«Սուրեն Սպանդարյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Պիտակ՝ Հետշրջում |
|||
Տող 4. | Տող 4. | ||
'''Սուրեն Սպանդարի Սպանդարյան''' ([[1882]], [[դեկտեմբերի 3]] - [[1916]], [[սեպտեմբերի 11]]), հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, լրագրող, գրաքննադատ։ [[Սպանդար Սպանդարյան]]ի որդին, [[Ստեփան Սպանդարյան]]ի հայրը։ ՌՍԴԲԿ անդամ 1901-ից։ |
'''Սուրեն Սպանդարի Սպանդարյան''' ([[1882]], [[դեկտեմբերի 3]] - [[1916]], [[սեպտեմբերի 11]]), հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, լրագրող, գրաքննադատ։ [[Սպանդար Սպանդարյան]]ի որդին, [[Ստեփան Սպանդարյան]]ի հայրը։ ՌՍԴԲԿ անդամ 1901-ից։ |
||
== Կենսագրություն == |
== Կենսագրություն == |
||
Ծնվել է |
Ծնվել է [[Թիֆլիս]]ում։ Ավարտել է Թիֆլիսի արական գիմնազիան (1902)։ Սովորել է [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի պատմաբանասիրական (1902-03), ապա՝ իրավաբանական ֆակուլտետներում, հաճախել Հայդելբերգի ([[Գերմանիա]]) համալսարանի պարապմունքներին։ Տիրապետել է [[հայերեն]], [[ռուսերեն]], [[վրացերեն]], [[ադրբեջաներեն]], [[գերմաներեն]] և այլ լեզուների։ Եղել է ՌՍԴԲԿ Կովկասյան միության կոմիտեի կազմում։ Սպանդարյանը [[1906]]-ի օգոստոսին [[Ստեփան Շահումյան]]ի հետ ղեկավարել է Ալավերդու պղնձահանքերի բանվորների գործադուլը։ |
||
Սպանդարյանը ղեկավար մասնակցություն է ունեցել Անդրկովկասի բոլշևիկյան մամուլի ստեղծման ու զարգացման գործում։ Ստեփան Շահումյանի և [[Սարգիս Կասյան]]ի հետ խմբագրել է «[[Կայծ (ամսաթերթ)|Կայծ»]], «Նոր խոսք», «[[Օրեր (ամսագիր)|Օրեր»]] հայկական բոլշևիկյան թերթերը և գրել է բազմաթիվ հոդվածներ։ |
Սպանդարյանը ղեկավար մասնակցություն է ունեցել Անդրկովկասի բոլշևիկյան մամուլի ստեղծման ու զարգացման գործում։ Ստեփան Շահումյանի և [[Սարգիս Կասյան]]ի հետ խմբագրել է «[[Կայծ (ամսաթերթ)|Կայծ»]], «Նոր խոսք», «[[Օրեր (ամսագիր)|Օրեր»]] հայկական բոլշևիկյան թերթերը և գրել է բազմաթիվ հոդվածներ։ |
||
Տող 12. | Տող 12. | ||
[[1912]]-ին վերադարձել է արտասահմանից, մասնակցել IV Պետական դումայի բոլշևիկյան նախընտրական քարոզարշավին, Թիֆլիսում կազմակերպել է ընդհատակյա տպարան։ [[1912]]-ի մայիսին ձերբակալվել և բանտարկվել է [[Թիֆլիսի Մետեխի բանտ]]ում։ [[1913]]-ի մայիսին դատապարտվել է ցմահ աքսորի՝ [[Սիբիր]], որտեղ ([[Կրասնոյարսկ]]) էլ մահացել է։<ref>{{cite book|author=|title=Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն|location=Երևան|year=2007|page=էջ 487}}</ref> |
[[1912]]-ին վերադարձել է արտասահմանից, մասնակցել IV Պետական դումայի բոլշևիկյան նախընտրական քարոզարշավին, Թիֆլիսում կազմակերպել է ընդհատակյա տպարան։ [[1912]]-ի մայիսին ձերբակալվել և բանտարկվել է [[Թիֆլիսի Մետեխի բանտ]]ում։ [[1913]]-ի մայիսին դատապարտվել է ցմահ աքսորի՝ [[Սիբիր]], որտեղ ([[Կրասնոյարսկ]]) էլ մահացել է։<ref>{{cite book|author=|title=Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն|location=Երևան|year=2007|page=էջ 487}}</ref> |
