«Սերգեյ Մերգելյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
վիքիֆիկացում
Տող 9. Տող 9.


Ժ. Քեշիշյան}}
Ժ. Քեշիշյան}}
'''Սերգեյ Մերգելյան''' ({{ԱԾ}}), հայ մաթեմատիկոս, ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (1953 թվականից, 1991թվականից՝ ՌԳԱ), ՀԽՍՀ ԳԱ անդամ (1956 թվականից, 1993 թվականից ԳԱԱ ),
'''Սերգեյ Մերգելյան''' ({{ԱԾ}}), հայ մաթեմատիկոս, ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (1953 թվականից, 1991 թվականից՝ ՌԳԱ), [[ՀՀ ԳԱԱ|ՀԽՍՀ ԳԱ]] անդամ<ref> [http://www.sci.am/members.php?mid=168&langid=2 Ռեզյումեն ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կայքում]</ref> (1956 թվականից, 1993 թվականից՝ ԳԱԱ ), [[Ստալինյան մրցանակ]]ակիր (1952), Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանակիր (2008)։ ԽՍՀՄ պատմության մեջ ամենաերիտասարդ գիտությունների դոկտոր (20 տարեկան), ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի ամենաերիտասարդ թղթակից անդամ (24 տարեկան):
Ստալինյան մրցանակակիր (1952), Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանակիր (2008)։ԽՍՀՄ պատմության մեջ
ամենաերիտասարդ գիտությունների դոկտոր (20 տարեկան), ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի ամենաերիտասարդ թղթակից անդամ (24 տարեկան):


== Կենսագրություն ==
== Կենսագրություն ==
Սերգեյ Մերգելյանը ծնվել է 1928 թվականի մայիսի 19-ին [[Սիմֆերոպոլ|Սիմֆերոպոլում]] հայկական ընտանիքում։
Սերգեյ Մերգելյանը ծնվել է 1928 թվականի մայիսի 19-ին [[Սիմֆերոպոլ|Սիմֆերոպոլում]]՝ հայկական ընտանիքում։
Սերգեյի հայրըՙ Մկրտիչ Մերգելյանը ծնունդով ախալքալաքցի էր։ Հայրենական պատերազմը սկսվելուն պեսՙ 1941 թվականին ընտանիքը տեղափոխվեց Երևան:
Սերգեյի հայրըՙ Մկրտիչ Մերգելյանը, ծնունդով [[Ախալքալաք|ախալքալաքցի]] էր։ [[Հայրենական պատերազմ]]ը սկսվելուն պեսՙ 1941 թվականին ընտանիքը տեղափոխվեց [[Երևան]]:
Սերգեյը Մռավյանի անվան դպրոցում ուսանելու տարիներին տարբերվեց հասակակիցներից և էքստեռն քննություններ հանձնելով դպրոցն ավարտեց սահմանված տարիքից շուտ։ Պետական համալսարանում նա առաջին տարում հանձնում է առաջին և երկրորդ կուրսի բոլոր քննությունները և սկսում հաճախել երրորդ կուրս։ 1947 թվականին, 19 տարեկանում էքստերն ավարտել է [[ԵՊՀ]]-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Ուսումնառության տարիներին նա հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերում Արտաշես Շահինյանի դասախոսություններին, ով և անմիջապես նկատում է ապագա մաթեմատիկոսին։ Հետագայում Արտաշես Շահինյանը գրում է.
