«Դանեշմանդի ամիրայություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
Տող 41. | Տող 41. | ||
| Նշումներ= |
| Նշումներ= |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''Դանիշմենդի ամիրայություն''', միջնադարյան պետություն [[Փոքր Ասիա]] թերակղզու կենտրոնում 1071-1178 թվականներին։ Հիմնադրել է զորավար [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]]ն 1071 թվականին՝ [[Մանազկերտի ճակատամարտ]]ից հետո։ 1134 թվականին [[Բաղդադ]]ի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը Դանիշմենդներին շնորհեց ''[[մելիք]]ի'' տիտղոս։ |
||
==Հիմնադրում == |
==Հիմնադրում == |
||
Տոհմի հիմնադիրի մասին կան սակավաթիվ հավաստի տեղեկություններ։ Ըստ որոշ ժամանակակից ([[Ռիչարդ Հովհաննիսյան]]<ref>Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 [http://rbedrosian.com/asmp1.htm Armenia during the Seljuk and Mongol Periods] by Robert Bedrosian</ref>) և միջնադարյան ([[Վարդան Պատմիչ]], [[Մաթևոս Ուռհայեցի]]<ref>{{գիրք| Ժամանակագրություն |հեղինակ= [[Մաթևոս Ուռհայեցի]] |հատոր= 3|վերնագիր= ժամանակագրություն|հղում=http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Matfei_II/frametext31.htm|վայր= Lanham, N. Y. |հրատարակություն=|год = 1993|էջ =21}}</ref>, Նիկիտաս Քոնիաթ) պատմիչների նա [[Արշակունիներ|Արշակունյաց շառավիղ]] իսլամադավան [[հայեր|հայ]] էր։ Նրա անունը՝ [[Դանեշմանդ Ղազի]] (dānishmand՝ այստեղից է ծագել տոհմի անունը) պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է «ուսյալ»։ [[Առաջին խաչակրաց արշավանք]]ի ընթացքում |
Տոհմի հիմնադիրի մասին կան սակավաթիվ հավաստի տեղեկություններ։ Ըստ որոշ ժամանակակից ([[Ռիչարդ Հովհաննիսյան]]<ref>Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 [http://rbedrosian.com/asmp1.htm Armenia during the Seljuk and Mongol Periods] by Robert Bedrosian</ref>) և միջնադարյան ([[Վարդան Պատմիչ]], [[Մաթևոս Ուռհայեցի]]<ref>{{գիրք| Ժամանակագրություն |հեղինակ= [[Մաթևոս Ուռհայեցի]] |հատոր= 3|վերնագիր= ժամանակագրություն|հղում=http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Matfei_II/frametext31.htm|վայր= Lanham, N. Y. |հրատարակություն=|год = 1993|էջ =21}}</ref>, Նիկիտաս Քոնիաթ) պատմիչների նա [[Արշակունիներ|Արշակունյաց շառավիղ]] իսլամադավան [[հայեր|հայ]] էր։ Նրա անունը՝ [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]] (dānishmand՝ այստեղից է ծագել տոհմի անունը) պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է «ուսյալ»։ [[Առաջին խաչակրաց արշավանք]]ի ընթացքում Դանիշմենդը հայտնվեց ուղիղ խաչակիրների ճամփին։ [[1097]] թվականին [[Դորիլեայի ճակատամարտ (1097)|Դորիլեայի ճակատամարտում]] նա պարտվողի դերում հայտնվեց, իսկ 1100 թվականին նրան հաջողվեց գերի վերցնել [[Բոհեմունդ I (Անտիոքի դուքս)|Բոհեմունդ I]]-ին։ Շարունակելով ռազմարշավը Դանիշմենդը գրավեց իր ծննդավայր՝ [[Մալաթիա]]ն, որտեղ գոյություն ուներ [[Մալաթիայի իշխանություն|հայկական իշխանություն]]։ Իրենց քրիստոնյաների դեմ վարած հաջող պատերազմների համար [[1134]] թվականին [[Բաղդադ]]ի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը Դանիշմենդներին շնորհեց ''[[մելիք]]ի'' տիտղոս։ |
||
== Նվաճումներ == |
== Նվաճումներ == |
||
Ի սկզբանե |
