ֆարմոկոլոգիական միջամտոuթյունները առաջացնում են վենտրալ պրեֆրոնտալ կեղևի ակտիվության (ՎՊՖԿ) աՃ, սակայն նորմալիզացնում է այն վերահսկվող խմբի անդամների մոտ: Այս փաստը ապացուցում է, որ ՎՊՖԿ -ի թերակտիվությունը հուսալի ցուցանիշ է հանդիսանում վարագծային կարգավիճակի գնահատման համար: Մյուս կողմից `նախնական բուժման արդյունքում նշաձև մարմնում գերակտիվության աճը պակասեցնում է հետագա բուժման արդյունավետությունը<ref>{{cite journal | vauthors = Pavuluri M | title = Brain biomarkers of treatment for multi-domain dysfunction: pharmacological FMRI studies in pediatric mania | journal = Neuropsychopharmacology | volume = 40 | issue = 1 | pages = 249–51 | date = January 2015 | pmid = 25482178 | pmc = 4262909 | doi = 10.1038/npp.2014.229 }}</ref>:
[[File:GFPneuron.png|alt=microscopic image of a neuron|thumb|Brain imaging studies have revealed differences in the volume of various brain regions between patients with bipolar disorder and healthy control subjects]]Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հիմքում կարող են ընկած լինել ուղեղի այս կամ այն օղակներում կառուցվածքային կամ գործառարական անկանոնությունները: ՄՌՏ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մեծ կիսագնդերի կեղևի գոտկաձև գալարի առաջային հատվածի, ճակատա-կղզյակային բլթի, վենտրալ ենթաճակատային հատվածներում և [[Պատնեշ|պատնեշում]] (claustrum) առկա է ծավալի փոքրացում: Ծավալային փոփոխություւներ առկա են նաև [[Կողմնային փորոքներ|կողմնային փորոքներում]], [[Դժգույն կորիզ|դժգույն կորիզում]] (globus pallidus), [[Նշաձև մարմին|նշաձև մարմնում]] (amygdala), ինչպես նաև խորանիստ սպիտակ նյութի գերակտիվություն<ref>{{cite journal | vauthors = Bora E, Fornito A, Yücel M, Pantelis C | title = Voxelwise meta-analysis of gray matter abnormalities in bipolar disorder | journal = Biological Psychiatry | volume = 67 | issue = 11 | pages = 1097–105 | date = June 2010 | pmid = 20303066 | doi = 10.1016/j.biopsych.2010.01.020 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Kempton MJ, Geddes JR, Ettinger U, Williams SC, Grasby PM | title = Meta-analysis, database, and meta-regression of 98 structural imaging studies in bipolar disorder | journal = Archives of General Psychiatry | volume = 65 | issue = 9 | pages = 1017–32 | date = September 2008 | pmid = 18762588 | pmc = | doi = 10.1001/archpsyc.65.9.1017 }}</ref><ref name="pmid19721106">{{cite journal | vauthors = Arnone D, Cavanagh J, Gerber D, Lawrie SM, Ebmeier KP, McIntosh AM | title = Magnetic resonance imaging studies in bipolar disorder and schizophrenia: meta-analysis | journal = The British Journal of Psychiatry | volume = 195 | issue = 3 | pages = 194–201 | date = September 2009 | pmid = 19721106 | pmc = | doi = 10.1192/bjp.bp.108.059717 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Selvaraj S, Arnone D, Job D, Stanfield A, Farrow TF, Nugent AC, Scherk H, Gruber O, Chen X, Sachdev PS, Dickstein DP, Malhi GS, Ha TH, Ha K, Phillips ML, McIntosh AM | title = Grey matter differences in bipolar disorder: a meta-analysis of voxel-based morphometry studies | journal = Bipolar Disorders | volume = 14 | issue = 2 | pages = 135–45 | date = March 2012 | pmid = 22420589 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2012.01000.x }}</ref>: Ֆունկցիոնալ [[ՄՌՏ]] հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ մոդուլյացիայի անկանոնությունները պրեֆրոնտալ կեղևում և [[Լիմբիական համակարգ|լիմբիական համակարգում]] կարող են առաջ բերել էմոցիոնալ և վարքագծային ախտանիշներ<ref>{{cite journal | vauthors = Strakowski SM, Adler CM, Almeida J, Altshuler LL, Blumberg HP, Chang KD, DelBello MP, Frangou S, McIntosh A, Phillips ML, Sussman JE, Townsend JD | title = The functional neuroanatomy of bipolar disorder: a consensus model | journal = Bipolar Disorders | volume = 14 | issue = 4 | pages = 313–25 | date = June 2012 | pmid = 22631617 | pmc = 3874804 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2012.01022.x }}</ref>: Մանիայի բուժման նպատակով կիրառվող Ֆարմոկոլոգիական միջամտոuթյունները առաջացնում են վենտրալ պրեֆրոնտալ կեղևի ակտիվության (ՎՊՖԿ) աՃ, սակայն նորմալիզացնում է այն վերահսկվող խմբի անդամների մոտ: Այս փաստը ապացուցում է, որ ՎՊՖԿ -ի թերակտիվությունը հուսալի ցուցանիշ է հանդիսանում վարագծային կարգավիճակի գնահատման համար: Մյուս կողմից `նախնական բուժման արդյունքում նշաձև մարմնում գերակտիվության աճը պակասեցնում է հետագա բուժման արդյունավետությունը<ref>{{cite journal | vauthors = Pavuluri M | title = Brain biomarkers of treatment for multi-domain dysfunction: pharmacological FMRI studies in pediatric mania | journal = Neuropsychopharmacology | volume = 40 | issue = 1 | pages = 249–51 | date = January 2015 | pmid = 25482178 | pmc = 4262909 | doi = 10.1038/npp.2014.229 }}</ref>:


Մանիակալ և դեպրեսիվ դրվագները ,որպես կանոն, բնորոշվում են ՎՊՖԿ վենտրալ և դորզալ հատվածների թերգործառույթով: Ուշադրության կենտրոնացման և հանգստի ժամանակ, մանիան ասոցացվում է օրբիտոֆրոնտալ կեղևի ակտիվության նվազման հետ, մինչդեռ դեպրեսիան կապում են ընդհանուր նյութափոխանակության հանգստի վիճակում լինելու հետ։ [[Տրավմա|Տրավմաների]] պատճառով առաջացած [[Աֆեկտիվ խանգարում|աֆեկտիվ խանգարումների]] արդյունքում, հասկանալի է դառնում որ մանիան և դեպրեսիան կապված է ՎՊՖԿ-ի խանգարումների հետ, ընդ որում դեպրեսիան կապված է ձախ հատվածի թերգործառույթի հետ, իսկ մանիան` աջի: ՎՊՖԿ-ի անկանոն ակտիվությունը և նշաձև մարմնի գերակտիվությունը հայտնաբերվել են [[Էութիմիա|էութիմիայի]] ժամանակ ինչպես երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ, այնպես էլ նրանց առողջ հարազատների մոտ, ինչը նշանակում է, որ սրանք հատկանշական են այս հիվանդույան համար<ref>{{cite book | first1=Husseini K. | last1 = Manji | first2 = Carlos A. | last2 = Zarate | name-list-format = vanc |title=Behavioral neurobiology of bipolar disorder and its treatment|date=2011|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=9783642157561|pages=231–240}}</ref>:
Մանիակալ և դեպրեսիվ դրվագները, որպես կանոն, բնորոշվում են ՎՊՖԿ վենտրալ և դորզալ հատվածների թերգործառույթով: Ուշադրության կենտրոնացման և հանգստի ժամանակ, մանիան ասոցացվում է օրբիտոֆրոնտալ կեղևի ակտիվության նվազման հետ, մինչդեռ դեպրեսիան կապում են ընդհանուր նյութափոխանակության հանգստի վիճակում լինելու հետ։ [[Տրավմա|Տրավմաների]] պատճառով առաջացած [[Աֆեկտիվ խանգարում|աֆեկտիվ խանգարումների]] արդյունքում, հասկանալի է դառնում որ մանիան և դեպրեսիան կապված է ՎՊՖԿ-ի խանգարումների հետ, ընդ որում դեպրեսիան կապված է ձախ հատվածի թերգործառույթի հետ, իսկ մանիան` աջի: ՎՊՖԿ-ի անկանոն ակտիվությունը և նշաձև մարմնի գերակտիվությունը հայտնաբերվել են [[Էութիմիա|էութիմիայի]] ժամանակ ինչպես երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ, այնպես էլ նրանց առողջ հարազատների մոտ, ինչը նշանակում է, որ սրանք հատկանշական են այս հիվանդույան համար<ref>{{cite book | first1=Husseini K. | last1 = Manji | first2 = Carlos A. | last2 = Zarate | name-list-format = vanc |title=Behavioral neurobiology of bipolar disorder and its treatment|date=2011|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=9783642157561|pages=231–240}}</ref>:


⚫
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ, որոնք նաև տառապում են էութիմիայով, նկատվում է [[Լինգվալ գալար|լինգվալ գալարի]](հայտնի է նաև ինչպես ծոծրակաքունքային միջային գալար) ակտիվության նվազում, մինրդեռ մանիակալ կողմնորոշմամբ մարդկանց մոտ ակտիվության նվազում առկա է [[Ճակատային բիլթ|ճակատային բլթի]] առաջային հատվածում, իսկ դեպրեսիվ հիվանդների մոտ նման փոփոխոիթյուններ չկան<ref>{{cite journal | vauthors = Chen CH, Suckling J, Lennox BR, Ooi C, Bullmore ET | title = A quantitative meta-analysis of fMRI studies in bipolar disorder | journal = Bipolar Disorders | volume = 13 | issue = 1 | pages = 1–15 | date = February 2011 | pmid = 21320248 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2011.00893.x }}</ref>: Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ նկատվում է ձախ կիսագնդեի վենտրալ լիմբիկ համակարգի ակտիվության աճ և աջ կիսագնդի կեղևային ստրուկտուրաների(սրանք կապված են ճանաչողական գործընթացների հետ) ակտիվության նվազում<ref>{{cite journal | vauthors = Houenou J, Frommberger J, Carde S, Glasbrenner M, Diener C, Leboyer M, Wessa M | title = Neuroimaging-based markers of bipolar disorder: evidence from two meta-analyses | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 132 | issue = 3 | pages = 344–55 | date = August 2011 | pmid = 21470688 | doi = 10.1016/j.jad.2011.03.016 }}</ref>։




⚫
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ, որոնք նաև տառապում են էութիմիայով, նկատվում է [[Լինգվալ գալար|լինգվալ գալարի]](հայտնի է նաև ինչպես ծոծրակաքունքային միջային գալար) ակտիվության նվազում, մինրդեռ մանիակալ կողմնորոշմամբ մարդկանց մոտ ակտիվության նվազում առկա է [[Ճակատային բիլթ|ճակատային բլթի]] առաջային հատվածում, իսկ դեպրեսիվ հիվանդների մոտ նման փոփոխոիթյուններ չկան<ref>{{cite journal | vauthors = Chen CH, Suckling J, Lennox BR, Ooi C, Bullmore ET | title = A quantitative meta-analysis of fMRI studies in bipolar disorder | journal = Bipolar Disorders | volume = 13 | issue = 1 | pages = 1–15 | date = February 2011 | pmid = 21320248 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2011.00893.x }}</ref>: Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ նկատվում է ձախ կիսագնդեի վենտրալ լիմբիկ համակարգի ակտիվության աճ և աջ կիսագնդի կեղևային ստրուկտուրաների(սրանք կապված են ճանաչողական գործընթացների հետ) ակտիվության նվազում:<ref>{{cite journal | vauthors = Houenou J, Frommberger J, Carde S, Glasbrenner M, Diener C, Leboyer M, Wessa M | title = Neuroimaging-based markers of bipolar disorder: evidence from two meta-analyses | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 132 | issue = 3 | pages = 344–55 | date = August 2011 | pmid = 21470688 | doi = 10.1016/j.jad.2011.03.016 }}</ref>


Երկբևեռ խանգարման նկարագրվող մոդելներից մեկից երևում է , որ ճակատա-ստրիար օղակներից բաղկացած «<nowiki/>[[Պարգևատրման օղակ|պարգևատրման օղակների»]] գերակտիվությունը առաջ է բերում մանիա, իսկ հիպոակտիվությունը` դեպրեսիա:<ref>{{cite journal | vauthors = Nusslock R, Young CB, Damme KS | title = Elevated reward-related neural activation as a unique biological marker of bipolar disorder: assessment and treatment implications | journal = Behaviour Research and Therapy | volume = 62 | pages = 74–87 | date = November 2014 | pmid = 25241675 | doi = 10.1016/j.brat.2014.08.011 }}</ref>
Երկբևեռ խանգարման նկարագրվող մոդելներից մեկից երևում է, որ ճակատա-ստրիար օղակներից բաղկացած «<nowiki/>[[Պարգևատրման օղակ|պարգևատրման օղակների»]] գերակտիվությունը առաջ է բերում մանիա, իսկ հիպոակտիվությունը` դեպրեսիա<ref>{{cite journal | vauthors = Nusslock R, Young CB, Damme KS | title = Elevated reward-related neural activation as a unique biological marker of bipolar disorder: assessment and treatment implications | journal = Behaviour Research and Therapy | volume = 62 | pages = 74–87 | date = November 2014 | pmid = 25241675 | doi = 10.1016/j.brat.2014.08.011 }}</ref>։




Տող 157. Տող 158.


Թե՛մանիակալ, և թե՛ դեպրեսիվ փուլերում սերոտոնինի մետաբոլիտ 5-հիդրոքսիինդոլացետիկ թթվի քաանակը գլխուղեղ-ողնուղեային հեղուկում իջած է : Դոֆամինի ագոնիստների մանիայի խթանման պատճառով մանիակալ կարգավիճակում հաստատվել է դոֆամիներգիկ ակտիվության նշանակաթյունը: α2 ադրենընկալիչների զգայունությունը իջեցումը , locus ceruleus-ում բջիջների ընդհանուր քանակի աճը վկայում է մանիակալ փուլում նորադրեներգիկ ակտիվության մասին: ԳԱԿԹ-ի քանակի նվազումը առկա է թե՛ մանաիակալ, և թե՛ դեպրոսիվ փուլում<ref>{{cite journal | vauthors = Kapczinski F, Frey BN, Zannatto V | title = [Physiopathology of bipolar disorders: what have changed in the last 10 years?] | journal = Revista Brasileira de Psiquiatria | volume = 26 Suppl 3 | pages = 17–21 | date = October 2004 | pmid = 15597134 | doi = 10.1590/S1516-44462004000700005 }}</ref>: Տեսություններից մեկում ասվում է , որ մոնոամիննների մակարդակի փոփոխություններ չեն նկատվել,մինչդեռ նորէպինեֆրինի մակարդակը նորմայից բարձր էր<ref>{{cite journal | vauthors = Berns GS, Nemeroff CB | title = The neurobiology of bipolar disorder | journal = American Journal of Medical Genetics. Part C, Seminars in Medical Genetics | volume = 123C | issue = 1 | pages = 76–84 | date = November 2003 | pmid = 14601039 | doi = 10.1002/ajmg.c.20016 | citeseerx = 10.1.1.1033.7393 }}</ref>: [[Թիրոզին|Թիրոզինի]] պաշարների սպառումը հանգեցնում է մանիայով հիվանդնեի մոտ մետամորֆինի քանակի նվազում: Հետազատություններից մեկը ցույց է տվել, որ [[VMAt2]]-ի պրոտեին կապելու ունակությունը ևս իջած է երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ<ref>{{cite journal | vauthors = Manji HK, Quiroz JA, Payne JL, Singh J, Lopes BP, Viegas JS, Zarate CA | title = The underlying neurobiology of bipolar disorder | journal = World Psychiatry | volume = 2 | issue = 3 | pages = 136–46 | date = October 2003 | pmid = 16946919 | pmc = 1525098 }}</ref>:
Թե՛մանիակալ, և թե՛ դեպրեսիվ փուլերում սերոտոնինի մետաբոլիտ 5-հիդրոքսիինդոլացետիկ թթվի քաանակը գլխուղեղ-ողնուղեային հեղուկում իջած է : Դոֆամինի ագոնիստների մանիայի խթանման պատճառով մանիակալ կարգավիճակում հաստատվել է դոֆամիներգիկ ակտիվության նշանակաթյունը: α2 ադրենընկալիչների զգայունությունը իջեցումը , locus ceruleus-ում բջիջների ընդհանուր քանակի աճը վկայում է մանիակալ փուլում նորադրեներգիկ ակտիվության մասին: ԳԱԿԹ-ի քանակի նվազումը առկա է թե՛ մանաիակալ, և թե՛ դեպրոսիվ փուլում<ref>{{cite journal | vauthors = Kapczinski F, Frey BN, Zannatto V | title = [Physiopathology of bipolar disorders: what have changed in the last 10 years?] | journal = Revista Brasileira de Psiquiatria | volume = 26 Suppl 3 | pages = 17–21 | date = October 2004 | pmid = 15597134 | doi = 10.1590/S1516-44462004000700005 }}</ref>: Տեսություններից մեկում ասվում է , որ մոնոամիննների մակարդակի փոփոխություններ չեն նկատվել,մինչդեռ նորէպինեֆրինի մակարդակը նորմայից բարձր էր<ref>{{cite journal | vauthors = Berns GS, Nemeroff CB | title = The neurobiology of bipolar disorder | journal = American Journal of Medical Genetics. Part C, Seminars in Medical Genetics | volume = 123C | issue = 1 | pages = 76–84 | date = November 2003 | pmid = 14601039 | doi = 10.1002/ajmg.c.20016 | citeseerx = 10.1.1.1033.7393 }}</ref>: [[Թիրոզին|Թիրոզինի]] պաշարների սպառումը հանգեցնում է մանիայով հիվանդնեի մոտ մետամորֆինի քանակի նվազում: Հետազատություններից մեկը ցույց է տվել, որ [[VMAt2]]-ի պրոտեին կապելու ունակությունը ևս իջած է երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ<ref>{{cite journal | vauthors = Manji HK, Quiroz JA, Payne JL, Singh J, Lopes BP, Viegas JS, Zarate CA | title = The underlying neurobiology of bipolar disorder | journal = World Psychiatry | volume = 2 | issue = 3 | pages = 136–46 | date = October 2003 | pmid = 16946919 | pmc = 1525098 }}</ref>:

<br />


== Ախտորոշում ==
== Ախտորոշում ==
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը սովորաբար ախտորոշվում է պատանեկան կամ երիտասարդ տարիքում<ref name="Price2012">{{cite journal | vauthors = Price AL, Marzani-Nissen GR | title = Bipolar disorders: a review | journal = American Family Physician | volume = 85 | issue = 5 | pages = 483–93 | date = March 2012 | pmid = 22534227 | url = http://www.aafp.org/afp/2012/0301/p483.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20140324014832/http://www.aafp.org/afp/2012/0301/p483.html | df = mdy-all | deadurl = no | archive-date = March 24, 2014 }}</ref><ref name="DSM5" />: Հիվանդությոնը սկզբում դժվար է տարբերակել ունիպոլյար խանգարումից քանի որ 2 ֆազաների միջև ախտադադարը կարող է տևել 5-10 տարի<ref name="Phillips2013">{{cite journal | vauthors = Phillips ML, Kupfer DJ | title = Bipolar disorder diagnosis: challenges and future directions | journal = Lancet | volume = 381 | issue = 9878 | pages = 1663–71 | date = May 2013 | pmid = 23663952 | pmc = 5858935 | doi = 10.1016/S0140-6736(13)60989-7 }}</ref>: Ախտորոշման մեջ հաշվի են առնվում որոշակի գործոններ, ինչպիսիք են հիվանդի անհատական ախտանիշները, վարքագծի և տրամադրության փոփոխությունները, որոնք նշում են ընտանիքի անդամները, ընկերները և աշխատակիցները, և իհարկե հենց հետազոտող բժշկի կողմից նշվող սիմպտոմատիկան: Առավել հստակ ցուցանիշ է դեռահասի մոր կողմից նկատված փոփոխությունները:<ref name="Youngstrom2015">{{cite journal|last1=Youngstrom|first1=Eric Arden|last2=Genzlinger|first2=Jacquelynne E|last3=Egerton|first3=Gregory A.|last4=Van Meter|first4=Anna R.|title=Multivariate Meta-Analysis of the Discriminative Validity of Caregiver, Youth, and Teacher Rating Scales for Pediatric Bipolar Disorder: Mother Knows Best About Mania|journal=Archives of Scientific Psychology|volume=3|issue=1|pages=112–137|url=http://psycnet.apa.org/journals/arc/3/1/112.html|access-date=7 December 2016|doi=10.1037/arc0000024|year=2015}}</ref> Վիճակի գնահատումը սովորաար անց է կացվում ամբուլատոր պայմաններում: Ախտորոշման համար լայնորեն կիրաառվում են APA-ի (American Psychiatric Association), DSM-5–ի (''Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders'', Fifth Edition ) WHO ICD-10-ի( World Health Organization '''International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems'', 10th Edition ) կողմից առաջարկվող մեթոդները: ICD-10-ը առավել շատ կիրառվում է ԱՄՆից դուրս, մինչդեռ ԱՄՆ-ում օգտագործվում է DSM-ի չափանիշները, քանզի դրանք ավելի լիարժեք են <ref>{{cite book | last1 = Perugi | first1 = G. | last2 = Ghaemi | first2 = S. N. | last3 = Akiskal | first3 = H. | title = Bipolar Psychopharmacotherapy | pages = 193–234 | year = 2006 | pmid = | pmc = | doi = 10.1002/0470017953.ch11 | chapter = Diagnostic and Clinical Management Approaches to Bipolar Depression, Bipolar II and Their Comorbidities | isbn = 978-0-470-01795-1 | journal=Caring for the Patient}}</ref>: Բացի այդ օգտագործվում են նաև KSADS (Kiddie Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia), SCID (Structured Clinical Interview for DSM-IV) մեթոդները:
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը սովորաբար ախտորոշվում է պատանեկան կամ երիտասարդ տարիքում<ref name="Price2012">{{cite journal | vauthors = Price AL, Marzani-Nissen GR | title = Bipolar disorders: a review | journal = American Family Physician | volume = 85 | issue = 5 | pages = 483–93 | date = March 2012 | pmid = 22534227 | url = http://www.aafp.org/afp/2012/0301/p483.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20140324014832/http://www.aafp.org/afp/2012/0301/p483.html | df = mdy-all | deadurl = no | archive-date = March 24, 2014 }}</ref><ref name="DSM5" />: Հիվանդությոնը սկզբում դժվար է տարբերակել ունիպոլյար խանգարումից քանի որ 2 ֆազաների միջև ախտադադարը կարող է տևել 5-10 տարի<ref name="Phillips2013">{{cite journal | vauthors = Phillips ML, Kupfer DJ | title = Bipolar disorder diagnosis: challenges and future directions | journal = Lancet | volume = 381 | issue = 9878 | pages = 1663–71 | date = May 2013 | pmid = 23663952 | pmc = 5858935 | doi = 10.1016/S0140-6736(13)60989-7 }}</ref>: Ախտորոշման մեջ հաշվի են առնվում որոշակի գործոններ, ինչպիսիք են հիվանդի անհատական ախտանիշները, վարքագծի և տրամադրության փոփոխությունները, որոնք նշում են ընտանիքի անդամները, ընկերները և աշխատակիցները, և իհարկե հենց հետազոտող բժշկի կողմից նշվող սիմպտոմատիկան: Առավել հստակ ցուցանիշ է դեռահասի մոր կողմից նկատված փոփոխությունները:<ref name="Youngstrom2015">{{cite journal|last1=Youngstrom|first1=Eric Arden|last2=Genzlinger|first2=Jacquelynne E|last3=Egerton|first3=Gregory A.|last4=Van Meter|first4=Anna R.|title=Multivariate Meta-Analysis of the Discriminative Validity of Caregiver, Youth, and Teacher Rating Scales for Pediatric Bipolar Disorder: Mother Knows Best About Mania|journal=Archives of Scientific Psychology|volume=3|issue=1|pages=112–137|url=http://psycnet.apa.org/journals/arc/3/1/112.html|access-date=7 December 2016|doi=10.1037/arc0000024|year=2015}}</ref> Վիճակի գնահատումը սովորաար անց է կացվում ամբուլատոր պայմաններում: Ախտորոշման համար լայնորեն կիրաառվում են APA-ի (American Psychiatric Association), DSM-5–ի (''Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders'', Fifth Edition ) WHO ICD-10-ի( World Health Organization '''International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems'', 10th Edition ) կողմից առաջարկվող մեթոդները: ICD-10-ը առավել շատ կիրառվում է ԱՄՆից դուրս, մինչդեռ ԱՄՆ-ում օգտագործվում է DSM-ի չափանիշները, քանզի դրանք ավելի լիարժեք են <ref>{{cite book | last1 = Perugi | first1 = G. | last2 = Ghaemi | first2 = S. N. | last3 = Akiskal | first3 = H. | title = Bipolar Psychopharmacotherapy | pages = 193–234 | year = 2006 | pmid = | pmc = | doi = 10.1002/0470017953.ch11 | chapter = Diagnostic and Clinical Management Approaches to Bipolar Depression, Bipolar II and Their Comorbidities | isbn = 978-0-470-01795-1 | journal=Caring for the Patient}}</ref>: Բացի այդ օգտագործվում են նաև KSADS (Kiddie Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia), SCID (Structured Clinical Interview for DSM-IV) մեթոդները:


Գոյություն ունեն գնահատման մի քանի սանդղակներ<ref name="Carvalho2015">{{cite journal|displayauthors=etal|date=February 2015|title=Screening for bipolar spectrum disorders: A comprehensive meta-analysis of accuracy studies|url=http://www.repositorio.ufc.br/handle/riufc/23654|journal=Journal of Affective Disorders|volume=172|pages=337–46|doi=10.1016/j.jad.2014.10.024|pmid=25451435|vauthors=Carvalho AF, Takwoingi Y, Sales PM, Soczynska JK, Köhler CA, Freitas TH, Quevedo J, Hyphantis TN, McIntyre RS, Vieta E}}</ref>: Դրանք են երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ախտորոշիչ սանդղակը, տրամադրության խանգարումների հարցաշարը,General Behavior Inventory Hypomania Checklist<ref name="pmid19122534">{{cite journal | vauthors = Picardi A | title = Rating scales in bipolar disorder | journal = Current Opinion in Psychiatry | volume = 22 | issue = 1 | pages = 42–9 | date = January 2009 | pmid = 19122534 | pmc = | doi = 10.1097/YCO.0b013e328315a4d2 }}</ref>
Գոյություն ունեն գնահատման մի քանի սանդղակներ<ref name="Carvalho2015">{{cite journal|displayauthors=etal|date=February 2015|title=Screening for bipolar spectrum disorders: A comprehensive meta-analysis of accuracy studies|url=http://www.repositorio.ufc.br/handle/riufc/23654|journal=Journal of Affective Disorders|volume=172|pages=337–46|doi=10.1016/j.jad.2014.10.024|pmid=25451435|vauthors=Carvalho AF, Takwoingi Y, Sales PM, Soczynska JK, Köhler CA, Freitas TH, Quevedo J, Hyphantis TN, McIntyre RS, Vieta E}}</ref>: Դրանք են երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ախտորոշիչ սանդղակը, տրամադրության խանգարումների հարցաշարը,General Behavior Inventory Hypomania Checklist<ref name="pmid19122534">{{cite journal | vauthors = Picardi A | title = Rating scales in bipolar disorder | journal = Current Opinion in Psychiatry | volume = 22 | issue = 1 | pages = 42–9 | date = January 2009 | pmid = 19122534 | pmc = | doi = 10.1097/YCO.0b013e328315a4d2 }}</ref>։
<br />


=== Տարբերակիչ ախտորոշում ===
=== Տարբերակիչ ախտորոշում ===
Տող 193. Տող 191.


