«Սերգեյ Մերգելյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
վիքիֆիկացում |
|||
Տող 9. | Տող 9. | ||
Ժ. Քեշիշյան}} |
Ժ. Քեշիշյան}} |
||
'''Սերգեյ Մերգելյան''' ({{ԱԾ}}), հայ մաթեմատիկոս, ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (1953 թվականից, |
'''Սերգեյ Մերգելյան''' ({{ԱԾ}}), հայ մաթեմատիկոս, ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (1953 թվականից, 1991 թվականից՝ ՌԳԱ), [[ՀՀ ԳԱԱ|ՀԽՍՀ ԳԱ]] անդամ<ref> [http://www.sci.am/members.php?mid=168&langid=2 Ռեզյումեն ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կայքում]</ref> (1956 թվականից, 1993 թվականից՝ ԳԱԱ ), [[Ստալինյան մրցանակ]]ակիր (1952), Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանակիր (2008)։ ԽՍՀՄ պատմության մեջ ամենաերիտասարդ գիտությունների դոկտոր (20 տարեկան), ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի ամենաերիտասարդ թղթակից անդամ (24 տարեկան): |
||
Ստալինյան մրցանակակիր (1952), Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանակիր (2008)։ԽՍՀՄ պատմության մեջ |
|||
ամենաերիտասարդ գիտությունների դոկտոր (20 տարեկան), ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի ամենաերիտասարդ թղթակից անդամ (24 տարեկան): |
|||
== Կենսագրություն == |
== Կենսագրություն == |
||
Սերգեյ Մերգելյանը ծնվել է 1928 թվականի մայիսի 19-ին [[Սիմֆերոպոլ|Սիմֆերոպոլում]] հայկական ընտանիքում։ |
Սերգեյ Մերգելյանը ծնվել է 1928 թվականի մայիսի 19-ին [[Սիմֆերոպոլ|Սիմֆերոպոլում]]՝ հայկական ընտանիքում։ |
||
Սերգեյի հայրըՙ Մկրտիչ Մերգելյանը ծնունդով ախալքալաքցի էր։ Հայրենական |
Սերգեյի հայրըՙ Մկրտիչ Մերգելյանը, ծնունդով [[Ախալքալաք|ախալքալաքցի]] էր։ [[Հայրենական պատերազմ]]ը սկսվելուն պեսՙ 1941 թվականին ընտանիքը տեղափոխվեց [[Երևան]]: |
||
Սերգեյը Մռավյանի անվան դպրոցում ուսանելու տարիներին տարբերվեց հասակակիցներից և էքստեռն քննություններ հանձնելով դպրոցն ավարտեց սահմանված տարիքից շուտ։ Պետական համալսարանում նա առաջին տարում հանձնում է առաջին և երկրորդ կուրսի բոլոր քննությունները և սկսում հաճախել երրորդ կուրս։ 1947 թվականին, 19 տարեկանում էքստերն ավարտել է [[ԵՊՀ]]-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Ուսումնառության տարիներին նա հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերում Արտաշես |
Սերգեյը Մռավյանի անվան դպրոցում ուսանելու տարիներին տարբերվեց հասակակիցներից, և էքստեռն քննություններ հանձնելով, դպրոցն ավարտեց սահմանված տարիքից շուտ։ [[Երևանի պետական համալսարան|Պետական համալսարանում]] նա առաջին տարում հանձնում է առաջին և երկրորդ կուրսի բոլոր քննությունները և սկսում հաճախել երրորդ կուրս։ 1947 թվականին, 19 տարեկանում էքստերն ավարտել է [[ԵՊՀ]]-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Ուսումնառության տարիներին նա հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերում [[Արտաշես Շահինյան]]ի դասախոսություններին, ով և անմիջապես նկատում է ապագա մաթեմատիկոսին։ Հետագայում Արտաշես Շահինյանը գրում է. |
||