||
== Հեղափոխական գործուներություն == |
|||
Նրա համար հեղափոխական գործունեությունը լայն ասպարեզ բացեց,երբ 1902թ․ընդունվեց Մոսկվայի հանալսարան,ուր ուսմանը զուգընթաց խորապես ուսումնասիրում էր '''Մարքսի,Էնգելսի Լենինի''' աշխատությունները և հանդես է գալիս որպես եռանդուն ագիտատոր,պրոպագանդիստ ու կազմակերպիչ։ |
|||
1905թ․ապրիլին Սպանդարյանը մեկնում է Գերմանիա,լինում Բեռլինում,Մյունխենում,ապա Հայդելբերգում,ուր հաճախում է տեղի համալսարանի պարապմունքներին,սովորում գերմաներեն։Գերմանիայում նա մոտիկից ծանոթանում է Եվրոպայի բանվորական շարժմանը։Մայիսին Սպանդարյանը վերադառնում է Ռուսաստան ու շարունակում իր հեղափոխական գործունեուոթյունը։Նա քաղաքական ու կազմակերպական աշխատանք է կատարում Մոսկվայի համալսարանում,ֆաբրիկաներում,գործարաններում,մասնակցում բանվորների դեպուտատների սովետի ստեղծմանը,Դեկտեմբերյան զինված ապստամբության կազմակերպմանը։Այդ ժամանակ զոհվում է նրա բանվոր ընկեր '''Տիմոֆեյը''' և Սպանդարյանը այդ անունը դարձնում է հեղափոխական–կուսակցական կեղծանունը։Բանվորները նրան անվանում էին ընկեր Տիմեֆեյ։ |
|||
Հեղափոխական գործունեության համար Սպանդարյանը բազմիցս ենթարկվում է ոստիկանական հալածանքների։Նա վերադառնում է Թիֆլիս,ծավալում հեղափոխական ակտիվ գործունեություն և դառնում Անդրկովկասի բոլշևիկյան խոշոր գործիչներից մեկը։Նա մտնում է Թիֆլիսի կուսակցական կազմակերպության ղեկավար խմբի մեջ,սերտ կապեր հաստատում Հայաստանի բոլշևիկների հետ,1906թ․Շահումյանի և Կասյանի հետ խմբագրել է «<nowiki/>[[Կայծ]]<nowiki/>»,« [[Նոր խոսք]]<nowiki/>»,« [[Օրեր]]<nowiki/>» հայերեն բոլշևիկյան թերթեր և գրել բազմաթիվ հոդվածներ։ |
|||
1907թ․ Սպանդարյանը կուսակցական աշխատանքի է ուղարկվում Բաքու։Ցարական դաժան ռեակցիայի պայմաններում նա իրեն դրսևորում էր որպես հմուտ ընդհատակային։Իմանալեվ հայերեն,ռուսերեն,վրացերեն,գերմաներեն՝ինտերնացիոնալ աշխատանք էր տանում Բաքվի բազմազգ պրոլետարիատի շրջանում։1912թ․հունարին Սպանդարյանը,որպես Բաքվի կազմակերպության պատգամավոր,մասնակցում է ''ՌՍԴԲբկ'' վեցերորդ կոնֆերանսին,ուր առաջին անգամ հանդիպում է կուսակցության առաջնորդ [[Լենինին]] և արժանանում նրա բարձր գնահատականին։Այդ պահից նրանց միջև հաստատվում է սերտ կապ ու ջերմ բարեկամություն։Կոնֆերանսում Սպանդարյանը ընտրվում է Լենինի գլխավորած ''ՌՍԴԲբկ'' Կենտկոմի անդամ։ |
|||
Հանդես գալով որպես համառուսաստանյան մասշտաբի բոլշևիկյան գործիչ՝Սպանդարյանը լինում է Մերձբալթյան երկրամասում,Պետերբուրգում,Մոսկվայում և Անդրկովկասում,ուր ակտիվացնում է կուսակցական,հեղափոխական աշխատանքը։ |
