«Գուրգեն (Բաղդասար Մալյան)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Գուրգեն;
Ծնվել է	1873
Ծննդավայր	Վերին Ագուլիս, Նախիջևանի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	1899 թվականի ապրիլի 24
Մահվան վայր	Օսմանյան կայսրություն, Մշո դաշտ, գյուղ Ցրոնք
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Մայրենի լեզու	հայերեն, ռուսերեն
Կրոն	քրիստոնյա
Մասնագիտություն	ռազմական գործիչ
Գործունեություն	ազատագրական պայքար
Կուսակցություն	Հայ հեղափոխական Դաշնակցություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

18:36, 14 Մարտի 2018-ի տարբերակ

Գուրգեն, իրական անուն՝ Բաղդասար Մալյան (1873, Վերին Ագուլիս (Գողթան գավառում) - 1899, գ. Ցրոնք (Մշո գավառում)), հայ ազգային-ազատագրական շարժման նշանավոր գործիչ։ ՀՀԴ կուսակցության անդամ, ֆիդայի։

Գուրգենը (Բաղդասար Մալյան) ծնվել է Գողթն գավառի Վերին Ագուլիս քաղաքում 1873 թվականին: Կրթությունը ստացել է Վերին Ագուլիսի քաղաքային դպրոցում: 1894-1895 թվականներին ծառայել է ռուսական բանակի Նոր Բայազետի զորագնդում: 1895 թվականին, լքելով պարտադիր զինվորական ծառայությունը, գալիս է Թավրիզ և զինվորագրվում ՀՅԴ Ատրպատականի «Վրեժ» Կենտրոնական կոմիտեին: 1896 թվականի սեպտեմբերին Գուրգենը Բուլղարացի Պետոյի (Պետրոս Սերեմջյան) մարտախմբի կազմում մեկնում է Վան, մասնակցում Վանի «պըզտիկ» կռիվներին:

Գուրգենն այնուհետև, ճանապարհին կռիվներ մղելով, 1896 թվականի վերջին անցնում է Սալմաստ, որտեղ որոշ ժամանակ աշխատում է որպես խոհարար:

1897 թվականի գարնանը Գուրգենը ՀՅԴ «Վրեժ» Կենտրոնական կոմիտեի հանձնարարությամբ մեկնում է Կովկաս և մի քանի ամիս անց վերադառնում՝ իր հետ Սալմաստ բերելով զենքով և ռազմամթերքով բեռնավորված կամավորների նոր խումբ: Գուրգենը Սալմաստում զբաղվում է Խանասորի արշավանքին նախապատրաստվող կամավորների մի մասի զինավարժությամբ և խոհարարությամբ:

Այդ ժամանակ Խանասորի արշավանքին զուգահեռ պատրաստվում էր երկու խումբ ուղարկել Երկիր: 1897 թվականի հունիսի 18-ին գիշերվա ժամը 12:00-ից հետո Վազգենի (Տիգրան Տերոյան) և Գուրգենի առաջնորդած 40 հոգուց բաղկացած խումբը, դուրս գալով Սալմաստի շրջանի Փայաջուկ գյուղից, Խոյի ուղղությամբ շարժվում է դեպի սուրբ Թադեոս առաքյալի վանք: Ճանապարհին՝ Բերկրիում և Սպահան լճի մոտ խումբը կռվի է բռնվում քրդական անկանոն զորքերի և աշիրեթների հետ, բայց կարողանում է անկորուստ դուրս գալ կռվից և, շարունակելով իր ճանապարհը, հասնել Վան:

Շուտով Գուրգենը, բաժանվելով Վազգենի խմբից, 10 հայդուկներով մեկնում է Խլաթ և միանում Աղբյուր Սերոբի (Սերոբ Վարդանյան) խմբին: Գուրգենը Խլաթի շրջանում զարկ է տալիս ՀՅԴ կոմիտեներ և ենթակոմիտեներ կազմակերպելու և ընդհանուր ապստամբության կազմակերպման գործին:

1897 թվականի դեկտեմբերին Գուրգենի նախաձեռնությամբ Բիթլիսում կազմակերպվում և իրագործվում է թուրքական հայատյաց պաշտոնյա Հիլմի բեկի ահաբեկումը: Այս դեպքից շատ չանցած՝ 1897 թ. վերջին Գուրգենն ու Սերոբը Խլաթից անցնում են Տարոն ու Սասուն:

Սասունում հանգրվանելու առաջին իսկ օրից Գուրգենը կապեր է հաստատում Տարոնում գործող ՀՅԴ Դուրան – Բարձրավանդակի (Մուշ - Սասուն) Կենտրոնական կոմիտեի անդամների՝ Հրայր – Դժոխքի, Վարդան վարդապետի, Տատրակի (Գեղամ Տեր-Կարապետյան) հետ, նամակագրություն պահպանում Մշո բանտում գտնվող Սևքարեցի Սաքոյի (Սարգիս Ծովիանյան) հետ:

Գուրգենի նախաձեռնությամբ հաջողվում է ՀՅԴ կոմիտեներ ստեղծել նաև Բիթլիսում և Բիթլիսի շրջանի հայաբնակ գյուղերում: Բիթլիսի հեղափոխական կազմակերպությունների աշխատանքն առավել միասնական և արդյունավետ կազմակերպելու նպատակով Գուրգենը հիմնում է ՀՅԴ Սալնո ձորի կենտրոնական կոմիտեությունը, որն իր մեջ ներառում էր Խլաթի և Բիթլիսի շրջանները:

1898 թվականին կայացած ՀՅԴ 2-րդ ընդհանուր ժողովը Գուրգենին ընտրում է ՀՅԴ Դուրան – Բարձրավանդակի կենտրոնական կոմիտեի անդամ, որով նրա գործունեությունն ավելի է ընդլայնվում: Այժմ նրա պարտականությունների մեջ էր մտնում նաև ՀՅԴ մի քանի կենտրոնական կոմիտեների գործունեության համադրումը:

1899 թվականի գարունը բացվելուն պես Գուրգենը մի փոքրիկ խմբով Սասունից իջնում է Բիթլիս և Մուշ՝ կազմակերպական գործերն ավելի խորացնելու և ընդլայնելու նպատակով: Չնայած Սև-քարեցի Սաքոյի և Աղբյուր Սերոբի դեմ լինելուն՝ Գուրգենը որոշում է Սասուն սպիտակ վառոդ փոխադրելու համար 1-2 օրով իջևանել Մշո դաշտի Ցրոնք գյուղում: Մատնության հետևանքով 1899 թվականի ապրիլի 24-ին Գուրգենն իր 7 հայդուկներով Ցրոնք գյուղի մարագներում պաշարվում է թուրքական զորքերի կողմից, որոնք շուտով հրդեհում են մարագը: Տեղի ունեցած անհավասար կռվում իր 7 հայդուկների հետ զոհվում է նաև Գուրգենը: Իսկ թշնամու զոհերի թիվը կազմում է 23 հոգի:

Թուրքերը կտրում են Գուրգենի գլուխը, իսկ հայդուկների մարմինները սայլերի վրա փոխադրում են Մուշ և հանձնում Մուշի հայոց հոգևոր առաջնորդ Եղիշե եպիսկոպոս Չիլինկիրյանին: Վերջինս հայ ֆիդայիների մարմիններն ամփոփել է տալիս Մուշի սուրբ Մարինե թաղամասի Կողի հայկական գերեզմանատանը:

Գրականություն

Միքայէլ Վարանդեան, Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութիւն, Երեւան, 1992, - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/116/Dashnak1.pdf
Կարօ Սասունի «Պատմութիւն Տարօնի աշխարհի», Պէյրութ, 1957, 1252 էջ:
Բդէեան Սարգիս և Միսաք «Հարազատ պատմութիւն Տարօնոյ», խմբ. Աղան Տարօնեցի, Գահիրէ, 1962, 676 էջ:
Չորմիսեան Լեւոն, «Համապատկեր արեւմտահայոց մէկ դարու պատմութեան», Բ. հատ. (1878–1908 թթ.), Պէյրութ, 1974, 572 էջ:
Ռուբէն «Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները», Բ. հատ., Թեհրան, 1982, 326 էջ:
Ռուբէն «Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները», Գ. հատ., Թեհրան, 1982, 373 էջ:
Հայկական հարց հանրագիտարան, Երևան, 1996, էջ 108:
Աշոտ Ներսիսյան «Ազգային–ազատագրական պայքարը Տարոնում 1894–1908 թթ.», Երևան, 1999, 132 էջ:
Գևորգյան Համլետ «Էջեր հայոց ազատամարտի», Երևան, 2005, 299 էջ, 2-րդ հրտ., Երևան, 2010, 363 էջ:

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+{{Տեղեկաքարտ Անձ|Անունը հայերեն=[[Գուրգեն]] ([[Բաղդասար Մալյան]])|վախճանի օր=[[1899 թվական]]ի [[ապրիլի 24]]|վախճանի վայրը=[[Օսմանյան կայսրություն]], [[Մշո դաշտ]], գյուղ [[Ցրոնք]]|քաղաքացիություն=[[Ռուսական կայսրություն]]|լեզու=[[հայերեն]], [[ռուսերեն]]|կրոն=[[քրիստոնյա]]|մասնագիտություն=ռազմական գործիչ|գործունեություն=ազատագրական պայքար|կուսակցություն=[[Հայ հեղափոխական Դաշնակցություն]]}}
-{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
-'''Գուրգեն''', իրական անուն՝ '''Բաղդասար Մալյան''' ([[1873]], [[Վերին Ագուլիս]] ([[Գողթան|Գողթան գավառում]])&nbsp;-&nbsp;[[1899]], գ. [[Ցրոնք]] (Մշո գավառում)), հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ։ [[ՀՀԴ]] կուսակցության անդամ։
+'''Գուրգեն''', իրական անուն՝ '''Բաղդասար Մալյան''' ([[1873]], [[Վերին Ագուլիս]] ([[Գողթան|Գողթան գավառում]])&nbsp;-&nbsp;[[1899]], գ. [[Ցրոնք]] (Մշո գավառում)), հայ ազգային-ազատագրական շարժման նշանավոր գործիչ։ [[ՀՀԴ]] կուսակցության անդամ, ֆիդայի։
+Գուրգենը (Բաղդասար Մալյան) ծնվել է [[Գողթն]] գավառի [[Վերին Ագուլիս]] քաղաքում [[1873 թվական]]<nowiki/>ին: Կրթությունը ստացել է [[Վերին Ագուլիս]]<nowiki/>ի քաղաքային դպրոցում: 1894-1895 թվականներին ծառայել է ռուսական բանակի [[Գավառ (քաղաք)|Նոր Բայազետ]]<nowiki/>ի զորագնդում: [[1895 թվական]]<nowiki/>ին, լքելով պարտադիր զինվորական ծառայությունը, գալիս է [[Թավրիզ]] և զինվորագրվում [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] [[Ատրպատական]]<nowiki/>ի «Վրեժ» Կենտրոնական կոմիտեին: [[1896 թվական]]<nowiki/>ի [[սեպտեմբեր]]<nowiki/>ին Գուրգենը Բուլղարացի Պետոյի (Պետրոս Սերեմջյան) մարտախմբի կազմում մեկնում է [[Վան]], մասնակցում [[Վան]]<nowiki/>ի «պըզտիկ» կռիվներին:
-Ծնվել է [[1873]] թ. [[Նախիջևան]]ի շրջանի [[Վերին Ագուլիս]] գյուղաքաղաքում մեծահարուստ առևտրականի ընտանիքում։ Կրթությունը ստացել է ծննդավայրի՝ [[Ագուլիս]]ի դպրոցում։ [[1894]]-[[1896]] թվականներին ծառայել է ռուսական բանակում։
+Գուրգենն այնուհետև, ճանապարհին կռիվներ մղելով, [[1896 թվական]]<nowiki/>ի վերջին անցնում է [[Սալմաստ]], որտեղ որոշ ժամանակ աշխատում է որպես խոհարար:
-[[1897]] թվականի հուլիսին [[Վազգեն]]ի (Տիգրան Տերոյան) հետ 40 հոգուց բաղկացած խմբով անցել է [[Վան]]՝ [[Բերկրի]]ում, [[Սպահան լիճ|Սպահան լճի]] մոտ հերոսական կռիվներ է մղել [[քրդեր]]ի դեմ։ [[Խլաթ]]ում ձեռնամուխ է եղել ընդհանուր ապստամբության կազմակերպման աշխատանքներին։ Կռիվներում համագործակցել է [[Վազգեն]]ի, [[Աղբյուր Սերոբ]]ի /Սերոբ Վարդանյան/ հետ։
+[[1897 թվական]]<nowiki/>ի գարնանը Գուրգենը [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] «Վրեժ» Կենտրոնական կոմիտեի հանձնարարությամբ մեկնում է [[Կովկաս]] և մի քանի ամիս անց վերադառնում՝ իր հետ [[Սալմաստ]] բերելով զենքով և ռազմամթերքով բեռնավորված կամավորների նոր խումբ: Գուրգենը Սալմաստում զբաղվում է [[Խանասորի արշավանք]]<nowiki/>ին նախապատրաստվող կամավորների մի մասի զինավարժությամբ և խոհարարությամբ:
-Նամակագրություն է պահպանել [[Մշո բանտ]]ում գտնվող [[Սևքարեցի Սաքո]]յի (Սարգիս Ծովանյան) հետ։ 1898 թ. Հայ հեղափոխական Դաշնակցության 2-րդ ընդհանուր ժողովի կողմից ընտրվել է ՀՅԴ Բարձրավանդակի /Սասուն/ Պատասխանատու մարմնի անդամ։ [[1898]]-[[1899]] թվականներին գործել է նաև [[Մշո դաշտ]]ում, [[Սասուն]]ում։
