«Յանցզի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
Տող 35. Տող 35.
|accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 3–ին
|accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 3–ին
}}
}}
</ref><ref>[http://internationalrivers.org/node/356 International Rivers, Three Gorges Dam profile], Accessed August 3, 2009</ref>։ Հոսում է [[Չինաստան]]ի տարածքով, ունի շուրջ 6300 կմ երկարություն, ավազանի մակերեսն է 1 808 500 կմ²։
</ref><ref>[http://internationalrivers.org/node/356 International Rivers, Three Gorges Dam profile], Accessed August 3, 2009</ref>։ Հոսում է [[Չինաստան]]ի տարածքով, ունի շուրջ 6300 կմ երկարություն, ավազանի մակերեսն է 1 808 500 կմ²։ Դա կազմում է Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ամբողջ տարածքի մոտավորապես մեկ հինգերորդ մասը: Այդտեղ է բնակվում այդ երկրի բնակչության շուրջ մեկ երրորդ մասը<ref>[https://www.worldwildlife.org/places/yangtze quote="Today, the Yangtze region is home to more than 400 million people, or nearly one-third of China’s population. Some of China’s largest cities"] [http://www.cjw.gov.cn/index/river/liuyugk-3.asp?link=1]{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}. Accessed 10 Sept 2010. {{zh icon}}</ref>:
[[File:Yangtze River drainage basin map.svg|thumb|Map of the Yangtze River basin]]
[[File:Golden Island, on The Yang-Tse River, China (LMS, 1869, p.64).jpg|thumb|Golden Island, on The Yang-Tse River, China ([[London Missionary Society|LMS]], 1869, p.64)<ref name="Fruits-LMS">{{cite book|editor1-last=London Missionary Society|title=Fruits of Toil in the London Missionary Society|date=1869|publisher=John Snow & Co.|location=London|page=64|url=https://archive.org/details/fruitsoftoilinth17115gut|accessdate=12 September 2016}}</ref>]]
Չինացիները գետն անվանում են '''Cháng Jiāng''' ({{audio|Zh-Chángjiāng.oga|listen|help=no}}, որը բառացի թարգմանությամբ նշանակում է ''Մեծ գետ'':

Յանցզին մեծ դեր է խաղացել Չինաստանի պատմության, նրա տնտեսության ու մշակույթի մեջ: Այդ գետի բարգավաճող, ծաղկուն դելտայում ստեղծվել և ստեղծվում է երկրի համախառն ներքին արդյունքի ավելի, քան 20 տոկոսը: Հազարավոր տարիներ նրա ջրերն օգտագործվել են խմելու, ոռոգման, մաքրման աշխատանքների, ուղևորների ու բեռների փոխադրման, ինչպես նաև՝ արդյունաբերական ու ռազմական նպատակներով: Գետը նաև ծառայել է որպես սահմանագիծ: Յանցզիի վրա կառուցված Երեք կիրճերի ամբարտակի հիդրոէլեկտրակայանը ջրի ուժով աշխատող խոշորագույն էլեկտրակայանն է աշխարհում<ref>
{{cite web
|url=http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=38879
|title=Three Gorges Dam, China : Image of the Day
|publisher=earthobservatory.nasa.gov
|accessdate=2009-11-03
}}
</ref><ref>[http://internationalrivers.org/node/356 International Rivers, Three Gorges Dam profile], Accessed August 3, 2009</ref>:

Իր երկար ու ձիգ հոսքի ընթացքում գետն անցնում է բազում էկոհամակարգերի միջով և կեցավայր է դարձել մի շարք էնդեմիկ ու վտանգված կենդանատեսակների, այդ թվում՝ չինական ալիգատորի, անլողաթի նեղկողավոր ջրախոզի, յուրահատուկ դելֆինի, թառափի համար:

Վերջին տարիներին գետը զգալիորեն վնասվել է՝ արդյունաբերական ու կենցաղային թափոններով, գյուղատնտեսությունում օգտագործվող պարարտանյութերով ու թունաքիմիկատներով աղտոտվելու հետևանքով<ref>{{Cite web|url=https://www.earth.com/news/ocean-plastic-waste-asia-africa/|title=90 percent of ocean plastic waste comes from Asia and Africa • Earth.com|website=Earth.com|language=en|access-date=2019-01-09}}</ref>: Նրա որոշ հատվածներ ներկայումս վերցված են պետական պահպանության ներքո: Իսկ Յունան նահանգի արևմտյան մասում ընկած հատվածը, ընդգրկված լինելով ''Յունանի երեք զուգահեռ գետեր''ի պահպանվող տարածքի մեջ, միաժամանակ ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կազմած ''Համաշխարհային ժառանգության ցանկ''ում:

2014 թվականի կեսերին չինական կառավարությունը հայտարարեց, որ նախատեսված է Յանցզի գետի երկայնքով մեկ կառուցել տրանսպորտային լայն ու բազմաճյուղ ցանց՝ երկաթգծերով, ավտոմայրուղիներով, օդանավակայաններով, նավահանգիստներով հանդերձ, և ստեղծել տնտեսական մի նոր գոտի<ref name="ChinaEconomy">{{cite news|title=New stimulus measures by China to boost economic growth|url=http://www.beijingbulletin.com/index.php/sid/222852671/scat/ce9cf98a4a863704/ht/New-stimulus-measures-by-China-to-boost-economic-growth|accessdate=12 June 2014|publisher=''Beijing Bulletin''|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714231927/http://www.beijingbulletin.com/index.php/sid/222852671/scat/ce9cf98a4a863704/ht/New-stimulus-measures-by-China-to-boost-economic-growth#|archive-date=July 14, 2014|dead-url=yes|df=mdy-all}}</ref>:



Յանցզի [[գետի ավազան]]ը ([[Հուանհե]] [[գետի ավազան]]ի հետ մեկտեղ) հանդիսանում է չինական քաղաքակրթության օրրանը։
Յանցզի [[գետի ավազան]]ը ([[Հուանհե]] [[գետի ավազան]]ի հետ մեկտեղ) հանդիսանում է չինական քաղաքակրթության օրրանը։

07:24, 9 հունվարի 2019-ի տարբերակ

Յանցզի
Յանցզի գետը
Բնութագիր
Երկարություն6300
Ավազանի մակերես1 808 500 կմ²
Ջրի ծախս31 900
Ջրահոսք
Ակունքի տեղակայումՏիբեթ
ԳետաբերանԱրևելաչինական ծով
Գետաբերանի տեղակայումԱրևելաչինական ծով
Բարձրություն0 մ
Կոորդինատներ
Տեղակայում
Հոսող հոսքերJinsha Jiang?, Heng River?, Yalong River?, Min River?, Tuo River?, Chishui River?, Ցզյալինցզյան, Wu River?, Yuan River?, Հանշույ, Zi River?, Xiang River?, Gan River?, Հուայհե, Qinhuai River?, Qingyi River?, Shuiyang River?, Fushui River?, Qing River?, De Qu?, Q11131507?, Q11570154?, Sewu Qu?, Q15928024?, She Shui?, Ruxi River?, Yili He?, Xixi River?, Meigu River?, Ouqu?, Maisu River?, Zengqu River?, Sequ River? և Huangpu River?
Ջրի մարմիններԴունտինհու և Պոյա Նհու
ԵրկիրՉինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան
ԵրկրամասՑինհայ, Տիբեթի ինքնավար շրջան, Յունան, Սիչուան, Չունցին, Հուբեյ, Հունան, Ցզյանսի, Անհոյ, Ցզյանսու և Շանհայ
ՋրահավաքՅանցզիի ավազան
Գետը Վիքիպահեստում

Յանցզի, (չինարեն՝ 長江 - «երկար գետ»), Եվրասիայի ամենաերկար և ջրառատ գետը, ջրառատությամբ երրորդ գետն է աշխարհում[1][2]։ Հոսում է Չինաստանի տարածքով, ունի շուրջ 6300 կմ երկարություն, ավազանի մակերեսն է 1 808 500 կմ²։ Դա կազմում է Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ամբողջ տարածքի մոտավորապես մեկ հինգերորդ մասը: Այդտեղ է բնակվում այդ երկրի բնակչության շուրջ մեկ երրորդ մասը[3]:

Map of the Yangtze River basin
Golden Island, on The Yang-Tse River, China (LMS, 1869, p.64)[4]

Չինացիները գետն անվանում են Cháng Jiāng (listen , որը բառացի թարգմանությամբ նշանակում է Մեծ գետ:

Յանցզին մեծ դեր է խաղացել Չինաստանի պատմության, նրա տնտեսության ու մշակույթի մեջ: Այդ գետի բարգավաճող, ծաղկուն դելտայում ստեղծվել և ստեղծվում է երկրի համախառն ներքին արդյունքի ավելի, քան 20 տոկոսը: Հազարավոր տարիներ նրա ջրերն օգտագործվել են խմելու, ոռոգման, մաքրման աշխատանքների, ուղևորների ու բեռների փոխադրման, ինչպես նաև՝ արդյունաբերական ու ռազմական նպատակներով: Գետը նաև ծառայել է որպես սահմանագիծ: Յանցզիի վրա կառուցված Երեք կիրճերի ամբարտակի հիդրոէլեկտրակայանը ջրի ուժով աշխատող խոշորագույն էլեկտրակայանն է աշխարհում[5][6]:

Իր երկար ու ձիգ հոսքի ընթացքում գետն անցնում է բազում էկոհամակարգերի միջով և կեցավայր է դարձել մի շարք էնդեմիկ ու վտանգված կենդանատեսակների, այդ թվում՝ չինական ալիգատորի, անլողաթի նեղկողավոր ջրախոզի, յուրահատուկ դելֆինի, թառափի համար:

Վերջին տարիներին գետը զգալիորեն վնասվել է՝ արդյունաբերական ու կենցաղային թափոններով, գյուղատնտեսությունում օգտագործվող պարարտանյութերով ու թունաքիմիկատներով աղտոտվելու հետևանքով[7]: Նրա որոշ հատվածներ ներկայումս վերցված են պետական պահպանության ներքո: Իսկ Յունան նահանգի արևմտյան մասում ընկած հատվածը, ընդգրկված լինելով Յունանի երեք զուգահեռ գետերի պահպանվող տարածքի մեջ, միաժամանակ ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կազմած Համաշխարհային ժառանգության ցանկում:

2014 թվականի կեսերին չինական կառավարությունը հայտարարեց, որ նախատեսված է Յանցզի գետի երկայնքով մեկ կառուցել տրանսպորտային լայն ու բազմաճյուղ ցանց՝ երկաթգծերով, ավտոմայրուղիներով, օդանավակայաններով, նավահանգիստներով հանդերձ, և ստեղծել տնտեսական մի նոր գոտի[8]:


Յանցզի գետի ավազանը (Հուանհե գետի ավազանի հետ մեկտեղ) հանդիսանում է չինական քաղաքակրթության օրրանը։

Ծանոթագրություններ

  1. «Three Gorges Dam, China : Image of the Day». earthobservatory.nasa.gov. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 3–ին-ին.
  2. International Rivers, Three Gorges Dam profile, Accessed August 3, 2009
  3. quote="Today, the Yangtze region is home to more than 400 million people, or nearly one-third of China’s population. Some of China’s largest cities" [1](չաշխատող հղում). Accessed 10 Sept 2010. Կաղապար:Zh icon
  4. London Missionary Society, ed. (1869). Fruits of Toil in the London Missionary Society. London: John Snow & Co. էջ 64. Վերցված է 12 September 2016-ին.
  5. «Three Gorges Dam, China : Image of the Day». earthobservatory.nasa.gov. Վերցված է 2009-11-03-ին.
  6. International Rivers, Three Gorges Dam profile, Accessed August 3, 2009
  7. «90 percent of ocean plastic waste comes from Asia and Africa • Earth.com». Earth.com (անգլերեն). Վերցված է 2019-01-09-ին.
  8. «New stimulus measures by China to boost economic growth». Beijing Bulletin. Արխիվացված է օրիգինալից July 14, 2014-ին. Վերցված է 12 June 2014-ին. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)