|||
Ցարական իշխանությունը ուժեղացնում է հետապնդումները և Սպանդարյանին ձերբակալում Բաքվում։Դա նրա հինգերորդ ձերբակալությունն էր և այս անգամ նա այլևս չի ազատվում ցարական ոստիկանության ճիրաններից։Ժանդարմական գրագրություններում նա բնութագրվում էր որպես «'''''կուսակցական աչքի ընկնող գործիչ'''''»։Սպանդարյանը նետվում է Թիֆլիսի [[Մետեխի]] դաժան բանտը,իսկ 1913թ, դատապարտվում ցմահ աքսորի Սիբիր։ |
|||
[[Տուրուխանյան]] ցրտաշունչ երկրամասում նրա առողջությունը խիստ վատանում է,բայց այդ վիճակում էլ նա ուշադրության կենտրոնում էր պահում քաղաքական–կազմակերպական աշխատանքը։Սպանդարյանը մերկացրեց առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին տիրող իմպերիալիստական գոծունեությանը և դատապարտեց Թուրքիայում կազմակերպված հայկական ջարդերը՝'''ցեղասպանությունը'''։Նա այնուամենայնիվ նշեղ,որ կգա փրկության ժամը։ |
|||
Դժոխային աքսորավայրից նա ջերմ,հուզիչ,ու հուսադրող նամակներ էր գրում կնոջը՝Օլգային,ով նույնպես բոլշևիկ էր,երեխաններին,ովքեր հետագայում դարձան կոմունիստներ։Նրանց խորհուրդ էր տալիս շատ կարդալ,սովորել լեզուններ և առաջին հերթին լավ իմանալ մայրենի հայերենը,լինել ազնիվ ու արդարամիտ,աշխատասեր,համարձակ․չվախենալ դժվարություններից։ |
|||
Սպանդարկանը վախճանվեց սեպտեմբերի 11–ին,նրա կյանքը հեղափոխական պայքարի հերոսապատում է։Սովետական մարդիկ վառ էին պահում նրա հիշատակը,նրա անունով կան շրջան,գյուղեր,կոլտնտեսություններ,արտադրական ձեռնարկություններ,ուսումնական հաստատություններ,փողոցներ,հրապարակներ։ |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
{{ծանցանկ}} |
{{ծանցանկ}} |
20:01, 31 Հուլիսի 2018-ի տարբերակ
Սուրեն Սպանդարյան | |
---|---|
Ծնվել է | դեկտեմբերի 3 (15), 1882[1] |
Ծննդավայր | Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն[1] |
Մահացել է | սեպտեմբերի 24, 1916 (33 տարեկան) |
Մահվան վայր | Կրասնոյարսկ, Ենիսեյսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
Գերեզման | Երրորդության գերեզմանատուն |
Քաղաքացիություն | Ռուսական կայսրություն |
Կրթություն | Թիֆլիսի գիմնազիա (1902)[1], Մոսկվայի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետ (1903)[1] և Մոսկվայի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ[1] |
Մասնագիտություն | հրապարակախոս, լրագրող, խմբագիր, հասարակական գործիչ, հեղափոխական և գրական քննադատ |
Ամուսին | Օլգա Սպանդարյան |
Ծնողներ | հայր՝ Սպանդար Սպանդարյան[1] |
Կուսակցություն | Ռուսաստանի սոցիալ-դեմոկրատական բանվորական կուսակցություն |
Երեխաներ | Ստեփան Սպանդարյան |
Suren Spandarjan Վիքիպահեստում |