{{քաղվածք|Համակրանքը դեպի այդ համեստ ու լռակյաց պատանին, որ հայացքը վար, ուշադիր լսում էր և տալիս դիպուկ հարցեր, համակում է առաջին իսկ հանդիպողին: Զգացվում էր այդ ուսանողի բացառիկ սերը դեպի ստեղծագործական աշխատանքը և այն, որ նա բոլորովին չէր խուսափում դժվարին խնդիրներ ձեռնարկելուց|}}: |
{{քաղվածք|Համակրանքը դեպի այդ համեստ ու լռակյաց պատանին, որ հայացքը վար, ուշադիր լսում էր և տալիս դիպուկ հարցեր, համակում է առաջին իսկ հանդիպողին: Զգացվում էր այդ ուսանողի բացառիկ սերը դեպի ստեղծագործական աշխատանքը և այն, որ նա բոլորովին չէր խուսափում դժվարին խնդիրներ ձեռնարկելուց|}}: |
||
Շահինյանը նաև ընդգծում է, որ Մերգելյանով վերջնականապես ձևավորվեց հայկական մաթեմատիկայի պատմության մի շրջանը: Նրա մասին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահ [[Պավել Ալեքսանդրով|Պավել Ալեքսանդրովն]] ասել է․ «Մեր աչքի առաջ ծնվում է հայկական մաթեմատիկական դպրոցը»: |
Շահինյանը նաև ընդգծում է, որ Մերգելյանով վերջնականապես ձևավորվեց հայկական մաթեմատիկայի պատմության մի շրջանը: Նրա մասին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահ [[Պավել Ալեքսանդրով|Պավել Ալեքսանդրովն]] ասել է․ «Մեր աչքի առաջ ծնվում է հայկական մաթեմատիկական դպրոցը»: |
||
== Գիտական գործունեություն == |
== Գիտական գործունեություն == |
||
Մերգելյանի թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանը։ [[1951]] թվականին Մերգելյանը ապացուցել է բազմանդամային մոտավորության |
Մերգելյանի թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանը։ [[1951]] թվականին Մերգելյանը ապացուցել է [[Մերգելյանի թեորեմ|բազմանդամային մոտավորության թեորեմը]]։ 21 տարեկան հասակում Մերգելյանը դառնում է գիտությունների դոկտոր, 25 տարեկանում ընտրվում [[ԽՍՀՄ]] և [[ՀԽՍՀ]] ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 28 տարեկանում՝ [[Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա|Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի]] ակադեմիկոս։ |
||
== Աշխատանքային գործունեություն == |
== Աշխատանքային գործունեություն == |
||
Սերգեյ Մերգելյանը նաև գիտության հմուտ կազմակերպիչ էր։ Նա եղել է [[ԽՍՀՄ]] ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի հիմնադիրը և ղեկավարը։ 1956 թվականին [[Հայաստան]]ում հիմնել է մաթեմատիկական մեքենաների [[Երևան]]ի գիտահետազոտական ինստիտուտը, Ինստիտուտի տնօրենն է եղել [[1956]]-[[1960]] |
Սերգեյ Մերգելյանը նաև գիտության հմուտ կազմակերպիչ էր։ Նա եղել է [[ԽՍՀՄ]] ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի հիմնադիրը և ղեկավարը։ 1956 թվականին [[Հայաստան]]ում հիմնել է մաթեմատիկական մեքենաների [[Երևան]]ի գիտահետազոտական ինստիտուտը, Ինստիտուտի տնօրենն է եղել [[1956]]-[[1960]] թվականներին։ 1971-1974 թթ.ՙ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի փոխնախագահն էր, 1974-1979 թթ.ՙ ԳԱ հաշվողական կենտրոնի տնօրենը, իսկ 1979-1982 թթ.ՙ ԳԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտի բաժնի վարիչը, 1982-1986 թթ.ՙ [[Վանաձորի պետական համալսարան|Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտի]] ռեկտորը: Այդպիսով սկիզբ է դրվել ժամանակակից հաշվողական մեքենաների արտադրության ստեղծմանը [[Հայաստան]]ում։ Շնորհիվ Մերգելյանի կազմակերպական տաղանդի՝ [[Հայաստան]]ը դարձավ այդ ուղղությամբ [[ԽՍՀՄ]] հիմնական կենտրոններից մեկը։ |