Երկբևեռ խանգարման գաղափարը նման է [[Էմիլ Կրեպելին|Էմիլ Կրեպելինի]] առաջադրած մանիակալ դեպրեսիվ հիվանդության գաղափարին<ref>{{cite web | author = Korn ML | title = Across the Bipolar Spectrum: From Practice to Research | url = http://www.medscape.com/viewarticle/441617 | publisher = Medscape | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20031214022212/http://www.medscape.com/viewarticle/441617 | archivedate = December 14, 2003 | df = mdy-all }}</ref>։ Բժշկական գրականության մեջ նկարագրվել է ունիպոլյար հիպոմանիա, առանց ուղեկցվող դեպրեսիվ դրվագների<ref name="pmid19689506">{{cite journal |vauthors=Beesdo K, Höfler M, Leibenluft E, Lieb R, Bauer M, Pfennig A | title = Mood episodes and mood disorders: patterns of incidence and conversion in the first three decades of life | journal = Bipolar Disord | volume = 11 | issue = 6 | pages = 637–49 | date = September 2009 | pmid = 19689506 | pmc = 2796427 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2009.00738.x }}</ref>:
Երկբևեռ խանգարման գաղափարը նման է [[Էմիլ Կրեպելին|Էմիլ Կրեպելինի]] առաջադրած մանիակալ դեպրեսիվ հիվանդության գաղափարին<ref>{{cite web | author = Korn ML | title = Across the Bipolar Spectrum: From Practice to Research | url = http://www.medscape.com/viewarticle/441617 | publisher = Medscape | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20031214022212/http://www.medscape.com/viewarticle/441617 | archivedate = December 14, 2003 | df = mdy-all }}</ref>։ Բժշկական գրականության մեջ նկարագրվել է ունիպոլյար հիպոմանիա, առանց ուղեկցվող դեպրեսիվ դրվագների<ref name="pmid19689506">{{cite journal |vauthors=Beesdo K, Höfler M, Leibenluft E, Lieb R, Bauer M, Pfennig A | title = Mood episodes and mood disorders: patterns of incidence and conversion in the first three decades of life | journal = Bipolar Disord | volume = 11 | issue = 6 | pages = 637–49 | date = September 2009 | pmid = 19689506 | pmc = 2796427 | doi = 10.1111/j.1399-5618.2009.00738.x }}</ref>:

<br />


=== Չափանիշներ և ենթադասեր ===
=== Չափանիշներ և ենթադասեր ===
Տող 201. Տող 197.
սպեցիֆիկ ենթադաս<ref name="DSM5" />`
սպեցիֆիկ ենթադաս<ref name="DSM5" />`


*'''Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում տիպ I'''- ախտորոշելու համար անհրաժեշտ է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագ հիվանդության պատմության մեջ<ref name="Renk2014">{{cite journal|vauthors=Renk K, White R, Lauer BA, McSwiggan M, Puff J, Lowell A |title=Bipolar Disorder in Children|journal=Psychiatry J|volume=2014 |issue=928685|pages=928685|date=February 2014|pmid=24800202|pmc=3994906|doi=10.1155/2014/928685}}</ref>; դեպրեսիվ դրվագները դեպքերի մեծ մասում արձանագրվում է, սակայն պարտադիր չեն տվյալ ենթատիպի նկարագրման համար<ref name="Barnett2009" />; հիվանդության ծանրության աստիճանը գնահատաելու համար օգտագործվում են են «թեթև», «միջին»,«ծանր»,«միջին ծանրության», «ծանր», «ծայրահեղ ծանր» և «հոգեկան շեղումներով» չափանիշները<ref name="DSM5" />:
*'''Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում տիպ I'''- ախտորոշելու համար անհրաժեշտ է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագ հիվանդության պատմության մեջ<ref name="Renk2014">{{cite journal|vauthors=Renk K, White R, Lauer BA, McSwiggan M, Puff J, Lowell A |title=Bipolar Disorder in Children|journal=Psychiatry J|volume=2014 |issue=928685|pages=928685|date=February 2014|pmid=24800202|pmc=3994906|doi=10.1155/2014/928685}}</ref>․ դեպրեսիվ դրվագները դեպքերի մեծ մասում արձանագրվում է, սակայն պարտադիր չեն տվյալ ենթատիպի նկարագրման համար<ref name="Barnett2009" />․ հիվանդության ծանրության աստիճանը գնահատաելու համար օգտագործվում են են «թեթև», «միջին»,«ծանր»,«միջին ծանրության», «ծանր», «ծայրահեղ ծանր» և «հոգեկան շեղումներով» չափանիշները<ref name="DSM5" />:


*'''Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում տիպ II''' - մանիակալ դրվագները բացակայում են, առկա է մեկ կամ մի քանի հիպոմանիակալ դրվագ, որոնք ուղեկցվում են մեկ կամ մեկից ավել խորը դեպրեսիվ դրվագներով<ref name="Renk2014" />; հիպոմանիակալ դրվագները ծայրահեղության չեն հասնում; ախտորոշումը դժվարեցնում է այն հանգամանքը , որ հիպոմանիան հաճախ ընկալվում է որպես առողջ, ակտիվ ապրելակերպի դրսևորում, մասնագիտական բնագավառում հիվանդները արդյունավետ աշխատանք են ծավալում, հասարակական բննագավառում նույնպես ակտիվ են , այդ իսկ պատճառով դրանք առավել քիչ նկատելի են համեմատած դեպրեսիայի հետ:
*'''Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում տիպ II''' - մանիակալ դրվագները բացակայում են, առկա է մեկ կամ մի քանի հիպոմանիակալ դրվագ, որոնք ուղեկցվում են մեկ կամ մեկից ավել խորը դեպրեսիվ դրվագներով<ref name="Renk2014" />; հիպոմանիակալ դրվագները ծայրահեղության չեն հասնում; ախտորոշումը դժվարեցնում է այն հանգամանքը , որ հիպոմանիան հաճախ ընկալվում է որպես առողջ, ակտիվ ապրելակերպի դրսևորում, մասնագիտական բնագավառում հիվանդները արդյունավետ աշխատանք են ծավալում, հասարակական բննագավառում նույնպես ակտիվ են , այդ իսկ պատճառով դրանք առավել քիչ նկատելի են համեմատած դեպրեսիայի հետ:
*'''[[Ցիկլոթիմիա]]'''-առկա են հիպոմանիակալ դրվագներ, որոնք ուղեկցվում են ոչ խորը դեպրեսիայով<ref name="Van Meter 2012">{{cite journal|vauthors=Van Meter AR, Youngstrom EA, Findling RL |title=Cyclothymic disorder: a critical review|journal=Clin Psychol Rev|volume=32 |issue=4| pages=229–43|date=June 2012|pmid=22459786|doi=10.1016/j.cpr.2012.02.001}}</ref>:
*'''[[Ցիկլոթիմիա]]'''-առկա են հիպոմանիակալ դրվագներ, որոնք ուղեկցվում են ոչ խորը դեպրեսիայով<ref name="Van Meter 2012">{{cite journal|vauthors=Van Meter AR, Youngstrom EA, Findling RL |title=Cyclothymic disorder: a critical review|journal=Clin Psychol Rev|volume=32 |issue=4| pages=229–43|date=June 2012|pmid=22459786|doi=10.1016/j.cpr.2012.02.001}}</ref>:


Հարկ եղած դեպքում ենթատիպը նկարագրելու համար օգտագործվում են այնպիսի բնութագրիչներ, ինչպիսիք են պերիպարտալ սկիիզբ ''peripartum onset'' և ''rapid cycling'' : <ref name="DSM5" />
Հարկ եղած դեպքում ենթատիպը նկարագրելու համար օգտագործվում են այնպիսի բնութագրիչներ, ինչպիսիք են պերիպարտալ սկիիզբ ''peripartum onset'' և ''rapid cycling''<ref name="DSM5" />։


== Կանխաարգելում ==
== Կանխաարգելում ==
Տող 216. Տող 212.
Գոյություն ուեն մի շարք ֆարմոկոլոգիական և հոգեթերապեվտիկ տեխնիականեր երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման վարման համար: Հիվանդները նույնիսկ կարող են զբաղվել ինքնաբուժման կամ հիվանդությունն հաղթահարելու նպատակով:
Գոյություն ուեն մի շարք ֆարմոկոլոգիական և հոգեթերապեվտիկ տեխնիականեր երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման վարման համար: Հիվանդները նույնիսկ կարող են զբաղվել ինքնաբուժման կամ հիվանդությունն հաղթահարելու նպատակով:


Առաջին տիպի երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման դեպքում կարող է հոսպիտալացման (ինքնակամ կամ հարկադրական ) կարիք զգացվել: Երկարատև հոսպիտալացում ներկայումս չկա , սակայն այնուամենայնիվ անհրաժեշտության դեպքում իրականցվում է<ref name="BeckerKilian2006">{{cite journal |vauthors=Becker T, Kilian R | title = Psychiatric services for people with severe mental illness across western Europe: What can be generalized from current knowledge about differences in provision, costs and outcomes of mental health care? | journal = Acta Psychiatrica Scandinavica | volume = 113 | issue = 429 | pages = 9–16 | year = 2006 | pmid = 16445476 | pmc = | doi = 10.1111/j.1600-0447.2005.00711.x }}</ref>: Ստացիոնար և/կամ արտահիվանդանոցային վարումը կարող է ներառել սոց-ապահովման ծառայությունների այցելություններ, բնակչության զբաղվածության և սպասարկման աշխատակիցների այցելություններ: Դրանք համարվում են արտահիվանդանոցային սպասարկման ծրագրերի:<ref>{{cite journal |vauthors=McGurk SR, Mueser KT, Feldman K, Wolfe R, Pascaris A | title = Cognitive Training for Supported Employment: 2–3 Year Outcomes of a Randomized Controlled Trial | journal = American Journal of Psychiatry | volume = 164 | issue = 3 | pages = 437–441 | year = 2007 | pmid = 17329468 | pmc = | doi = 10.1176/appi.ajp.164.3.437 }}</ref>
Առաջին տիպի երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման դեպքում կարող է հոսպիտալացման (ինքնակամ կամ հարկադրական) կարիք զգացվել: Երկարատև հոսպիտալացում ներկայումս չկա , սակայն այնուամենայնիվ անհրաժեշտության դեպքում իրականցվում է<ref name="BeckerKilian2006">{{cite journal |vauthors=Becker T, Kilian R | title = Psychiatric services for people with severe mental illness across western Europe: What can be generalized from current knowledge about differences in provision, costs and outcomes of mental health care? | journal = Acta Psychiatrica Scandinavica | volume = 113 | issue = 429 | pages = 9–16 | year = 2006 | pmid = 16445476 | pmc = | doi = 10.1111/j.1600-0447.2005.00711.x }}</ref>: Ստացիոնար և/կամ արտահիվանդանոցային վարումը կարող է ներառել սոց-ապահովման ծառայությունների այցելություններ, բնակչության զբաղվածության և սպասարկման աշխատակիցների այցելություններ: Դրանք համարվում են արտահիվանդանոցային սպասարկման ծրագրերի<ref>{{cite journal |vauthors=McGurk SR, Mueser KT, Feldman K, Wolfe R, Pascaris A | title = Cognitive Training for Supported Employment: 2–3 Year Outcomes of a Randomized Controlled Trial | journal = American Journal of Psychiatry | volume = 164 | issue = 3 | pages = 437–441 | year = 2007 | pmid = 17329468 | pmc = | doi = 10.1176/appi.ajp.164.3.437 }}</ref>։


Գոյություն ունեն մի շարք ֆարմոկոլոգիական և հոգեթերապեվտիկ տեխնիկաներ, որոնց շնորհիվ հիվանդները ինքնուրույն կարող են վերահսկել բուժման և վերականգնման ընթացքը։
Գոյություն ունեն մի շարք ֆարմոկոլոգիական և հոգեթերապեվտիկ տեխնիկաներ, որոնց շնորհիվ հիվանդները ինքնուրույն կարող են վերահսկել բուժման և վերականգնման ընթացքը։
Տող 222. Տող 218.
=== Հոգեբանական ===
=== Հոգեբանական ===


Հոգեթերապիան ոււղված է՝
[[Հոգեթերապիա|Հոգեթերապիան]] ոււղված է՝


# թեթևացնելու հիմնական ախտանիշերը
# թեթևացնելու հիմնական ախտանիշերը
Տող 230. Տող 226.
# ռեմիսիայի ապահովման<ref>Lam et al., 1999; Miklowitz & Goldstein, 1997; Frank, 2005.{{full citation needed|date=February 2012|reason=no citations for these references}}</ref>{{sfn|Leahy|Johnson|2003}}{{sfn|Basco|Rush|2005}}
# ռեմիսիայի ապահովման<ref>Lam et al., 1999; Miklowitz & Goldstein, 1997; Frank, 2005.{{full citation needed|date=February 2012|reason=no citations for these references}}</ref>{{sfn|Leahy|Johnson|2003}}{{sfn|Basco|Rush|2005}}


Կոգնիտիվ-վարքագծային թերապիան, ընտանեկան հոգեթերապիան և հոգեկան կրթությունը համարվում են ամենաարդյունավետ եղանակները հիվանդության կանխարգելման համար, իսկ միջանձնային և հասարակական ռիթմիկ թերապիան ուղղված է վերացնելու հիվանդության մնացորդային ախտանիշները : Հետազոտությունները իրականացվում են հիմնականում առաջին տիպի հիվանդների շրջանում, հիվանդության սկզբնական փուլի բուժումը հանդիսանում է գերխնդիր:<ref>{{cite journal |vauthors=Zaretsky AE, Rizvi S, Parikh SV | title = How well do psychosocial interventions work in bipolar disorder? | journal = Canadian Journal of Psychiatry| volume = 52 | issue = 1 | pages = 14–21 | year = 2007 | pmid = 17444074 | doi = 10.1177/070674370705200104 }}</ref>Որոշ կլինիցիստեր հարկ են համարում խոսել մանիակալ փուլում գտնվող հիվանդների հետ, որպեսզի պարզեն թերապեվտիկ բուժման հետագա ընացքը<ref>{{cite journal |vauthors=Havens LL, Ghaemi SN | title = Existential despair and bipolar disorder: The therapeutic alliance as a mood stabilizer | journal = American Journal of Psychotherapy | volume = 59 | issue = 2 | pages = 137–147 | year = 2005 | pmid = 16170918 | doi = 10.1176/appi.psychotherapy.2005.59.2.137 }}</ref>:
[[Կոգնիտիվ-վարքային թերապիա|Կոգնիտիվ-վարքային թերապիան]], ընտանեկան հոգեթերապիան և հոգեկան կրթությունը համարվում են ամենաարդյունավետ եղանակները հիվանդության կանխարգելման համար, իսկ միջանձնային և հասարակական ռիթմիկ թերապիան ուղղված է վերացնելու հիվանդության մնացորդային ախտանիշները: Հետազոտությունները իրականացվում են հիմնականում առաջին տիպի հիվանդների շրջանում, հիվանդության սկզբնական փուլի բուժումը հանդիսանում է գերխնդիր<ref>{{cite journal |vauthors=Zaretsky AE, Rizvi S, Parikh SV | title = How well do psychosocial interventions work in bipolar disorder? | journal = Canadian Journal of Psychiatry| volume = 52 | issue = 1 | pages = 14–21 | year = 2007 | pmid = 17444074 | doi = 10.1177/070674370705200104 }}</ref>։ Որոշ կլինիցիստեր հարկ են համարում խոսել մանիակալ փուլում գտնվող հիվանդների հետ, որպեսզի պարզեն թերապեվտիկ բուժման հետագա ընացքը<ref>{{cite journal |vauthors=Havens LL, Ghaemi SN | title = Existential despair and bipolar disorder: The therapeutic alliance as a mood stabilizer | journal = American Journal of Psychotherapy | volume = 59 | issue = 2 | pages = 137–147 | year = 2005 | pmid = 16170918 | doi = 10.1176/appi.psychotherapy.2005.59.2.137 }}</ref>:


=== Դեղորայք ===
=== Դեղորայք ===
[[File:Lithium2017a.jpg|thumb|[[Լիթիում|Լիթիումը]] հաճախ է օգտագործվում երկբևեռ խանգարման բուժման և դրա զարգացման հետևանքով ինքնսպանությունների կանխարգելման նպատակով։]]
[[File:Lithium2017a.jpg|thumb|[[Լիթիում|Լիթիումը]] հաճախ է օգտագործվում երկբևեռ խանգարման բուժման և դրա զարգացման հետևանքով ինքնսպանությունների կանխարգելման նպատակով։]]


Կան մի շաք դեղամիջոցներ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման բուժման համար<ref name="Geddestreatment" />:Դրանցից ամենարդյունավետներից է [[Լիթիում|լիթիումի]] պատրաստուկները,որոնք օգտակար են մանիկալ դրվագների, երկբևեռ դեպրեսիայի և ռեցիդիվների կանխարգելման համար<ref name="Brown2013">{{cite journal | vauthors = Brown KM, Tracy DK | title = Lithium: the pharmacodynamic actions of the amazing ion | journal = Therapeutic Advances in Psychopharmacology | volume = 3 | issue = 3 | pages = 163–76 | date = June 2013 | pmid = 24167688 | pmc = 3805456 | doi = 10.1177/2045125312471963 }}</ref>:[[Լիթիում|Լիթիումը]] կանխում է ինքնասպանությունները, ինքնավնասումները և երկբևեռ խանգարման պատճառով մահերը<ref name="pmid23814104">{{cite journal | vauthors = Cipriani A, Hawton K, Stockton S, Geddes JR | title = Lithium in the prevention of suicide in mood disorders: updated systematic review and meta-analysis | journal = BMJ | volume = 346 | issue = | pages = f3646 | date = June 2013 | pmid = 23814104 | doi = 10.1136/bmj.f3646 }}</ref>: 2015 թ.-ի տվյալներից ենթադրություններ կան, որ [[Կետամին|կետամինը]](վիրաբուժության մեջ կիրառվող անզգայացնող նյութ) կիրառելի է երկբևեռ խանգարման բուժման համար <ref>{{cite journal | vauthors = McCloud TL, Caddy C, Jochim J, Rendell JM, Diamond PR, Shuttleworth C, Brett D, Amit BH, McShane R, Hamadi L, Hawton K, Cipriani A | title = Ketamine and other glutamate receptor modulators for depression in bipolar disorder in adults | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 9 | issue = 9 | pages = CD011611 | date = September 2015 | pmid = 26415966 | doi = 10.1002/14651858.CD011611.pub2 }}</ref>:
Կան մի շաք դեղամիջոցներ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման բուժման համար<ref name="Geddestreatment" />: Դրանցից ամենարդյունավետներից է [[Լիթիում|լիթիումի]] պատրաստուկները,որոնք օգտակար են մանիկալ դրվագների, երկբևեռ դեպրեսիայի և ռեցիդիվների կանխարգելման համար<ref name="Brown2013">{{cite journal | vauthors = Brown KM, Tracy DK | title = Lithium: the pharmacodynamic actions of the amazing ion | journal = Therapeutic Advances in Psychopharmacology | volume = 3 | issue = 3 | pages = 163–76 | date = June 2013 | pmid = 24167688 | pmc = 3805456 | doi = 10.1177/2045125312471963 }}</ref>: [[Լիթիում|Լիթիումը]] կանխում է ինքնասպանությունները, ինքնավնասումները և երկբևեռ խանգարման պատճառով մահերը<ref name="pmid23814104">{{cite journal | vauthors = Cipriani A, Hawton K, Stockton S, Geddes JR | title = Lithium in the prevention of suicide in mood disorders: updated systematic review and meta-analysis | journal = BMJ | volume = 346 | issue = | pages = f3646 | date = June 2013 | pmid = 23814104 | doi = 10.1136/bmj.f3646 }}</ref>: 2015 թվականի տվյալներից ենթադրություններ կան, որ [[Կետամին|կետամինը]](վիրաբուժության մեջ կիրառվող անզգայացնող նյութ) կիրառելի է երկբևեռ խանգարման բուժման համար <ref>{{cite journal | vauthors = McCloud TL, Caddy C, Jochim J, Rendell JM, Diamond PR, Shuttleworth C, Brett D, Amit BH, McShane R, Hamadi L, Hawton K, Cipriani A | title = Ketamine and other glutamate receptor modulators for depression in bipolar disorder in adults | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 9 | issue = 9 | pages = CD011611 | date = September 2015 | pmid = 26415966 | doi = 10.1002/14651858.CD011611.pub2 }}</ref>:


====Նորմոթիմիկներ====
====Նորմոթիմիկներ====
Լիթիումը, հակացնցումային դեղամիջոցներից [[կարբամազեպինը]], լամոտրիգինը և վալպրատի միացությունները հանդիսանում են նորմոթիմիկներ (տրամադրությունը կարգավորող դեղամիջոցներ): Սրանք կիրառվում են տրամադրությունն երկարատև կայունացնելու նպատակով, սակայն ունակ չեն արագ կանխել հիվանության սուր դեպրեսիվ ընթացքը<ref name="Post2016" />:Լիթիումի շնորհիվ տրամադրության/հուզական ոլորտի երկարատև կայունություն է առաջանում<ref name="Geddestreatment">{{cite journal |vauthors=Geddes JR, Miklowitz DJ | title = Treatment of bipolar disorder | journal = Lancet | volume = 381 | issue = 9878 | pages = 1672–82 | date = May 11, 2013 | pmid = 23663953 | doi = 10.1016/S0140-6736(13)60857-0 | pmc=3876031}}</ref>:Կարբամազեպինը արդյունավետ է մանիակալ դրվագների ժամանակ, նաև հաստատված է, որ այն նաև կիրառվում է հիվանդության արագ ցիկլային (rapid cycling) ընթացքի դեպքում կամ շիզոաֆեկտիվ խանգարումների ժամանակ: Սակայն ռեցեդիվների կանխարգելման օգտագործման պարագայուն ավելի քիչ արդյունավետ է , քան [[Լիթիում|լիթիումը]] կամ վալպրոատ պարունակող դեղերը<ref name="Rapoport2009">{{cite journal|vauthors=Rapoport SI, Basselin M, Kim HW, Rao JS |title=Bipolar disorder and mechanisms of action of mood stabilizers|journal=Brain Res Rev|volume=61|issue=2|pages=185–209|date=October 2009|pmid=19555719|pmc=2757443|doi=10.1016/j.brainresrev.2009.06.003}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Post RM, Ketter TA, Uhde T, Ballenger JC | title = Thirty years of clinical experience with carbamazepine in the treatment of bipolar illness: Principles and practice | journal = CNS Drugs | volume = 21 | issue = 1 | pages = 47–71 | year = 2007 | pmid = 17190529 | doi=10.2165/00023210-200721010-00005}}</ref>: Վերջիններս շատ հաճախ կիրառվող դեղամիջոցներ են, նախատեսված են մանիակալ դրվագների բուժման համար<ref name="Macr02">{{cite book | vauthors = Macritchie K, Geddes JR, Scott J, Haslam D, de Lima M, Goodwin G | title = Cochrane Database of Systematic Reviews | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD004052 | year = 2003 | pmid = 12535506 | pmc = | doi = 10.1002/14651858.CD004052 | chapter = Valproate for acute mood episodes in bipolar disorder | editor1-last = Reid | editor1-first = Keith }}</ref>:Դեպրեսիվ դրվագների համար կիրառելի է լամոտրիգինը<ref>{{cite journal |vauthors=Geddes JR, Calabrese JR, Goodwin GM | title = Lamotrigine for treatment of bipolar depression: Independent meta-analysis and meta-regression of individual patient data from five randomised trials | journal = The British Journal of Psychiatry | volume = 194 | issue = 1 | pages = 4–9 | year = 2008 | pmid = 19118318 | pmc = | doi = 10.1192/bjp.bp.107.048504 }}</ref>:Հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ այն բավականին էֆեկտիվ է հիվանդության ռեցեդիվների կանխման գործում, սակայն արդյունավետ չէ արագ ընթացքի( rapid cycling) դեպքում<ref>{{cite journal |vauthors=van der Loos ML, Kölling P, Knoppert-van der Klein EA, Nolen WA | title = Lamotrigine in the treatment of bipolar disorder, a review | journal = Tijdschrift voor Psychiatrie | volume = 49 | issue = 2 | pages = 95–103 | year = 2007 | pmid = 17290338 }}</ref>: Տոպիրամատի արդյունավետության մասին տվյալներ չկան:<ref name="pmid16437453">{{cite book | vauthors = Vasudev K, Macritchie K, Geddes J, Watson S, Young A | title = Cochrane Database of Systematic Reviews | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD003384 | year = 2006 | pmid = 16437453 | pmc = | doi = 10.1002/14651858.CD003384.pub2 | chapter = Topiramate for acute affective episodes in bipolar disorder | editor1-last = Young | editor1-first = Allan H }}</ref>
Լիթիումը, հակացնցումային դեղամիջոցներից [[կարբամազեպինը]], լամոտրիգինը և վալպրատի միացությունները հանդիսանում են նորմոթիմիկներ (տրամադրությունը կարգավորող դեղամիջոցներ): Սրանք կիրառվում են տրամադրությունն երկարատև կայունացնելու նպատակով, սակայն ունակ չեն արագ կանխել հիվանության սուր դեպրեսիվ ընթացքը<ref name="Post2016" />: Լիթիումի շնորհիվ տրամադրության/հուզական ոլորտի երկարատև կայունություն է առաջանում<ref name="Geddestreatment">{{cite journal |vauthors=Geddes JR, Miklowitz DJ | title = Treatment of bipolar disorder | journal = Lancet | volume = 381 | issue = 9878 | pages = 1672–82 | date = May 11, 2013 | pmid = 23663953 | doi = 10.1016/S0140-6736(13)60857-0 | pmc=3876031}}</ref>: Կարբամազեպինը արդյունավետ է մանիակալ դրվագների ժամանակ, նաև հաստատված է, որ այն նաև կիրառվում է հիվանդության արագ ցիկլային (rapid cycling) ընթացքի դեպքում կամ շիզոաֆեկտիվ խանգարումների ժամանակ: Սակայն ռեցեդիվների կանխարգելման օգտագործման պարագայուն ավելի քիչ արդյունավետ է, քան [[Լիթիում|լիթիումը]] կամ վալպրոատ պարունակող դեղերը<ref name="Rapoport2009">{{cite journal|vauthors=Rapoport SI, Basselin M, Kim HW, Rao JS |title=Bipolar disorder and mechanisms of action of mood stabilizers|journal=Brain Res Rev|volume=61|issue=2|pages=185–209|date=October 2009|pmid=19555719|pmc=2757443|doi=10.1016/j.brainresrev.2009.06.003}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Post RM, Ketter TA, Uhde T, Ballenger JC | title = Thirty years of clinical experience with carbamazepine in the treatment of bipolar illness: Principles and practice | journal = CNS Drugs | volume = 21 | issue = 1 | pages = 47–71 | year = 2007 | pmid = 17190529 | doi=10.2165/00023210-200721010-00005}}</ref>: Վերջիններս շատ հաճախ կիրառվող դեղամիջոցներ են, նախատեսված են մանիակալ դրվագների բուժման համար<ref name="Macr02">{{cite book | vauthors = Macritchie K, Geddes JR, Scott J, Haslam D, de Lima M, Goodwin G | title = Cochrane Database of Systematic Reviews | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD004052 | year = 2003 | pmid = 12535506 | pmc = | doi = 10.1002/14651858.CD004052 | chapter = Valproate for acute mood episodes in bipolar disorder | editor1-last = Reid | editor1-first = Keith }}</ref>: Դեպրեսիվ դրվագների համար կիրառելի է լամոտրիգինը<ref>{{cite journal |vauthors=Geddes JR, Calabrese JR, Goodwin GM | title = Lamotrigine for treatment of bipolar depression: Independent meta-analysis and meta-regression of individual patient data from five randomised trials | journal = The British Journal of Psychiatry | volume = 194 | issue = 1 | pages = 4–9 | year = 2008 | pmid = 19118318 | pmc = | doi = 10.1192/bjp.bp.107.048504 }}</ref>: Հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ այն բավականին էֆեկտիվ է հիվանդության ռեցեդիվների կանխման գործում, սակայն արդյունավետ չէ արագ ընթացքի( rapid cycling) դեպքում<ref>{{cite journal |vauthors=van der Loos ML, Kölling P, Knoppert-van der Klein EA, Nolen WA | title = Lamotrigine in the treatment of bipolar disorder, a review | journal = Tijdschrift voor Psychiatrie | volume = 49 | issue = 2 | pages = 95–103 | year = 2007 | pmid = 17290338 }}</ref>: Տոպիրամատի արդյունավետության մասին տվյալներ չկան<ref name="pmid16437453">{{cite book | vauthors = Vasudev K, Macritchie K, Geddes J, Watson S, Young A | title = Cochrane Database of Systematic Reviews | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD003384 | year = 2006 | pmid = 16437453 | pmc = | doi = 10.1002/14651858.CD003384.pub2 | chapter = Topiramate for acute affective episodes in bipolar disorder | editor1-last = Young | editor1-first = Allan H }}</ref>։


====Հոգեմետ դեղեր====
====Հոգեմետ դեղեր====
Հոգեմետ դեղերը արդյունավետ են հիվանության կարճատև մանիակալ փուլում, արդյունավետությամբ գերազանցում են լիթիումի դեղամիջոցները և հակացնցումային դեղամիջոցները<ref name="Geddestreatment" />: Նորմոթիմիկների անարդյունավետության դեպքում նշանակվում են ատիպիկ հոգեմետ դեղամիջոցներ<ref name="Post2016"/>: Օլանազիպինը նախատեսված է ռեցիդիվների կանխարգելման համար, սակայն լիթիումի դեղամիջոցներին արդյունավետությամբ զիջում է<ref>{{cite journal | vauthors = Cipriani A, Rendell JM, Geddes J | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD004367 | year = 2009 | pmid = 19160237 | doi = 10.1002/14651858.CD004367.pub2 | title = Olanzapine in long-term treatment for bipolar disorder | editor1-last = Cipriani | editor1-first = Andrea }}</ref>:<br />
Հոգեմետ դեղերը արդյունավետ են հիվանության կարճատև մանիակալ փուլում, արդյունավետությամբ գերազանցում են լիթիումի դեղամիջոցները և հակացնցումային դեղամիջոցները<ref name="Geddestreatment" />: Նորմոթիմիկների անարդյունավետության դեպքում նշանակվում են ատիպիկ հոգեմետ դեղամիջոցներ<ref name="Post2016"/>: Օլանազիպինը նախատեսված է ռեցիդիվների կանխարգելման համար, սակայն լիթիումի դեղամիջոցներին արդյունավետությամբ զիջում է<ref>{{cite journal | vauthors = Cipriani A, Rendell JM, Geddes J | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 1 | pages = CD004367 | year = 2009 | pmid = 19160237 | doi = 10.1002/14651858.CD004367.pub2 | title = Olanzapine in long-term treatment for bipolar disorder | editor1-last = Cipriani | editor1-first = Andrea }}</ref>:


====Հակադեպրեսանտներ====
====Հակադեպրեսանտներ====
[[Հակադեպրեսանտներ|Հակադեպրեսանտները]] չեն կրրառվում միաբուժության (մոնոթերապիա) ձևով, արդյունավետությամբ զիջում են նորմոթիմիկներին<ref name="Grande2016">{{cite journal|date=April 2016|title=Bipolar disorder|journal=Lancet|type=Review|volume=387|issue=10027|pages=1561–72|doi=10.1016/S0140-6736(15)00241-X|pmid=26388529|vauthors=Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E}}</ref><ref name="PostGrad10">{{cite journal |vauthors=El-Mallakh RS, Elmaadawi AZ, Loganathan M, Lohano K, Gao Y | title = Bipolar disorder: an update | journal = Postgraduate Medicine | volume = 122 | issue = 4 | pages = 24–31 | date = July 2010 | pmid = 20675968 | doi = 10.3810/pgm.2010.07.2172 }}</ref>: Անարդյունավետության դեպքում կիրառվում են ատիպիկ հակադեպրեսանտներ, որոնք ավելի են ուժեղացնում նորմոթիմիկների ազդեցությունը<ref name="Post2016">{{cite journal|last1=Post|first1=RM|title=Treatment of Bipolar Depression: Evolving Recommendations|journal=The Psychiatric Clinics of North America|date=March 2016|volume=39|issue=1|pages=11–33|doi=10.1016/j.psc.2015.09.001|pmid=26876316|type=Review}}</ref>:<br />
[[Հակադեպրեսանտներ|Հակադեպրեսանտները]] չեն կրրառվում միաբուժության (մոնոթերապիա) ձևով, արդյունավետությամբ զիջում են նորմոթիմիկներին<ref name="Grande2016">{{cite journal|date=April 2016|title=Bipolar disorder|journal=Lancet|type=Review|volume=387|issue=10027|pages=1561–72|doi=10.1016/S0140-6736(15)00241-X|pmid=26388529|vauthors=Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E}}</ref><ref name="PostGrad10">{{cite journal |vauthors=El-Mallakh RS, Elmaadawi AZ, Loganathan M, Lohano K, Gao Y | title = Bipolar disorder: an update | journal = Postgraduate Medicine | volume = 122 | issue = 4 | pages = 24–31 | date = July 2010 | pmid = 20675968 | doi = 10.3810/pgm.2010.07.2172 }}</ref>: Անարդյունավետության դեպքում կիրառվում են ատիպիկ հակադեպրեսանտներ, որոնք ավելի են ուժեղացնում նորմոթիմիկների ազդեցությունը<ref name="Post2016">{{cite journal|last1=Post|first1=RM|title=Treatment of Bipolar Depression: Evolving Recommendations|journal=The Psychiatric Clinics of North America|date=March 2016|volume=39|issue=1|pages=11–33|doi=10.1016/j.psc.2015.09.001|pmid=26876316|type=Review}}</ref>:


====Այլ դեղամիջոցներ====
====Այլ դեղամիջոցներ====
Որպես հիմնական դեղամիջոցների լրացում կիրառվում են բենզոդիազեպինային տագնապամարիչներ<ref>{{cite web|title=Benzodiazepines for Bipolar Disorder|url=http://www.webmd.com/bipolar-disorder/bipolar-benzodiazepines|publisher=WebMD.com|accessdate=February 13, 2013|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130225080713/http://www.webmd.com/bipolar-disorder/bipolar-benzodiazepines|archivedate=February 25, 2013|df=mdy-all}}</ref>, [[էլեկտրոցնցումային թերապիան]] (հատկապես կատատոնիկ խանգարումների, դեպքում)<ref name="Grande2016" />: Վերջինս կիրառվում է նաև երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հղի կանանց բուժման նպատակով<ref name="Grande2016" />:
Որպես հիմնական դեղամիջոցների լրացում կիրառվում են բենզոդիազեպինային տագնապամարիչներ<ref>{{cite web|title=Benzodiazepines for Bipolar Disorder|url=http://www.webmd.com/bipolar-disorder/bipolar-benzodiazepines|publisher=WebMD.com|accessdate=February 13, 2013|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130225080713/http://www.webmd.com/bipolar-disorder/bipolar-benzodiazepines|archivedate=February 25, 2013|df=mdy-all}}</ref>, [[էլեկտրոցնցումային թերապիան]] (հատկապես կատատոնիկ խանգարումների, դեպքում)<ref name="Grande2016" />: Վերջինս կիրառվում է նաև երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հղի կանանց բուժման նպատակով<ref name="Grande2016" />:


Չնայած լայնորեն տարածված համոզմունքի գրավչանյութերը ունեն զգալի հակամանիակալ ազդեցություն: Դրանք արդյունավետ են կոմորբիդ [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշի]] ու երկբևեռ խանգարման զուգակցման դեպքում<ref>{{cite book|last1=Hegerl|first1=Ulrich|last2=Sander|first2=Christian|last3=Hensch|first3=Tilman|editor1-last=Frodl|editor1-first=Thomas|title=Systems Neuroscience in Depression|publisher=Elsevier Science.|page=353|chapter=Arousal Regulation in Affective Disorders|quote=In conclusion, stimulants in bipolar disorder seem to be relatively safe, and there are even several case reports suggesting rapid antimanic effects of psychostimulants (Beckmann & Heinemann, 1976; Garvey, Hwang, Teubner-Rhodes, Zander, & Rhem, 1987; Max, Richards, & Hamdanallen, 1995). In a study by Bschor, Müller-Oerlinghausen, and Ulrich (2001), improvement of manic symptoms occurred about 2 &nbsp; h after oral intake of methylphenidate in a manic patient with signs of unstable EEG-vigilance regulation. Three months later, when the patient was admitted anew, a rapid antimanic effect was again shown after re-exposition to methylphenidate}}</ref>:<br />
Չնայած լայնորեն տարածված համոզմունքի գրավչանյութերը ունեն զգալի հակամանիակալ ազդեցություն: Դրանք արդյունավետ են կոմորբիդ [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշի]] ու երկբևեռ խանգարման զուգակցման դեպքում<ref>{{cite book|last1=Hegerl|first1=Ulrich|last2=Sander|first2=Christian|last3=Hensch|first3=Tilman|editor1-last=Frodl|editor1-first=Thomas|title=Systems Neuroscience in Depression|publisher=Elsevier Science.|page=353|chapter=Arousal Regulation in Affective Disorders|quote=In conclusion, stimulants in bipolar disorder seem to be relatively safe, and there are even several case reports suggesting rapid antimanic effects of psychostimulants (Beckmann & Heinemann, 1976; Garvey, Hwang, Teubner-Rhodes, Zander, & Rhem, 1987; Max, Richards, & Hamdanallen, 1995). In a study by Bschor, Müller-Oerlinghausen, and Ulrich (2001), improvement of manic symptoms occurred about 2 &nbsp; h after oral intake of methylphenidate in a manic patient with signs of unstable EEG-vigilance regulation. Three months later, when the patient was admitted anew, a rapid antimanic effect was again shown after re-exposition to methylphenidate}}</ref>:


=== Այլընտրանքային դեղամիջոցներ ===
=== Այլընտրանքային դեղամիջոցներ ===
Ըստ կատարված որոշ հետազոտությունների արդյունքների` [[Օմեգա 3 պոլիչհագեցած ճարպաթթուներ|օմեգա 3 պոլիչհագեցած ճարպաթթուները]] ունեն բարերար ազդեցություն դեպրեսիվ դրվագների դեպքում, սակայն ոչ մանիակալ: Այնուամնեայնիվ կատարված ուսումնասիրությունները բավարար չեն հստակ եզրահանգումներ կատաարելու համար<ref name="pmid18425912">{{cite journal | vauthors = Montgomery P, Richardson AJ | title = Omega-3 fatty acids for bipolar disorder | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 2 | pages = CD005169 | date = April 2008 | pmid = 18425912 | doi = 10.1002/14651858.CD005169.pub2 | editor1-last = Montgomery | editor1-first = Paul | quote = Currently, there is simply not enough existing evidence, and what evidence is currently available is of such a varied and often-times questionable nature that no reliable conclusions may be drawn. }}</ref><ref name="Ciappolino2017">{{cite journal | vauthors = Ciappolino V, Delvecchio G, Agostoni C, Mazzocchi A, Altamura AC, Brambilla P | title = The role of n-3 polyunsaturated fatty acids (n-3PUFAs) in affective disorders | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 224 | pages = 32–47 | date = December 2017 | pmid = 28089169 | doi = 10.1016/j.jad.2016.12.034 | type = Review }}</ref>:<br />
Ըստ կատարված որոշ հետազոտությունների արդյունքների` [[Օմեգա 3 պոլիչհագեցած ճարպաթթուներ|օմեգա 3 պոլիչհագեցած ճարպաթթուները]] ունեն բարերար ազդեցություն դեպրեսիվ դրվագների դեպքում, սակայն ոչ մանիակալ: Այնուամնեայնիվ կատարված ուսումնասիրությունները բավարար չեն հստակ եզրահանգումներ կատաարելու համար<ref name="pmid18425912">{{cite journal | vauthors = Montgomery P, Richardson AJ | title = Omega-3 fatty acids for bipolar disorder | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 2 | pages = CD005169 | date = April 2008 | pmid = 18425912 | doi = 10.1002/14651858.CD005169.pub2 | editor1-last = Montgomery | editor1-first = Paul | quote = Currently, there is simply not enough existing evidence, and what evidence is currently available is of such a varied and often-times questionable nature that no reliable conclusions may be drawn. }}</ref><ref name="Ciappolino2017">{{cite journal | vauthors = Ciappolino V, Delvecchio G, Agostoni C, Mazzocchi A, Altamura AC, Brambilla P | title = The role of n-3 polyunsaturated fatty acids (n-3PUFAs) in affective disorders | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 224 | pages = 32–47 | date = December 2017 | pmid = 28089169 | doi = 10.1016/j.jad.2016.12.034 | type = Review }}</ref>:


== Կանխատեսում ==
== Կանխատեսում ==
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման կանխարգելումը, բուժումը հանդիսանում է համաշխարհային առողջապահության գերխնդրիներից մեկը,<ref name="Muneer2013" /><ref name="pmid18425912"/>քանի որ հիվանդության պատճառով հիվանդները հաճախ հաշմանդամ են դառնում, երբեմն նաև վաղաժամ մահանում: Այլ պատճառներից են նաև
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման կանխարգելումը, բուժումը հանդիսանում է համաշխարհային առողջապահության գերխնդրիներից մեկը<ref name="Muneer2013" /><ref name="pmid18425912"/>, քանի որ հիվանդության պատճառով հիվանդները հաճախ հաշմանդամ են դառնում, երբեմն նաև վաղաժամ մահանում: Այլ պատճառներից են նաև


* ուղեկցող հոգեկան և այլ առողջական խնդիրները
* ուղեկցող հոգեկան և այլ առողջական խնդիրները
Տող 265. Տող 261.
Համապատասխան դեղամիջոցների ընդունումը հանդիսանում է հիվանդության բուժման առավել հուսալի միջոց<ref name="Jann" />: Բայց այնուամենայնիվ որոշ դեղամիջոցներ ունեն կողմնակի ազդեցություններ<ref name="Tsitsipa" />, որոնք այնքան էլ ցանկալի չեն, և հիվանդների 75%-ը հետևողական չեն դեղամիջոցների ընդունման գործում<ref name="Jann">{{citation|title=Diagnosis and Treatment of Bipolar Disorders in Adults: A Review of the Evidence on Pharmacologic Treatments|last=Jann|first=Michael W.|year=2014|journal=American Health & Drug Benefits|volume=7|issue=9|pages=489–499|pmc=4296286|pmid=25610528}}</ref>:
Համապատասխան դեղամիջոցների ընդունումը հանդիսանում է հիվանդության բուժման առավել հուսալի միջոց<ref name="Jann" />: Բայց այնուամենայնիվ որոշ դեղամիջոցներ ունեն կողմնակի ազդեցություններ<ref name="Tsitsipa" />, որոնք այնքան էլ ցանկալի չեն, և հիվանդների 75%-ը հետևողական չեն դեղամիջոցների ընդունման գործում<ref name="Jann">{{citation|title=Diagnosis and Treatment of Bipolar Disorders in Adults: A Review of the Evidence on Pharmacologic Treatments|last=Jann|first=Michael W.|year=2014|journal=American Health & Drug Benefits|volume=7|issue=9|pages=489–499|pmc=4296286|pmid=25610528}}</ref>:


Առավել վատ կանխատեսում ունի երկբևեռ խանգարման արագնթաց տարբերակը (rapid cycling) ,որի դեպում տարեկան կրկնվող դրվագները կրկնվում են 4 և ավելի անգամ<ref name="Muneer2013" />: Արագընթաց տիպով հիվանդնրը առավել հակված են ինքնավանսումների, ինքնասապանությունների :Երկբևեռ խանգարման ժառանգաան նախատրամադրվածություն ունեցող անձանց մոտ ավելի շատ հանդիպում են մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները<ref name="Maciukiewicz" />:Վատ կանխատասեում ունի նաև վաղ ախտանիշների հայտանաբերումով հիվանդության ընթացքը<ref>{{cite journal | vauthors = Kennedy KP, Cullen KR, DeYoung CG, Klimes-Dougan B | title = The genetics of early-onset bipolar disorder: A systematic review | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 184 | issue = | pages = 1–12 | date = September 2015 | pmid = 26057335 | pmc = 5552237 | doi = 10.1016/j.jad.2015.05.017 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Serafini G, Pompili M, Borgwardt S, Houenou J, Geoffroy PA, Jardri R, Girardi P, Amore M | title = Brain changes in early-onset bipolar and unipolar depressive disorders: a systematic review in children and adolescents | journal = European Child & Adolescent Psychiatry | volume = 23 | issue = 11 | pages = 1023–41 | date = November 2014 | pmid = 25212880 | doi = 10.1007/s00787-014-0614-z }}</ref>, ինչպես նաև լիթիումի դեղամիջոցների անարդյունավետությամբ բարդացված վիճակները<ref name="Muneer2016" />:
Առավել վատ կանխատեսում ունի երկբևեռ խանգարման արագնթաց տարբերակը (rapid cycling) ,որի դեպում տարեկան կրկնվող դրվագները կրկնվում են 4 և ավելի անգամ<ref name="Muneer2013" />: Արագընթաց տիպով հիվանդնրը առավել հակված են ինքնավանսումների, ինքնասապանությունների: Երկբևեռ խանգարման ժառանգաան նախատրամադրվածություն ունեցող անձանց մոտ ավելի շատ հանդիպում են մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները<ref name="Maciukiewicz" />: Վատ կանխատասեում ունի նաև վաղ ախտանիշների հայտանաբերումով հիվանդության ընթացքը<ref>{{cite journal | vauthors = Kennedy KP, Cullen KR, DeYoung CG, Klimes-Dougan B | title = The genetics of early-onset bipolar disorder: A systematic review | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 184 | issue = | pages = 1–12 | date = September 2015 | pmid = 26057335 | pmc = 5552237 | doi = 10.1016/j.jad.2015.05.017 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Serafini G, Pompili M, Borgwardt S, Houenou J, Geoffroy PA, Jardri R, Girardi P, Amore M | title = Brain changes in early-onset bipolar and unipolar depressive disorders: a systematic review in children and adolescents | journal = European Child & Adolescent Psychiatry | volume = 23 | issue = 11 | pages = 1023–41 | date = November 2014 | pmid = 25212880 | doi = 10.1007/s00787-014-0614-z }}</ref>, ինչպես նաև լիթիումի դեղամիջոցների անարդյունավետությամբ բարդացված վիճակները<ref name="Muneer2016" />:


Դրական կանխատեսում է սպասվում հիվանության վաղ ախտորոշման դեպքում:<ref name="Muneer2016" /> ԵՎ՛ արական, և՛իգական սեռի դեպքում դեռահասության տարիքում հիվանդության ի հայտ գալը նույնպես դրական կանխատեսումներ է տալիս: Տղամարդիկ առավել քիչ են հակված դեպրեսիայի, իսկ կանանց համար ակտիվ հասարակական գործունեուոթյունը [[Պաշտպանական մեխանիզմներ|պաշտպանական մեխանիզմ]] է<ref name="Maciukiewicz">{{cite journal |vauthors=Maciukiewicz M, Pawlak J, Kapelski P, Łabędzka M, Skibinska M, Zaremba D, Leszczynska-Rodziewicz A, Dmitrzak-Weglarz M, Hauser J |title=Can Psychological, Social and Demographical Factors Predict Clinical Characteristics Symptomatology of Bipolar Affective Disorder and Schizophrenia? |journal=Psychiatr Q |volume=87 |issue=3 |pages=501–13 |year=2016 |pmid=26646576 |pmc=4945684 |doi=10.1007/s11126-015-9405-z }}</ref>։
Դրական կանխատեսում է սպասվում հիվանության վաղ ախտորոշման դեպքում<ref name="Muneer2016" />։ ԵՎ՛ արական, և՛իգական սեռի դեպքում դեռահասության տարիքում հիվանդության ի հայտ գալը նույնպես դրական կանխատեսումներ է տալիս: Տղամարդիկ առավել քիչ են հակված դեպրեսիայի, իսկ կանանց համար ակտիվ հասարակական գործունեուոթյունը [[Պաշտպանական մեխանիզմներ|պաշտպանական մեխանիզմ]] է<ref name="Maciukiewicz">{{cite journal |vauthors=Maciukiewicz M, Pawlak J, Kapelski P, Łabędzka M, Skibinska M, Zaremba D, Leszczynska-Rodziewicz A, Dmitrzak-Weglarz M, Hauser J |title=Can Psychological, Social and Demographical Factors Predict Clinical Characteristics Symptomatology of Bipolar Affective Disorder and Schizophrenia? |journal=Psychiatr Q |volume=87 |issue=3 |pages=501–13 |year=2016 |pmid=26646576 |pmc=4945684 |doi=10.1007/s11126-015-9405-z }}</ref>։

<br />


=== Գործառույթներ ===
=== Գործառույթներ ===
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով մարդիկ հաճախ տառապում են կոգնիտիվ գործառույթի խանգարումով հիվանդության առաջին դրվագից առաջ կամ դրվագի ընթացքում, որից հետո վիճակը կայունանում է, ուշ փուլի ժամանակ առավել արտահայտիչ է, իսկ ախտադադարի ժամանակ ավելի նվազ արտահայտիչ: Արդյունքում ԵԱԽ-ով մարդկանց երկու երրորդը տառապում է հիվանդւթյան ախտանիշներով ,չնայած նրան որ գտնվում է ախտադադարի փուլում: Համանման երևույթ է դիտովւմ ԵԱԽ տիպ I-ի և II-ի դեպքում , սակայն II-ի ժամանակ խանագարումը պակաս արտահայտիչ է<ref name="Tsitsipa">{{cite journal | vauthors = Tsitsipa E, Fountoulakis KN | title = The neurocognitive functioning in bipolar disorder: a systematic review of data | journal = Annals of General Psychiatry | volume = 14 | pages = 42 | date = 1 December 2015 | pmid = 26628905 | pmc = 4666163 | doi = 10.1186/s12991-015-0081-z }}</ref> : Կոգնիտիվ խանագարումը հիմնականում առաջադիմում հիվանդության զարգացմանը զուգընթաց: Խանգարման աստիճանը կորելացվում է նախկինում ունեցած մանիակալ դրվագների , հոսպիտալացումների քանակի և նախկինում ունեցած հոգեկան այլ խանգարումների դրսևորումների հետ<ref name="Bortolato">{{cite journal | vauthors = Bortolato B, Miskowiak KW, Köhler CA, Vieta E, Carvalho AF | title = Cognitive dysfunction in bipolar disorder and schizophrenia: a systematic review of meta-analyses | journal = Neuropsychiatric Disease and Treatment | volume = 11 | issue = | pages = 3111–25 | year = 2015 | pmid = 26719696 | pmc = 4689290 | doi = 10.2147/NDT.S76700 }}</ref>:Վաղ միջամտությունը կարող է դանդաղեցնել խանգարման զարգացման ընթացքը, մինչդեռ ավելի ուշ էտապում կիրառվող բուժումը կարող է օգնել պակասեցնել դիսթրեսը և կոգնիտիվ խանգարումով պայմաննավորված բացասական հետևանքները<ref name="Muneer2016" />:
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով մարդիկ հաճախ տառապում են կոգնիտիվ գործառույթի խանգարումով հիվանդության առաջին դրվագից առաջ կամ դրվագի ընթացքում, որից հետո վիճակը կայունանում է, ուշ փուլի ժամանակ առավել արտահայտիչ է, իսկ ախտադադարի ժամանակ ավելի նվազ արտահայտիչ: Արդյունքում ԵԱԽ-ով մարդկանց երկու երրորդը տառապում է հիվանդւթյան ախտանիշներով ,չնայած նրան որ գտնվում է ախտադադարի փուլում: Համանման երևույթ է դիտովւմ ԵԱԽ տիպ I-ի և II-ի դեպքում , սակայն II-ի ժամանակ խանագարումը պակաս արտահայտիչ է<ref name="Tsitsipa">{{cite journal | vauthors = Tsitsipa E, Fountoulakis KN | title = The neurocognitive functioning in bipolar disorder: a systematic review of data | journal = Annals of General Psychiatry | volume = 14 | pages = 42 | date = 1 December 2015 | pmid = 26628905 | pmc = 4666163 | doi = 10.1186/s12991-015-0081-z }}</ref>: Կոգնիտիվ խանագարումը հիմնականում առաջադիմում հիվանդության զարգացմանը զուգընթաց: Խանգարման աստիճանը կորելացվում է նախկինում ունեցած մանիակալ դրվագների , հոսպիտալացումների քանակի և նախկինում ունեցած հոգեկան այլ խանգարումների դրսևորումների հետ<ref name="Bortolato">{{cite journal | vauthors = Bortolato B, Miskowiak KW, Köhler CA, Vieta E, Carvalho AF | title = Cognitive dysfunction in bipolar disorder and schizophrenia: a systematic review of meta-analyses | journal = Neuropsychiatric Disease and Treatment | volume = 11 | issue = | pages = 3111–25 | year = 2015 | pmid = 26719696 | pmc = 4689290 | doi = 10.2147/NDT.S76700 }}</ref>: Վաղ միջամտությունը կարող է դանդաղեցնել խանգարման զարգացման ընթացքը, մինչդեռ ավելի ուշ էտապում կիրառվող բուժումը կարող է օգնել պակասեցնել դիսթրեսը և կոգնիտիվ խանգարումով պայմաննավորված բացասական հետևանքները<ref name="Muneer2016" />:


Չնայած նրան որ մանիակալ դրվագներում մարդիկ ջանասիրաբար ձգտումով լի են , ցանկանում են հասնել ինչ-որ նպատակների, այնուամնեյանիվ նրանք դրանց չեն կարողանում հասնել, , և հաճախ նրանցից շատերը հասարակական և մասնագիտական ոլորտում որոշակի խնդիրներ են ունենում: ԵԱԽ-ով հիվանդների մեկ երրերդը մնում է գործազուրկ մանիայի կապակցությամբ հոսպիտալացվելուց հետո մեկ տարվա ընթացքում<ref>{{citation|title=Mania and Dysregulation in Goal Pursuit: A Review|last=Johnson|first=Sheri L.|date=2005|journal=Clinical Psychology Review|volume=25|issue=2|pages=241–62|doi=10.1016/j.cpr.2004.11.002|pmc=2847498|pmid=15642648}}</ref>:Դեպրեսիվ ախտանիշներիը,(որոնք ի հայտ են գալիս ավելի հաճախ քան մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները) ասոցացվում են պասիվ գործառույթաներով, ներառյալ գործազրկություն և I տիպի և II-ի ժամանակ<ref name="DSM5" /><ref name="Tse">{{cite journal|year=2014|title=Meta-analysis of predictors of favorable employment outcomes among individuals with bipolar disorder|journal=Bipolar Disord|volume=16|issue=3|pages=217–29|doi=10.1111/bdi.12148|pmid=24219657|vauthors=Tse S, Chan S, Ng KL, Yatham LN}}</ref>:
Չնայած նրան որ մանիակալ դրվագներում մարդիկ ջանասիրաբար ձգտումով լի են , ցանկանում են հասնել ինչ-որ նպատակների, այնուամնեյանիվ նրանք դրանց չեն կարողանում հասնել, , և հաճախ նրանցից շատերը հասարակական և մասնագիտական ոլորտում որոշակի խնդիրներ են ունենում: ԵԱԽ-ով հիվանդների մեկ երրերդը մնում է գործազուրկ մանիայի կապակցությամբ հոսպիտալացվելուց հետո մեկ տարվա ընթացքում<ref>{{citation|title=Mania and Dysregulation in Goal Pursuit: A Review|last=Johnson|first=Sheri L.|date=2005|journal=Clinical Psychology Review|volume=25|issue=2|pages=241–62|doi=10.1016/j.cpr.2004.11.002|pmc=2847498|pmid=15642648}}</ref>: Դեպրեսիվ ախտանիշներիը,(որոնք ի հայտ են գալիս ավելի հաճախ քան մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները) ասոցացվում են պասիվ գործառույթաներով, ներառյալ գործազրկություն և I տիպի և II-ի ժամանակ<ref name="DSM5" /><ref name="Tse">{{cite journal|year=2014|title=Meta-analysis of predictors of favorable employment outcomes among individuals with bipolar disorder|journal=Bipolar Disord|volume=16|issue=3|pages=217–29|doi=10.1111/bdi.12148|pmid=24219657|vauthors=Tse S, Chan S, Ng KL, Yatham LN}}</ref>:

<br />


=== Վերականգնում և ռեցիդիվ ===
=== Վերականգնում և ռեցիդիվ ===
Հետազոտությոնները ցույց են տվել, որ ԵԱԽ-ի մանիակալ կամ խառը ձևերի կապակցությամբ հոսպիատալացված հիվանդների 50% -ը հասել է ախտանաշանային վերականգնման 6 ամսվա ընթացքում, իսկ 98%-ը ` 2 տարվա ընթացքում: 2 տարվա ընթացում 72%-ը հասել է ախտանշանային, իսկ 43%-ը ֆունկցիոնալ/գործոռույթային վերականգնման: Այնումամենայնիվ 40%-ի մոտ ախտանաշանային վերականգնումից 2 տարի անց ի հայտ է եկել հիվանդության կրկնություն, իսկ 19%-ի մոտ ֆազաների հերթագայում է տեղի ունեցել առանց վերականգնման <ref>{{cite journal |vauthors=Tohen M, Zarate CA, Hennen J, Khalsa HM, Strakowski SM, Gebre-Medhin P, Salvatore P, Baldessarini RJ | title = The McLean-Harvard First-Episode Mania Study: Prediction of recovery and first recurrence | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 160 | issue = 12 | pages = 2099–2107 | year = 2003 | pmid = 14638578 | doi = 10.1176/appi.ajp.160.12.2099 | hdl = 11381/1461461 }}</ref>:
Հետազոտությոնները ցույց են տվել, որ ԵԱԽ-ի մանիակալ կամ խառը ձևերի կապակցությամբ հոսպիատալացված հիվանդների 50%-ը հասել է ախտանաշանային վերականգնման 6 ամսվա ընթացքում, իսկ 98%-ը` 2 տարվա ընթացքում: 2 տարվա ընթացում 72%-ը հասել է ախտանշանային, իսկ 43%-ը ֆունկցիոնալ/գործոռույթային վերականգնման: Այնումամենայնիվ, 40%-ի մոտ ախտանաշանային վերականգնումից 2 տարի անց ի հայտ է եկել հիվանդության կրկնություն, իսկ 19%-ի մոտ ֆազաների հերթագայում է տեղի ունեցել առանց վերականգնման <ref>{{cite journal |vauthors=Tohen M, Zarate CA, Hennen J, Khalsa HM, Strakowski SM, Gebre-Medhin P, Salvatore P, Baldessarini RJ | title = The McLean-Harvard First-Episode Mania Study: Prediction of recovery and first recurrence | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 160 | issue = 12 | pages = 2099–2107 | year = 2003 | pmid = 14638578 | doi = 10.1176/appi.ajp.160.12.2099 | hdl = 11381/1461461 }}</ref>:

⚫
Ռեցիդիվին նածորդող (պրոդրոմալ) ախտանիշները, հատկապես մանիայի հետ կապված հեշտությամբ կարող են հայտնաբերվել<ref name="pmid12738039">{{cite journal |vauthors=Jackson A, Cavanagh J, Scott J | title = A systematic review of manic and depressive prodromes | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 74 | issue = 3 | pages = 209–217 | year = 2003 | pmid = 12738039 | doi=10.1016/s0165-0327(02)00266-5}}</ref>: Այս փաստը հաշվի առնելով բժիշկները մտադրություններ ունեին հիվնանդներին սովորեցնել [[Կոպինգ|կոպինգ-մարտավարություն]] մշակել ` այսպիսի նախանաշաններ նկատելուն պես <ref name="pmid16125292">{{cite journal |vauthors=Lam D, Wong G | title = Prodromes, coping strategies and psychological interventions in bipolar disorders | journal = Clinical Psychology Review | volume = 25 | issue = 8 | pages = 1028–1042 | year = 2005 | pmid = 16125292 | pmc = | doi = 10.1016/j.cpr.2005.06.005 }}</ref>:


⚫
Ռեցիդիվին նածորդող (պրոդրոմալ) ախտանիշները, հատկապես մանիայի հետ կապված հեշտությամբ կարող են հայտնաբերվել<ref name="pmid12738039">{{cite journal |vauthors=Jackson A, Cavanagh J, Scott J | title = A systematic review of manic and depressive prodromes | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 74 | issue = 3 | pages = 209–217 | year = 2003 | pmid = 12738039 | doi=10.1016/s0165-0327(02)00266-5}}</ref>: Այս փաստը հաշվի առնելով բժիշկները մտադրություններ ունեին հիվնանդներին սովորեցնել [[Կոպինգ|կոպինգ-մարտավարություն]] մշակել` այսպիսի նախանաշաններ նկատելուն պես<ref name="pmid16125292">{{cite journal |vauthors=Lam D, Wong G | title = Prodromes, coping strategies and psychological interventions in bipolar disorders | journal = Clinical Psychology Review | volume = 25 | issue = 8 | pages = 1028–1042 | year = 2005 | pmid = 16125292 | pmc = | doi = 10.1016/j.cpr.2005.06.005 }}</ref>:
<br />


=== Ինքնասպանություն ===
=== Ինքնասպանություն ===
Տող 312. Տող 302.


Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը առավել հաճախ սկսվում է դրսևորվել դեռահասների կամ երիտասարդների մոտ<ref name="Christie88">{{cite journal |vauthors=Christie KA, Burke JD, Regier DA, Rae DS, Boyd JH, Locke BZ | title = Epidemiologic evidence for early onset of mental disorders and higher risk of drug abuse in young adults | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 145 | issue = 8 | pages = 971–975 | year = 1988 | pmid = 3394882 | doi=10.1176/ajp.145.8.971}}</ref> {{sfn|Goodwin|Jamison|2007|p=1945}}: Ըստ կատարված հետազոտությունների` միայն 10%-ի մոտ հիվանդությունն ի հայտ եկել 50 և ավելի մեծ տարիքում<ref>{{cite journal | author = Monczor M | title = Bipolar disorder in the elderly | journal = Vertex (Buenos Aires, Argentina) | volume = 21 | issue = 92 | pages = 275–283 | year = 2010 | pmid = 21188315 }}</ref>:
Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը առավել հաճախ սկսվում է դրսևորվել դեռահասների կամ երիտասարդների մոտ<ref name="Christie88">{{cite journal |vauthors=Christie KA, Burke JD, Regier DA, Rae DS, Boyd JH, Locke BZ | title = Epidemiologic evidence for early onset of mental disorders and higher risk of drug abuse in young adults | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 145 | issue = 8 | pages = 971–975 | year = 1988 | pmid = 3394882 | doi=10.1176/ajp.145.8.971}}</ref> {{sfn|Goodwin|Jamison|2007|p=1945}}: Ըստ կատարված հետազոտությունների` միայն 10%-ի մոտ հիվանդությունն ի հայտ եկել 50 և ավելի մեծ տարիքում<ref>{{cite journal | author = Monczor M | title = Bipolar disorder in the elderly | journal = Vertex (Buenos Aires, Argentina) | volume = 21 | issue = 92 | pages = 275–283 | year = 2010 | pmid = 21188315 }}</ref>:

<br />


== Պատմություն ==
== Պատմություն ==
[[File:Emil Kraepelin 1926.jpg|alt=|thumb|right|Գերմանացի հոգեբույժ Էմիլ Կրեպելինը, որը 19-րդ դարում տարբերակել է մանիկալ-դեպրեսիվ խանգարումը "dementia praecox"-ից (ներկայումս հայտնի որպես [[շիզոֆրենիա]])]]
[[File:Emil Kraepelin 1926.jpg|alt=|thumb|right|Գերմանացի հոգեբույժ Էմիլ Կրեպելինը, որը 19-րդ դարում տարբերակել է մանիկալ-դեպրեսիվ խանգարումը "dementia praecox"-ից (ներկայումս հայտնի որպես [[շիզոֆրենիա]])]]<nowiki/><nowiki/>


Մարդկության պատմության մեջ տրամադրության և վարքագծի խանգարումների բազմաթիվ դեպքեր են գրանցվել: «<nowiki/>[[(5708) Մելանխոլիա|Մելանխոլիա]]<nowiki/>», որը դեպրեսիայի հին անվանումն է և մանիա արտահայտությունները ծնունդ են առել դեռևս Հին Հունաստանում{{sfn|Liddell|Scott|1980}}: Մելանխոլիա բառը ծագում է հուն. `''melas(''{{lang|grc|μέλας}})(թարգմանաբար`սև), ''chole'' ({{lang|grc|χολή}}) բառից, որը նշանակում է լեղի կամ մաղձ, ինչը վկայում է, որ այն ծագել է [[Հիպոկրատ|Հիպոկրատի]] հումորալ տեսությունից: Ըստ այդ տեսության` մանիան առաջանում է լեղու ավելցուկից, կամ սև և դեղին լեղու խառնվելու պատճառով: Մանիայի լեզվաբանական ծագումը այնուամենայնիվ այդքան էլ հստակ չէ: Ըստ` հին հռոմեացի բժիշկ Ցելիուս Ավրելիանուսի ''ania'' բառը նշանակում է «հոգեկան մեծ տառապանք առաջացնել» , իսկ ''manos-ը` «''թուլացած''»'' կամ «ասանձարձակ », ինչը կոնտեքստում նշանակում է հոգու ազատություն<ref name="Angst-2001">{{cite journal | vauthors = Angst J, Marneros A | title = Bipolarity from ancient to modern times: conception, birth and rebirth | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 67 | issue = 1–3 | pages = 3–19 | date = December 2001 | pmid = 11869749 | doi = 10.1016/S0165-0327(01)00429-3 }}, [https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/45999727/s0165-0327_2801_2900429-320160527-27074-pp3otz.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1550426949&Signature=iALMmw%2Byn8DP96AuCmmfQkfz7m4%3D&response-content-disposition=inline%3B%20filename%3DBipolarity_from_ancient_to_modern_times.pdf PDF].</ref>:
Մարդկության պատմության մեջ տրամադրության և վարքագծի խանգարումների բազմաթիվ դեպքեր են գրանցվել: «<nowiki/>[[(5708) Մելանխոլիա|Մելանխոլիա]]<nowiki/>», որը դեպրեսիայի հին անվանումն է և մանիա արտահայտությունները ծնունդ են առել դեռևս Հին Հունաստանում{{sfn|Liddell|Scott|1980}}: Մելանխոլիա բառը ծագում է հուն. `''melas(''{{lang|grc|μέλας}})(թարգմանաբար`սև), ''chole'' ({{lang|grc|χολή}}) բառից, որը նշանակում է լեղի կամ մաղձ, ինչը վկայում է, որ այն ծագել է [[Հիպոկրատ|Հիպոկրատի]] հումորալ տեսությունից: Ըստ այդ տեսության` մանիան առաջանում է լեղու ավելցուկից, կամ սև և դեղին լեղու խառնվելու պատճառով: Մանիայի լեզվաբանական ծագումը այնուամենայնիվ այդքան էլ հստակ չէ: Ըստ` հին հռոմեացի բժիշկ Ցելիուս Ավրելիանուսի ''ania'' բառը նշանակում է «հոգեկան մեծ տառապանք առաջացնել», իսկ ''manos-ը` «''թուլացած''»'' կամ «ասանձարձակ», ինչը կոնտեքստում նշանակում է հոգու ազատություն<ref name="Angst-2001">{{cite journal | vauthors = Angst J, Marneros A | title = Bipolarity from ancient to modern times: conception, birth and rebirth | journal = Journal of Affective Disorders | volume = 67 | issue = 1–3 | pages = 3–19 | date = December 2001 | pmid = 11869749 | doi = 10.1016/S0165-0327(01)00429-3 }}, [https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/45999727/s0165-0327_2801_2900429-320160527-27074-pp3otz.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1550426949&Signature=iALMmw%2Byn8DP96AuCmmfQkfz7m4%3D&response-content-disposition=inline%3B%20filename%3DBipolarity_from_ancient_to_modern_times.pdf PDF].</ref>:


⚫
1800-ական թվականներին ֆրանսիական հոգեբույժ Ժան-Էտիեն Դոմինիկ Էսքուիրոլի կողմից նկարագրված աֆեկտիվ մոնոմանիաներից `լիպեմանիան ներկայումս բոլորիս կողմից հայտնի դեպրեսիան է<ref>{{cite journal | author = Borch-Jacobsen M | title = Which came first, the condition or the drug? | journal = London Review of Books | volume = 32 | issue = 19 | pages = 31–33 | date = October 2010 | url = http://www.lrb.co.uk/v32/n19/mikkel-borch-jacobsen/which-came-first-the-condition-or-the-drug | quote = at the beginning of the 19th century with Esquirol's 'affective monomanias' (notably 'lypemania', the first elaboration of what was to become our modern depression) | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20150313201452/http://www.lrb.co.uk/v32/n19/mikkel-borch-jacobsen/which-came-first-the-condition-or-the-drug | archivedate = March 13, 2015 | df = mdy-all }}</ref>: 1850թ.-ին Ժան-Պյեր Ֆալյրենը Փարիզի հոգեբույժների կազմակերպությանը իր դասախոսության մեջ ներկայացրեց հիվանդություն, որը բնորոշեց «շրջանաձև խելագարություն» (ֆրանս.`la folie circulaire): Դասախոսությունը հետագայում` 1851թ.-ին տեղ գտավ «Gazette des hôpitaux» ամսագրում<ref name="Shorter2005">{{cite book|author=Edward Shorter|title=A Historical Dictionary of Psychiatry|url=https://books.google.com/books?id=M49pEDoEpl0C&pg=PA165|year=2005|place=New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-517668-1|pages=165–166}}</ref>: 3 տարի անց`1854 թ.-ին Ժյուլ-Գաբրիել-Ֆրանսուա Բայլարգարը(1809–1890) ֆրանսիական կայսերական ակադեմիային (Académie Nationale de Médecine) ներայացրեց մի հիվանդություն, որն անվանեց երկֆազ հոգեկան խանգարում, որի ընթացքում իրար հերթափոխում են մանիայի և մելանխոլիայի փուլեր: Այդ հիվանդությունը նա անվանեց ''folie à double forme ,'' որը թարգմանաբար նշանակում է երկփուլ խելագարություն կամ երկու ձևով ընթացող խելագարություն(ֆրանս`"De la folie à double forme" )<ref name="Shorter2005" /><ref>{{cite journal |author=Pichot P. |title=150e anniversaire de la Folie Circulaire |trans-title=Circular insanity, 150 years on |journal = Bulletin de l'Académie Nationale de Médecine |volume=188 |issue=2 |pages=275–284 |year=2004 |pmid = 15506718 |language=fr}}</ref>: Բայլարգերի հոդվածը լույս տեսավ ֆրանսիական Annales médico-psychologiques ամսագրում 1854թվականին<ref name="Shorter2005" />:


⚫
1800-ական թվականներին ֆրանսիական հոգեբույժ Ժան-Էտիեն Դոմինիկ Էսքուիրոլի կողմից նկարագրված աֆեկտիվ մոնոմանիաներից `լիպեմանիան ներկայումս բոլորիս կողմից հայտնի դեպրեսիան է<ref>{{cite journal | author = Borch-Jacobsen M | title = Which came first, the condition or the drug? | journal = London Review of Books | volume = 32 | issue = 19 | pages = 31–33 | date = October 2010 | url = http://www.lrb.co.uk/v32/n19/mikkel-borch-jacobsen/which-came-first-the-condition-or-the-drug | quote = at the beginning of the 19th century with Esquirol's 'affective monomanias' (notably 'lypemania', the first elaboration of what was to become our modern depression) | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20150313201452/http://www.lrb.co.uk/v32/n19/mikkel-borch-jacobsen/which-came-first-the-condition-or-the-drug | archivedate = March 13, 2015 | df = mdy-all }}</ref>: 1850թ.-ին Ժան-Պյեր Ֆալյրենը Փարիզի հոգեբույժների կազմակերպությանը իր դասախոսության մեջ ներկայացրեց հիվանդություն, որը բնորոշեց «շրջանաձև խելագարություն» (ֆրանս.`la folie circulaire): Դասախոսությունը հետագայում` 1851թ.-ին տեղ գտավ «Gazette des hôpitaux» ամսագրում<ref name="Shorter2005">{{cite book|author=Edward Shorter|title=A Historical Dictionary of Psychiatry|url=https://books.google.com/books?id=M49pEDoEpl0C&pg=PA165|year=2005|place=New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-517668-1|pages=165–166}}</ref>: 3 տարի անց`1854 թ.-ին Ժյուլ-Գաբրիել-Ֆրանսուա Բայլարգարը(1809–1890) ֆրանսիական կայսերական ակադեմիային (Académie Nationale de Médecine) ներայացրեց մի հիվանդություն, որն անվանեց երկֆազ հոգեկան խանգարում, որի ընթացքում իրար հերթափոխում են մանիայի և մելանխոլիայի փուլեր: Այդ հիվանդությունը նա անվանեց ''folie à double forme ,'' որը թարգմանաբար նշանակում է երկփուլ խելագարություն կամ երկու ձևով ընթացող խելագարություն(ֆրանս`"De la folie à double forme" )<ref name="Shorter2005" /><ref>{{cite journal |author=Pichot P. |title=150e anniversaire de la Folie Circulaire |trans-title=Circular insanity, 150 years on |journal = Bulletin de l'Académie Nationale de Médecine |volume=188 |issue=2 |pages=275–284 |year=2004 |pmid = 15506718 |language=fr}}</ref>: Բայլարգերի հոդվածը լույս տեսավ ֆրանսիական Annales médico-psychologiques ամսագրում 1854թ.-ին<ref name="Shorter2005" />:


Այս բոլոր գաղափարները ընդհանրացվեցին գերմանացի հոգեբույժ Էմիլ Կրեպելինի (1856–1926թթ.) կողմից, որը զարգացնելով Կալբաումի ցիկլոթիմիայի մասին տեսությունը{{sfn|Millon|1996|p=290}}, հիվանդությունն անվանեց մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզ: Նա նաև նշել է, որ հիվանդության թնթացքում նկարագրվում է ժամանակահատված, որի ժամանակ հիվանդների մոտ ոչ մի ախտանիշ չի դրսևորվում<ref>{{citation|last=Kraepelin|first=Emil|year=1921|title=Manic–depressive Insanity and Paranoia|isbn= 978-0-405-07441-7}}</ref>:
Այս բոլոր գաղափարները ընդհանրացվեցին գերմանացի հոգեբույժ Էմիլ Կրեպելինի (1856–1926թթ.) կողմից, որը զարգացնելով Կալբաումի ցիկլոթիմիայի մասին տեսությունը{{sfn|Millon|1996|p=290}}, հիվանդությունն անվանեց մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզ: Նա նաև նշել է, որ հիվանդության թնթացքում նկարագրվում է ժամանակահատված, որի ժամանակ հիվանդների մոտ ոչ մի ախտանիշ չի դրսևորվում<ref>{{citation|last=Kraepelin|first=Emil|year=1921|title=Manic–depressive Insanity and Paranoia|isbn= 978-0-405-07441-7}}</ref>:


Մանիակալ-դեպրեսիվ խանգարում տերմինը DSM-ում առաջին անգամ նշվեց 1952թ.-ին` Ադոլֆ Մեյերի ժառանգության շնորհիվ{{sfn|Goodwin|Jamison|2007| loc=Chapter 1}}: Ունիպելյար և բիպոլյար խանգարոմների դասակարգումնեևը ծագում են Կարլ Կլեիստի առաջարկված տեսությունից 1911թ.-ից, որի շնորհիվ 1957թ.-ին Կարլ Լեոնհարդը տարբերակեց դեպրեսիայի ընթացքում ի հայտ եկող ունիպոլյար և բիպոլյար խանգարոմները <ref name="Angst-2001" />: Այս ենթատիպերը նկարագրվեցն որպես առանձին վիճակներ DSM-III-ում: Իսկ ԵԱԽ-ի արագընթաց տարբերակը և տիպ II DSM-IV- ի դասակարգման մեջ ներառվեցին 1970-ական թվականներին`Դէվիդ Դանների, Էլլիոտ Գերշոնի, Ֆրեդրիք Գուդվինի, Ռոնալդ Ֆիվի և Ջոզեֆ Ֆլեսսի աշխատանքների հիման վրա<ref>[https://books.google.com/books?id=6-IfJ6dYy2cC Bipolar Depression: Molecular Neurobiology, Clinical Diagnosis and Pharmacotherapy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160507061659/https://books.google.com/books?id=6-IfJ6dYy2cC |date=May 7, 2016 }} Carlos A. Zarate Jr., Husseini K. Manji, Springer Science & Business Media, April 16, 2009</ref><ref>[http://apt.rcpsych.org/content/16/5/318.full The course of bipolar disorder] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140810055917/http://apt.rcpsych.org/content/16/5/318.full |date=August 10, 2014 }} Kate E. A. Saunders and Guy M. Goodwin, Advances in Psychiatric Treatment (2010) 16: 318-328 {{DOI|10.1192/apt.bp.107.004903}}</ref><ref name="Ban">[http://d.plnk.co/ACNP/50th/Transcripts/David%20Dunner%20by%20Thomas%20A.%20Ban.doc DAVID L.DUNNER Interviewed by Thomas A. Ban] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130521160737/http://d.plnk.co/ACNP/50th/Transcripts/David%20Dunner%20by%20Thomas%20A.%20Ban.doc |date=May 21, 2013 }} for the ANCP, Waikoloa, Hawaii, December 13, 2001</ref>:
Մանիակալ-դեպրեսիվ խանգարում տերմինը DSM-ում առաջին անգամ նշվեց 1952թ.-ին` Ադոլֆ Մեյերի ժառանգության շնորհիվ{{sfn|Goodwin|Jamison|2007| loc=Chapter 1}}: Ունիպելյար և բիպոլյար խանգարոմների դասակարգումնեևը ծագում են Կարլ Կլեիստի առաջարկված տեսությունից 1911թ.-ից, որի շնորհիվ 1957թ.-ին Կարլ Լեոնհարդը տարբերակեց դեպրեսիայի ընթացքում ի հայտ եկող ունիպոլյար և բիպոլյար խանգարոմները <ref name="Angst-2001" />: Այս ենթատիպերը նկարագրվեցն որպես առանձին վիճակներ DSM-III-ում: Իսկ ԵԱԽ-ի արագընթաց տարբերակը և տիպ II DSM-IV- ի դասակարգման մեջ ներառվեցին 1970-ական թվականներին`Դէվիդ Դանների, Էլլիոտ Գերշոնի, Ֆրեդրիք Գուդվինի, Ռոնալդ Ֆիվի և Ջոզեֆ Ֆլեսսի աշխատանքների հիման վրա<ref>[https://books.google.com/books?id=6-IfJ6dYy2cC Bipolar Depression: Molecular Neurobiology, Clinical Diagnosis and Pharmacotherapy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160507061659/https://books.google.com/books?id=6-IfJ6dYy2cC |date=May 7, 2016 }} Carlos A. Zarate Jr., Husseini K. Manji, Springer Science & Business Media, April 16, 2009</ref><ref>[http://apt.rcpsych.org/content/16/5/318.full The course of bipolar disorder] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140810055917/http://apt.rcpsych.org/content/16/5/318.full |date=August 10, 2014 }} Kate E. A. Saunders and Guy M. Goodwin, Advances in Psychiatric Treatment (2010) 16: 318-328 {{DOI|10.1192/apt.bp.107.004903}}</ref><ref name="Ban">[http://d.plnk.co/ACNP/50th/Transcripts/David%20Dunner%20by%20Thomas%20A.%20Ban.doc DAVID L.DUNNER Interviewed by Thomas A. Ban] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130521160737/http://d.plnk.co/ACNP/50th/Transcripts/David%20Dunner%20by%20Thomas%20A.%20Ban.doc |date=May 21, 2013 }} for the ANCP, Waikoloa, Hawaii, December 13, 2001</ref>:

<br />
{{Clear left}}


== Հասարակություն և մշակույթ ==
== Հասարակություն և մշակույթ ==
Տող 348. Տող 331.
* ''[[Black Box (TV series)|Black Box]] (''[[American Broadcasting Company|ABC]] , Քելլի Ռեյլի) <ref>{{cite web|url=http://abc.go.com/shows/black-box/cast/catherine-black|title=Catherine Black by Kelly Reilly|last=|first=|date=|website=abc.go.com|publisher=ABC|archive-url=https://web.archive.org/web/20140523174651/http://abc.go.com/shows/black-box/cast/catherine-black |archive-date=May 23, 2014|access-date=|accessdate=May 22, 2014}}</ref>
* ''[[Black Box (TV series)|Black Box]] (''[[American Broadcasting Company|ABC]] , Քելլի Ռեյլի) <ref>{{cite web|url=http://abc.go.com/shows/black-box/cast/catherine-black|title=Catherine Black by Kelly Reilly|last=|first=|date=|website=abc.go.com|publisher=ABC|archive-url=https://web.archive.org/web/20140523174651/http://abc.go.com/shows/black-box/cast/catherine-black |archive-date=May 23, 2014|access-date=|accessdate=May 22, 2014}}</ref>


2011թ․-ին հայտնի դիրիժոր Ռոնալդ Բրաունշտեյնը( որի մոտ 1985թ․-ին ախտորոշվել էր երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում) իր կնոջ ՝ Քառոլայն Ուիդոնի հետ, ձեռնամուխ եղավ ME/2 նվագախմբի ստեղծմանը։ Նախագծի նպատակն էր հասարակությանը իրազեկ պահել այս հիվանդության մասին, իսկ նվագախմբի անդամների համար ստեղծել ստեղծագործական ավելի հարմարավետ միջավայր<ref>{{cite news|first=Franz | last=Strasser |first2=David | last2=Botti | date= Janaury 7 2013|title=Conductor with bipolar disorder on music and mental illness | work= BBC News|url=https://www.bbc.com/news/magazine-20732070}}</ref><ref>{{cite news|first=David | last=Gram | date=27 December 2013| title=For this orchestra, playing music is therapeutic | work= The Boston Globe|url=https://www.bostonglobe.com/arts/theater-art/2013/12/27/mentally-ill-and-their-supporters-fill-vermont-orchestra/WIeh9mIp9GzPampyIXwtLM/story.html}}</ref>։
2011թվականին հայտնի դիրիժոր Ռոնալդ Բրաունշտեյնը( որի մոտ 1985թվականին ախտորոշվել էր երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում) իր կնոջ՝ Քառոլայն Ուիդոնի հետ, ձեռնամուխ եղավ ME/2 նվագախմբի ստեղծմանը։ Նախագծի նպատակն էր հասարակությանը իրազեկ պահել այս հիվանդության մասին, իսկ նվագախմբի անդամների համար ստեղծել ստեղծագործական ավելի հարմարավետ միջավայր<ref>{{cite news|first=Franz | last=Strasser |first2=David | last2=Botti | date= Janaury 7 2013|title=Conductor with bipolar disorder on music and mental illness | work= BBC News|url=https://www.bbc.com/news/magazine-20732070}}</ref><ref>{{cite news|first=David | last=Gram | date=27 December 2013| title=For this orchestra, playing music is therapeutic | work= The Boston Globe|url=https://www.bostonglobe.com/arts/theater-art/2013/12/27/mentally-ill-and-their-supporters-fill-vermont-orchestra/WIeh9mIp9GzPampyIXwtLM/story.html}}</ref>։


== Բնակչություն ==
== Բնակչություն ==
Տող 357. Տող 340.
Ի տարբերություն մեծահասակների երեխաների մոտ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ընթացքը ավելի սըրընթաց եվ նույնիսկ կարող է քրոնիկական բնույթի վերածվել<ref name="pmid17716034">{{cite journal|year=2008|title=Pediatric Bipolar Disorder|journal=Annual Review of Clinical Psychology|volume=4|pages=163–187|doi=10.1146/annurev.clinpsy.4.022007.141216|pmc=|pmid=17716034|vauthors=Leibenluft E, Rich BA}}</ref>։ Երեխաների մոտ հիվանդությունը դրսևորվում է դյուրագրգռությամբ, զայրույթով, պսիխոզներով։ Այնինչ մեծահասակների մոտ առավել հաճախ դրսևորվում էյֆորիկ մանիա<ref name="pmid17195735" /><ref name="pmid17716034" />։ Սկզբնական փուլում գերակշռում է դեպրեսիվ վիճակը<ref name="Cosgrove2013">{{cite journal |vauthors=Cosgrove VE, Roybal D, Chang KD | title = Bipolar depression in pediatric populations: epidemiology and management | journal = Paediatr Drugs | volume = 15 | issue = 2 | pages = 83–91 | date = April 2013 | pmid = 23529869 | doi = 10.1007/s40272-013-0022-8 }}</ref>։
Ի տարբերություն մեծահասակների երեխաների մոտ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ընթացքը ավելի սըրընթաց եվ նույնիսկ կարող է քրոնիկական բնույթի վերածվել<ref name="pmid17716034">{{cite journal|year=2008|title=Pediatric Bipolar Disorder|journal=Annual Review of Clinical Psychology|volume=4|pages=163–187|doi=10.1146/annurev.clinpsy.4.022007.141216|pmc=|pmid=17716034|vauthors=Leibenluft E, Rich BA}}</ref>։ Երեխաների մոտ հիվանդությունը դրսևորվում է դյուրագրգռությամբ, զայրույթով, պսիխոզներով։ Այնինչ մեծահասակների մոտ առավել հաճախ դրսևորվում էյֆորիկ մանիա<ref name="pmid17195735" /><ref name="pmid17716034" />։ Սկզբնական փուլում գերակշռում է դեպրեսիվ վիճակը<ref name="Cosgrove2013">{{cite journal |vauthors=Cosgrove VE, Roybal D, Chang KD | title = Bipolar depression in pediatric populations: epidemiology and management | journal = Paediatr Drugs | volume = 15 | issue = 2 | pages = 83–91 | date = April 2013 | pmid = 23529869 | doi = 10.1007/s40272-013-0022-8 }}</ref>։


⚫
Երեխաների երկբևեռ խանգարումը հակասական է<ref name="pmid17716034" />, սակայն անկասկած նման ախտանիշներով երեխաների մոտ ի հայտ եկած հիվանդության ընթացքը բավականին ծանր է<ref name="pmid17195735" />։ Ինչ վերաբերվում է ախտորոշմանը, ապա մասնագետների մի մասը խորհուրդ են են տալիս հետևել DSM չափորոշիչներին<ref name="pmid17716034" />։ Այլ մասնագետներ կարծում են որ այդ չափորոշիչները թույլ չեն տալիս տարբերակել երկբևեռ խանգարումը այլ հիվանդություններից, ինչպես օրինակ՝ [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը]] և այլն<ref name="pmid17716034" /> ։ [[File:Lithium carbonate.jpg|thumb|Լիթիումը երեխաների մանիայի բուժման համար նախատեսված միակ դեղամիջոցն , որը FDA-ի կողմից հավանության է արժանացել։]]


⚫
Երեխաների երկբևեռ խանգարումը հակասական է<ref name="pmid17716034" /> , սակայն անկասկած նման ախտանիշներով երեխաների մոտ ի հայտ եկած հիվանդության ընթացքը բավականին ծանր է<ref name="pmid17195735" />։ Ինչ վերաբերվում է ախտորոշմանը, ապա մասնագետների մի մասը խորհուրդ են են տալիս հետևել DSM չափորոշիչներին<ref name="pmid17716034" />։ Այլ մասնագետներ կարծում են որ այդ չափորոշիչները թույլ չեն տալիս տարբերակել երկբևեռ խանգարումը այլ հիվանդություններից , ինչպես օրինակ՝ [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը]] և այլն<ref name="pmid17716034" /> ։ [[File:Lithium carbonate.jpg|thumb|Լիթիումը երեխաների մանիայի բուժման համար նախատեսված միակ դեղամիջոցն , որը FDA-ի կողմից հավանության է արժանացել։]]


Երկբևեռ խանգարման վերաբերյալ ներկայիս հետազոտությունները ուղղված են բուժման արդյունավետության բարձրացմանը, ախտորոշիչ չափորոշիչների բարելավմանը և հիվանդության մասին ժառանգական և նեյրոկենսաբանական տեղեկությոնների շատացմանը<ref name="pmid17716034" />։ Ըստ որոշ հետազոտությունների՝ բուժման հոգեսոցիալական բաղադրիչները (ընտանիք, հոգեկան դաստիարակում, հմտություւների զարգացում՝ CBT, DBT, և IPSRT մեթոդներով) կարող են բարելավել դեղորայքային բուժման արդյունքները<ref name="Fristad">{{cite journal | vauthors = Fristad MA, MacPherson HA | title = Evidence-based psychosocial treatments for child and adolescent bipolar spectrum disorders | journal = Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology | volume = 43 | issue = 3 | pages = 339–55 | date = 2014 | pmid = 23927375 | pmc = 3844106 | doi = 10.1080/15374416.2013.822309 }}</ref>։ DSM-5-ը ներկայումս առաջարկում է մի քանի ախտանիշներ, որոնք հանդիսանում են երեխաների երկբևեռ խանգարման նախանշաններ<ref>{{cite journal | vauthors = Roy AK, Lopes V, Klein RG | title = Disruptive mood dysregulation disorder: a new diagnostic approach to chronic irritability in youth | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 171 | issue = 9 | pages = 918–24 | date = September 2014 | pmid = 25178749 | pmc = 4390118 | doi = 10.1176/appi.ajp.2014.13101301 }}</ref>։
Երկբևեռ խանգարման վերաբերյալ ներկայիս հետազոտությունները ուղղված են բուժման արդյունավետության բարձրացմանը, ախտորոշիչ չափորոշիչների բարելավմանը և հիվանդության մասին ժառանգական և նեյրոկենսաբանական տեղեկությոնների շատացմանը<ref name="pmid17716034" />։ Ըստ որոշ հետազոտությունների՝ բուժման հոգեսոցիալական բաղադրիչները (ընտանիք, հոգեկան դաստիարակում, հմտություւների զարգացում՝ CBT, DBT, և IPSRT մեթոդներով) կարող են բարելավել դեղորայքային բուժման արդյունքները<ref name="Fristad">{{cite journal | vauthors = Fristad MA, MacPherson HA | title = Evidence-based psychosocial treatments for child and adolescent bipolar spectrum disorders | journal = Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology | volume = 43 | issue = 3 | pages = 339–55 | date = 2014 | pmid = 23927375 | pmc = 3844106 | doi = 10.1080/15374416.2013.822309 }}</ref>։ DSM-5-ը ներկայումս առաջարկում է մի քանի ախտանիշներ, որոնք հանդիսանում են երեխաների երկբևեռ խանգարման նախանշաններ<ref>{{cite journal | vauthors = Roy AK, Lopes V, Klein RG | title = Disruptive mood dysregulation disorder: a new diagnostic approach to chronic irritability in youth | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 171 | issue = 9 | pages = 918–24 | date = September 2014 | pmid = 25178749 | pmc = 4390118 | doi = 10.1176/appi.ajp.2014.13101301 }}</ref>։


Բուժումը տարվում է անհատական ձևով, ընտրողաբար, հաշվի առնելով հիվանդության կլինիկական պատկերը, փուլերի արտահայտվածության աստիճանը, հիվանդի տարիքը, սոմատիկ վիճակը և այլն։ Այն ներառում է համապատասխան դեղորայք և հոգեթերապիա<ref name="pmid177160342">{{cite journal|year=2008|title=Pediatric Bipolar Disorder|journal=Annual Review of Clinical Psychology|volume=4|pages=163–187|doi=10.1146/annurev.clinpsy.4.022007.141216|pmc=|pmid=17716034|vauthors=Leibenluft E, Rich BA}}</ref>։ Դեղորայքներից ներկայումս կիրառվում են նորմմոթիմիկներ և ատիպիկ հակապսիխոտիկ դեղամիջոցներ<ref name="pmid177160342" />։ [[Լիթիում|Լիթիումը]] երեխաների մանիայի բուժման համար նախատեսված միակ դեղամիջոցն , որը FDA-ի կողմից հավանության է արժանացել<ref name="pmid171957352">{{cite journal|year=2007|others=Work Group on Quality Issues|title=Practice Parameter for the Assessment and Treatment of Children and Adolescents with Bipolar Disorder|journal=Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry|volume=46|issue=1|pages=107–125|doi=10.1097/01.chi.0000242240.69678.c4|pmc=|pmid=17195735|vauthors=McClellan J, Kowatch R, Findling RL}}</ref>։ Հոգեթերապիայի մեջ մտնում է հիվանդության մասին տեղեկությունների ուսուցանումը, խմբային պարապմունքներ և կոգնիտիվ-վարքագծային հոգեթերապիան<ref name="pmid177160342" />։ Անհրաժեշտ է նաև ուղեկցող անընդհատ դեղորայքային բուժում<ref name="pmid177160342" />։<br />
Բուժումը տարվում է անհատական ձևով, ընտրողաբար, հաշվի առնելով հիվանդության կլինիկական պատկերը, փուլերի արտահայտվածության աստիճանը, հիվանդի տարիքը, սոմատիկ վիճակը և այլն։ Այն ներառում է համապատասխան դեղորայք և հոգեթերապիա<ref name="pmid177160342">{{cite journal|year=2008|title=Pediatric Bipolar Disorder|journal=Annual Review of Clinical Psychology|volume=4|pages=163–187|doi=10.1146/annurev.clinpsy.4.022007.141216|pmc=|pmid=17716034|vauthors=Leibenluft E, Rich BA}}</ref>։ Դեղորայքներից ներկայումս կիրառվում են նորմմոթիմիկներ և ատիպիկ հակապսիխոտիկ դեղամիջոցներ<ref name="pmid177160342" />։ [[Լիթիում|Լիթիումը]] երեխաների մանիայի բուժման համար նախատեսված միակ դեղամիջոցն , որը FDA-ի կողմից հավանության է արժանացել<ref name="pmid171957352">{{cite journal|year=2007|others=Work Group on Quality Issues|title=Practice Parameter for the Assessment and Treatment of Children and Adolescents with Bipolar Disorder|journal=Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry|volume=46|issue=1|pages=107–125|doi=10.1097/01.chi.0000242240.69678.c4|pmc=|pmid=17195735|vauthors=McClellan J, Kowatch R, Findling RL}}</ref>։ Հոգեթերապիայի մեջ մտնում է հիվանդության մասին տեղեկությունների ուսուցանումը, խմբային պարապմունքներ և կոգնիտիվ-վարքագծային հոգեթերապիան<ref name="pmid177160342" />։ Անհրաժեշտ է նաև ուղեկցող անընդհատ դեղորայքային բուժում<ref name="pmid177160342" />։


=== Մեծահասակներ ===
=== Մեծահասակներ ===
Մեծահասակների շրջանում երկբևեռ խանգարման զարգացման մասին քիչ տեղեկություններ կան։ Ըստ որոշ տվյալների՝ հիվանդությունը զգալիորեն հետադիմում է տարիքին զուգընթաց, սակայն որոշ դեպքերում հիվանդությունը նաև սկսվում է զարգանալ մեծ տարիքում ։ Ոմանց մոտ հիվանդության ծերունական հասակում ի հայտ գալը պալմանավորված է ուղեկցող նյարդաբանական խնդիրներով։ Իսկ որոշ այլ հիվանդների մոտ մանիակալ փուլը զարգացել է անոթային հիվանդությունների պատճառով։ Այնուամենայնիվ տարբեր տարիքային խմբերում հիվանդության զարգացման ընթացքի մեջ նմանություններն ավելի շատ են քան տարբերությունները<ref name=Vasudev2010>{{cite journal |vauthors=Vasudev A, Thomas A | title = 'Bipolar disorder' in the elderly: what's in a name? | journal = Maturitas | volume = 66 | issue = 3 | pages = 231–5 | date = July 2010 | pmid = 20307944 | doi = 10.1016/j.maturitas.2010.02.013 }}</ref><ref name="pmid15383127">{{cite journal |vauthors=Depp CA, Jeste DV | title = Bipolar disorder in older adults: A critical review | journal = Bipolar Disorders | volume = 6 | issue = 5 | pages = 343–367 | year = 2004 | pmid = 15383127 | pmc = | doi = 10.1111/j.1399-5618.2004.00139.x }}</ref>։ Մեծահասակների ԵԱԽ-ի ախտորոշման ր բուժման բարդությունները կարող են պայմանավորված լինել ուղեկցվող [[Մարազմ|դեմենցիայով]] և դեղերի կողմնակի ազդեցություններով<ref>{{cite journal |vauthors=Trinh NH, Forester B |title=Bipolar Disorder in the Elderly: Differential Diagnosis and Treatment |journal=Psychiatric Times |volume=24 |issue=14 |year=2007 |url=http://www.psychiatrictimes.com/bipolar-disorder/article/10168/54481 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090621000437/http://www.psychiatrictimes.com/bipolar-disorder/article/10168/54481 |archivedate=June 21, 2009 |df=mdy-all }}</ref>։
Մեծահասակների շրջանում երկբևեռ խանգարման զարգացման մասին քիչ տեղեկություններ կան։ Ըստ որոշ տվյալների՝ հիվանդությունը զգալիորեն հետադիմում է տարիքին զուգընթաց, սակայն որոշ դեպքերում հիվանդությունը նաև սկսվում է զարգանալ մեծ տարիքում ։ Ոմանց մոտ հիվանդության ծերունական հասակում ի հայտ գալը պալմանավորված է ուղեկցող նյարդաբանական խնդիրներով։ Իսկ որոշ այլ հիվանդների մոտ մանիակալ փուլը զարգացել է անոթային հիվանդությունների պատճառով։ Այնուամենայնիվ տարբեր տարիքային խմբերում հիվանդության զարգացման ընթացքի մեջ նմանություններն ավելի շատ են քան տարբերությունները<ref name=Vasudev2010>{{cite journal |vauthors=Vasudev A, Thomas A | title = 'Bipolar disorder' in the elderly: what's in a name? | journal = Maturitas | volume = 66 | issue = 3 | pages = 231–5 | date = July 2010 | pmid = 20307944 | doi = 10.1016/j.maturitas.2010.02.013 }}</ref><ref name="pmid15383127">{{cite journal |vauthors=Depp CA, Jeste DV | title = Bipolar disorder in older adults: A critical review | journal = Bipolar Disorders | volume = 6 | issue = 5 | pages = 343–367 | year = 2004 | pmid = 15383127 | pmc = | doi = 10.1111/j.1399-5618.2004.00139.x }}</ref>։ Մեծահասակների ԵԱԽ-ի ախտորոշման ր բուժման բարդությունները կարող են պայմանավորված լինել ուղեկցվող [[Մարազմ|դեմենցիայով]] և դեղերի կողմնակի ազդեցություններով<ref>{{cite journal |vauthors=Trinh NH, Forester B |title=Bipolar Disorder in the Elderly: Differential Diagnosis and Treatment |journal=Psychiatric Times |volume=24 |issue=14 |year=2007 |url=http://www.psychiatrictimes.com/bipolar-disorder/article/10168/54481 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090621000437/http://www.psychiatrictimes.com/bipolar-disorder/article/10168/54481 |archivedate=June 21, 2009 |df=mdy-all }}</ref>։


==Տես նաև ==
* [[Cyclothymia]]
* ''[[Tristimania|Tristimania: A Diary of Manic Depression]]''

== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանտուփ}}
{{ծանտուփ}}
Տող 391. Տող 366.