Ի սկզբանե Դանիշմենդների տերությունը տարածվում էր մեծամասամբ Փոքր Հայքի հյուսիսում՝ [[Եվդոկիա|Թոքատ]], [[Ամասիա (քաղաք)|Ամասիա]] և [[Սեբաստիա]] քաղաքների շուրջ։ [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]]ի որդին՝ Գյումուշթեքին Ղազին միջամտեց Ռումի և Սելջուկյան սուլթանությունների գահակալական կռիվներին, մարտնչեց հայերի հետ Հյուսիսային [[Կիլիկիա]]յում և ֆրանկերի հետ [[Եդեսիայի կոմսություն]]ում, իսկ 1127 թվականին զբաղեցրեց [[Անկարա]] և [[Կեսարիա|Կայսերի]] քաղաքները։ |
||
Ի սկզբանե [[Սեբաստիա]]յի շրջակայքում ամփոփված՝ |
Ի սկզբանե [[Սեբաստիա]]յի շրջակայքում ամփոփված՝ Դանիշմենդները հետագայում նվաճեցին Թոքհաթի շրջակայքը, [[Ալբիստանի գավառակ]]ը, Նեոկեսարիան, արևմուտքում՝ [[Անկարա]]ն և Կայսերին, հարավում՝ [[Մալաթիա]]ն։ 12-րդ դարի սկզբում Դանիշմենդները [[Ռումի սուլթանություն|Ռումի սուլթանության]] հակառակորդներն էին, ինչպես նաև մարտընչում էին [[խաչակիրներ]]ի դեմ<ref>Բոսվորտ Կ. Է. "Մուսուլմանների տոհմերը". Դանեշմանդներ, 181 էջ.</ref>։ |
||
1130 թվականին [[Անտիոքի դքսություն|Անտիոքի դուքս]] [[Բոհեմունդ II (Անտիոքի դուքս)|Բոհեմունդ II]]-ը փորձեց օգնել [[Կիլիկիայի հայկական իշխանություն|Կիլիկյան Հայաստանին]], սակայն |
1130 թվականին [[Անտիոքի դքսություն|Անտիոքի դուքս]] [[Բոհեմունդ II (Անտիոքի դուքս)|Բոհեմունդ II]]-ը փորձեց օգնել [[Կիլիկիայի հայկական իշխանություն|Կիլիկյան Հայաստանին]], սակայն Դանիշմենդ Ղսզիի որդին Գյումուշթեքինը ճակատամարտում սպանեց և պարտության մատնեց նրան։ Գյումուշթեքինը մահացավ 1134 թվականին, իսկ նրա որդին Մուհամմեդը զրկված էր իր հոր և պապի ռազմական ոգուց։ Նա մահացավ 1142 թվականին։ Վերջինիս մահից հետո Դանիշմենդների ամիրայությունը բաժենվեց երկու մասի՝ ավագ որդի Յաղի-բասանը զբաղեցրեց [[Սեբաստիա]]ն, վերջինս պահպանեց [[մելիք]] տիտղոսը, իսկ Այն ադ-Դինը՝ [[Մալաթիա]]ն։ |
||
1155 թվականին սերջուկ սուլթան Կիլիջ-Արսլան II-ը հարձակվեց Յաղի-բասանյ վրա, նա օգնության խնդրանքով դիմեց [[Մոսուլի ամիրայություն|Մոսուլի ամիրաներ]] [[Զանգիներ]]ին և փրվեցին։ Սակայն 1174 թվականին սերջուկները վերջիվերջո սպանեցին Սեբաստիայի տիրած վերջին |
1155 թվականին սերջուկ սուլթան Կիլիջ-Արսլան II-ը հարձակվեց Յաղի-բասանյ վրա, նա օգնության խնդրանքով դիմեց [[Մոսուլի ամիրայություն|Մոսուլի ամիրաներ]] [[Զանգիներ]]ին և փրվեցին։ Սակայն 1174 թվականին սերջուկները վերջիվերջո սպանեցին Սեբաստիայի տիրած վերջին Դանիշմենդ՝ Զու-ն-Նունին և զբաղեցրին նրա տիրույթները, իսկ չորս տարի անց Մալաթիայի տերերին նվաճեց Ռումի սուլթանը։ |
||
== |
== Դանիշմենդների ամիրայության կառավարիչներ == |
||
{| |
{| |
||
| valign="top" | |
| valign="top" | |
||
[[Սեբաստիա]]յում՝ |
[[Սեբաստիա]]յում՝ |
||
* [[Դանեշմանդ Ղազի]] (1071-1104) |
* [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]] (1071-1104) |
||
* Ղազի Գյումուշթեքին (1104-1134) |
* Ղազի Գյումուշթեքին (1104-1134) Դանիշմենդ Ղազիի որդին |
||
* Մուհամմադ (1134-1142) Գյումուշթեքինի որդին |
* Մուհամմադ (1134-1142) Գյումուշթեքինի որդին |
||
* Զու-ն-Նուն (1142) Մուհամմադի որդին |
* Զու-ն-Նուն (1142) Մուհամմադի որդին |
08:18, 26 Հուլիսի 2018-ի տարբերակ
| ||||
Քարտեզ | ||||
Ընդհանուր տեղեկանք | ||||
Մայրաքաղաք | Սեբաստիա Նեոկայսերիա | |||
Կրոն | Հայ Առաքելական Եկեղեցի, իսլամ | |||
Իշխանություն | ||||
Պետական կարգ | Միապետություն | |||