||
== Մրցանակներ == |
== Մրցանակներ == |
||
Մերգելյանը [[ԽՍՀՄ]]-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան մրցանակի, իսկ [[ՀՀ]] նախագահի [[2008]] թվականի [[մայիսի 26]]-ի հրամանագրով պարգևատրվել է Սուրբ [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի շքանշանով<ref>[http://նախագահ.հայ/hy/decrees/item/50 Հայաստանի Հանրապետության շքանշանով և մեդալներով պարգևատրելու մասին]</ref>։ Շքանշանը նրան է հանձնվել [[Լոս Անջելես]]ում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը մշտական բնակություն էր հաստատել [[ԱՄՆ]]-ում։ |
Մերգելյանը [[ԽՍՀՄ]]-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան մրցանակի, իսկ [[ՀՀ]] նախագահի [[2008]] թվականի [[մայիսի 26]]-ի հրամանագրով պարգևատրվել է Սուրբ [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի շքանշանով<ref>[http://նախագահ.հայ/hy/decrees/item/50 Հայաստանի Հանրապետության շքանշանով և մեդալներով պարգևատրելու մասին]</ref>։ Շքանշանը նրան է հանձնվել [[Լոս Անջելես]]ում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը մշտական բնակություն էր հաստատել [[ԱՄՆ]]-ում։ |
||
== Մահ == |
|||
⚫ | |||
Մերգելյանը մահացել է 2008 թվականին Լոս Անջելեսում՝ երկարատև հիվանդությունից հետո։ |
|||
⚫ | |||
* [[Աշոտ Մարտիրոսի Արզումանյան|Աշոտ Արզումանյան]], Հրաշալի էստաֆետը, Երևան, «Հայաստան», 1971, 207 էջ։ |
* [[Աշոտ Մարտիրոսի Արզումանյան|Աշոտ Արզումանյան]], Հրաշալի էստաֆետը, Երևան, «Հայաստան», 1971, 207 էջ։ |
||
Տող 39. | Տող 40. | ||
* [http://www.azg.am/AM/2008060520 Սերգեյ Մերգելյանի կենսագրությունը] |
* [http://www.azg.am/AM/2008060520 Սերգեյ Մերգելյանի կենսագրությունը] |
||
* [http://www.people.am/sergey-mergelyan/ Սերգեյ Մերգելյանը www.people.am կայքում] |
* [http://www.people.am/sergey-mergelyan/ Սերգեյ Մերգելյանը www.people.am կայքում] |
||
* [http://www.sci.am/members.php?mid=168&langid=2 Ռեզյումեն ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կայքում։] |
|||
* [http://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=35710 Սերգեյ Մերգելյանը] [[մաթեմատիկական տոհմածառ նախագծում]] |
* [http://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=35710 Սերգեյ Մերգելյանը] [[մաթեմատիկական տոհմածառ նախագծում]] |
||
* [http://www.nt.am/am/dates/594/ Սերգեյ Մերգելյանի մասին «Նոյյան տապանի» հիշարժան տարեթվերում։] |
* [http://www.nt.am/am/dates/594/ Սերգեյ Մերգելյանի մասին «Նոյյան տապանի» հիշարժան տարեթվերում։] |
||
{{Արտաքին հղումներ}} |
{{Արտաքին հղումներ}} |
||
⚫ | |||
{{DEFAULTSORT:Մերգելյան, Սերգեյ}} |
{{DEFAULTSORT:Մերգելյան, Սերգեյ}} |
||
[[Կատեգորիա:Վունդերքինդներ]] |
[[Կատեգորիա:Վունդերքինդներ]] |
||
Տող 52. | Տող 52. | ||
[[Կատեգորիա:Ղրիմահայ մաթեմատիկոսներ]] |
[[Կատեգորիա:Ղրիմահայ մաթեմատիկոսներ]] |