Սուրեն Սպանդարի Սպանդարյան (1882, դեկտեմբերի 3 - 1916, սեպտեմբերի 11), հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, լրագրող, գրաքննադատ։ Սպանդար Սպանդարյանի որդին, Ստեփան Սպանդարյանի հայրը։ ՌՍԴԲԿ անդամ 1901-ից։
Կենսագրություն
Ծնվել է Թիֆլիսում։ Ավարտել է Թիֆլիսի արական գիմնազիան (1902)։ Սովորել է Մոսկվայի պետական համալսարանի պատմաբանասիրական (1902-03), ապա՝ իրավաբանական ֆակուլտետներում, հաճախել Հայդելբերգի (Գերմանիա) համալսարանի պարապմունքներին։ Տիրապետել է հայերեն, ռուսերեն, վրացերեն, ադրբեջաներեն, գերմաներեն և այլ լեզուների։ Եղել է ՌՍԴԲԿ Կովկասյան միության կոմիտեի կազմում։ Սպանդարյանը 1906-ի օգոստոսին Ստեփան Շահումյանի հետ ղեկավարել է Ալավերդու պղնձահանքերի բանվորների գործադուլը։
Սպանդարյանը ղեկավար մասնակցություն է ունեցել Անդրկովկասի բոլշևիկյան մամուլի ստեղծման ու զարգացման գործում։ Ստեփան Շահումյանի և Սարգիս Կասյանի հետ խմբագրել է «Կայծ», «Նոր խոսք», «Օրեր» հայկական բոլշևիկյան թերթերը և գրել է բազմաթիվ հոդվածներ։
1907-ի սկզբին Սպանդարյանը կուսակցական աշխատանքի է ուղարկվել Բաքու. ընտրվել է Բաքվի կոմիտեի անդամ և քաղաքական կուսակցական կազմակերպիչ։ Մասնակցել է «Բակինսկի ռաբոչի», «Գուդոկ» (երկուսն էլ՝ ռուսերեն) և այլ թերթերի հրատարակությունը։ Քանիցս ձերբակալվել է, իսկ 1909-ի օգոստոսին աքսորվել Բաքվի նահանգից։ 1910-ի հունվարից գործել է Թիֆլիսում, ղեկավարել «Կուրյեր կոպեյկա», «Լիստոկ կոպեյկա» (երկուսն էլ՝ ռուսերեն) և այլ լեգալ թերթեր, աշխատակցել է բոլշևիկյան «Զվեզդա» (ռուսերեն) լրագրին։ 1912-ի հունվարին, որպես Բաքվի կազմակերպության պատգամավոր, մասնակցել է ՌՍԴԲ(բ) կ VI (Պրահայի) կոնֆերանսին։ Ընտրվել է ՌՍԴԲ(բ) կ կենտկոմի և նրա ռուսաստանյան բյուրոյի անդամ։ Կոնֆերանսից հետո մեկնել է Լայպցիգ, մասնակցել ՌՍԴԲ(բ) կ կենտկոմի ու Պետական Դումայում սոցիալ-դեմոկրատ խմբակցության ներկայացուցիչների խորհրդակցությանը։
1912-ին վերադարձել է արտասահմանից, մասնակցել IV Պետական դումայի բոլշևիկյան նախընտրական քարոզարշավին, Թիֆլիսում կազմակերպել է ընդհատակյա տպարան։ 1912-ի մայիսին ձերբակալվել և բանտարկվել է Թիֆլիսի Մետեխի բանտում։ 1913-ի մայիսին դատապարտվել է ցմահ աքսորի՝ Սիբիր, որտեղ (Կրասնոյարսկ) էլ մահացել է։[2]
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2007. էջ էջ 487.
- Դեկտեմբերի 15 ծնունդներ
- 1882 ծնունդներ
- Թբիլիսի քաղաքում ծնվածներ
- Սեպտեմբերի 24 մահեր
- 1916 մահեր
- Կրասնոյարսկ քաղաքում մահացածներ
- Մոսկվայի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետի շրջանավարտներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Հայ հեղափոխականներ
- Հայ հասարակական գործիչներ
- Հայ քաղաքական գործիչներ
- Հայ խմբագիրներ
- Հայ լրագրողներ
- Դեկտեմբերի 3 ծնունդներ
- Սեպտեմբերի 11 մահեր
- Մոսկվայի պետական համալսարանի շրջանավարտներ