Շինշիլա

Շինշիլա
Գիտական դասակարգում
Լատիներեն անվանում
Chinchilla lanigera
Հատուկ պահպանություն
Արեալ
[{{fullurl:wikispecies:{{{wikispecies}}}|uselang=hy}} Դասակարգումը Վիքիցեղերում] [{{fullurl:commons:Special:Search/{{{wikispecies}}}|uselang=hy}} Պատկերների որոնում Վիքիպահեստում]

Շինշիլա (լատին․՝ Chinchilla lanigera), կրծողների կարգի շինշիլանմանների ընտանիքի կենդանիների սեռ։

Ընդգրկում է արտաքնակազմով իրար նման երկու տեսակ՝ կարճապոչ կամ խոշոր շինշիլաներ և երկարապոչ կամ փոքր շինշիլաներ։ Պարանոցը կարճ է, գլուխը՝ խոշոր, աչքերը՝ սև և մեծ, բեղիկները՝ երկար։ Ունի առանց արմատի 20 ատամ (4 կտրիչ և 16 սեղանատամ)։ Բութ եղունգներով և կոշտ բարձիկներով հնգամատ առջևի վերջավորությունները կարճ են, իսկ չորս մատով ետինը՝ ավելի հզոր։ Խոշոր շինշիլաների մարմնի երկարությունը՝ 35- 40, իսկ փոքրինը 24-30 սմ է, կենդանի միջին զանգվածը՝ համապատասխանաբար 700 և 500 գ։ Մեջքի և կողմնային հատվածների մազածածկի թույրը կապտամոխրագույն է, իսկ որովայնինը և ոտքերինը՝ սպիտակ։ Պոչի մազերը երկար են և կոպիտ։ Շինշիլաները ապրում են գաղութներով Անդերում (2-4 հազար մետր բարձրության վրա)՝ Պերուի, Չիլիի, Բոլիվիայի և Արգենտինայի տարածքում։ Ակտիվ է երեկոյան և գիշերը։ Սնվում են բարձրլեռնային խոտաբույսերով և թփերով։ Ծնում են տարեկան 2-3 անգամ (յուրաքանչյուր ծնին՝ 1-5 ձագ)։ Խոշոր շինշիլայի հղիության տևողությունը՝ 120, իսկ փոքրինը 111 օր է։ Սեռահասուն են դառնում 6-7 ամսականում և կարող են բազմանալ մինչև 10-12 տարեկանը։ Ապրում են մոտ 20 տարի։ Շինշիլաները արդյունագործության օբյեկտ են (օգտագործվում է շատ արժեքավոր մորթին)։ XIX դարի վերջերին և XX դարի սկզբներին ինտենսիվ որսի հետևանքով շինշիլան գրեթե ոչնչացված էր։ Փոքր շինշիլների ոչ մեծ գլխաքանակ կա Հյուսիսային Չիլիի առափնյա թեքություններում (այն վերցված է պահպանության տակ)։ 1923 թվականից շինշիլան (հիմնականում կարճապոչը) բուծվում է վանդակներում (սկզբում՝ ԱՄՆ-ում և Կանադայում, ավելի ուշ՝ Եվրոպայի գրեթե բոլոր երկրներում, ինչպես նաև Հարավային Ամերիկայում, Աֆրիկայում և Ավստրալիայում)։ Հայաստանում շինշիլաբուծությունը տարածվել է 1998 թվականից։ Ներկայումս Հայաստանում գործում են ավելի քան 35 շինշիլաբուծական տնտեսություններ։

Շինշիլան ունի շատ արժեքավոր մորթի

Շինշիլաների խնամքով և բուծմամբ զբաղվում են նաև սիրող-կենդանաբույծները։ Շինշիլաները որպես ընտանի կենդանիներ շատ տարածված են Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում։ Շինշիլաների մաքրակենցաղության, տհաճ հոտի իսպառ բացակայության և դիմացկունության պատճառուվ նրանց տնային խնամքը տարածվում է նաև Հայաստանում։ Շինշիլաբուծությունը որպես եկամտաբեր բիզնես իր ուրույն տեղն ունի կենդանաբուծության և մորթեգործության բնագավառներում։ Շնորհիվ կլիմայական պայմանների և բարձրորակ ալպիական կերերի շինշիլաբուծությունը Հայաստանում ունի զարգացման մեծ հեռանկար։

Արտաքին հղումներ

• Շինշիլաբույծների հայկական ընկերակցություն

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 508)։