||
[[Կատեգորիա:Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ]] |
[[Կատեգորիա:Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ]] |
||
⚫ |
20:09, 24 Մարտի 2018-ի տարբերակ
Սերգեյ Մերգելյան | |
---|---|
Ծնվել է | մայիսի 19, 1928[1][2] Սիմֆերոպոլ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1] |
Մահացել է | օգոստոսի 20, 2008[3] (80 տարեկան) Լոս Անջելես, ԱՄՆ |
Գերեզման | Նովոդեվիչյան գերեզմանոց |
Քաղաքացիություն | ԽՍՀՄ |
Ազգություն | հայ |
Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս և ակադեմիկոս |
Հաստատություն(ներ) | ՌԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական ինստիտուտ և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա |
Գործունեության ոլորտ | մաթեմատիկական անալիզ, ֆունկցիաների տեսություն, Մոտարկումների տեսություն և մաթեմատիկա |
Անդամակցություն | ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա |
Ալմա մատեր | Երևանի պետական համալսարան (1947)[2] և ՌԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական ինստիտուտ[4] |
Կոչում | պրոֆեսոր[2] |
Գիտական աստիճան | ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր[2] (1949) |
Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն |
Գիտական ղեկավար | Մստիսլավ Կելդիշ և Արտաշես Շահինյան |
Եղել է գիտական ղեկավար | Անդրեյ Գոնչար, Արթուր Դանիելյան, Աշոտ Շահինյան, Վահան Տոնյան, Ժ. Քեշիշյան |
Պարգևներ | |
Կուսակցություն | ԽՄԿԿ |
Sergey Mergelyan Վիքիպահեստում |
Սերգեյ Մերգելյան (մայիսի 19, 1928[1][2], Սիմֆերոպոլ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1] - օգոստոսի 20, 2008[3], Լոս Անջելես, ԱՄՆ), հայ մաթեմատիկոս, ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (1953 թվականից, 1991 թվականից՝ ՌԳԱ), ՀԽՍՀ ԳԱ անդամ[5] (1956 թվականից, 1993 թվականից՝ ԳԱԱ ), Ստալինյան մրցանակակիր (1952), Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանակիր (2008)։ ԽՍՀՄ պատմության մեջ ամենաերիտասարդ գիտությունների դոկտոր (20 տարեկան), ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի ամենաերիտասարդ թղթակից անդամ (24 տարեկան):
Կենսագրություն
Սերգեյ Մերգելյանը ծնվել է 1928 թվականի մայիսի 19-ին Սիմֆերոպոլում՝ հայկական ընտանիքում։ Սերգեյի հայրըՙ Մկրտիչ Մերգելյանը, ծնունդով ախալքալաքցի էր։ Հայրենական պատերազմը սկսվելուն պեսՙ 1941 թվականին ընտանիքը տեղափոխվեց Երևան: Սերգեյը Մռավյանի անվան դպրոցում ուսանելու տարիներին տարբերվեց հասակակիցներից, և էքստեռն քննություններ հանձնելով, դպրոցն ավարտեց սահմանված տարիքից շուտ։ Պետական համալսարանում նա առաջին տարում հանձնում է առաջին և երկրորդ կուրսի բոլոր քննությունները և սկսում հաճախել երրորդ կուրս։ 1947 թվականին, 19 տարեկանում էքստերն ավարտել է ԵՊՀ-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Ուսումնառության տարիներին նա հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերում Արտաշես Շահինյանի դասախոսություններին, ով և անմիջապես նկատում է ապագա մաթեմատիկոսին։ Հետագայում Արտաշես Շահինյանը գրում է.