Պետության գլուխ | ամիրա |
Դանիշմենդի ամիրայություն, միջնադարյան պետություն Փոքր Ասիա թերակղզու կենտրոնում 1071-1178 թվականներին։ Հիմնադրել է զորավար Դանիշմենդ Ղազին 1071 թվականին՝ Մանազկերտի ճակատամարտից հետո։ 1134 թվականին Բաղդադի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը Դանիշմենդներին շնորհեց մելիքի տիտղոս։
Հիմնադրում
Տոհմի հիմնադիրի մասին կան սակավաթիվ հավաստի տեղեկություններ։ Ըստ որոշ ժամանակակից (Ռիչարդ Հովհաննիսյան[1]) և միջնադարյան (Վարդան Պատմիչ, Մաթևոս Ուռհայեցի[2], Նիկիտաս Քոնիաթ) պատմիչների նա Արշակունյաց շառավիղ իսլամադավան հայ էր։ Նրա անունը՝ Դանիշմենդ Ղազի (dānishmand՝ այստեղից է ծագել տոհմի անունը) պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է «ուսյալ»։ Առաջին խաչակրաց արշավանքի ընթացքում Դանիշմենդը հայտնվեց ուղիղ խաչակիրների ճամփին։ 1097 թվականին Դորիլեայի ճակատամարտում նա պարտվողի դերում հայտնվեց, իսկ 1100 թվականին նրան հաջողվեց գերի վերցնել Բոհեմունդ I-ին։ Շարունակելով ռազմարշավը Դանիշմենդը գրավեց իր ծննդավայր՝ Մալաթիան, որտեղ գոյություն ուներ հայկական իշխանություն։ Իրենց քրիստոնյաների դեմ վարած հաջող պատերազմների համար 1134 թվականին Բաղդադի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը Դանիշմենդներին շնորհեց մելիքի տիտղոս։
Նվաճումներ
Ի սկզբանե Դանիշմենդների տերությունը տարածվում էր մեծամասամբ Փոքր Հայքի հյուսիսում՝ Թոքատ, Ամասիա և Սեբաստիա քաղաքների շուրջ։ Դանիշմենդ Ղազիի որդին՝ Գյումուշթեքին Ղազին միջամտեց Ռումի և Սելջուկյան սուլթանությունների գահակալական կռիվներին, մարտնչեց հայերի հետ Հյուսիսային Կիլիկիայում և ֆրանկերի հետ Եդեսիայի կոմսությունում, իսկ 1127 թվականին զբաղեցրեց Անկարա և Կայսերի քաղաքները։
Ի սկզբանե Սեբաստիայի շրջակայքում ամփոփված՝ Դանիշմենդները հետագայում նվաճեցին Թոքհաթի շրջակայքը, Ալբիստանի գավառակը, Նեոկեսարիան, արևմուտքում՝ Անկարան և Կայսերին, հարավում՝ Մալաթիան։ 12-րդ դարի սկզբում Դանիշմենդները Ռումի սուլթանության հակառակորդներն էին, ինչպես նաև մարտընչում էին խաչակիրների դեմ[3]։
1130 թվականին Անտիոքի դուքս Բոհեմունդ II-ը փորձեց օգնել Կիլիկյան Հայաստանին, սակայն Դանիշմենդ Ղսզիի որդին Գյումուշթեքինը ճակատամարտում սպանեց և պարտության մատնեց նրան։ Գյումուշթեքինը մահացավ 1134 թվականին, իսկ նրա որդին Մուհամմեդը զրկված էր իր հոր և պապի ռազմական ոգուց։ Նա մահացավ 1142 թվականին։ Վերջինիս մահից հետո Դանիշմենդների ամիրայությունը բաժենվեց երկու մասի՝ ավագ որդի Յաղի-բասանը զբաղեցրեց Սեբաստիան, վերջինս պահպանեց մելիք տիտղոսը, իսկ Այն ադ-Դինը՝ Մալաթիան։
1155 թվականին սերջուկ սուլթան Կիլիջ-Արսլան II-ը հարձակվեց Յաղի-բասանյ վրա, նա օգնության խնդրանքով դիմեց Մոսուլի ամիրաներ Զանգիներին և փրվեցին։ Սակայն 1174 թվականին սերջուկները վերջիվերջո սպանեցին Սեբաստիայի տիրած վերջին Դանիշմենդ՝ Զու-ն-Նունին և զբաղեցրին նրա տիրույթները, իսկ չորս տարի անց Մալաթիայի տերերին նվաճեց Ռումի սուլթանը։
Դանիշմենդների ամիրայության կառավարիչներ
|
|
Ծանոթագրություններ
- ↑ Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 Armenia during the Seljuk and Mongol Periods by Robert Bedrosian
- ↑ Մաթևոս Ուռհայեցի, ժամանակագրություն, հ. 3, Lanham, N. Y., էջ 21։
- ↑ Բոսվորտ Կ. Է. "Մուսուլմանների տոհմերը". Դանեշմանդներ, 181 էջ.