Սերգեյը Մռավյանի անվան դպրոցում ուսանելու տարիներին տարբերվեց հասակակիցներից, և էքստեռն քննություններ հանձնելով, դպրոցն ավարտեց սահմանված տարիքից շուտ։ [[Երևանի պետական համալսարան|Պետական համալսարանում]] նա առաջին տարում հանձնում է առաջին և երկրորդ կուրսի բոլոր քննությունները և սկսում հաճախել երրորդ կուրս։ 1947 թվականին, 19 տարեկանում էքստերն ավարտել է [[ԵՊՀ]]-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Ուսումնառության տարիներին նա հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերում [[Արտաշես Շահինյան]]ի դասախոսություններին, ով և անմիջապես նկատում է ապագա մաթեմատիկոսին։ Հետագայում Արտաշես Շահինյանը գրում է.
{{քաղվածք|Համակրանքը դեպի այդ համեստ ու լռակյաց պատանին, որ հայացքը վար, ուշադիր լսում էր և տալիս դիպուկ հարցեր, համակում է առաջին իսկ հանդիպողին: Զգացվում էր այդ ուսանողի բացառիկ սերը դեպի ստեղծագործական աշխատանքը և այն, որ նա բոլորովին չէր խուսափում դժվարին խնդիրներ ձեռնարկելուց|}}:
{{քաղվածք|Համակրանքը դեպի այդ համեստ ու լռակյաց պատանին, որ հայացքը վար, ուշադիր լսում էր և տալիս դիպուկ հարցեր, համակում է առաջին իսկ հանդիպողին: Զգացվում էր այդ ուսանողի բացառիկ սերը դեպի ստեղծագործական աշխատանքը և այն, որ նա բոլորովին չէր խուսափում դժվարին խնդիրներ ձեռնարկելուց|}}:
Շահինյանը նաև ընդգծում է, որ Մերգելյանով վերջնականապես ձևավորվեց հայկական մաթեմատիկայի պատմության մի շրջանը: Նրա մասին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահ [[Պավել Ալեքսանդրով|Պավել Ալեքսանդրովն]] ասել է․ «Մեր աչքի առաջ ծնվում է հայկական մաթեմատիկական դպրոցը»:
Շահինյանը նաև ընդգծում է, որ Մերգելյանով վերջնականապես ձևավորվեց հայկական մաթեմատիկայի պատմության մի շրջանը: Նրա մասին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահ [[Պավել Ալեքսանդրով|Պավել Ալեքսանդրովն]] ասել է․ «Մեր աչքի առաջ ծնվում է հայկական մաթեմատիկական դպրոցը»:


== Գիտական գործունեություն ==
== Գիտական գործունեություն ==
Մերգելյանի թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանը։ [[1951]] թվականին Մերգելյանը ապացուցել է բազմանդամային մոտավորության թեորեմը։ 21 տարեկան հասակում Մերգելյանը դառնում է գիտությունների դոկտոր, 25 տարեկանում ընտրվում [[ԽՍՀՄ]] և [[ՀԽՍՀ]] ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 28 տարեկանում՝ [[Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա|Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի]] ակադեմիկոս։
Մերգելյանի թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանը։ [[1951]] թվականին Մերգելյանը ապացուցել է [[Մերգելյանի թեորեմ|բազմանդամային մոտավորության թեորեմը]]։ 21 տարեկան հասակում Մերգելյանը դառնում է գիտությունների դոկտոր, 25 տարեկանում ընտրվում [[ԽՍՀՄ]] և [[ՀԽՍՀ]] ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 28 տարեկանում՝ [[Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա|Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի]] ակադեմիկոս։


== Աշխատանքային գործունեություն ==
== Աշխատանքային գործունեություն ==
Սերգեյ Մերգելյանը նաև գիտության հմուտ կազմակերպիչ էր։ Նա եղել է [[ԽՍՀՄ]] ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի հիմնադիրը և ղեկավարը։ 1956 թվականին [[Հայաստան]]ում հիմնել է մաթեմատիկական մեքենաների [[Երևան]]ի գիտահետազոտական ինստիտուտը, Ինստիտուտի տնօրենն է եղել [[1956]]-[[1960]] թվերին։ 1971-74թթ.ՙ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի փոխնախագահն էր, 1974-79 թթ.ՙ ԳԱ հաշվողական կենտրոնի տնօրենը, իսկ 1979-82 թթ.ՙ ԳԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտի բաժնի վարիչը, 1982-86 թթ.ՙ Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտի ռեկտորը: Այդպիսով սկիզբ է դրվել ժամանակակից հաշվողական մեքենաների արտադրության ստեղծմանը [[Հայաստան]]ում։ Շնորհիվ Մերգելյանի կազմակերպական տաղանդի՝ [[Հայաստան]]ը դարձավ այդ ուղղությամբ [[ԽՍՀՄ]] հիմնական կենտրոններից մեկը։
Սերգեյ Մերգելյանը նաև գիտության հմուտ կազմակերպիչ էր։ Նա եղել է [[ԽՍՀՄ]] ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի հիմնադիրը և ղեկավարը։ 1956 թվականին [[Հայաստան]]ում հիմնել է մաթեմատիկական մեքենաների [[Երևան]]ի գիտահետազոտական ինստիտուտը, Ինստիտուտի տնօրենն է եղել [[1956]]-[[1960]] թվականներին։ 1971-1974 թթ.ՙ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի փոխնախագահն էր, 1974-1979 թթ.ՙ ԳԱ հաշվողական կենտրոնի տնօրենը, իսկ 1979-1982 թթ.ՙ ԳԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտի բաժնի վարիչը, 1982-1986 թթ.ՙ [[Վանաձորի պետական համալսարան|Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտի]] ռեկտորը: Այդպիսով սկիզբ է դրվել ժամանակակից հաշվողական մեքենաների արտադրության ստեղծմանը [[Հայաստան]]ում։ Շնորհիվ Մերգելյանի կազմակերպական տաղանդի՝ [[Հայաստան]]ը դարձավ այդ ուղղությամբ [[ԽՍՀՄ]] հիմնական կենտրոններից մեկը։


== Մրցանակներ ==
== Մրցանակներ ==
Մերգելյանը [[ԽՍՀՄ]]-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան մրցանակի, իսկ [[ՀՀ]] նախագահի [[2008]] թվականի [[մայիսի 26]]-ի հրամանագրով պարգևատրվել է Սուրբ [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի շքանշանով<ref>[http://նախագահ.հայ/hy/decrees/item/50 Հայաստանի Հանրապետության շքանշանով և մեդալներով պարգևատրելու մասին]</ref>։ Շքանշանը նրան է հանձնվել [[Լոս Անջելես]]ում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը մշտական բնակություն էր հաստատել [[ԱՄՆ]]-ում։ Մերգելյանը մահացել է 2008 թվականին Լոս Անջելեսում՝ երկարատև հիվանդությունից հետո։
Մերգելյանը [[ԽՍՀՄ]]-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան մրցանակի, իսկ [[ՀՀ]] նախագահի [[2008]] թվականի [[մայիսի 26]]-ի հրամանագրով պարգևատրվել է Սուրբ [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի շքանշանով<ref>[http://նախագահ.հայ/hy/decrees/item/50 Հայաստանի Հանրապետության շքանշանով և մեդալներով պարգևատրելու մասին]</ref>։ Շքանշանը նրան է հանձնվել [[Լոս Անջելես]]ում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը մշտական բնակություն էր հաստատել [[ԱՄՆ]]-ում։


== Մահ ==
== Գրականություն Սերգեյ Մերգելյանի մասին ==
Մերգելյանը մահացել է 2008 թվականին Լոս Անջելեսում՝ երկարատև հիվանդությունից հետո։

== Գրականություն ==
* [[Աշոտ Մարտիրոսի Արզումանյան|Աշոտ Արզումանյան]], Հրաշալի էստաֆետը, Երևան, «Հայաստան», 1971, 207 էջ։
* [[Աշոտ Մարտիրոսի Արզումանյան|Աշոտ Արզումանյան]], Հրաշալի էստաֆետը, Երևան, «Հայաստան», 1971, 207 էջ։