== Լրացուցիչ գրականություն ==
== Լրացուցիչ գրականություն ==
{{Library resources box}}
{{refbegin}}
{{refbegin}}
* {{cite book|last1=Healy|first1=David| name-list-format = vanc |title=Mania: A Short History of Bipolar Disorder|date=2011|publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore |isbn=978-1-4214-0397-7}}
* {{cite book|last1=Healy|first1=David| name-list-format = vanc |title=Mania: A Short History of Bipolar Disorder|date=2011|publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore |isbn=978-1-4214-0397-7}}
Տող 399. Տող 373.


== Արտաքին հղումներ ==
== Արտաքին հղումներ ==

{{Sisterlinks|d=Q131755|species=no|v=no|voy=no|m=no|mw=no|wikt=bipolar disorder|q=no|s=no|b=Psychiatric Disorders/Mood Disorders/Bipolar Disorder|n=Category:Bipolar disorder}}
{{Medical condition classification and resources
| DiseasesDB = 7812
| ICD10 = {{ICD10|F|31 || f|30}}
| ICD9 = {{ICD9|296.0}}, {{ICD9|296.1}}, {{ICD9|296.4}}, {{ICD9|296.5}}, {{ICD9|296.6}}, {{ICD9|296.7}}, {{ICD9|296.8}}
| ICDO =
| OMIM = 125480
| OMIM_mult = {{OMIM2|309200}}
| MedlinePlus = 000926
| eMedicineSubj = med
| eMedicineTopic = 229
| MeshID = D001714
}}
* {{dmoz|Health/Mental_Health/Disorders/Mood/Bipolar_Disorder|Bipolar Disorder}}
* {{dmoz|Health/Mental_Health/Disorders/Mood/Bipolar_Disorder|Bipolar Disorder}}
* [http://www.nimh.nih.gov/health/publications/bipolar-disorder/complete-index.shtml Bipolar Disorder overview] from the U.S. [[National Institute of Mental Health]] website
* [http://www.nimh.nih.gov/health/publications/bipolar-disorder/complete-index.shtml Bipolar Disorder overview] from the U.S. [[National Institute of Mental Health]] website
* [http://www.nice.org.uk/Guidance/CG38 NICE Bipolar Disorder clinical guidelines] from the U.K. [[National Institute for Health and Clinical Excellence]] website
* [http://www.nice.org.uk/Guidance/CG38 NICE Bipolar Disorder clinical guidelines] from the U.K. [[National Institute for Health and Clinical Excellence]] website
* [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bdi.12556/epdf International Society for Bipolar Disorders Task Force report on current knowledge in pediatric bipolar disorder and future directions]
* [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bdi.12556/epdf International Society for Bipolar Disorders Task Force report on current knowledge in pediatric bipolar disorder and future directions]

{{Mental and behavioral disorders|selected = mood}}
{{Mood disorders|state=expanded}}
{{authority control}}
{{authority control}}


17:13, 27 Ապրիլի 2019-ի տարբերակ

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում
Հավանական է, որ կապ գոյություն ունի գործունեության և երկբևեռ խանգարման միջև[1], որով տառապում էր Վինսենթ վան Գոգը։ Սա նրա «Աստղալից գիշեր» նկարն է։
ՏեսակՀիվանդություն
Հիվանդության ախտանշաններտրամադրության տատանումներ, մանիա, հիպոմանիա, դեպրեսիա, հոգեբանական գրգռվածություն, անքնություն, զառանցանք, աֆազիա
Բժշկական մասնագիտությունհոգեբուժություն և կլինիկական հոգեբանություն
ՀՄԴ-9296.40 296.60 296.80
ՀՄԴ-10F31.9 F31
ՀոմանիշներԲիպոլար պսիխոզ, մանիակալ-դեպրեսիվ համախտանիշ
Բուժումհոգեթերապիա
 Bipolar disorder Վիքիպահեստում

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում (բիպոլյար պսիխոզ, նախկինում հայտնի էր որպես մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզ), հոգեկան խանգարում, բնորոշվում է հոգեհուզական ոլորտի պարբերաբար ընթացող խանգարումներով (մանիակալ, դեպրեսիվ փուլեր), միջփուլային շրջանում ախտանշանների լրիվ դարձելիությամբ[2][3][4]։ Էական ցուցանիշ է տվյալ դեպքում տրամադրության բարձրացումը՝ էյֆորիան , որը կարող դրսևորվել մանիակալ կամ հիպոմանիկալ դրվագների տեսքով: Մանիակալ փուլում հիվանդները էներգիայով լի են, երջանիկ, անհիմն լավատես կամ դյուրագրգիռ[2]։ Հաճախ անմիտ որոշումներ են կայացնում՝ չմտածելով հետևանքների մասին: Բացի այդ այս փուլում հիվանդերը քնի կարիք չեն զգում[3]։ Դեպրեսիվ փուլին բնորոշ են տրամադրության անկումը, ընկճվածությունը, կյանքի հանդեպ բացասական վերաբերմունք և ցածր տեսողական կոնտակտը[2]։ Հիվանդը կորցնում է հետաքրքրությունը, ինքնավստահությունը, խանգարվում է քունը։ Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետևանքով ինքնասպանությունների փորձերի թիվը ավելին է քան 6%, իսկ ինքնավնասումներինը՝ 30-40%[2]: Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետ են կապված նաև հոգեկան այնպիսի խանգարումներ, ինչպիսիք են տագնապային խանգարումը և հոգեակտիվ նյութերի գործածումը[2]։ Այս հիվանդության պատճառները դեռևս հստակ բացահայտված չեն, սակայն մեծ դեր են խաղում ժառանգական և էկոլոգիական գործոնները[5][6]։ Էկոլոգիական գործոնների մեջ են մտնում մանկության ընթացքում տարած դաժան վերաբերմունքը, երկարատև սթրեսը[5]։ 85% դեպքերում հիվանդության զարգացումը պայմանավորված է գենետիկական գործոնով[7]։ Գոյություն ունի հիվանդության 2 տիպ՝ առաջին և երկրորդ։ Առաջին տիպի դեպքում զարգանում է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագ , որը կարող է ուղեկցվել կամ չուղեկցվել դեպրեսիվ վիճակով։ Երկրորդ տիպի դեպքում դրսևորվում առնվազն մեկ հիպոմանիկալ (բայց ոչ մանիակալ) և մեկ երկարատև դեպրեսիվ դրվագ[8]։ Եվ նաև գոյություն հիվանդության զարգացման երրորդ տիպը՝ցիկլոթիմիկ խանգաորւմը, որի դեպքում ախատանիշները արտահայտվում են նվազ ուժգնությամբ, սակայն տևողությունն ավելի երկար է[8]։ Կա նաև այլ դասակարգում, որը կապված է դեղամիջոցների օգտագործման կողմնակի էֆեկտների կամ ուղեկցվող այլ հիվանդությունների հետ[8]։ Նմանատիպ այլ վիճակներ են են ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը, շիզոֆրենիան, հոգեակտիվ նյութերի գործածումը և անձնային խանգարումները[5]։ Բժշկական հետազտությունները ( լաբորատոր, բիոքիմիական, սկրինինգային և այլն) ինֆորմատիվ չեն այս հիվանդության ախտորոշման համար , բայց կարող են օգտակար լինել ուղեկցողղ այլ խնդիրների լուծման համար[9]։


Բուժումը սովորաբար ներառում է հոգեթերապիա՝ զուգորդված նորմոթիմիկների (տրամադրությունը կարգավորող դեղամիջոցներ), հոգեմետ դեղերի, հակադեպրեսանտների, և այլ դեղամիջողցների հետ[10]։ Նորմոթիմիկների օրինակներ են լիթիումի աղերը կամ տարատեսակ հակակոնվուլսանտները ( հակացնցումային դեղամիջոցներ)[10]։ Հիվանդներին, որոնք հրաժարվում են բուժումից անհրաժեշտ է ենթարկել հարկադրական բուժման հոգեբուժարաններում, քանի որ նրանք կարող են վնաս հասցնել ոչ միայն իրենց, այլև ուրիշ մարդկանց[10]։ Առավել բարդ վարքագծային խանգարումների դեպքում, ինչպիսիք են ագիտացիան կամ կռվարարությունը, խորհուրդ է տրվում նշանակել հակապսիխոտիկ դեղամիջոցներով կամ բենզոդիազեպիններով բուժման կարճատև կուրս[10]։ Մանիակալ փուլում խորհուրդ է տրվում դադարեցնել հակադեպրեսանտները[10]։ Եթե հակադեպրեսանտները զուգակցվում են Էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիան (ԷԿԹ) , վերջնականապես ուսումնասիրված չէ, բայց կարող է կիրառվել այն հիվանդների դեպքում, որոնց օգուտ չեն տվել այլ բուժման մեթոդները[11][10]։ Բուժման դադարեցումը պետք է դանդաղ կատարվի[10]։ Հիվանդության ընթացքում շատ հիվանդներ ունենում են խնդիրներ աշխատանքային, ֆինանսական, միջանձնային ոլորտներում[10]։ Կենսակերպի փոփոխության և դեղերի կողմնակի ազդեցությունների պատճառով ԵԱԽ-ով հիվադների սրտանոթային հիվանդությունների, օրինակ՝ սրտի իշեմիկ հիվանդության, հետևանքով մահացության ցուցանիշը կրկնակի բարձր է հոգեպես առողջ մարդկանց համեմատությամբ[10]։

Նշաններ և ախտանիշներ

Ե՛վ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ փուլերին բնորոշ են տրամադրության խանգարումները, հոգեշարժական ակտիվությունը, ցիռկադային ռիթմի և իմացական (կոգնիտիվ) գործընթացների խանգարումները։ Մանիան կարող է արտահայտվել խանգարման տարբեր դրսևորումներով, սկսած լավազգացությունից (էյֆորիա) մինչև ընկճվածություն (դիսֆորիա) և դյուրագրգիռություն։ Մանիակալ փուլի հիմնական ախտանիշն է հոգեշարժական ակտիվությունը։ Հիվանդը արտահայտում է անձի գերագնահատման, մեծամոլական մտքեր, մտածողության պրոցեսներն արագանում են, խոսում է անընդհատ, արագ, մի թեմայից անցնում մյուսին[12]։ Մանիան և հիպոմանիան իրարից տարբերվում են տևողությամբ։ Հիպոմանիան տևում է 4 օր շարունակ, իսկ մանիայի արտահայտման համար պահանջվում մոտ մեկ շաբաթ։ Ի տարբերություն մանիայի՝ հիպոմանիան ոչ միշտ է ասոցացվում ֆունկցիոնալ խանգարումների հետ[13]։ Մանիակալ կամ հիպոմանիակալ փուլից դեպրեսիվ փուլի անցնելու կենսաբանական մեխանիզմները դեռևս հստակ ուսումնասիրված չեն[14]։

Մանիակալ դրվագներ

Մանիակալ փուլը տևում է առնվազն մեկ շաբաթ։ Այս փուլը բնորոշվում է տրամադրության բարձրացմամբ, լավազգացությամբ (էյֆորիա), արտասովոր թարմության, առույգության և ուժեղ լինելու զգացումով, հիվանդները դյուրագրգիռ են, տառապում են անքնությամբ, նպատակաուղղված գործողություններ են կատարաում[15][16][17]։ Ողջ շրջապատը հիվանդն ընկալում է վառ գույներով։ Շփման մեջ է մտնում բոլորի հետ, հաշվի չի առնում ուրիշների տրամադրությունը և ամեն ինչ անում է իր ցանկությամբ։ Մտածողության պրոցեսներն արագանում են. հիվանդը խոսում է անընդհատ, արագ, մի թեմայից անցնում մյուսին (թեմատիկ շեղում, մտքերի թռիչք)։ Շատ խոսելուց ձայնը խռպոտում է։ Արտահայտում է անձի գերագնահատման, մեծամոլական մտքեր։ Խոսակցական գրգռվածությունն ուղեկցվում է ժեստերով, միմիկայի շարժումներով։ Ուշադրությունը խիստ լարված է, անկայուն, հակումները (հատկապես սննդի և սեռական) ուժեղացած են։ Մեծահասակների մոտ մանիակալ վիճակի կլինիկական պատկերը կարող է փոխվել՝ հաճախ ուղեկցվելով զայրույթով, չարությամբ, բծախնդրությամբ (զայրույթի մանիա)։ Այսպիսի պահվածքը վատթարացնում է մարդու գործունեությունը թե՛ աշխատանքային , թե՛ հասարակական ոլորտներում։ Բուժման բացակայության դեպքում մանիակալ դրվագը տևում է 3-ից 6 ամիս[18]։

Մանիակալ փուլում հոգեշարժական գրգռվածությունը երբեմն կարող է հասնել մինչև քաոսային ապարգելակման։ Սակայն, ի տարբերություն կատատոնիկ, հեբեֆրենիկ դելիրիումային և գրգռվածության այլ տիպերի, մանիակալ գրգռվածությանը բնորոշ է որոշակի նպատակաուղղվածություն[19]։

1858 թ․, լիտոգրաֆիա, որը կոչվում է «Մելանխոլիան անցնում է մանիայի»
1892 թ․, լիտոգրաֆիա,որի վրա պատկերված է «Զավեշտալի մանիա» ախտորոշմամբ կին։

Մանիակալ հիվանդների մեջ կան անձինք, որոնք նախկինում օգտագործել են թմրամիջոցներ կամ զբաղվել են ինքնաբուժությամբ[20]։ Ծայրահեղ դեպքում՝ ծաղկման շրջանում, հիվանդները կարող են պսիխոզի մեջ ընկնել, այսինքն՝ կտրվեն իրական աշխարհից, նրանց գործողությունները կախված են իրենց տրամադրությունից[16]։ Նրանք կարող են դառնալ անկառավարելի, կարծում են,որ իրենք ընտրյալ են, ունեն հատուկ առաքելոիթյուն այս աշխարհում[21]։ Այս ամենը բերում է նրան, որ հիվանդները դրսևորում են անցանկալի պահվածք, ինչի արդյունքում նրանց ստիպողաբար հոսպիտալացնման են եթարկում[15][16]։ Ախտանիշների արտահայտվածությունը որոշվում է հատուկ սանդղակներով, օրինակ Յանգի մանիայի գնահատման սանդղակը, սակայն այս մեթոդի հուսալիությունը դեռևս վերջնականապես ապացուցված չէ[22]։

Ե՛վ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ փուլերը հաճախ սկսվում են քնի խանգարումներով[23]։ Այնպիսի ախտանիշներ ինչպիսիք են տրամադրության, ախորժակի խանգարումները, հոգեշարժական ոլորտի փոփոխությունները, ինչպես նաև անհանգստության ուժեղացումը կարող են ի հայը գալ մանաիակալ փուլի զարգացումից 3 շաբաթ առաջ[24]։

Հիպոմանիակալ դրվագներ

Հ․ՈՒ․ Դայմոնդ ՝ «Մելանխոլիա»

Հիպոմանիան մանիայի ավելի թեթև տեսակն է, բնորոշվում է ավելի կարճ տևողությամբ՝ 4 օր, չափանիշները նույնն են, ինչ մանիայի դեպքում[16], սակայն ի տարբերություն վերջինի՝ չի առաջացնում անձի նշանակալի փոփոխություններ, որոնք կխանգարեն աշխատանքային կամ հասարակական բնագավառներում։ Հիվանդները չունեն տեսիլքներ կամ ցնորքներ, հոսպիատալացման կարիք չկա[17]։ Հիվանդի ֆունկցիոնալություն կարող է մեծանալ հիպոմանիայի ընթացքում, ենթադրվում է , որ սա օրգանիզմի պաշտպանական մեխանիզմն է՝ ի պատասխան դեպրեսիայի։ Հիպոմանիան հազվադեպ է վերափոխվում մանիայի[25]։ Որոշ հիվանդներ ծավալում են ստեղծագործական գործունեություն[26][16], մինչդեռ ուրիշները ավելի դյուրագրգիռ և վատատես են դառնում։

Հիվանդների մի մասը լավ է զգում այս դրվագների ընթացքւոմ , մյուս մասն էլ գանգատվում է սթրեսից[16]։ Երկբևեռ աֆեկտիվխանգարումներով մարդիկ, ովքեր ունեցել են հիպոմանիայի դրվագներ , հակված են մոռանալու իրենց կատարած արարքների մասին։ Նույնիսկ եթե հարազատները և ընկերները նկատում են տրամադության կամ վարքագծի փոփոխություններ, հիվանդները ամեն ինչ հերքում են[27]։ Եթե «հիպոմանիակալ իրադարձությունը» չի ուղեկցվում դեպրեսիվ դրվագներով, ապա այն չի համարվում խնդրահարույց, բայց միայն այն դեպքում, երբ տրամադրության փոփոխությունները անկառավարելի և անկայուն չեն[28]։ Ընդհանուր առմամբ հիվանդության տևողությունը մի քանի շաբաթից մինչև մի քանի ամիս է[29]։

ԴԵպրեսիվ դրվագներ

Դեպրեսիվ փուլը բնորոշվում է տրամադրության անկմամբ։ Հիվանդի դեմքն արտահայտում է թախիծ ու վիշտ։ Հակառակ մանիակալ փուլին, այստեղ շրջապատն ընկալվում է մռայլ գույներով։ Հաճախ նկատվում է հարազատներին սիրելու ունակության կորուստ, որը մեծ վիշտ է պատճառում հիվանդին։ Ունենում է ինքնամեղադրման, ինքնանվաստացման զառանցական մտքեր, որոնք կարող են հասցնել ինքնասպանության մտքերի ու գործողությունների։ Նկատվում է նաև ասոցիացիաների արգելակում, հիվանդը խոսում է ցածրաձայն, դանդաղ, դժվարությամբ, դառնում է ինքնամփոփ, զառանցական մտքերի մեջ խորասուզված։ Առաջանում է նաև հոգեշարժական արգելակում, որը կարող է հանգեցնել կաշկանդվածության (տես Կատատոնիա)։ Դեպրեսիան կարող է ուղեկցվել նաև շարժողական անհանգստությամբ, վախի և տագնապի երևույթներով (թախծի բռնկում կամ գրգռված մելանխոլիա)։ Դեպրեսիան ավելի արտահայտված է լինում առավոտյան ժամերին։ԴԵպրեսիվ փուլում նկարագրվում են հետևյալ ախտանիշները

  • սուիցիդալ մտքեր և այլն[30]

Դեպրեսիվ փուլին բնորոշ է նաև շարժողական արգելակումը, որն արտահայտվում է թեթև կաշկանդվածությունից (սուբստուպոր) մինչև լրիվ արգելակում (դեպրեսիվ ստուպոր)։ Այս դեպքում, կատատոնիկ ստուպորին հակառակ, բացակայում է ակտիվ նեգատիվիզմը, մոմանման ճկունությունը, դեմքն արտահայտում է թախիծ, վիշտ, այն ամիմիկ չէ։ Երկբևեռ պսիխոզի ինչպես մանիակալ, այնպես էլ դեպրեսիվ փուլերում առկա են սոմատո-վեգետատիվ մի շարք խանգարումներ՝ քաշի անկում, բերանի չորացում, զարկերակային ճնշման տատանումներ, կարմիր կայուն դերմոգրաֆիզմ, ինչպես նաև Վ. Պ. Պրոտոպոպովի երրորդությունը՝ երակազարկի արագացում, բբերի լայնացում և փորկապություն։ Երկբևեռ պսիխոզի խառը ձևերի ժամանակ մանիակալ և դեպրեսիվ ախտանշանները միահյուսվում են՝ արտահայտվելով հետևյալ ձևերով։ Զայրացած մանիա՝ շարժողական և ինտելեկտուալ ակտիվությունը զուգակցվում են դյուրագրգռությամբ, բծախնդրությամբ, դժգոհությամբ ու չարությամբ։ Մանիակալ ստուպոր՝ տրամադրության բարձրացումն ընթանում է ոչ թե շարժողական գրգռվածությամբ, այլ՝ արգելակմամբ։ Գրգռված դեպրեսիայի դեպքում դեպրեսիվ վիճակներին բնորոշ շարժողական արգելակման փոխարինվում տեղ է գտնում տագնապով ու լարվածությամբ ուղեկցվող շարժողական գրգռվածությամբ։ Երկբևեռ պսիխոզի ատիպիկ ձևերին են պատկանում ցիկլոթիմիան և քողարկված դեպրեսիան[31]։

Ծանր դեպքերում հիվանդի մոտ կարող են զարգանալ պսիխոզի նշաններ։ Այս վիճակը հայտնի է ինչպես պսիխոտիկ նշաններով ուղեկցվող ծանր բիպոլյար խանգարում։ Այս սիմպտոմներին գումարվում են նաև տեսիլքները և ցնորքները։ Դեպրեսիվ դրվագը տևում է նվազագույնը 2 շաբաթ, և բուժման բացակայության դեպքում կարող է ինքնասպանությունների պատճառ հանդիսանալ[32]։

Ինչքան ավելի վաղ արտահայտվեն նախանաշանները, այնքան հավանականությունը մեծ է որ առաջին փուլը կլինի դեպրեսիվ[33]։ Հաճախ այս հիվանդությունը ախտորոշվում է որպես մեծ դեպրեսիվ խանգարում, և սխալ ախտորոշման պատճառով հիվանդներին սխալմամբ նշանակում են հակադեպրեսանտներ[34]։

Խառը աֆեկտիվ խանգարում

Խառը ձևի ժամանակ ի հայտ են գալիս և՛ մանիակալ, և՛ դեպրեսիվ դվագներ։ Այսինքն մարդիկ միաժամանակ ունենում են մանիակալ դրվագներին բնորոշ ախտանիշներ, ինչպիսիք են գերարժեքային մտքերը, և դեպրեսիվ դրվագներին բնորոշ ախտանիշներ, օրինակ՝ մեղքի զգացում, սուիցիդալ մտքեր[35]։ Խառը ձևերը համարվում են առավել վտանգավոր, եթե, օրինակ՝ առկա են դեպրեսիային բնորոշ հուսահատության, և մանիակալ փուլին բնորոշ տրամադրության տատանումները կամ իմպուլսների կառավարման դժվարություններ[35]։ Տագանապային խանգարումները ավելի հաճախ են հանդիպում որպես լրացում խառը ձևին, քան առանձին բիպելյար խանգարկան հասարակ ձևի ժամանակ[35]։ Նույնը վերաբերվում է թմրամիջոցների և ալկոհոլի չարաշահմանը[35]։

Ասոցիատիվ խանգարումներ

Ասոցիատիվ խանգարումները բնորոշ են այս հիվանդությանը, սակայն չեն համարվում չափանիշ։ Մեխահասակների մոտ, որոնք ունեն այսպիսի խնդիր, առկա են իմացական(կոգնիտիվ) ոլորտի խանգարումներ[36]։ Սրանց թվին են դասվում ուշադրության անկումը, կատարողական գործառույթների խանգարումները և հիշողության վատացումը։ Թե ինչպես է ամեն անհատ վերարտադրում աշխարհը կախված է խանգարման տարբեր փուլերում նկարագրվող փոփոխությունների հետ։ Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով տառապող մարդիկ ունենում են խնդիրներ միջանձնային հարաբերություններում։ Մանուկ հասակում ծագում են որոշ նախանշաններ , ինչպիսիք տրամադրության անոմալիաներ (ներառյալ մեծ դեպրեսիվ խանգարումը) , ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ։

Ուղեկցվող (կոմորբիդ) խանգարումներ

Ախտանիշների մանրակրկիտ և երկարատև վերլուծությունը, և հնարավորության դեպքում ընտանիքի անդամների և ընկերների հետ հարցուփորձի արդյունքում ստացված եզրահանգումները թույլ են տալիս հստակ պլան մշակել արդյունավետ բուժում իրականացնելու համար[40]:

Պատճառագիտություն

Հիվանդության պատճառը և մեխանիզմները դեռ վերջնական պարզաբանված չեն[41]։ Հիվանդության առաջացման գործում մեծ նշանակություն է տրվում ժառանգական նախատրամադրվածությանը։ Գիտության ժամանակակից տվյալների համաձայն երկբևեռ պսիխոզի և մասնավորապես էնդոգեն դեպրեսիաների պատճառագիտության հարցում առաջ է քաշվել սերոտոնինային հիպոթեզը, ըստ որի հիվանդության հիմքում ընկած է կենտրոնական սերոտոնիներգիկ նեյրոտրանսմիսիայի դիսֆունկցիան[42]։ Չնայած այդ խանգարման բազմազանությանը էնդոգեն դեպրեսիաների ժամանակ հիմնականում դիտվում է կենտրոնական սերոտոնիներգիկ համակարգի թերֆունկցիա։ Հաստատված է, որ գենետիկակական գործոնի ազդեցությունը հիվանդության զարգացման վրա 60-80% է, ինչը խոսում է ժառանգական գործոնի մեծ դերի մասին[38]: Ընդհանուր առմամբ երբևեռ սպեկտրի ժառանգունակությունը գնահատվում է 0.71[43]:Երկվորյակային հետազոտությունների սահմնափակված էին ընտրաքանակի փոքր լինելու պատճառով, սակայն դրանք ապացուցուցում են ժառանգականության ներդրումը: Մոնոզիգոտային երկվորյակների ,երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման առաջին տիպով հիվանդանալու հավանականությունը ` 40% է, մինչդեռ երկզիգոտայիններինը 5% է[44][45]: Առաջին, երկրորդ տիպերի և ցիկլոթիմիայի զուգակցումը մոնոզիգոտ և երկզիգոտ երկվորյակների դեպքում համապատասխանաբար 42 և 11 տոկոս է կազմում, մասնավորապես երկրորդ տիպի դեպքում հարաբերակցությունն ավելի ցածր է, քանի որ դրսևորվում է հետերոգենություն։ Գոյություն ունի խոշոր (միաբևեռ) դեպրեսիայի հետ մասնակի համընկնում, և եթե այն առկա է միաձվանի երկվորյակների մոտ, ապա երկբևեռ խանգարման հավանականություն աճում է մինչև 67%, իսկ տարաձվանի երկվորյակների դեպքում`մինչև 19%[46]:Կանանց պարագայում երկբևեռ խանգարման զարգացման հիմքում իր ուրույն դերն ունեն էստրոգենները [47][48]:

Ժառանգականություն

Գենետիակական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շատ քրոմոսամային հատվածներ և գեն-թեկնածուներ զգայուն են բիպոլյար խանգարման զարգացման հանդեպ, ընդ որում յուրաքանչյուր գեն արտահայտվում է մեղմ կամ միջին ազդեցությամբ[38]: Ընդհանուր հասարակության հետ համեմատած երկբևեռ աֆեկտիվ խանագրման ի հայտ գալու ռիսկը տաս անգամ ավելի բարձր է առաջին աստիճանի ազգականների մոտ[44]: Եվ նմանապես խորը դեպրեսիայի առաջացման ռիսկը երեք անգամ ավելի բարձր է մոտ ազգականների մոտ:

Այն փաստը որ մանիայի զարգացմանգործում մեծ դեր ունի գենետիկական գործոնը հաստատվել է 1969թ․-ին[49]։ Գեների շղթայակցման վերաբերյալ հետազությունների արդյունքները շատ հակասական էին[50]։ Լայնածավալ հետազոտություններից նույնիսկ GWAS-ի (genome-wide association study) շնորհիվ չստացվեց հայտնաբերել որևէ լոկուս որը, որը պատասխանատու է երկբևեռ խանգարման զարգացման համար[51]։ BDNF-ի(ուղեղի նեյրոտրոպ գործոն), DRD4-ի(դոֆամինային D4 ընկալիչ) , DAO-ի(D-ամինաթթուների օքսիդազա), և TPH1 -ի(տրիպտոֆան հիդրոքսիլազա) պոլիմորֆիզմները ասոցացվում են երկբևեռ աֆեկտիվխանգարման հետ, սկզբնական շրջանում մետա-վերլուծություններում զգալի արդյունքներ են արձանագրվել, սակայն հետագա թեստավորումները ձախողվել են[52]։ Մյուս կողմից TPH2-ի (տրիպտոֆան հիդրոքսիլազա 2) մեջ երկու պոլիմորֆիզմների առկայությունը հաստատել է երկբևեռ խանգարման հետ կապի առկայությունը[53]։

GWAS-ի հակասական արդյունքների պատճառով, սկսեցին իրագործվել մոնոնուկլոտիդային պոլիմորֆիզմների վերլուծությունները (SNPs) կենսաբանական ուղիներում։

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ավանդական ազդանշանային համակարգը ներառում է կորտիկոտրոպին-ռիլիզինգ հորմոն օղակը, սրտի β-ադրեներգիկ , ֆոսֆոլիպազ C , գլյուտամատ-ընկալչային, WNT, Notch signaling և էնդոթելին 1-ի ազնդանշանումը։ 16 գեներից 3-ը՝ CACNA1C, GNG2, and ITPR2 խափանում են ուղեղի կեղևի դորզոլատերալ հատվածում կանոնավոր աշխատանքը[54]։Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ տարբեր ընտանիքների տարբեր գեներ ցուցաբերում են հետերոգենություն[55]։ Երկբևեռ աֆեկտիվխանգարումը ասոցացվում է ԴՆԹ սպեցիֆիկ ֆերմենտների ցածր ռեպարատիվ ունակության, և ԴՆԹ-ի մոլեկուլի օքսիտատիվ վնասման հետ[56]։

Էկոլոգիա

Հոգեհասարակական գործոնները մեծ դեր ունեն երկբևեռ աֆեկտիվխանգարման գործում, իսկ դրանցից որոշները կարող են փոխազդեցության մեջ մտնել գենետիկակական գործոնների հետ[57]: Հավանաբար վերջերս տեղի ունեցող իրադարձությունները և միջանձնային հարաբերություններում տեղի ունեցող բարդությունները կարող են նպաստել երկբևեռ խանգարման ի հայտ գալուն և կրկնվելուն, այնպես ինչպես դրանք նպաստում են ունիպոլյառ (միաբևեռ) խանգարման` դեպրեսիայի առաջացմանը: Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով տառապող հիվանդմերի հարցումների արդյունքում պարզվել է, որ նրանցից 30-50 % մանուկ հասակում ենթարկվել են բռնությունների, ինչը նպաստել էր հիվանդության ավելի վաղ ի հայտ գալուն, իքնասպանությունների փորձերի շատացմանը, ինչպես նաև հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման առաջացմանը[58]: Երկբևեռ խանգարումով հիվանդների մեջ զգալիորեն գերակշռում են այն անձինք, ովքեր մանուկ հասակում տարել են սթրեսային վիճակներ, քան այն հիվանդների մոտ , ովքեր այդպիսի խնդիրներ չեն ունեցել: Ընդ որում սթրեսների պատճառ են հանդիսացել ախտածին գործոնները, այլ ոչ թե երեխայի պահվածքը[59]:

Նյարդաբանական

Հազվադեպ երկբևեռ խանգարման պատճառ կարող են հանդիսանալ տարբեր նյադաբանական վիճակներ կամ վնասվածքներ: Դրանցից են ուղեղի կաթվածը, գանգուղեղային վնասվածքը, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ , ցրված սկլերոզը , պորֆիրիան , նաև երբեմն ծոծրակային բլթի էպիլեպսիան[60]:

Մեխանիզմ

Հոգեբանական

microscopic image of a neuron
Brain imaging studies have revealed differences in the volume of various brain regions between patients with bipolar disorder and healthy control subjects