+Այդ ժամանակ [[Խանասորի արշավանք]]<nowiki/>ին զուգահեռ պատրաստվում էր երկու խումբ ուղարկել [[Արևմտյան Հայաստան|Երկիր]]: [[1897 թվական]]<nowiki/>ի [[հունիսի 18]]-ին գիշերվա ժամը 12:00-ից հետո [[Վազգեն (գործիչ)|Վազգեն]]<nowiki/>ի (Տիգրան Տերոյան) և Գուրգենի առաջնորդած 40 հոգուց բաղկացած խումբը, դուրս գալով Սալմաստի շրջանի [[Փայաջուկ]] գյուղից, [[Խոյ (քաղաք)|Խոյ]]<nowiki/>ի ուղղությամբ շարժվում է դեպի [[Սուրբ Թադևոսի վանք|սուրբ Թադեոս առաքյալի վանք]]: Ճանապարհին՝ [[Բերկրի]]<nowiki/>ում և Սպահան լճի մոտ խումբը կռվի է բռնվում քրդական անկանոն զորքերի և աշիրեթների հետ, բայց կարողանում է անկորուստ դուրս գալ կռվից և, շարունակելով իր ճանապարհը, հասնել [[Վան]]:
-Գուրգենը բացառել է վաղաժամ հայդուկային շարժումները և ժողովրդին զինելով՝ նախապատրաստել է ընդհանուր ապստամբության։ [[1899]] թ. գարնանը Մշո [[Ցրոնք]] գյուղում հայդուկների հետ կազմակերպչական հարցերի շուրջ բանակցելիս մատնությամբ պաշարվել է և զոհվել անհավասար կռվում։ Թաղված է [[Մուշ]]ի Սբ. Մարինեի թաղի գերեզմանոցում։
+Շուտով Գուրգենը, բաժանվելով [[Վազգեն (գործիչ)|Վազգեն]]<nowiki/>ի խմբից, 10 հայդուկներով մեկնում է [[Ախլաթ (Խնուսի գավառ)|Խլաթ]] և միանում [[Աղբյուր Սերոբ]]<nowiki/>ի (Սերոբ Վարդանյան) խմբին: Գուրգենը [[Խլաթի գավառակ|Խլաթ]]<nowiki/>ի շրջանում զարկ է տալիս [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] կոմիտեներ և ենթակոմիտեներ կազմակերպելու և ընդհանուր ապստամբության կազմակերպման գործին:
+[[1897 թվական]]<nowiki/>ի դեկտեմբերին Գուրգենի նախաձեռնությամբ [[Բաղեշ|Բիթլիս]]<nowiki/>ում կազմակերպվում և իրագործվում է թուրքական հայատյաց պաշտոնյա Հիլմի բեկի ահաբեկումը: Այս դեպքից շատ չանցած՝ 1897 թ. վերջին Գուրգենն ու [[Սերոբ Աղբիւր|Սերոբ]]<nowiki/>ը Խլաթից անցնում են [[Տարոն (գավառ)|Տարոն]] ու [[Սասուն]]:
+[[Սասուն]]<nowiki/>ում հանգրվանելու առաջին իսկ օրից Գուրգենը կապեր է հաստատում [[Տարոն (գավառ)|Տարոն]]<nowiki/>ում գործող [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] Դուրան – Բարձրավանդակի ([[Մուշ]] - [[Սասուն]]) Կենտրոնական կոմիտեի անդամների՝ [[Հրայր Դժոխք|Հրայր – Դժոխք]]<nowiki/>ի, Վարդան վարդապետի, Տատրակի ([[Գեղամ Տեր-Կարապետյան]]) հետ, նամակագրություն պահպանում Մշո բանտում գտնվող [[Սևքարեցի Սաքո|Սևքարեցի Սաքոյ]]<nowiki/>ի (Սարգիս Ծովիանյան) հետ:
+Գուրգենի նախաձեռնությամբ հաջողվում է [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] կոմիտեներ ստեղծել նաև [[Բաղեշ|Բիթլիս]]<nowiki/>ում և [[Բաղեշ|Բիթլիս]]<nowiki/>ի շրջանի հայաբնակ գյուղերում: Բիթլիսի հեղափոխական կազմակերպությունների աշխատանքն առավել միասնական և արդյունավետ կազմակերպելու նպատակով Գուրգենը հիմնում է [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] Սալնո ձորի կենտրոնական կոմիտեությունը, որն իր մեջ ներառում էր [[Խլաթի գավառակ|Խլաթ]]<nowiki/>ի և [[Բաղեշ|Բիթլիս]]<nowiki/>ի շրջանները:
+[[1898 թվական]]<nowiki/>ին կայացած [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] 2-րդ ընդհանուր ժողովը Գուրգենին ընտրում է [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] Դուրան – Բարձրավանդակի կենտրոնական կոմիտեի անդամ, որով նրա գործունեությունն ավելի է ընդլայնվում: Այժմ նրա պարտականությունների մեջ էր մտնում նաև ՀՅԴ մի քանի կենտրոնական կոմիտեների գործունեության համադրումը:
+[[1899 թվական]]<nowiki/>ի գարունը բացվելուն պես Գուրգենը մի փոքրիկ խմբով [[Սասուն]]<nowiki/>ից իջնում է [[Բաղեշ|Բիթլիս]] և [[Մուշ]]՝ կազմակերպական գործերն ավելի խորացնելու և ընդլայնելու նպատակով: Չնայած [[Սևքարեցի Սաքո|Սև-քարեցի Սաքո]]<nowiki/>յի և [[Աղբյուր Սերոբ]]<nowiki/>ի դեմ լինելուն՝ Գուրգենը որոշում է [[Սասուն]] սպիտակ վառոդ փոխադրելու համար 1-2 օրով իջևանել [[Մշո դաշտ]]<nowiki/>ի [[Ցրոնք]] գյուղում: Մատնության հետևանքով [[1899 թվական]]<nowiki/>ի [[ապրիլի 24]]-ին Գուրգենն իր 7 հայդուկներով [[Ցրոնք]] գյուղի մարագներում պաշարվում է թուրքական զորքերի կողմից, որոնք շուտով հրդեհում են մարագը: Տեղի ունեցած անհավասար [[Ցրոնքի կռիվ (1899)|կռվում]] իր 7 հայդուկների հետ զոհվում է նաև Գուրգենը: Իսկ թշնամու զոհերի թիվը կազմում է 23 հոգի:
+[[Թուրքեր]]<nowiki/>ը կտրում են Գուրգենի գլուխը, իսկ հայդուկների մարմինները սայլերի վրա փոխադրում են [[Մուշ]] և հանձնում Մուշի հայոց հոգևոր առաջնորդ Եղիշե եպիսկոպոս Չիլինկիրյանին: Վերջինս հայ ֆիդայիների մարմիններն ամփոփել է տալիս Մուշի սուրբ Մարինե թաղամասի Կողի հայկական գերեզմանատանը:
 == Գրականություն ==
+* [[Միքայել Վարանդյան|Միքայէլ Վարանդեան]], [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|Հ. Յ. Դաշնակցութեան]] պատմութիւն, [[Երեւան]], 1992, - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/116/Dashnak1.pdf
-* Ռուբէն, Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, Բ., Գ. հատ., Թեհրան, 1982, Երեւան, 1990:
+* [[Կարո Սասունի|Կարօ Սասունի]] «Պատմութիւն [[Տարօն]]<nowiki/>ի աշխարհի», [[Պէյրութ]], 1957, 1252 էջ:
-* Միքայէլ Վարանդեան, Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութիւն, Երեւան, 1992, - http://www.historyofarmenia.am/images/menus/116/Dashnak1.pdf
+* Բդէեան Սարգիս և Միսաք «Հարազատ պատմութիւն [[Տարօն]]<nowiki/>ոյ», խմբ. Աղան Տարօնեցի, [[Գահիրէ]], 1962, 676 էջ:
-* Գևորգյան Համլետ,,Էջեր հայոց ազատամարտի'՚, 2005, 299 էջ, 2010, 363 էջ։
+* [[Լեւոն Չորմիսեան|Չորմիսեան Լեւոն]], «Համապատկեր արեւմտահայոց մէկ դարու պատմութեան», Բ. հատ. (1878–1908 թթ.), Պէյրութ, 1974, 572 էջ:
-* Կարօ Սասունի, Պատմութիւն Տարօնի աշխարհի, Պէյրութ, 1957, 1252 էջ։
+* [[Ռուբէն Տէր Մինասեան|Ռուբէն]] «Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները», Բ. հատ., [[Թեհրան]], 1982, 326 էջ:
-* Սարգիս եւ Միսաք Բդէեաններ, Հարազատ պատմութիւն Տարոնոյ, Գահիրէ, 1962:
+* Ռուբէն «Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները», Գ. հատ., Թեհրան, 1982, 373 էջ:
-* Յուշապատում Հ. Յ. Դաշնակցութեան /1890-1950/, խմբ. Ս. Վրացեանի, Պոսթըն, 1950:
+* [[Հայկական հարց հանրագիտարան]], [[Երևան]], 1996, էջ 108:
+* [[Աշոտ Ներսիսյան (պատմաբան)|Աշոտ Ներսիսյան]] «Ազգային–ազատագրական պայքարը [[Տարոն (գավառ)|Տարոն]]<nowiki/>ում 1894–1908 թթ.», Երևան, 1999, 132 էջ:
+* [[Համլետ Գևորգյան (պատմաբան)|Գևորգյան Համլետ]] «Էջեր հայոց ազատամարտի», Երևան, 2005, 299 էջ, 2-րդ հրտ., [[Երևան]], 2010, 363 էջ:
 {{ՀՀ}}