Տող 39. Տող 40.
* [http://www.azg.am/AM/2008060520 Սերգեյ Մերգելյանի կենսագրությունը]
* [http://www.azg.am/AM/2008060520 Սերգեյ Մերգելյանի կենսագրությունը]
* [http://www.people.am/sergey-mergelyan/ Սերգեյ Մերգելյանը www.people.am կայքում]
* [http://www.people.am/sergey-mergelyan/ Սերգեյ Մերգելյանը www.people.am կայքում]
* [http://www.sci.am/members.php?mid=168&langid=2 Ռեզյումեն ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կայքում։]
* [http://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=35710 Սերգեյ Մերգելյանը] [[մաթեմատիկական տոհմածառ նախագծում]]
* [http://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=35710 Սերգեյ Մերգելյանը] [[մաթեմատիկական տոհմածառ նախագծում]]
* [http://www.nt.am/am/dates/594/ Սերգեյ Մերգելյանի մասին «Նոյյան տապանի» հիշարժան տարեթվերում։]
* [http://www.nt.am/am/dates/594/ Սերգեյ Մերգելյանի մասին «Նոյյան տապանի» հիշարժան տարեթվերում։]
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան}}

{{DEFAULTSORT:Մերգելյան, Սերգեյ}}
{{DEFAULTSORT:Մերգելյան, Սերգեյ}}
[[Կատեգորիա:Վունդերքինդներ]]
[[Կատեգորիա:Վունդերքինդներ]]
Տող 52. Տող 52.
[[Կատեգորիա:Ղրիմահայ մաթեմատիկոսներ]]
[[Կատեգորիա:Ղրիմահայ մաթեմատիկոսներ]]
[[Կատեգորիա:Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ]]
[[Կատեգորիա:Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ]]

{{Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան}}

20:09, 24 Մարտի 2018-ի տարբերակ

Սերգեյ Մերգելյան
Ծնվել էմայիսի 19, 1928(1928-05-19)[1][2]
Սիմֆերոպոլ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
Մահացել էօգոստոսի 20, 2008(2008-08-20)[3] (80 տարեկան)
Լոս Անջելես, ԱՄՆ
ԳերեզմանՆովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ
Ազգությունհայ
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս և ակադեմիկոս
Հաստատություն(ներ)ՌԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական ինստիտուտ և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա
Գործունեության ոլորտմաթեմատիկական անալիզ, ֆունկցիաների տեսություն, Մոտարկումների տեսություն և մաթեմատիկա
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերԵրևանի պետական համալսարան (1947)[2] և ՌԳԱ Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական ինստիտուտ[4]
Կոչումպրոֆեսոր[2]
Գիտական աստիճանֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր[2] (1949)
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն, ռուսերեն, անգլերեն
Գիտական ղեկավարՄստիսլավ Կելդիշ և Արտաշես Շահինյան
Եղել է գիտական ղեկավար

Անդրեյ Գոնչար,

Արթուր Դանիելյան,

Աշոտ Շահինյան,

Վահան Տոնյան,

Ժ. Քեշիշյան
Պարգևներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան
և Ստալինյան մրցանակ
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
 Sergey Mergelyan Վիքիպահեստում

Սերգեյ Մերգելյան (մայիսի 19, 1928(1928-05-19)[1][2], Սիմֆերոպոլ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1] - օգոստոսի 20, 2008(2008-08-20)[3], Լոս Անջելես, ԱՄՆ), հայ մաթեմատիկոս, ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (1953 թվականից, 1991 թվականից՝ ՌԳԱ), ՀԽՍՀ ԳԱ անդամ[5] (1956 թվականից, 1993 թվականից՝ ԳԱԱ ), Ստալինյան մրցանակակիր (1952), Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանակիր (2008)։ ԽՍՀՄ պատմության մեջ ամենաերիտասարդ գիտությունների դոկտոր (20 տարեկան), ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի ամենաերիտասարդ թղթակից անդամ (24 տարեկան):