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հիմքում կարող են ընկած լինել ուղեղի այս կամ այն օղակներում կառուցվածքային կամ գործառարական անկանոնությունները: ՄՌՏ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մեծ կիսագնդերի կեղևի գոտկաձև գալարի առաջային հատվածի, ճակատա-կղզյակային բլթի, վենտրալ ենթաճակատային հատվածներում և պատնեշում (claustrum) առկա է ծավալի փոքրացում: Ծավալային փոփոխություւներ առկա են նաև կողմնային փորոքներում, դժգույն կորիզում (globus pallidus), նշաձև մարմնում (amygdala), ինչպես նաև խորանիստ սպիտակ նյութի գերակտիվություն[61][62][63][64]: Ֆունկցիոնալ ՄՌՏ հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ մոդուլյացիայի անկանոնությունները պրեֆրոնտալ կեղևում և լիմբիական համակարգում կարող են առաջ բերել էմոցիոնալ և վարքագծային ախտանիշներ[65]: Մանիայի բուժման նպատակով կիրառվող Ֆարմոկոլոգիական միջամտոuթյունները առաջացնում են վենտրալ պրեֆրոնտալ կեղևի ակտիվության (ՎՊՖԿ) աՃ, սակայն նորմալիզացնում է այն վերահսկվող խմբի անդամների մոտ: Այս փաստը ապացուցում է, որ ՎՊՖԿ -ի թերակտիվությունը հուսալի ցուցանիշ է հանդիսանում վարագծային կարգավիճակի գնահատման համար: Մյուս կողմից `նախնական բուժման արդյունքում նշաձև մարմնում գերակտիվության աճը պակասեցնում է հետագա բուժման արդյունավետությունը[66]:

Մանիակալ և դեպրեսիվ դրվագները, որպես կանոն, բնորոշվում են ՎՊՖԿ վենտրալ և դորզալ հատվածների թերգործառույթով: Ուշադրության կենտրոնացման և հանգստի ժամանակ, մանիան ասոցացվում է օրբիտոֆրոնտալ կեղևի ակտիվության նվազման հետ, մինչդեռ դեպրեսիան կապում են ընդհանուր նյութափոխանակության հանգստի վիճակում լինելու հետ։ Տրավմաների պատճառով առաջացած աֆեկտիվ խանգարումների արդյունքում, հասկանալի է դառնում որ մանիան և դեպրեսիան կապված է ՎՊՖԿ-ի խանգարումների հետ, ընդ որում դեպրեսիան կապված է ձախ հատվածի թերգործառույթի հետ, իսկ մանիան` աջի: ՎՊՖԿ-ի անկանոն ակտիվությունը և նշաձև մարմնի գերակտիվությունը հայտնաբերվել են էութիմիայի ժամանակ ինչպես երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ, այնպես էլ նրանց առողջ հարազատների մոտ, ինչը նշանակում է, որ սրանք հատկանշական են այս հիվանդույան համար[67]:

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ, որոնք նաև տառապում են էութիմիայով, նկատվում է լինգվալ գալարի(հայտնի է նաև ինչպես ծոծրակաքունքային միջային գալար) ակտիվության նվազում, մինրդեռ մանիակալ կողմնորոշմամբ մարդկանց մոտ ակտիվության նվազում առկա է ճակատային բլթի առաջային հատվածում, իսկ դեպրեսիվ հիվանդների մոտ նման փոփոխոիթյուններ չկան[68]: Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ նկատվում է ձախ կիսագնդեի վենտրալ լիմբիկ համակարգի ակտիվության աճ և աջ կիսագնդի կեղևային ստրուկտուրաների(սրանք կապված են ճանաչողական գործընթացների հետ) ակտիվության նվազում[69]։


Երկբևեռ խանգարման նկարագրվող մոդելներից մեկից երևում է, որ ճակատա-ստրիար օղակներից բաղկացած «պարգևատրման օղակների» գերակտիվությունը առաջ է բերում մանիա, իսկ հիպոակտիվությունը` դեպրեսիա[70]։


Համաձայն «բռնկման» տեսության` երբ երկբևեռ խանգարման հանդեպ ժառանգական նախատրամադռություն ունեցող մարդիկ գտնվում են սթրեսային իրավիճակներում, սթրեսային շեմը , որը դրդում է հիվանդության դրվագների ի հայտ գալուն աստիճանաբար իջնում է, այնքան ժամանակ մինչև դրվագները դառնում են ինքնաբուխ: Կան տվյալներ, ըստ որոնց գոյություն ունի կապ կյանքի վաղ փուլերում առաջ եկած սթրեսի և հիպոթալամո-հիպոֆիզո-ադրենալ համակարգի թերգործառույթի միջև։ Սթրեսը բերում է վերջինիս գերակտիվությանը, ինչը մեծ դեր է խաղում երկբևեռ խանգարման ախտածագման գործում[71][72]:

Ուղեղային հյուսվածքի որոշ բաղադրիչներ` միտոքոնդրիումներ[41], նատրիում-ԱԵՖ-ազային պոմպ[73], մեծ դեր են խաղում հիվանդության զարգացմա մեջ: Ցիրկադային ռիթմը և մելատոնինի սինթեզը նույնպես փոփոխված են[74]:

Նեյրոքիմիական

Դոֆամինի (տրամադրության ցիկլիկ փոփոխությունների պատասխանատու միջնորդանյութ) մակարդակը մանիակալ փուլի ժամանակ բարձրանում է[75][76]: Սա պատճառ է հանդիսանում երկրորդային հոմեոստատիկ վար կարգավորման (down regulation), ինչպես նաև դոֆամին-կախյալ G պրոտեին համակցված ընկալիչների քանակի աճի: Հետագայում այս գործընթացների պատճառով դեպրեսիվ փուլի ժամանակ նկատվում է դոֆամինի մակարդակի նվազում[75]: Դեպրեսիվ փուլը ավարտվում է հոմեոստատիկ վեր կարգավորումով (up regulation), և ցիկլը նորից կրկնվում է[77]:

Մանիակալ փուլում գլյուտամատի արտադրությունը զգալիորեն աճում է դորզոլատերալ կեղևում , իսկ փուլի վերջում քանակը նորից վերականգնվում է[78]: Գամմաամինոկարագաթթվի (ԳԱԿԹ) մակարդակի աճը կարող է պայմանավորված լինել վաղ զարգացման անկանոնություններով, որոնք առաջ են բերում բջիջների միգրացիայի խանգարումներ, ինչպես նաև ուղեղի թաղանթների ոչ լրիվ կազմավորման պատճառով[79]:

Երկբևեռ աֆեկտիվխանգարման համար կիրառվող դեղամիջոցները կարող են ազդել ներբջջային ազդանշանային համակարգի վրա, օրինակ` սպառելով միո-ինոզիտոլի պաշարները, արգելակելով cAMP կախյալ պրոտեինկինազաների ակտիվացումը և նաև վերափոխելով G սպիտակուցներ[80]:Այս ամենի համաձայն`արյան մեջ (նաև ուղեղում) նկատվել է Gαi, Gαs և Gαq/11 սպիտակուցների մակարդակի աճ, ինչպես նաև պրոտեին կինազA-ի էքսպրեսիայի և զգայունության աճ[81]:

Թե՛մանիակալ, և թե՛ դեպրեսիվ փուլերում սերոտոնինի մետաբոլիտ 5-հիդրոքսիինդոլացետիկ թթվի քաանակը գլխուղեղ-ողնուղեային հեղուկում իջած է : Դոֆամինի ագոնիստների մանիայի խթանման պատճառով մանիակալ կարգավիճակում հաստատվել է դոֆամիներգիկ ակտիվության նշանակաթյունը: α2 ադրենընկալիչների զգայունությունը իջեցումը , locus ceruleus-ում բջիջների ընդհանուր քանակի աճը վկայում է մանիակալ փուլում նորադրեներգիկ ակտիվության մասին: ԳԱԿԹ-ի քանակի նվազումը առկա է թե՛ մանաիակալ, և թե՛ դեպրոսիվ փուլում[82]: Տեսություններից մեկում ասվում է , որ մոնոամիննների մակարդակի փոփոխություններ չեն նկատվել,մինչդեռ նորէպինեֆրինի մակարդակը նորմայից բարձր էր[83]: Թիրոզինի պաշարների սպառումը հանգեցնում է մանիայով հիվանդնեի մոտ մետամորֆինի քանակի նվազում: Հետազատություններից մեկը ցույց է տվել, որ VMAt2-ի պրոտեին կապելու ունակությունը ևս իջած է երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հիվանդների մոտ[84]:

Ախտորոշում

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը սովորաբար ախտորոշվում է պատանեկան կամ երիտասարդ տարիքում[85][3]: Հիվանդությոնը սկզբում դժվար է տարբերակել ունիպոլյար խանգարումից քանի որ 2 ֆազաների միջև ախտադադարը կարող է տևել 5-10 տարի[86]: Ախտորոշման մեջ հաշվի են առնվում որոշակի գործոններ, ինչպիսիք են հիվանդի անհատական ախտանիշները, վարքագծի և տրամադրության փոփոխությունները, որոնք նշում են ընտանիքի անդամները, ընկերները և աշխատակիցները, և իհարկե հենց հետազոտող բժշկի կողմից նշվող սիմպտոմատիկան: Առավել հստակ ցուցանիշ է դեռահասի մոր կողմից նկատված փոփոխությունները:[87] Վիճակի գնահատումը սովորաար անց է կացվում ամբուլատոր պայմաններում: Ախտորոշման համար լայնորեն կիրաառվում են APA-ի (American Psychiatric Association), DSM-5–ի (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition ) WHO ICD-10-ի( World Health Organization 'International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, 10th Edition ) կողմից առաջարկվող մեթոդները: ICD-10-ը առավել շատ կիրառվում է ԱՄՆից դուրս, մինչդեռ ԱՄՆ-ում օգտագործվում է DSM-ի չափանիշները, քանզի դրանք ավելի լիարժեք են [88]: Բացի այդ օգտագործվում են նաև KSADS (Kiddie Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia), SCID (Structured Clinical Interview for DSM-IV) մեթոդները:

Գոյություն ունեն գնահատման մի քանի սանդղակներ[89]: Դրանք են երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ախտորոշիչ սանդղակը, տրամադրության խանգարումների հարցաշարը,General Behavior Inventory Hypomania Checklist[90]։

Տարբերակիչ ախտորոշում

Գոյություն ունեն ևս մի քանի հոգեկան հիվանդություններ, որոնց անհրաժեշտ է տարբերակել երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումից: Դրանք են շիզոֆրենիան, մեծ դեպրեսիվ սինդրոմը[91], ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը (ADHD), և անձի խանգարումներ, ինչպիսին է , օրինակ`սահմանային անձնային խանգարումը[92][93][94]:

Ներկայումս չկան ո՛չ լաբորատոր, ո՛չ էլ վիզուալ ախտորոշման մեթոդներ , որոնք կբացառեին որոշ հիվանդություններ, որոնք արտահայտվում են երկբևեռ խանագարման պես, քանի որ ախտանիշները շատ նման են[95]:

Այնունամենայնիվ տարբերակիչ ախտորոշման մեջ են դասվում նյարդաբանական այնպիսի հիվանդություններ, ինչպիսիք են

ԷԷԳ-ն կիրառվում է որպեսզի բացառվի օրինակ` էպիլեպսիան, իսկ ՀՇ-ն կամ ՄՌՇ ` գանգուղեղային վնասվածքները բացառելու նպատակով[85]:

Էնդոկրին համակարգի հիվանդություններից են հիպոթիրեոզը, Կուշինգի հիվանդությունը, հիպերթիրեոզը, ինչպես նաև համակարգային կարմիր գայլախտը: Ինֆեկցիոն հիվանդություններից կարող ենք նշել հերպետիկ էնցեֆալիտը, ՄԻԱՎ-ը, գրիպը, նեյրոսիֆիլիսը[85]: Վիտամինային անբավարարության հիվանդություններից են պելագրան (նիացինի անբավարարություն) վիտամին B12-ի անբավարարություն, ֆոլաթթվի անբավավարություն, ինչպես նաև Վերնիկե-Կորսակովի համախտանիշը (թիամինի անբավարարություն), որը նույնպես բերում է մանիայի[85]:

Որոշ դեղամիջոցների օգտագործումը նույնպես կարող է առաջ բերել երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ախտանիշներ: Այսշպիսի դեղամիջոցներ են պրեդնիզոլոնը, Պարկինսոնի հիվանդւոթյան բուժման համար նախատեսված դեղորայքը, թիրոիդ հոմոնը(նատրիումի լեվոտիրոքսին), հոգեմետ դեղերից կոկաինը, մեթամֆետամին, ինչպես նաև զանազան հակաբիոտիկներ[96]:

Երկբևեռ սպեկտր

Kraepelin looking to the side
Էմիլ Կրեպիլինի աշխատանքների շնորհիվ 19-րդ դարում հնարավոր դարձավ տարբերակել երկբևեռ խանգարումը շիզոֆրենիայից և ստեղծվեց ԵԱԽ-ի դասակարգումը։

Երկբևեռ (բիպոլյար) սպեկտրը ներառում է երբևեռ խանգարման առաջին տիպը, երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման երկրորդ տիպը, ցիկլոթիմիա, և որոշ հիվանդագին վիճակներ, որոնք կլինիկորոն բերում են նշանակալից անավարարության և դիսթրեսի[3][85]։ Դրանց շարքին է դասվում մեծ դեպրեսիվ համախտանիշը, որի ժամանակ իրար են հաջորդում մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները, կամ խառը ձևերը, որոնք ներառում են թ՛ե դեպրոսիվ թ՛ե մանիակալ փուլեր[3]։

Երկբևեռ խանգարման գաղափարը նման է Էմիլ Կրեպելինի առաջադրած մանիակալ դեպրեսիվ հիվանդության գաղափարին[97]։ Բժշկական գրականության մեջ նկարագրվել է ունիպոլյար հիպոմանիա, առանց ուղեկցվող դեպրեսիվ դրվագների[98]:

Չափանիշներ և ենթադասեր

DSM և ICD երբևեռ խանգարումը բնութագրում է որպես խանգարոմների սպեկտր, որոնք գտնվում են կոնտինուումում: DSM-5-ը առանձնացնում է 3

սպեցիֆիկ ենթադաս[3]`

  • Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում տիպ I- ախտորոշելու համար անհրաժեշտ է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագ հիվանդության պատմության մեջ[99]․ դեպրեսիվ դրվագները դեպքերի մեծ մասում արձանագրվում է, սակայն պարտադիր չեն տվյալ ենթատիպի նկարագրման համար[44]․ հիվանդության ծանրության աստիճանը գնահատաելու համար օգտագործվում են են «թեթև», «միջին»,«ծանր»,«միջին ծանրության», «ծանր», «ծայրահեղ ծանր» և «հոգեկան շեղումներով» չափանիշները[3]:
  • Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում տիպ II - մանիակալ դրվագները բացակայում են, առկա է մեկ կամ մի քանի հիպոմանիակալ դրվագ, որոնք ուղեկցվում են մեկ կամ մեկից ավել խորը դեպրեսիվ դրվագներով[99]; հիպոմանիակալ դրվագները ծայրահեղության չեն հասնում; ախտորոշումը դժվարեցնում է այն հանգամանքը , որ հիպոմանիան հաճախ ընկալվում է որպես առողջ, ակտիվ ապրելակերպի դրսևորում, մասնագիտական բնագավառում հիվանդները արդյունավետ աշխատանք են ծավալում, հասարակական բննագավառում նույնպես ակտիվ են , այդ իսկ պատճառով դրանք առավել քիչ նկատելի են համեմատած դեպրեսիայի հետ:
  • Ցիկլոթիմիա-առկա են հիպոմանիակալ դրվագներ, որոնք ուղեկցվում են ոչ խորը դեպրեսիայով[100]:

Հարկ եղած դեպքում ենթատիպը նկարագրելու համար օգտագործվում են այնպիսի բնութագրիչներ, ինչպիսիք են պերիպարտալ սկիիզբ peripartum onset և rapid cycling[3]։

Կանխաարգելում

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման կանծարգելման համար կենտրոնացվում են սթրեսսածին գործոնների վերացման վրա, օրինակ ` ընտանիքում կոնֆլիկտային իրավիճակների պակասեցում, մանուկ հասակում դաժան վերաբերմունքի կանխում: Չնայած վերջինները չեն հանդիսանում հիվանդության հիմնական պատճառ, այնուամենայնիվ սրանք կարող են լրացուցիչ խթան հանդիսանալ երկբևեռ խանգարաման զարգացման համար, այն մարդկանց մոտ, ովքեր այս հիվանդության հանդեպ ժառանգական նախատրամադրվածութուն ունեն[101]: Ենթադրություններ կան կանաբիսի օգտագործման և երկբևեռ խանգարման ի հայտ գալու մեջ կապ կա[102]:

Բուժում

Երկբևեռ պսիխոզի բուժումը տարվում է անհատական ձևով, ընտրողաբար, հաշվի առնելով հիվանդության կլինիկական պատկերը, փուլերի արտահայտվածության աստիճանը, հիվանդի տարիքը, սոմատիկ վիճակը և այլն

Գոյություն ուեն մի շարք ֆարմոկոլոգիական և հոգեթերապեվտիկ տեխնիականեր երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման վարման համար: Հիվանդները նույնիսկ կարող են զբաղվել ինքնաբուժման կամ հիվանդությունն հաղթահարելու նպատակով:

Առաջին տիպի երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման դեպքում կարող է հոսպիտալացման (ինքնակամ կամ հարկադրական) կարիք զգացվել: Երկարատև հոսպիտալացում ներկայումս չկա , սակայն այնուամենայնիվ անհրաժեշտության դեպքում իրականցվում է[103]: Ստացիոնար և/կամ արտահիվանդանոցային վարումը կարող է ներառել սոց-ապահովման ծառայությունների այցելություններ, բնակչության զբաղվածության և սպասարկման աշխատակիցների այցելություններ: Դրանք համարվում են արտահիվանդանոցային սպասարկման ծրագրերի[104]։

Գոյություն ունեն մի շարք ֆարմոկոլոգիական և հոգեթերապեվտիկ տեխնիկաներ, որոնց շնորհիվ հիվանդները ինքնուրույն կարող են վերահսկել բուժման և վերականգնման ընթացքը։

Հոգեբանական

Հոգեթերապիան ոււղված է՝

  1. թեթևացնելու հիմնական ախտանիշերը
  2. նվազեցնելու փոխհարաբերություններում ի հայտ եկող բացասական հուզական հետևանքները
  3. պրոդրոմալ ախտանիշների հայտանաբերման
  4. ռեցիդիվների կանխարգելման
  5. ռեմիսիայի ապահովման[105][106][107]

Կոգնիտիվ-վարքային թերապիան, ընտանեկան հոգեթերապիան և հոգեկան կրթությունը համարվում են ամենաարդյունավետ եղանակները հիվանդության կանխարգելման համար, իսկ միջանձնային և հասարակական ռիթմիկ թերապիան ուղղված է վերացնելու հիվանդության մնացորդային ախտանիշները: Հետազոտությունները իրականացվում են հիմնականում առաջին տիպի հիվանդների շրջանում, հիվանդության սկզբնական փուլի բուժումը հանդիսանում է գերխնդիր[108]։ Որոշ կլինիցիստեր հարկ են համարում խոսել մանիակալ փուլում գտնվող հիվանդների հետ, որպեսզի պարզեն թերապեվտիկ բուժման հետագա ընացքը[109]:

Դեղորայք

Լիթիումը հաճախ է օգտագործվում երկբևեռ խանգարման բուժման և դրա զարգացման հետևանքով ինքնսպանությունների կանխարգելման նպատակով։

Կան մի շաք դեղամիջոցներ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման բուժման համար[110]: Դրանցից ամենարդյունավետներից է լիթիումի պատրաստուկները,որոնք օգտակար են մանիկալ դրվագների, երկբևեռ դեպրեսիայի և ռեցիդիվների կանխարգելման համար[111]: Լիթիումը կանխում է ինքնասպանությունները, ինքնավնասումները և երկբևեռ խանգարման պատճառով մահերը[112]: 2015 թվականի տվյալներից ենթադրություններ կան, որ կետամինը(վիրաբուժության մեջ կիրառվող անզգայացնող նյութ) կիրառելի է երկբևեռ խանգարման բուժման համար [113]:

Նորմոթիմիկներ

Լիթիումը, հակացնցումային դեղամիջոցներից կարբամազեպինը, լամոտրիգինը և վալպրատի միացությունները հանդիսանում են նորմոթիմիկներ (տրամադրությունը կարգավորող դեղամիջոցներ): Սրանք կիրառվում են տրամադրությունն երկարատև կայունացնելու նպատակով, սակայն ունակ չեն արագ կանխել հիվանության սուր դեպրեսիվ ընթացքը[114]: Լիթիումի շնորհիվ տրամադրության/հուզական ոլորտի երկարատև կայունություն է առաջանում[110]: Կարբամազեպինը արդյունավետ է մանիակալ դրվագների ժամանակ, նաև հաստատված է, որ այն նաև կիրառվում է հիվանդության արագ ցիկլային (rapid cycling) ընթացքի դեպքում կամ շիզոաֆեկտիվ խանգարումների ժամանակ: Սակայն ռեցեդիվների կանխարգելման օգտագործման պարագայուն ավելի քիչ արդյունավետ է, քան լիթիումը կամ վալպրոատ պարունակող դեղերը[115][116]: Վերջիններս շատ հաճախ կիրառվող դեղամիջոցներ են, նախատեսված են մանիակալ դրվագների բուժման համար[117]: Դեպրեսիվ դրվագների համար կիրառելի է լամոտրիգինը[118]: Հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ այն բավականին էֆեկտիվ է հիվանդության ռեցեդիվների կանխման գործում, սակայն արդյունավետ չէ արագ ընթացքի( rapid cycling) դեպքում[119]: Տոպիրամատի արդյունավետության մասին տվյալներ չկան[120]։

Հոգեմետ դեղեր

Հոգեմետ դեղերը արդյունավետ են հիվանության կարճատև մանիակալ փուլում, արդյունավետությամբ գերազանցում են լիթիումի դեղամիջոցները և հակացնցումային դեղամիջոցները[110]: Նորմոթիմիկների անարդյունավետության դեպքում նշանակվում են ատիպիկ հոգեմետ դեղամիջոցներ[114]: Օլանազիպինը նախատեսված է ռեցիդիվների կանխարգելման համար, սակայն լիթիումի դեղամիջոցներին արդյունավետությամբ զիջում է[121]:

Հակադեպրեսանտներ

Հակադեպրեսանտները չեն կրրառվում միաբուժության (մոնոթերապիա) ձևով, արդյունավետությամբ զիջում են նորմոթիմիկներին[122][123]: Անարդյունավետության դեպքում կիրառվում են ատիպիկ հակադեպրեսանտներ, որոնք ավելի են ուժեղացնում նորմոթիմիկների ազդեցությունը[114]:

Այլ դեղամիջոցներ

Որպես հիմնական դեղամիջոցների լրացում կիրառվում են բենզոդիազեպինային տագնապամարիչներ[124], էլեկտրոցնցումային թերապիան (հատկապես կատատոնիկ խանգարումների, դեպքում)[122]: Վերջինս կիրառվում է նաև երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով հղի կանանց բուժման նպատակով[122]:

Չնայած լայնորեն տարածված համոզմունքի գրավչանյութերը ունեն զգալի հակամանիակալ ազդեցություն: Դրանք արդյունավետ են կոմորբիդ ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշի ու երկբևեռ խանգարման զուգակցման դեպքում[125]:

Այլընտրանքային դեղամիջոցներ

Ըստ կատարված որոշ հետազոտությունների արդյունքների` օմեգա 3 պոլիչհագեցած ճարպաթթուները ունեն բարերար ազդեցություն դեպրեսիվ դրվագների դեպքում, սակայն ոչ մանիակալ: Այնուամնեայնիվ կատարված ուսումնասիրությունները բավարար չեն հստակ եզրահանգումներ կատաարելու համար[126][127]:

Կանխատեսում

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման կանխարգելումը, բուժումը հանդիսանում է համաշխարհային առողջապահության գերխնդրիներից մեկը[30][126], քանի որ հիվանդության պատճառով հիվանդները հաճախ հաշմանդամ են դառնում, երբեմն նաև վաղաժամ մահանում: Այլ պատճառներից են նաև

  • ուղեկցող հոգեկան և այլ առողջական խնդիրները
  • սխալ/հետաձգված ախտորոշում
  • սխալ բուժում[33]

Սխալ կամ ուշացված բուժման հետևանքով հիվանդության ընթացքը վատթարանում է: Սակայն նույնիսկ հստակ ախտորոշման շնորհիվ երբեմն հնարավոր չէ լիակատար վերացնել հիվանդությոն բոլոր ախտանիշները:[89][128]

Համապատասխան դեղամիջոցների ընդունումը հանդիսանում է հիվանդության բուժման առավել հուսալի միջոց[129]: Բայց այնուամենայնիվ որոշ դեղամիջոցներ ունեն կողմնակի ազդեցություններ[130], որոնք այնքան էլ ցանկալի չեն, և հիվանդների 75%-ը հետևողական չեն դեղամիջոցների ընդունման գործում[129]:

Առավել վատ կանխատեսում ունի երկբևեռ խանգարման արագնթաց տարբերակը (rapid cycling) ,որի դեպում տարեկան կրկնվող դրվագները կրկնվում են 4 և ավելի անգամ[30]: Արագընթաց տիպով հիվանդնրը առավել հակված են ինքնավանսումների, ինքնասապանությունների: Երկբևեռ խանգարման ժառանգաան նախատրամադրվածություն ունեցող անձանց մոտ ավելի շատ հանդիպում են մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները[131]: Վատ կանխատասեում ունի նաև վաղ ախտանիշների հայտանաբերումով հիվանդության ընթացքը[132][133], ինչպես նաև լիթիումի դեղամիջոցների անարդյունավետությամբ բարդացված վիճակները[128]:

Դրական կանխատեսում է սպասվում հիվանության վաղ ախտորոշման դեպքում[128]։ ԵՎ՛ արական, և՛իգական սեռի դեպքում դեռահասության տարիքում հիվանդության ի հայտ գալը նույնպես դրական կանխատեսումներ է տալիս: Տղամարդիկ առավել քիչ են հակված դեպրեսիայի, իսկ կանանց համար ակտիվ հասարակական գործունեուոթյունը պաշտպանական մեխանիզմ է[131]։

Գործառույթներ

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումով մարդիկ հաճախ տառապում են կոգնիտիվ գործառույթի խանգարումով հիվանդության առաջին դրվագից առաջ կամ դրվագի ընթացքում, որից հետո վիճակը կայունանում է, ուշ փուլի ժամանակ առավել արտահայտիչ է, իսկ ախտադադարի ժամանակ ավելի նվազ արտահայտիչ: Արդյունքում ԵԱԽ-ով մարդկանց երկու երրորդը տառապում է հիվանդւթյան ախտանիշներով ,չնայած նրան որ գտնվում է ախտադադարի փուլում: Համանման երևույթ է դիտովւմ ԵԱԽ տիպ I-ի և II-ի դեպքում , սակայն II-ի ժամանակ խանագարումը պակաս արտահայտիչ է[130]: Կոգնիտիվ խանագարումը հիմնականում առաջադիմում հիվանդության զարգացմանը զուգընթաց: Խանգարման աստիճանը կորելացվում է նախկինում ունեցած մանիակալ դրվագների , հոսպիտալացումների քանակի և նախկինում ունեցած հոգեկան այլ խանգարումների դրսևորումների հետ[134]: Վաղ միջամտությունը կարող է դանդաղեցնել խանգարման զարգացման ընթացքը, մինչդեռ ավելի ուշ էտապում կիրառվող բուժումը կարող է օգնել պակասեցնել դիսթրեսը և կոգնիտիվ խանգարումով պայմաննավորված բացասական հետևանքները[128]:

Չնայած նրան որ մանիակալ դրվագներում մարդիկ ջանասիրաբար ձգտումով լի են , ցանկանում են հասնել ինչ-որ նպատակների, այնուամնեյանիվ նրանք դրանց չեն կարողանում հասնել, , և հաճախ նրանցից շատերը հասարակական և մասնագիտական ոլորտում որոշակի խնդիրներ են ունենում: ԵԱԽ-ով հիվանդների մեկ երրերդը մնում է գործազուրկ մանիայի կապակցությամբ հոսպիտալացվելուց հետո մեկ տարվա ընթացքում[135]: Դեպրեսիվ ախտանիշներիը,(որոնք ի հայտ են գալիս ավելի հաճախ քան մանիակալ կամ հիպոմանիակալ դրվագները) ասոցացվում են պասիվ գործառույթաներով, ներառյալ գործազրկություն և I տիպի և II-ի ժամանակ[3][136]:

Վերականգնում և ռեցիդիվ

Հետազոտությոնները ցույց են տվել, որ ԵԱԽ-ի մանիակալ կամ խառը ձևերի կապակցությամբ հոսպիատալացված հիվանդների 50%-ը հասել է ախտանաշանային վերականգնման 6 ամսվա ընթացքում, իսկ 98%-ը` 2 տարվա ընթացքում: 2 տարվա ընթացում 72%-ը հասել է ախտանշանային, իսկ 43%-ը ֆունկցիոնալ/գործոռույթային վերականգնման: Այնումամենայնիվ, 40%-ի մոտ ախտանաշանային վերականգնումից 2 տարի անց ի հայտ է եկել հիվանդության կրկնություն, իսկ 19%-ի մոտ ֆազաների հերթագայում է տեղի ունեցել առանց վերականգնման [137]:

Ռեցիդիվին նածորդող (պրոդրոմալ) ախտանիշները, հատկապես մանիայի հետ կապված հեշտությամբ կարող են հայտնաբերվել[138]: Այս փաստը հաշվի առնելով բժիշկները մտադրություններ ունեին հիվնանդներին սովորեցնել կոպինգ-մարտավարություն մշակել` այսպիսի նախանաշաններ նկատելուն պես[139]:

Ինքնասպանություն

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարուման հետևանքով հիվանդի մոտ կարող են ի հայտ գալ սուիցիդալ մտքեր, որոնք բերում են իքնասպանությունների: Եթե հիվանդների մոտ ԵԽ-ը սկսվում է դեպրեսիվ կամ խառը աֆեկտիվ խանգարումներով , ապա այդպիսի մարդիկ ավելի շատ են հակված ինքնասպանություն իրագործելու[91]: ԵԽ-ով հիվանդնրի 2-ից 1-ը հիվանդոիթյան ընթացքում առնվազն մեկ անգամ ինքնասպանության փորձ են կատարել, դրանցից շատերը «հաջողությամբ» են ավարտվել[38]: ԵԽ-ի հետևանքով մահացության ստանդարտիզացված հարաբերակցությունը կազմում է 18-25 [140]: Ընդհանուր առմամբ կյանքի ընթացքում երկբևեռ խանգարումով հիվանդների ինքնասպանության փորձ կատարելու ռիսկը կազմում է 20%[44]:

Համաճարակաբանություն

Երկբևեռ խանգարման տարածվածությունը ;disability-adjusted in 2004
     <180      180-185      185-190      190-195      195-200      200-205      205-210      210-215      215-220      220-225      225-230      >230

ԵԱԽ-ը հաշմանդամության բերող հիվանդությունների ցուցակում վեցերորդ տեղում է, դրա տարածվածությունը ամբողջ բնակչության մեջ կազմում է 1-3%[141][142][143]: Հետազոտությունների արդյունքում պարզ է դարձել, որ բնակչության 0.8 տոկոսի մոտ առնվազն մեկ անգամ եղել է մանիակալ դրվագ(ախտորոշիչ շեմ ԵԱԽ-ի տիպ I-ի համար), իսկ մետավոր 0.5-ի մոտ ի հայտ են եկել հիպոմանաիակալ դրվագներ (ԵԱԽ-ի տիպ II-ի ախտորոշիչ շեմ): Ներառյալ նախաշեմային ախտորոշիչ չափանիշները, ինչպիսիք են կարճ ժամանակահատվածում մեկ կամ երկու ախտանիշների դրսևորում, բնակչության 6.4%-ի մոտ դրսևորվել է երկբևեռ սպեկտր(bipolar spectrum)[144]: Այլ հետազոտություններ ցույց են տվել որ համապատասխանաբար տիպ I ԵԱԽ-ի դեպքում տարածվածությունը կազմում է շուրջ 1%, տիպ II-ի դեպքում ` 1.1%, իսկ ենթաշեմային ախտանիշները`2.4%[145]:

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ահանդիպման հաճախականությունը հավասարապես է բաշխված էթնիկակական տարբեր խմբերի միջև[146],և կանանց և տղամարդկանց միջև նույնպես [147]: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից 2000թ.-ին իրականցվել են ուսումնասիրություններ, ըստ որոնց հիվանդության տարածվածությունը և հաճախականությունը ողջ աշխարհում շատ նման է: Սակայն հւվանդության ծանրության ընթացքը կարող է լինել տարբեր, կախված տվյալ տարածաշրջանի զարգացվածության մակարդակից, սոցիալ-տնտեսական վիճակից և այլ ցուցանիշներից:Օրինակ` հաշմանդմաության տարածվածության տոկոսը զգալիորեն բարձր է զարգացող երկրներում, որտեղ բժշկական ապահովագրություն չկա, իսկ որոշ դեղամիջոցներ կարող են լինել անհասանելի[148]:

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը առավել հաճախ սկսվում է դրսևորվել դեռահասների կամ երիտասարդների մոտ[149] [150]: Ըստ կատարված հետազոտությունների` միայն 10%-ի մոտ հիվանդությունն ի հայտ եկել 50 և ավելի մեծ տարիքում[151]:

Պատմություն

Գերմանացի հոգեբույժ Էմիլ Կրեպելինը, որը 19-րդ դարում տարբերակել է մանիկալ-դեպրեսիվ խանգարումը "dementia praecox"-ից (ներկայումս հայտնի որպես շիզոֆրենիա)

Մարդկության պատմության մեջ տրամադրության և վարքագծի խանգարումների բազմաթիվ դեպքեր են գրանցվել: «Մելանխոլիա», որը դեպրեսիայի հին անվանումն է և մանիա արտահայտությունները ծնունդ են առել դեռևս Հին Հունաստանում[152]: Մելանխոլիա բառը ծագում է հուն. `melas(μέλας)(թարգմանաբար`սև), chole (χολή) բառից, որը նշանակում է լեղի կամ մաղձ, ինչը վկայում է, որ այն ծագել է Հիպոկրատի հումորալ տեսությունից: Ըստ այդ տեսության` մանիան առաջանում է լեղու ավելցուկից, կամ սև և դեղին լեղու խառնվելու պատճառով: Մանիայի լեզվաբանական ծագումը այնուամենայնիվ այդքան էլ հստակ չէ: Ըստ` հին հռոմեացի բժիշկ Ցելիուս Ավրելիանուսի ania բառը նշանակում է «հոգեկան մեծ տառապանք առաջացնել», իսկ manos-ը` «թուլացած» կամ «ասանձարձակ», ինչը կոնտեքստում նշանակում է հոգու ազատություն[153]:

1800-ական թվականներին ֆրանսիական հոգեբույժ Ժան-Էտիեն Դոմինիկ Էսքուիրոլի կողմից նկարագրված աֆեկտիվ մոնոմանիաներից `լիպեմանիան ներկայումս բոլորիս կողմից հայտնի դեպրեսիան է[154]: 1850թ.-ին Ժան-Պյեր Ֆալյրենը Փարիզի հոգեբույժների կազմակերպությանը իր դասախոսության մեջ ներկայացրեց հիվանդություն, որը բնորոշեց «շրջանաձև խելագարություն» (ֆրանս.`la folie circulaire): Դասախոսությունը հետագայում` 1851թ.-ին տեղ գտավ «Gazette des hôpitaux» ամսագրում[155]: 3 տարի անց`1854 թ.-ին Ժյուլ-Գաբրիել-Ֆրանսուա Բայլարգարը(1809–1890) ֆրանսիական կայսերական ակադեմիային (Académie Nationale de Médecine) ներայացրեց մի հիվանդություն, որն անվանեց երկֆազ հոգեկան խանգարում, որի ընթացքում իրար հերթափոխում են մանիայի և մելանխոլիայի փուլեր: Այդ հիվանդությունը նա անվանեց folie à double forme , որը թարգմանաբար նշանակում է երկփուլ խելագարություն կամ երկու ձևով ընթացող խելագարություն(ֆրանս`"De la folie à double forme" )[155][156]: Բայլարգերի հոդվածը լույս տեսավ ֆրանսիական Annales médico-psychologiques ամսագրում 1854թվականին[155]:

Այս բոլոր գաղափարները ընդհանրացվեցին գերմանացի հոգեբույժ Էմիլ Կրեպելինի (1856–1926թթ.) կողմից, որը զարգացնելով Կալբաումի ցիկլոթիմիայի մասին տեսությունը[157], հիվանդությունն անվանեց մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզ: Նա նաև նշել է, որ հիվանդության թնթացքում նկարագրվում է ժամանակահատված, որի ժամանակ հիվանդների մոտ ոչ մի ախտանիշ չի դրսևորվում[158]:

Մանիակալ-դեպրեսիվ խանգարում տերմինը DSM-ում առաջին անգամ նշվեց 1952թ.-ին` Ադոլֆ Մեյերի ժառանգության շնորհիվ[159]: Ունիպելյար և բիպոլյար խանգարոմների դասակարգումնեևը ծագում են Կարլ Կլեիստի առաջարկված տեսությունից 1911թ.-ից, որի շնորհիվ 1957թ.-ին Կարլ Լեոնհարդը տարբերակեց դեպրեսիայի ընթացքում ի հայտ եկող ունիպոլյար և բիպոլյար խանգարոմները [153]: Այս ենթատիպերը նկարագրվեցն որպես առանձին վիճակներ DSM-III-ում: Իսկ ԵԱԽ-ի արագընթաց տարբերակը և տիպ II DSM-IV- ի դասակարգման մեջ ներառվեցին 1970-ական թվականներին`Դէվիդ Դանների, Էլլիոտ Գերշոնի, Ֆրեդրիք Գուդվինի, Ռոնալդ Ֆիվի և Ջոզեֆ Ֆլեսսի աշխատանքների հիման վրա[160][161][162]:

Հասարակություն և մշակույթ

Eրգչուհի Ռոզմարի Կլունին տառապում էր երկբևեռ խանգարումով[163]։

Գոյություն ունեն լայնորեն տարածված խնդիրներ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարմամբ անձանց վերաբերյալ հասարակական ստիգմայի, կարծրատիպերի հետ կապված [164]:

Ջոն Հոփքինի անվան համալսարանին կից բժշկական դպրոցի հոգեբան և հոգեբուժության պրոֆեսոր Քեյ Ռեդֆիլդ Ջեյմիսոնը նույնպես տառապել է այս հիվանդությամբ, և իր իսկ ունեցած «փորձի» մասին նկարագրել է իր «An Unquiet Mind »(1995) աշխատության մեջ[165]: Քրիս Ջոզեֆը իր «Manicdotes: There's Madness in His Method »(2008) ինքնակենսագրության մեջ նշում էր, որ մանիակալ փուլում նա ստեղծագործական վերելք էր ապրել, ինի շնորհիվ և ստղեծեց իր Hook Advertising գովազդային գործակալությունը, սակայն հետագայում նա շատ գումար կորցրեց ծանր դեպրեսիայի պատճառով[166]:

Կան բազմաթիվ գեղարվեստական կինոնկարներ, որտեղ հերոսների մոտ ի հայտ են գալիս ԵԱԽ-ին բնորոշ ախտանիշներ, ինչը շատ մասնագետների քննարման պատճառ է դարձել, օրինակ` Mr. Jones (գլխավոր դերում` Ռիչարդ Գիր) [167] որտեղ գլխավոր հերոսի մոտ դրսևորվում էին և մանիակալ և դեպրեսիվ ախտանիշներ, նրան հոսպիտալացրել էին երկբեևռ խանգարման կապակցությամբ:The Mosquito Coast-ում(Հարիսոն Ֆորդի մասնակցությամբ)[168] Ալլի Ֆոքսի մոտ ի հայտ էին եկել մտածողության արագացում անպատասխանատու պահվածք, տրամադրության անկայունություն, ինչպես նաև պարանոիդալ ախտանիշներ Արթուր Միլլեր-ի հանրահայտ Death of a Salesman[169]-ում:

Հեռուստատեսությամբ հեռարձակվում էին բազմաթիվ հեռուստասերիալներ և գեղարվեստական կինոնկարներ, որտեղ հերոսները տառապում էին երկբևեռ խանգարմամբ։ Դրանցից էին

2011թվականին հայտնի դիրիժոր Ռոնալդ Բրաունշտեյնը( որի մոտ 1985թվականին ախտորոշվել էր երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում) իր կնոջ՝ Քառոլայն Ուիդոնի հետ, ձեռնամուխ եղավ ME/2 նվագախմբի ստեղծմանը։ Նախագծի նպատակն էր հասարակությանը իրազեկ պահել այս հիվանդության մասին, իսկ նվագախմբի անդամների համար ստեղծել ստեղծագործական ավելի հարմարավետ միջավայր[175][176]։

Բնակչություն

Երեխաներ

1920-ական թվականներին Էմիլ Կրեպելինը նկատեց, որ մանիակալ դրվագները դեռահասների շրջանում մինչև սեռահասունություն ավելի հազվադեպ են հանդիպում[177]։ Ընդյանուր առմամբ երեծաների շրջանում երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը հայտնաբերվել է 20-րդ դարի կեսերին։ Խնդիրը լուծվեց DSM-ի 20-րդ դարի երկրորդ կեսում հետազոտությունների շնորհիվ[177][178]։ DSM5 - երկբևեռ խանգարումը չի նշում որպես առանձին հիվանդություն, այլ Այն դիտարկում են որպես  տրամադրության կարգավորման քայքայիչխանգարում[179]։

Ի տարբերություն մեծահասակների երեխաների մոտ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման ընթացքը ավելի սըրընթաց եվ նույնիսկ կարող է քրոնիկական բնույթի վերածվել[180]։ Երեխաների մոտ հիվանդությունը դրսևորվում է դյուրագրգռությամբ, զայրույթով, պսիխոզներով։ Այնինչ մեծահասակների մոտ առավել հաճախ դրսևորվում էյֆորիկ մանիա[177][180]։ Սկզբնական փուլում գերակշռում է դեպրեսիվ վիճակը[181]։

Երեխաների երկբևեռ խանգարումը հակասական է[180], սակայն անկասկած նման ախտանիշներով երեխաների մոտ ի հայտ եկած հիվանդության ընթացքը բավականին ծանր է[177]։ Ինչ վերաբերվում է ախտորոշմանը, ապա մասնագետների մի մասը խորհուրդ են են տալիս հետևել DSM չափորոշիչներին[180]։ Այլ մասնագետներ կարծում են որ այդ չափորոշիչները թույլ չեն տալիս տարբերակել երկբևեռ խանգարումը այլ հիվանդություններից, ինչպես օրինակ՝ ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշը և այլն[180] ։

Լիթիումը երեխաների մանիայի բուժման համար նախատեսված միակ դեղամիջոցն , որը FDA-ի կողմից հավանության է արժանացել։

Երկբևեռ խանգարման վերաբերյալ ներկայիս հետազոտությունները ուղղված են բուժման արդյունավետության բարձրացմանը, ախտորոշիչ չափորոշիչների բարելավմանը և հիվանդության մասին ժառանգական և նեյրոկենսաբանական տեղեկությոնների շատացմանը[180]։ Ըստ որոշ հետազոտությունների՝ բուժման հոգեսոցիալական բաղադրիչները (ընտանիք, հոգեկան դաստիարակում, հմտություւների զարգացում՝ CBT, DBT, և IPSRT մեթոդներով) կարող են բարելավել դեղորայքային բուժման արդյունքները[182]։ DSM-5-ը ներկայումս առաջարկում է մի քանի ախտանիշներ, որոնք հանդիսանում են երեխաների երկբևեռ խանգարման նախանշաններ[183]։

Բուժումը տարվում է անհատական ձևով, ընտրողաբար, հաշվի առնելով հիվանդության կլինիկական պատկերը, փուլերի արտահայտվածության աստիճանը, հիվանդի տարիքը, սոմատիկ վիճակը և այլն։ Այն ներառում է համապատասխան դեղորայք և հոգեթերապիա[184]։ Դեղորայքներից ներկայումս կիրառվում են նորմմոթիմիկներ և ատիպիկ հակապսիխոտիկ դեղամիջոցներ[184]։ Լիթիումը երեխաների մանիայի բուժման համար նախատեսված միակ դեղամիջոցն , որը FDA-ի կողմից հավանության է արժանացել[185]։ Հոգեթերապիայի մեջ մտնում է հիվանդության մասին տեղեկությունների ուսուցանումը, խմբային պարապմունքներ և կոգնիտիվ-վարքագծային հոգեթերապիան[184]։ Անհրաժեշտ է նաև ուղեկցող անընդհատ դեղորայքային բուժում[184]։