:
Շահինյանը նաև ընդգծում է, որ Մերգելյանով վերջնականապես ձևավորվեց հայկական մաթեմատիկայի պատմության մի շրջանը: Նրա մասին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահ Պավել Ալեքսանդրովն ասել է․ «Մեր աչքի առաջ ծնվում է հայկական մաթեմատիկական դպրոցը»:
Գիտական գործունեություն
Մերգելյանի թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանը։ 1951 թվականին Մերգելյանը ապացուցել է բազմանդամային մոտավորության թեորեմը։ 21 տարեկան հասակում Մերգելյանը դառնում է գիտությունների դոկտոր, 25 տարեկանում ընտրվում ԽՍՀՄ և ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 28 տարեկանում՝ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս։
Աշխատանքային գործունեություն
Սերգեյ Մերգելյանը նաև գիտության հմուտ կազմակերպիչ էր։ Նա եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի հիմնադիրը և ղեկավարը։ 1956 թվականին Հայաստանում հիմնել է մաթեմատիկական մեքենաների Երևանի գիտահետազոտական ինստիտուտը, Ինստիտուտի տնօրենն է եղել 1956-1960 թվականներին։ 1971-1974 թթ.ՙ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի փոխնախագահն էր, 1974-1979 թթ.ՙ ԳԱ հաշվողական կենտրոնի տնօրենը, իսկ 1979-1982 թթ.ՙ ԳԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտի բաժնի վարիչը, 1982-1986 թթ.ՙ Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտի ռեկտորը: Այդպիսով սկիզբ է դրվել ժամանակակից հաշվողական մեքենաների արտադրության ստեղծմանը Հայաստանում։ Շնորհիվ Մերգելյանի կազմակերպական տաղանդի՝ Հայաստանը դարձավ այդ ուղղությամբ ԽՍՀՄ հիմնական կենտրոններից մեկը։
Մրցանակներ
Մերգելյանը ԽՍՀՄ-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան մրցանակի, իսկ ՀՀ նախագահի 2008 թվականի մայիսի 26-ի հրամանագրով պարգևատրվել է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանով[6]։ Շքանշանը նրան է հանձնվել Լոս Անջելեսում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը մշտական բնակություն էր հաստատել ԱՄՆ-ում։
Մահ
Մերգելյանը մահացել է 2008 թվականին Լոս Անջելեսում՝ երկարատև հիվանդությունից հետո։
Գրականություն
- Աշոտ Արզումանյան, Հրաշալի էստաֆետը, Երևան, «Հայաստան», 1971, 207 էջ։
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Мергелян Сергей Никитович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://www.panorama.am/am/news/2008/08/22/mergelyan/1306310
- ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ Ռեզյումեն ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կայքում
- ↑ Հայաստանի Հանրապետության շքանշանով և մեդալներով պարգևատրելու մասին
Արտաքին հղումներ
- Հոդված «Ազգ» օրաթերթում Սերգեյ Մերգելյանի մասին։
- Սերգեյ Մերգելյանի կենսագրությունը
- Սերգեյ Մերգելյանը www.people.am կայքում
- Սերգեյ Մերգելյանը մաթեմատիկական տոհմածառ նախագծում
- Սերգեյ Մերգելյանի մասին «Նոյյան տապանի» հիշարժան տարեթվերում։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սերգեյ Մերգելյան» հոդվածին։ |
|
|
- Մայիսի 19 ծնունդներ
- 1928 ծնունդներ
- Սիմֆերոպոլ քաղաքում ծնվածներ
- Օգոստոսի 20 մահեր
- 2008 մահեր
- Լոս Անջելես քաղաքում մահացածներ
- Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ
- ԵՊՀ շրջանավարտներ
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ
- Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի ասպետներ
- Ստալինյան մրցանակի դափնեկիրներ
- ԽՄԿԿ անդամներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Վունդերքինդներ
- ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի դափնեկիրներ
- ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոսներ
- ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսներ
- Ղրիմահայ մաթեմատիկոսներ