Կենսագրություն

Սերգեյ Մերգելյանը ծնվել է 1928 թվականի մայիսի 19-ին Սիմֆերոպոլում՝ հայկական ընտանիքում։ Սերգեյի հայրըՙ Մկրտիչ Մերգելյանը, ծնունդով ախալքալաքցի էր։ Հայրենական պատերազմը սկսվելուն պեսՙ 1941 թվականին ընտանիքը տեղափոխվեց Երևան: Սերգեյը Մռավյանի անվան դպրոցում ուսանելու տարիներին տարբերվեց հասակակիցներից, և էքստեռն քննություններ հանձնելով, դպրոցն ավարտեց սահմանված տարիքից շուտ։ Պետական համալսարանում նա առաջին տարում հանձնում է առաջին և երկրորդ կուրսի բոլոր քննությունները և սկսում հաճախել երրորդ կուրս։ 1947 թվականին, 19 տարեկանում էքստերն ավարտել է ԵՊՀ-ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Ուսումնառության տարիներին նա հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերում Արտաշես Շահինյանի դասախոսություններին, ով և անմիջապես նկատում է ապագա մաթեմատիկոսին։ Հետագայում Արտաշես Շահինյանը գրում է.

Համակրանքը դեպի այդ համեստ ու լռակյաց պատանին, որ հայացքը վար, ուշադիր լսում էր և տալիս դիպուկ հարցեր, համակում է առաջին իսկ հանդիպողին: Զգացվում էր այդ ուսանողի բացառիկ սերը դեպի ստեղծագործական աշխատանքը և այն, որ նա բոլորովին չէր խուսափում դժվարին խնդիրներ ձեռնարկելուց

:

Շահինյանը նաև ընդգծում է, որ Մերգելյանով վերջնականապես ձևավորվեց հայկական մաթեմատիկայի պատմության մի շրջանը: Նրա մասին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահ Պավել Ալեքսանդրովն ասել է․ «Մեր աչքի առաջ ծնվում է հայկական մաթեմատիկական դպրոցը»:

Գիտական գործունեություն

Մերգելյանի թեկնածուական թեզը առնչվում էր ֆունկցիաների մոտավորության տեսությանը։ 1951 թվականին Մերգելյանը ապացուցել է բազմանդամային մոտավորության թեորեմը։ 21 տարեկան հասակում Մերգելյանը դառնում է գիտությունների դոկտոր, 25 տարեկանում ընտրվում ԽՍՀՄ և ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 28 տարեկանում՝ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս։

Աշխատանքային գործունեություն

Սերգեյ Մերգելյանը նաև գիտության հմուտ կազմակերպիչ էր։ Նա եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի կոմպլեքս անալիզի բաժնի հիմնադիրը և ղեկավարը։ 1956 թվականին Հայաստանում հիմնել է մաթեմատիկական մեքենաների Երևանի գիտահետազոտական ինստիտուտը, Ինստիտուտի տնօրենն է եղել 1956-1960 թվականներին։ 1971-1974 թթ.ՙ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի փոխնախագահն էր, 1974-1979 թթ.ՙ ԳԱ հաշվողական կենտրոնի տնօրենը, իսկ 1979-1982 թթ.ՙ ԳԱ մաթեմատիկայի ինստիտուտի բաժնի վարիչը, 1982-1986 թթ.ՙ Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտի ռեկտորը: Այդպիսով սկիզբ է դրվել ժամանակակից հաշվողական մեքենաների արտադրության ստեղծմանը Հայաստանում։ Շնորհիվ Մերգելյանի կազմակերպական տաղանդի՝ Հայաստանը դարձավ այդ ուղղությամբ ԽՍՀՄ հիմնական կենտրոններից մեկը։

Մրցանակներ

Մերգելյանը ԽՍՀՄ-ի տարիներին արժանացել է Ստալինյան մրցանակի, իսկ ՀՀ նախագահի 2008 թվականի մայիսի 26-ի հրամանագրով պարգևատրվել է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանով[6]։ Շքանշանը նրան է հանձնվել Լոս Անջելեսում, քանի որ այդ ժամանակ Մերգելյանը մշտական բնակություն էր հաստատել ԱՄՆ-ում։

Մահ

Մերգելյանը մահացել է 2008 թվականին Լոս Անջելեսում՝ երկարատև հիվանդությունից հետո։

Գրականություն

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սերգեյ Մերգելյան» հոդվածին։