Մեծահասակներ

Մեծահասակների շրջանում երկբևեռ խանգարման զարգացման մասին քիչ տեղեկություններ կան։ Ըստ որոշ տվյալների՝ հիվանդությունը զգալիորեն հետադիմում է տարիքին զուգընթաց, սակայն որոշ դեպքերում հիվանդությունը նաև սկսվում է զարգանալ մեծ տարիքում ։ Ոմանց մոտ հիվանդության ծերունական հասակում ի հայտ գալը պալմանավորված է ուղեկցող նյարդաբանական խնդիրներով։ Իսկ որոշ այլ հիվանդների մոտ մանիակալ փուլը զարգացել է անոթային հիվանդությունների պատճառով։ Այնուամենայնիվ տարբեր տարիքային խմբերում հիվանդության զարգացման ընթացքի մեջ նմանություններն ավելի շատ են քան տարբերությունները[186][187]։ Մեծահասակների ԵԱԽ-ի ախտորոշման ր բուժման բարդությունները կարող են պայմանավորված լինել ուղեկցվող դեմենցիայով և դեղերի կողմնակի ազդեցություններով[188]։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑
    • Experts ponder link between creativity and mood disorders — CNN
    • Jamison, K. R. (1996). Touched with Fire: Manic-Depressive Illness and the Artistic Temperament. New York: Free Press. ISBN 978-0684831831.
    • Kaufman, JC (2001). «The Sylvia Plath effect: Mental illness in eminent creative writers» (PDF). Journal of Creative Behavior. 35 (1): 37–50. ISSN 0022-0175.
    • Bailey, DS (2003). «Considering Creativity: The 'Sylvia Plath' effect». Monitor on Psychology. APA. 34 (10): 42.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Anderson IM, Haddad PM, Scott J (Dec 27, 2012). «Bipolar disorder». BMJ (Clinical Research Ed.). 345: e8508. doi:10.1136/bmj.e8508. PMID 23271744.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. էջեր 123–154. ISBN 978-0-89042-555-8.
  4. ↑ «DSM IV Criteria for Manic Episode». Արխիվացված է օրիգինալից July 31, 2017-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «BMJ20122» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  6. ↑ Goodwin, Guy M. (2012). «Bipolar disorder». Medicine. 40 (11): 596–598. doi:10.1016/j.mpmed.2012.08.011.
  7. ↑ Charney, Alexander; Sklar, Pamela (2018). «Genetics of Schizophrenia and Bipolar Disorder». In Charney, Dennis; Nestler, Eric; Sklar, Pamela; Buxbaum, Joseph (eds.). Charney & Nestler's Neurobiology of Mental Illness (5th ed.). New York: Oxford University Press. էջ 162. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. էջեր 123–154. ISBN 978-0-89042-555-8.
  9. ↑ NIMH (April 2016). «Bipolar Disorder». National Institutes of Health. Արխիվացված է օրիգինալից July 27, 2016-ին. Վերցված է August 13, 2016-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 10,8 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «BMJ20123» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  11. ↑ Versiani M, Cheniaux E, Landeira-Fernandez J (June 2011). «Efficacy and safety of electroconvulsive therapy in the treatment of bipolar disorder: a systematic review». The Journal of ECT. 27 (2): 153–64. doi:10.1097/yct.0b013e3181e6332e. PMID 20562714.
  12. ↑ Akiskal, Hagop (2017). «13.4 Mood Disorders: Clinical Features». In Sadock, Benjamin; Sadock, Virginia; Ruiz, Pedro name-list-format = vanc (eds.). Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry (10th ed.). New York: Wolters Kluwer.
  13. ↑ Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E (April 2016). «Bipolar disorder». Lancet. 387 (10027): 1561–72. doi:10.1016/S0140-6736(15)00241-X. PMID 26388529.
  14. ↑ Salvadore G, Quiroz JA, Machado-Vieira R, Henter ID, Manji HK, Zarate CA (November 2010). «The neurobiology of the switch process in bipolar disorder: a review». The Journal of Clinical Psychiatry. 71 (11): 1488–501. doi:10.4088/JCP.09r05259gre. PMC 3000635. PMID 20492846.
  15. ↑ 15,0 15,1 Tarr GP, Glue P, Herbison P (November 2011). «Comparative efficacy and acceptability of mood stabilizer and second generation antipsychotic monotherapy for acute mania—a systematic review and meta-analysis». J Affect Disord. 134 (1–3): 14–9. doi:10.1016/j.jad.2010.11.009. PMID 21145595.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Beentjes TA, Goossens PJ, Poslawsky IE (October 2012). «Caregiver burden in bipolar hypomania and mania: a systematic review». Perspect Psychiatr Care. 48 (4): 187–97. doi:10.1111/j.1744-6163.2012.00328.x. PMID 23005586.
  17. ↑ 17,0 17,1 Barnett JH, Smoller JW (November 2009). «The genetics of bipolar disorder». Neuroscience. 164 (1): 331–43. doi:10.1016/j.neuroscience.2009.03.080. PMC 3637882. PMID 19358880.
  18. ↑ Titmarsh S (May–June 2013). «Characteristics and duration of mania: implications for continuation treatment». Progress in Neurology and Psychiatry. 17 (3): 26–7. doi:10.1002/pnp.283.
  19. ↑ «Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում». www.doctors.am. Վերցված է 2019-04-24-ին.
  20. ↑ Post RM, Kalivas P (March 2013). «Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation». Br J Psychiatry. 202 (3): 172–6. doi:10.1192/bjp.bp.112.116855. PMC 4340700. PMID 23457180.
  21. ↑ Knowles R, McCarthy-Jones S, Rowse G (June 2011). «Grandiose delusions: a review and theoretical integration of cognitive and affective perspectives». Clin Psychol Rev. 31 (4): 684–96. doi:10.1016/j.cpr.2011.02.009. PMID 21482326.
  22. ↑ Furukawa TA (2010). «Assessment of mood: Guides for clinicians». Journal of Psychosomatic Research. 68 (6): 581–589. doi:10.1016/j.jpsychores.2009.05.003. PMID 20488276.
  23. ↑ McKenna BS, Eyler LT (November 2012). «Overlapping prefrontal systems involved in cognitive and emotional processing in euthymic bipolar disorder and following sleep deprivation: a review of functional neuroimaging studies». Clin Psychol Rev. 32 (7): 650–63. doi:10.1016/j.cpr.2012.07.003. PMC 3922056. PMID 22926687.
  24. ↑ Mansell W, Pedley R (March 2008). «The ascent into mania: a review of psychological processes associated with the development of manic symptoms». Clinical Psychology Review. 28 (3): 494–520. doi:10.1016/j.cpr.2007.07.010. PMID 17825463.
  25. ↑ Bowins B (2007). «Cognitive regulatory control therapies». Am J Psychother. 67 (3): 215–36. doi:10.1176/appi.psychotherapy.2013.67.3.215. PMID 24236353.
  26. ↑ Srivastava S, Ketter TA (December 2010). «The link between bipolar disorders and creativity: evidence from personality and temperament studies». Current Psychiatry Reports. 12 (6): 522–30. doi:10.1007/s11920-010-0159-x. PMID 20936438.
  27. ↑ «Bipolar Disorder: NIH Publication No. 95-3679». U.S. National Institutes of Health. September 1995. Արխիվացված է օրիգինալից April 29, 2008-ին.
  28. ↑ Bowins B (2007). «Cognitive regulatory control therapies». Am J Psychother. 67 (3): 215–36. doi:10.1176/appi.psychotherapy.2013.67.3.215. PMID 24236353.
  29. ↑ «Bipolar II Disorder Symptoms and Signs». Web M.D. Արխիվացված է օրիգինալից December 9, 2010-ին. Վերցված է December 6, 2010-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Muneer A (June 2013). «Treatment of the depressive phase of bipolar affective disorder: a review». J Pak Med Assoc. 63 (6): 763–9. PMID 23901682.
  31. ↑ «Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում». www.doctors.am. Վերցված է 2019-04-24-ին.
  32. ↑ American Psychiatric Association (2006). «Practice Guideline for the Treatment of Patients With Bipolar Disorder Second Edition». APA Practice Guidelines for the Treatment of Psychiatric Disorders: Comprehensive Guidelines and Guideline Watches. Vol. 1. doi:10.1176/appi.books.9780890423363.50051. ISBN 978-0-89042-336-3.
  33. ↑ 33,0 33,1 Bowden CL (January 2001). «Strategies to reduce misdiagnosis of bipolar depression». Psychiatr Serv. 52 (1): 51–5. doi:10.1176/appi.ps.52.1.51. PMID 11141528.
  34. ↑ Muzina DJ, Kemp DE, McIntyre RS (October–December 2007). «Differentiating bipolar disorders from major depressive disorders: treatment implications». Ann Clin Psychiatry. 19 (4): 305–12. doi:10.1080/10401230701653591. PMID 18058287.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 Swann AC, Lafer B, Perugi G, Frye MA, Bauer M, Bahk WM, Scott J, Ha K, Suppes T (January 2013). «Bipolar mixed states: an international society for bipolar disorders task force report of symptom structure, course of illness, and diagnosis». Am J Psychiatry. 170 (1): 31–42. doi:10.1176/appi.ajp.2012.12030301. PMID 23223893.
  36. ↑ MacQueen GM, Memedovich KA (January 2017). «Cognitive dysfunction in major depression and bipolar disorder: Assessment and treatment options». Psychiatry and Clinical Neurosciences (Review). 71 (1): 18–27. doi:10.1111/pcn.12463. PMID 27685435.
  37. ↑ Post RM, Kalivas P (March 2013). «Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation». Br J Psychiatry. 202 (3): 172–6. doi:10.1192/bjp.bp.112.116855. PMC 4340700. PMID 23457180.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 Kerner B (February 2014). «Genetics of bipolar disorder». Appl Clin Genet. 7: 33–42. doi:10.2147/tacg.s39297. PMC 3966627. PMID 24683306.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  39. ↑ Cirillo PC, Passos RB, Bevilaqua MC, López JR, Nardi AE (December 2012). «Bipolar disorder and Premenstrual Syndrome or Premenstrual Dysphoric Disorder comorbidity: a systematic review». Rev Bras Psiquiatr. 34 (4): 467–79. doi:10.1016/j.rbp.2012.04.010. PMID 23429819.
  40. ↑ Sagman D, Tohen M (2009). «Comorbidity in Bipolar Disorder: The Complexity of Diagnosis and Treatment». Psychiatric Times. Արխիվացված է օրիգինալից April 28, 2009-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  41. ↑ 41,0 41,1 Nierenberg AA, Kansky C, Brennan BP, Shelton RC, Perlis R, Iosifescu DV (January 2013). «Mitochondrial modulators for bipolar disorder: a pathophysiologically informed paradigm for new drug development». Aust N Z J Psychiatry. 47 (1): 26–42. doi:10.1177/0004867412449303. PMID 22711881.
  42. ↑ «Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում». www.doctors.am. Վերցված է 2019-04-24-ին.
  43. ↑ Edvardsen J, Torgersen S, Røysamb E, Lygren S, Skre I, Onstad S, Oien PA (2008). «Heritability of bipolar spectrum disorders. Unity or heterogeneity?». Journal of Affective Disorders. 106 (3): 229–240. doi:10.1016/j.jad.2007.07.001. PMID 17692389.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 Barnett JH, Smoller JW (November 2009). «The genetics of bipolar disorder». Neuroscience. 164 (1): 331–43. doi:10.1016/j.neuroscience.2009.03.080. PMC 3637882. PMID 19358880.
  45. ↑ Kieseppä T, Partonen T, Haukka J, Kaprio J, Lönnqvist J (2004). «High Concordance of Bipolar I Disorder in a Nationwide Sample of Twins». American Journal of Psychiatry. 161 (10): 1814–1821. doi:10.1176/appi.ajp.161.10.1814. PMID 15465978.
  46. ↑ McGuffin P, Rijsdijk F, Andrew M, Sham P, Katz R, Cardno A (2003). «The Heritability of Bipolar Affective Disorder and the Genetic Relationship to Unipolar Depression». Archives of General Psychiatry. 60 (5): 497–502. doi:10.1001/archpsyc.60.5.497. PMID 12742871.
  47. ↑ Rapkin, AJ; Mikacich, JA; Moatakef-Imani, B; Rasgon, N (December 2002). «The clinical nature and formal diagnosis of premenstrual, postpartum, and perimenopausal affective disorders». Current Psychiatry Reports. 4 (6): 419–28. doi:10.1007/s11920-002-0069-7. PMID 12441021.
  48. ↑ Meinhard, Ninja; Kessing, Lars Vedel; Vinberg, Maj (19 March 2013). «The role of estrogen in bipolar disorder, a review». Nordic Journal of Psychiatry. 68 (2): 81–87. doi:10.3109/08039488.2013.775341. PMID 23510130.
  49. ↑ Reich T, Clayton PJ, Winokur G (April 1969). «Family history studies: V. The genetics of mania». The American Journal of Psychiatry. 125 (10): 1358–69. doi:10.1176/ajp.125.10.1358. PMID 5304735.
  50. ↑ Barnett JH, Smoller JW (November 2009). «The genetics of bipolar disorder». Neuroscience. 164 (1): 331–43. doi:10.1016/j.neuroscience.2009.03.080. PMC 3637882. PMID 19358880.
  51. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Craddock20132» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  52. ↑ Seifuddin F, Mahon PB, Judy J, Pirooznia M, Jancic D, Taylor J, Goes FS, Potash JB, Zandi PP (July 2012). «Meta-analysis of genetic association studies on bipolar disorder». American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics. 159B (5): 508–18. doi:10.1002/ajmg.b.32057. PMC 3582382. PMID 22573399.
  53. ↑ Gao J, Jia M, Qiao D, Qiu H, Sokolove J, Zhang J, Pan Z (March 2016). «TPH2 gene polymorphisms and bipolar disorder: A meta-analysis». American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics. 171B (2): 145–52. doi:10.1002/ajmg.b.32381. PMID 26365518.
  54. ↑ Nurnberger JI, Koller DL, Jung J, Edenberg HJ, Foroud T, Guella I, Vawter MP, Kelsoe JR (June 2014). «Identification of pathways for bipolar disorder: a meta-analysis». JAMA Psychiatry. 71 (6): 657–64. doi:10.1001/jamapsychiatry.2014.176. PMC 4523227. PMID 24718920.
  55. ↑ Segurado R, Detera-Wadleigh SD, Levinson DF, Lewis CM, Gill M, Nurnberger JI, և այլք: (2003). «Genome Scan Meta-Analysis of Schizophrenia and Bipolar Disorder, Part III: Bipolar Disorder». The American Journal of Human Genetics. 73 (1): 49–62. doi:10.1086/376547. PMC 1180589. PMID 12802785.
  56. ↑ Raza MU, Tufan T, Wang Y, Hill C, Zhu MY (August 2016). «DNA Damage in Major Psychiatric Diseases». Neurotox Res. 30 (2): 251–67. doi:10.1007/s12640-016-9621-9. PMC 4947450. PMID 27126805.
  57. ↑ Serretti A, Mandelli L (2008). «The genetics of bipolar disorder: Genome 'hot regions,' genes, new potential candidates and future directions». Molecular Psychiatry. 13 (8): 742–771. doi:10.1038/mp.2008.29. PMID 18332878.
  58. ↑ Brietzke E, Kauer Sant'anna M, Jackowski A, Grassi-Oliveira R, Bucker J, Zugman A, Mansur RB, Bressan RA (December 2012). «Impact of childhood stress on psychopathology». Rev Bras Psiquiatr. 34 (4): 480–8. doi:10.1016/j.rbp.2012.04.009. PMID 23429820.
  59. ↑ Miklowitz DJ, Chang KD (2008). «Prevention of bipolar disorder in at-risk children: Theoretical assumptions and empirical foundations». Development and Psychopathology. 20 (3): 881–897. doi:10.1017/S0954579408000424. PMC 2504732. PMID 18606036.
  60. ↑ Murray ED, Buttner N, Price BH. (2012) Depression and Psychosis in Neurological Practice. In: Neurology in Clinical Practice, 6th Edition. Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J (eds.) Butterworth Heinemann. April 12, 2012. 1-4377-0434-4 | 978-1-4377-0434-1
  61. ↑ Bora E, Fornito A, Yücel M, Pantelis C (June 2010). «Voxelwise meta-analysis of gray matter abnormalities in bipolar disorder». Biological Psychiatry. 67 (11): 1097–105. doi:10.1016/j.biopsych.2010.01.020. PMID 20303066.
  62. ↑ Kempton MJ, Geddes JR, Ettinger U, Williams SC, Grasby PM (September 2008). «Meta-analysis, database, and meta-regression of 98 structural imaging studies in bipolar disorder». Archives of General Psychiatry. 65 (9): 1017–32. doi:10.1001/archpsyc.65.9.1017. PMID 18762588.
  63. ↑ Arnone D, Cavanagh J, Gerber D, Lawrie SM, Ebmeier KP, McIntosh AM (September 2009). «Magnetic resonance imaging studies in bipolar disorder and schizophrenia: meta-analysis». The British Journal of Psychiatry. 195 (3): 194–201. doi:10.1192/bjp.bp.108.059717. PMID 19721106.
  64. ↑ Selvaraj S, Arnone D, Job D, Stanfield A, Farrow TF, Nugent AC, Scherk H, Gruber O, Chen X, Sachdev PS, Dickstein DP, Malhi GS, Ha TH, Ha K, Phillips ML, McIntosh AM (March 2012). «Grey matter differences in bipolar disorder: a meta-analysis of voxel-based morphometry studies». Bipolar Disorders. 14 (2): 135–45. doi:10.1111/j.1399-5618.2012.01000.x. PMID 22420589.
  65. ↑ Strakowski SM, Adler CM, Almeida J, Altshuler LL, Blumberg HP, Chang KD, DelBello MP, Frangou S, McIntosh A, Phillips ML, Sussman JE, Townsend JD (June 2012). «The functional neuroanatomy of bipolar disorder: a consensus model». Bipolar Disorders. 14 (4): 313–25. doi:10.1111/j.1399-5618.2012.01022.x. PMC 3874804. PMID 22631617.
  66. ↑ Pavuluri M (January 2015). «Brain biomarkers of treatment for multi-domain dysfunction: pharmacological FMRI studies in pediatric mania». Neuropsychopharmacology. 40 (1): 249–51. doi:10.1038/npp.2014.229. PMC 4262909. PMID 25482178.
  67. ↑ Manji, Husseini K.; Zarate, Carlos A. (2011). Behavioral neurobiology of bipolar disorder and its treatment. Berlin: Springer. էջեր 231–240. ISBN 9783642157561. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  68. ↑ Chen CH, Suckling J, Lennox BR, Ooi C, Bullmore ET (February 2011). «A quantitative meta-analysis of fMRI studies in bipolar disorder». Bipolar Disorders. 13 (1): 1–15. doi:10.1111/j.1399-5618.2011.00893.x. PMID 21320248.
  69. ↑ Houenou J, Frommberger J, Carde S, Glasbrenner M, Diener C, Leboyer M, Wessa M (August 2011). «Neuroimaging-based markers of bipolar disorder: evidence from two meta-analyses». Journal of Affective Disorders. 132 (3): 344–55. doi:10.1016/j.jad.2011.03.016. PMID 21470688.
  70. ↑ Nusslock R, Young CB, Damme KS (November 2014). «Elevated reward-related neural activation as a unique biological marker of bipolar disorder: assessment and treatment implications». Behaviour Research and Therapy. 62: 74–87. doi:10.1016/j.brat.2014.08.011. PMID 25241675.
  71. ↑ Bender RE, Alloy LB (April 2011). «Life stress and kindling in bipolar disorder: review of the evidence and integration with emerging biopsychosocial theories». Clin Psychol Rev. 31 (3): 383–98. doi:10.1016/j.cpr.2011.01.004. PMC 3072804. PMID 21334286.
  72. ↑ Lee HJ, Son GH, Geum D (September 2013). «Circadian Rhythm Hypotheses of Mixed Features, Antidepressant Treatment Resistance, and Manic Switching in Bipolar Disorder». Psychiatry Investig. 10 (3): 225–32. doi:10.4306/pi.2013.10.3.225. PMC 3843013. PMID 24302944.
  73. ↑ Brown, Basso, էջ 16
  74. ↑ Dallaspezia S, Benedetti F (December 2009). «Melatonin, circadian rhythms, and the clock genes in bipolar disorder». Curr Psychiatry Rep. 11 (6): 488–93. doi:10.1007/s11920-009-0074-1. PMID 19909672.
  75. ↑ 75,0 75,1 Salvadore G, Quiroz JA, Machado-Vieira R, Henter ID, Manji HK, Zarate CA (November 2010). «The neurobiology of the switch process in bipolar disorder: a review». The Journal of Clinical Psychiatry. 71 (11): 1488–501. doi:10.4088/JCP.09r05259gre. PMC 3000635. PMID 20492846.
  76. ↑ Lahera G, Freund N, Sáiz-Ruiz J (January–March 2013). «Salience and dysregulation of the dopaminergic system». Rev Psquiatr Salud Ment. 6 (1): 45–51. doi:10.1016/j.rpsm.2012.05.003. PMID 23084802.
  77. ↑ Berk M, Dodd S, Kauer-Sant'anna M, Malhi GS, Bourin M, Kapczinski F, Norman T (2007). «Dopamine dysregulation syndrome: implications for a dopamine hypothesis of bipolar disorder». Acta Psychiatr Scand Suppl. 116 (Supplement s434): 41–49. doi:10.1111/j.1600-0447.2007.01058.x. PMID 17688462.
  78. ↑ Michael N, Erfurth A, Ohrmann P, Gössling M, Arolt V, Heindel W, Pfleiderer B (2003). «Acute mania is accompanied by elevated glutamate/glutamine levels within the left dorsolateral prefrontal cortex». Psychopharmacology. 168 (3): 344–346. doi:10.1007/s00213-003-1440-z. PMID 12684737.
  79. ↑ Benes FM, Berretta S (2001). «GABAergic interneurons: implications for understanding schizophrenia and bipolar disorder». Neuropsychopharmacology. 25 (1): 1–27. doi:10.1016/S0893-133X(01)00225-1. PMID 11377916.
  80. ↑ Manji HK, Lenox RH (September 2000). «Signaling: cellular insights into the pathophysiology of bipolar disorder». Biological Psychiatry. 48 (6): 518–30. doi:10.1016/S0006-3223(00)00929-X. PMID 11018224.
  81. ↑ ed, Husseini K. Manji; Carlos A. Zarate (2011). Behavioral neurobiology of bipolar disorder and its treatment. Berlin: Springer. էջեր 143, 147. ISBN 9783642157561.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  82. ↑ Kapczinski F, Frey BN, Zannatto V (October 2004). «[Physiopathology of bipolar disorders: what have changed in the last 10 years?]». Revista Brasileira de Psiquiatria. 26 Suppl 3: 17–21. doi:10.1590/S1516-44462004000700005. PMID 15597134.
  83. ↑ Berns GS, Nemeroff CB (November 2003). «The neurobiology of bipolar disorder». American Journal of Medical Genetics. Part C, Seminars in Medical Genetics. 123C (1): 76–84. CiteSeerX 10.1.1.1033.7393. doi:10.1002/ajmg.c.20016. PMID 14601039.
  84. ↑ Manji HK, Quiroz JA, Payne JL, Singh J, Lopes BP, Viegas JS, Zarate CA (October 2003). «The underlying neurobiology of bipolar disorder». World Psychiatry. 2 (3): 136–46. PMC 1525098. PMID 16946919.
  85. ↑ 85,0 85,1 85,2 85,3 85,4 85,5 Price AL, Marzani-Nissen GR (March 2012). «Bipolar disorders: a review». American Family Physician. 85 (5): 483–93. PMID 22534227. Արխիվացված է օրիգինալից March 24, 2014-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  86. ↑ Phillips ML, Kupfer DJ (May 2013). «Bipolar disorder diagnosis: challenges and future directions». Lancet. 381 (9878): 1663–71. doi:10.1016/S0140-6736(13)60989-7. PMC 5858935. PMID 23663952.
  87. ↑ Youngstrom, Eric Arden; Genzlinger, Jacquelynne E; Egerton, Gregory A.; Van Meter, Anna R. (2015). «Multivariate Meta-Analysis of the Discriminative Validity of Caregiver, Youth, and Teacher Rating Scales for Pediatric Bipolar Disorder: Mother Knows Best About Mania». Archives of Scientific Psychology. 3 (1): 112–137. doi:10.1037/arc0000024. Վերցված է 7 December 2016-ին.
  88. ↑ Perugi, G.; Ghaemi, S. N.; Akiskal, H. (2006). «Diagnostic and Clinical Management Approaches to Bipolar Depression, Bipolar II and Their Comorbidities». Bipolar Psychopharmacotherapy. էջեր 193–234. doi:10.1002/0470017953.ch11. ISBN 978-0-470-01795-1. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  89. ↑ 89,0 89,1 Carvalho AF, Takwoingi Y, Sales PM, Soczynska JK, Köhler CA, Freitas TH, Quevedo J, Hyphantis TN, McIntyre RS, Vieta E (February 2015). «Screening for bipolar spectrum disorders: A comprehensive meta-analysis of accuracy studies». Journal of Affective Disorders. 172: 337–46. doi:10.1016/j.jad.2014.10.024. PMID 25451435. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (|display-authors= suggested) (օգնություն)
  90. ↑ Picardi A (January 2009). «Rating scales in bipolar disorder». Current Opinion in Psychiatry. 22 (1): 42–9. doi:10.1097/YCO.0b013e328315a4d2. PMID 19122534.
  91. ↑ 91,0 91,1 Baldessarini RJ, Faedda GL, Offidani E, Vázquez GH, Marangoni C, Serra G, Tondo L (May 2013). «Antidepressant-associated mood-switching and transition from unipolar major depression to bipolar disorder: a review». J Affect Disord. 148 (1): 129–35. doi:10.1016/j.jad.2012.10.033. PMID 23219059.
  92. ↑ Sood AB, Razdan A, Weller EB, Weller RA (2005). «How to differentiate bipolar disorder from attention deficit hyperactivity disorder and other common psychiatric disorders: A guide for clinicians». Current Psychiatry Reports. 7 (2): 98–103. doi:10.1007/s11920-005-0005-8. PMID 15802085.
  93. ↑ Magill CA (2004). «The boundary between borderline personality disorder and bipolar disorder: Current concepts and challenges». Canadian Journal of Psychiatry. 49 (8): 551–556. doi:10.1177/070674370404900806. PMID 15453104.
  94. ↑ Bassett D (2012). «Borderline personality disorder and bipolar affective disorder. Spectra or spectre? A review». Australian and New Zealand Journal of Psychiatry. 46 (4): 327–339. doi:10.1177/0004867411435289. PMID 22508593.
  95. ↑ Craddock N, Sklar P (May 2013). «Genetics of bipolar disorder». Lancet. 381 (9878): 1654–62. doi:10.1016/S0140-6736(13)60855-7. PMC 1762980. PMID 23663951.
  96. ↑ Peet M, Peters S (February 1995). «Drug-induced mania». Drug Safety. 12 (2): 146–53. doi:10.2165/00002018-199512020-00007. PMID 7766338.
  97. ↑ Korn ML. «Across the Bipolar Spectrum: From Practice to Research». Medscape. Արխիվացված է օրիգինալից December 14, 2003-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  98. ↑ Beesdo K, Höfler M, Leibenluft E, Lieb R, Bauer M, Pfennig A (September 2009). «Mood episodes and mood disorders: patterns of incidence and conversion in the first three decades of life». Bipolar Disord. 11 (6): 637–49. doi:10.1111/j.1399-5618.2009.00738.x. PMC 2796427. PMID 19689506.
  99. ↑ 99,0 99,1 Renk K, White R, Lauer BA, McSwiggan M, Puff J, Lowell A (February 2014). «Bipolar Disorder in Children». Psychiatry J. 2014 (928685): 928685. doi:10.1155/2014/928685. PMC 3994906. PMID 24800202.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  100. ↑ Van Meter AR, Youngstrom EA, Findling RL (June 2012). «Cyclothymic disorder: a critical review». Clin Psychol Rev. 32 (4): 229–43. doi:10.1016/j.cpr.2012.02.001. PMID 22459786.
  101. ↑ Miklowitz DJ, Chang KD (Summer 2008). «Prevention of bipolar disorder in at-risk children: theoretical assumptions and empirical foundations». Development and Psychopathology. 20 (3): 881–97. doi:10.1017/s0954579408000424. PMC 2504732. PMID 18606036.
  102. ↑ Khan MA, Akella S (December 2009). «Cannabis-Induced Bipolar Disorder with Psychotic Features: A Case Report». Psychiatry (Edgmont). 6 (12): 44–8. PMC 2811144. PMID 20104292.
  103. ↑ Becker T, Kilian R (2006). «Psychiatric services for people with severe mental illness across western Europe: What can be generalized from current knowledge about differences in provision, costs and outcomes of mental health care?». Acta Psychiatrica Scandinavica. 113 (429): 9–16. doi:10.1111/j.1600-0447.2005.00711.x. PMID 16445476.
  104. ↑ McGurk SR, Mueser KT, Feldman K, Wolfe R, Pascaris A (2007). «Cognitive Training for Supported Employment: 2–3 Year Outcomes of a Randomized Controlled Trial». American Journal of Psychiatry. 164 (3): 437–441. doi:10.1176/appi.ajp.164.3.437. PMID 17329468.
  105. ↑ Lam et al., 1999; Miklowitz & Goldstein, 1997; Frank, 2005.Կաղապար:Full citation needed
  106. ↑ Leahy, Johnson
  107. ↑ Basco, Rush
  108. ↑ Zaretsky AE, Rizvi S, Parikh SV (2007). «How well do psychosocial interventions work in bipolar disorder?». Canadian Journal of Psychiatry. 52 (1): 14–21. doi:10.1177/070674370705200104. PMID 17444074.
  109. ↑ Havens LL, Ghaemi SN (2005). «Existential despair and bipolar disorder: The therapeutic alliance as a mood stabilizer». American Journal of Psychotherapy. 59 (2): 137–147. doi:10.1176/appi.psychotherapy.2005.59.2.137. PMID 16170918.
  110. ↑ 110,0 110,1 110,2 Geddes JR, Miklowitz DJ (May 11, 2013). «Treatment of bipolar disorder». Lancet. 381 (9878): 1672–82. doi:10.1016/S0140-6736(13)60857-0. PMC 3876031. PMID 23663953.
  111. ↑ Brown KM, Tracy DK (June 2013). «Lithium: the pharmacodynamic actions of the amazing ion». Therapeutic Advances in Psychopharmacology. 3 (3): 163–76. doi:10.1177/2045125312471963. PMC 3805456. PMID 24167688.
  112. ↑ Cipriani A, Hawton K, Stockton S, Geddes JR (June 2013). «Lithium in the prevention of suicide in mood disorders: updated systematic review and meta-analysis». BMJ. 346: f3646. doi:10.1136/bmj.f3646. PMID 23814104.
  113. ↑ McCloud TL, Caddy C, Jochim J, Rendell JM, Diamond PR, Shuttleworth C, Brett D, Amit BH, McShane R, Hamadi L, Hawton K, Cipriani A (September 2015). «Ketamine and other glutamate receptor modulators for depression in bipolar disorder in adults». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9): CD011611. doi:10.1002/14651858.CD011611.pub2. PMID 26415966.
  114. ↑ 114,0 114,1 114,2 Post, RM (March 2016). «Treatment of Bipolar Depression: Evolving Recommendations». The Psychiatric Clinics of North America (Review). 39 (1): 11–33. doi:10.1016/j.psc.2015.09.001. PMID 26876316.
  115. ↑ Rapoport SI, Basselin M, Kim HW, Rao JS (October 2009). «Bipolar disorder and mechanisms of action of mood stabilizers». Brain Res Rev. 61 (2): 185–209. doi:10.1016/j.brainresrev.2009.06.003. PMC 2757443. PMID 19555719.
  116. ↑ Post RM, Ketter TA, Uhde T, Ballenger JC (2007). «Thirty years of clinical experience with carbamazepine in the treatment of bipolar illness: Principles and practice». CNS Drugs. 21 (1): 47–71. doi:10.2165/00023210-200721010-00005. PMID 17190529.
  117. ↑ Macritchie K, Geddes JR, Scott J, Haslam D, de Lima M, Goodwin G (2003). «Valproate for acute mood episodes in bipolar disorder». In Reid K (ed.). Cochrane Database of Systematic Reviews. էջեր CD004052. doi:10.1002/14651858.CD004052. PMID 12535506. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  118. ↑ Geddes JR, Calabrese JR, Goodwin GM (2008). «Lamotrigine for treatment of bipolar depression: Independent meta-analysis and meta-regression of individual patient data from five randomised trials». The British Journal of Psychiatry. 194 (1): 4–9. doi:10.1192/bjp.bp.107.048504. PMID 19118318.
  119. ↑ van der Loos ML, Kölling P, Knoppert-van der Klein EA, Nolen WA (2007). «Lamotrigine in the treatment of bipolar disorder, a review». Tijdschrift voor Psychiatrie. 49 (2): 95–103. PMID 17290338.
  120. ↑ Vasudev K, Macritchie K, Geddes J, Watson S, Young A (2006). «Topiramate for acute affective episodes in bipolar disorder». In Young AH (ed.). Cochrane Database of Systematic Reviews. էջեր CD003384. doi:10.1002/14651858.CD003384.pub2. PMID 16437453. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  121. ↑ Cipriani A, Rendell JM, Geddes J (2009). Cipriani A (ed.). «Olanzapine in long-term treatment for bipolar disorder». Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD004367. doi:10.1002/14651858.CD004367.pub2. PMID 19160237.
  122. ↑ 122,0 122,1 122,2 Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E (April 2016). «Bipolar disorder». Lancet (Review). 387 (10027): 1561–72. doi:10.1016/S0140-6736(15)00241-X. PMID 26388529.
  123. ↑ El-Mallakh RS, Elmaadawi AZ, Loganathan M, Lohano K, Gao Y (July 2010). «Bipolar disorder: an update». Postgraduate Medicine. 122 (4): 24–31. doi:10.3810/pgm.2010.07.2172. PMID 20675968.
  124. ↑ «Benzodiazepines for Bipolar Disorder». WebMD.com. Արխիվացված է օրիգինալից February 25, 2013-ին. Վերցված է February 13, 2013-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  125. ↑ Hegerl, Ulrich; Sander, Christian; Hensch, Tilman. «Arousal Regulation in Affective Disorders». In Frodl, Thomas (ed.). Systems Neuroscience in Depression. Elsevier Science. էջ 353. «In conclusion, stimulants in bipolar disorder seem to be relatively safe, and there are even several case reports suggesting rapid antimanic effects of psychostimulants (Beckmann & Heinemann, 1976; Garvey, Hwang, Teubner-Rhodes, Zander, & Rhem, 1987; Max, Richards, & Hamdanallen, 1995). In a study by Bschor, Müller-Oerlinghausen, and Ulrich (2001), improvement of manic symptoms occurred about 2   h after oral intake of methylphenidate in a manic patient with signs of unstable EEG-vigilance regulation. Three months later, when the patient was admitted anew, a rapid antimanic effect was again shown after re-exposition to methylphenidate»
  126. ↑ 126,0 126,1 Montgomery P, Richardson AJ (April 2008). Montgomery P (ed.). «Omega-3 fatty acids for bipolar disorder». The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD005169. doi:10.1002/14651858.CD005169.pub2. PMID 18425912. «Currently, there is simply not enough existing evidence, and what evidence is currently available is of such a varied and often-times questionable nature that no reliable conclusions may be drawn.»
  127. ↑ Ciappolino V, Delvecchio G, Agostoni C, Mazzocchi A, Altamura AC, Brambilla P (December 2017). «The role of n-3 polyunsaturated fatty acids (n-3PUFAs) in affective disorders». Journal of Affective Disorders (Review). 224: 32–47. doi:10.1016/j.jad.2016.12.034. PMID 28089169.
  128. ↑ 128,0 128,1 128,2 128,3 Muneer, Ather (2016), «Staging Models in Bipolar Disorder: A Systematic Review of the Literature», Clinical Psychopharmacology & Neuroscience, 14 (2): 117–30, doi:10.9758/cpn.2016.14.2.117, PMC 4857867, PMID 27121423
  129. ↑ 129,0 129,1 Jann, Michael W. (2014), «Diagnosis and Treatment of Bipolar Disorders in Adults: A Review of the Evidence on Pharmacologic Treatments», American Health & Drug Benefits, 7 (9): 489–499, PMC 4296286, PMID 25610528
  130. ↑ 130,0 130,1 Tsitsipa E, Fountoulakis KN (1 December 2015). «The neurocognitive functioning in bipolar disorder: a systematic review of data». Annals of General Psychiatry. 14: 42. doi:10.1186/s12991-015-0081-z. PMC 4666163. PMID 26628905.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  131. ↑ 131,0 131,1 Maciukiewicz M, Pawlak J, Kapelski P, Łabędzka M, Skibinska M, Zaremba D, Leszczynska-Rodziewicz A, Dmitrzak-Weglarz M, Hauser J (2016). «Can Psychological, Social and Demographical Factors Predict Clinical Characteristics Symptomatology of Bipolar Affective Disorder and Schizophrenia?». Psychiatr Q. 87 (3): 501–13. doi:10.1007/s11126-015-9405-z. PMC 4945684. PMID 26646576.
  132. ↑ Kennedy KP, Cullen KR, DeYoung CG, Klimes-Dougan B (September 2015). «The genetics of early-onset bipolar disorder: A systematic review». Journal of Affective Disorders. 184: 1–12. doi:10.1016/j.jad.2015.05.017. PMC 5552237. PMID 26057335.
  133. ↑ Serafini G, Pompili M, Borgwardt S, Houenou J, Geoffroy PA, Jardri R, Girardi P, Amore M (November 2014). «Brain changes in early-onset bipolar and unipolar depressive disorders: a systematic review in children and adolescents». European Child & Adolescent Psychiatry. 23 (11): 1023–41. doi:10.1007/s00787-014-0614-z. PMID 25212880.
  134. ↑ Bortolato B, Miskowiak KW, Köhler CA, Vieta E, Carvalho AF (2015). «Cognitive dysfunction in bipolar disorder and schizophrenia: a systematic review of meta-analyses». Neuropsychiatric Disease and Treatment. 11: 3111–25. doi:10.2147/NDT.S76700. PMC 4689290. PMID 26719696.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  135. ↑ Johnson, Sheri L. (2005), «Mania and Dysregulation in Goal Pursuit: A Review», Clinical Psychology Review, 25 (2): 241–62, doi:10.1016/j.cpr.2004.11.002, PMC 2847498, PMID 15642648
  136. ↑ Tse S, Chan S, Ng KL, Yatham LN (2014). «Meta-analysis of predictors of favorable employment outcomes among individuals with bipolar disorder». Bipolar Disord. 16 (3): 217–29. doi:10.1111/bdi.12148. PMID 24219657.
  137. ↑ Tohen M, Zarate CA, Hennen J, Khalsa HM, Strakowski SM, Gebre-Medhin P, Salvatore P, Baldessarini RJ (2003). «The McLean-Harvard First-Episode Mania Study: Prediction of recovery and first recurrence». The American Journal of Psychiatry. 160 (12): 2099–2107. doi:10.1176/appi.ajp.160.12.2099. hdl:11381/1461461. PMID 14638578.
  138. ↑ Jackson A, Cavanagh J, Scott J (2003). «A systematic review of manic and depressive prodromes». Journal of Affective Disorders. 74 (3): 209–217. doi:10.1016/s0165-0327(02)00266-5. PMID 12738039.
  139. ↑ Lam D, Wong G (2005). «Prodromes, coping strategies and psychological interventions in bipolar disorders». Clinical Psychology Review. 25 (8): 1028–1042. doi:10.1016/j.cpr.2005.06.005. PMID 16125292.
  140. ↑ Roger S. McIntyre, MD; Joanna K. Soczynska; Jakub Konarski. «Bipolar Disorder: Defining Remission and Selecting Treatment». Psychiatric Times, October 2006, Vol. XXIII, No. 11. Արխիվացված է օրիգինալից September 27, 2007-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |last-author-amp= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  141. ↑ Schmitt A, Malchow B, Hasan A, Falkai P (February 2014). «The impact of environmental factors in severe psychiatric disorders». Front Neurosci. 8 (19): 19. doi:10.3389/fnins.2014.00019. PMC 3920481. PMID 24574956.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  142. ↑ Boland EM, Alloy LB (February 2013). «Sleep disturbance and cognitive deficits in bipolar disorder: toward an integrated examination of disorder maintenance and functional impairment». Clinical Psychology Review. 33 (1): 33–44. doi:10.1016/j.cpr.2012.10.001. PMC 3534911. PMID 23123569.
  143. ↑ Moreira AL, Van Meter A, Genzlinger J, Youngstrom EA (2017). «Review and Meta-Analysis of Epidemiologic Studies of Adult Bipolar Disorder». The Journal of Clinical Psychiatry. 78 (9): e1259–e1269. doi:10.4088/JCP.16r11165. PMID 29188905.
  144. ↑ Judd LL, Akiskal HS (January 2003). «The prevalence and disability of bipolar spectrum disorders in the US population: re-analysis of the ECA database taking into account subthreshold cases». Journal of Affective Disorders. 73 (1–2): 123–31. doi:10.1016/s0165-0327(02)00332-4. PMID 12507745.
  145. ↑ Merikangas KR, Akiskal HS, Angst J, Greenberg PE, Hirschfeld RM, Petukhova M, Kessler RC (May 2007). «Lifetime and 12-month prevalence of bipolar spectrum disorder in the National Comorbidity Survey replication». Archives of General Psychiatry. 64 (5): 543–52. doi:10.1001/archpsyc.64.5.543. PMC 1931566. PMID 17485606.
  146. ↑ Ferrari AJ, Baxter AJ, Whiteford HA (November 2011). «A systematic review of the global distribution and availability of prevalence data for bipolar disorder». Journal of Affective Disorders. 134 (1–3): 1–13. doi:10.1016/j.jad.2010.11.007. PMID 21131055.
  147. ↑ Farren CK, Hill KP, Weiss RD (December 2012). «Bipolar disorder and alcohol use disorder: a review». Current Psychiatry Reports. 14 (6): 659–66. doi:10.1007/s11920-012-0320-9. PMC 3730445. PMID 22983943.
  148. ↑ Ayuso-Mateos, Jose Luis. «Global burden of bipolar disorder in the year 2000» (PDF). World Health Organization. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) January 19, 2013-ին. Վերցված է December 9, 2012-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  149. ↑ Christie KA, Burke JD, Regier DA, Rae DS, Boyd JH, Locke BZ (1988). «Epidemiologic evidence for early onset of mental disorders and higher risk of drug abuse in young adults». The American Journal of Psychiatry. 145 (8): 971–975. doi:10.1176/ajp.145.8.971. PMID 3394882.
  150. ↑ Goodwin, Jamison, էջ 1945
  151. ↑ Monczor M (2010). «Bipolar disorder in the elderly». Vertex (Buenos Aires, Argentina). 21 (92): 275–283. PMID 21188315.
  152. ↑ Liddell, Scott
  153. ↑ 153,0 153,1 Angst J, Marneros A (December 2001). «Bipolarity from ancient to modern times: conception, birth and rebirth». Journal of Affective Disorders. 67 (1–3): 3–19. doi:10.1016/S0165-0327(01)00429-3. PMID 11869749., PDF.
  154. ↑ Borch-Jacobsen M (October 2010). «Which came first, the condition or the drug?». London Review of Books. 32 (19): 31–33. Արխիվացված է օրիգինալից March 13, 2015-ին. «at the beginning of the 19th century with Esquirol's 'affective monomanias' (notably 'lypemania', the first elaboration of what was to become our modern depression)» {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  155. ↑ 155,0 155,1 155,2 Edward Shorter (2005). A Historical Dictionary of Psychiatry. New York: Oxford University Press. էջեր 165–166. ISBN 978-0-19-517668-1.
  156. ↑ Pichot P. (2004). «150e anniversaire de la Folie Circulaire» [Circular insanity, 150 years on]. Bulletin de l'Académie Nationale de Médecine (ֆրանսերեն). 188 (2): 275–284. PMID 15506718.
  157. ↑ Millon, 1996, էջ 290
  158. ↑ Kraepelin, Emil (1921), Manic–depressive Insanity and Paranoia, ISBN 978-0-405-07441-7
  159. ↑ Goodwin, Jamison, Chapter 1
  160. ↑ Bipolar Depression: Molecular Neurobiology, Clinical Diagnosis and Pharmacotherapy Արխիվացված Մայիս 7, 2016 Wayback Machine Carlos A. Zarate Jr., Husseini K. Manji, Springer Science & Business Media, April 16, 2009
  161. ↑ The course of bipolar disorder Արխիվացված Օգոստոս 10, 2014 Wayback Machine Kate E. A. Saunders and Guy M. Goodwin, Advances in Psychiatric Treatment (2010) 16: 318-328 doi:10.1192/apt.bp.107.004903
  162. ↑ DAVID L.DUNNER Interviewed by Thomas A. Ban Արխիվացված Մայիս 21, 2013 Wayback Machine for the ANCP, Waikoloa, Hawaii, December 13, 2001
  163. ↑ «More Than a Girl Singer». www.cancertodaymag.org. Վերցված է 18 May 2018-ին.
  164. ↑ Elgie R. Morselli PL (Feb–Mar 2007). «Social functioning in bipolar patients: the perception and perspective of patients, relatives and advocacy organizations – a review». Bipolar Disorders. 9 (1–2): 144–57. doi:10.1111/j.1399-5618.2007.00339.x. PMID 17391357.
  165. ↑ Jamison, 1995
  166. ↑ Joseph, 2008
  167. ↑ Robinson, 2003, էջեր 78–81
  168. ↑ Robinson, 2003, էջեր 84–85
  169. ↑ McKinley, Jesse (February 28, 1999). «Get That Man Some Prozac; If the Dramatic Tension Is All in His Head». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից January 1, 2012-ին. Վերցված է March 3, 2012-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  170. ↑ «Child and Adolescent Bipolar Foundation special 90210 website». CABF. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից August 3, 2012-ին. Վերցված է April 7, 2009-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  171. ↑ «EastEnders' Stacey faces bipolar disorder». BBC Press Office. May 14, 2009. Արխիվացված է օրիգինալից May 18, 2009-ին. Վերցված է May 28, 2009-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  172. ↑ Tinniswood, Rachael (May 14, 2003). «The Brookie boys who shone at soap awards show». Liverpool Echo. Mirror Group Newspapers. Վերցված է April 26, 2014-ին.
  173. ↑ «Pilot». Homeland. Season 1. Սերիա 1. October 2, 2011. Showtime. {{cite episode}}: Unknown parameter |episodelink= ignored (|episode-link= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |serieslink= ignored (|series-link= suggested) (օգնություն)
  174. ↑ «Catherine Black by Kelly Reilly». abc.go.com. ABC. Արխիվացված է օրիգինալից May 23, 2014-ին. Վերցված է May 22, 2014-ին.
  175. ↑ Strasser, Franz; Botti, David (Janaury 7 2013). «Conductor with bipolar disorder on music and mental illness». BBC News.
  176. ↑ Gram, David (27 December 2013). «For this orchestra, playing music is therapeutic». The Boston Globe.
  177. ↑ 177,0 177,1 177,2 177,3 McClellan J, Kowatch R, Findling RL (2007). Work Group on Quality Issues. «Practice Parameter for the Assessment and Treatment of Children and Adolescents with Bipolar Disorder». Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 46 (1): 107–125. doi:10.1097/01.chi.0000242240.69678.c4. PMID 17195735.
  178. ↑ Anthony, J.; Scott, P. (1960). «Manic–depressive Psychosis in Childhood». Journal of Child Psychology and Psychiatry. 1: 53–72. doi:10.1111/j.1469-7610.1960.tb01979.x.
  179. ↑ «Pediatric Bipolar Affective Disorder». 28 March 2018. Վերցված է 28 June 2018-ին.
  180. ↑ 180,0 180,1 180,2 180,3 180,4 180,5 Leibenluft E, Rich BA (2008). «Pediatric Bipolar Disorder». Annual Review of Clinical Psychology. 4: 163–187. doi:10.1146/annurev.clinpsy.4.022007.141216. PMID 17716034.
  181. ↑ Cosgrove VE, Roybal D, Chang KD (April 2013). «Bipolar depression in pediatric populations: epidemiology and management». Paediatr Drugs. 15 (2): 83–91. doi:10.1007/s40272-013-0022-8. PMID 23529869.
  182. ↑ Fristad MA, MacPherson HA (2014). «Evidence-based psychosocial treatments for child and adolescent bipolar spectrum disorders». Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology. 43 (3): 339–55. doi:10.1080/15374416.2013.822309. PMC 3844106. PMID 23927375.
  183. ↑ Roy AK, Lopes V, Klein RG (September 2014). «Disruptive mood dysregulation disorder: a new diagnostic approach to chronic irritability in youth». The American Journal of Psychiatry. 171 (9): 918–24. doi:10.1176/appi.ajp.2014.13101301. PMC 4390118. PMID 25178749.
  184. ↑ 184,0 184,1 184,2 184,3 Leibenluft E, Rich BA (2008). «Pediatric Bipolar Disorder». Annual Review of Clinical Psychology. 4: 163–187. doi:10.1146/annurev.clinpsy.4.022007.141216. PMID 17716034.
  185. ↑ McClellan J, Kowatch R, Findling RL (2007). Work Group on Quality Issues. «Practice Parameter for the Assessment and Treatment of Children and Adolescents with Bipolar Disorder». Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 46 (1): 107–125. doi:10.1097/01.chi.0000242240.69678.c4. PMID 17195735.
  186. ↑ Vasudev A, Thomas A (July 2010). «'Bipolar disorder' in the elderly: what's in a name?». Maturitas. 66 (3): 231–5. doi:10.1016/j.maturitas.2010.02.013. PMID 20307944.
  187. ↑ Depp CA, Jeste DV (2004). «Bipolar disorder in older adults: A critical review». Bipolar Disorders. 6 (5): 343–367. doi:10.1111/j.1399-5618.2004.00139.x. PMID 15383127.
  188. ↑ Trinh NH, Forester B (2007). «Bipolar Disorder in the Elderly: Differential Diagnosis and Treatment». Psychiatric Times. 24 (14). Արխիվացված է օրիգինալից June 21, 2009-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Գրականություն

Լրացուցիչ գրականություն

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Երկբևեռ_աֆեկտիվ_խանգարում&oldid=6300718» էջից