«Ծատուր Աղայան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
Տող 7. Տող 7.
[[Պատկեր:Ծատուր Աղյանի հուշատախտակը.jpg|մինի|Ծատուր Աղայանի հուշատախտակը Երևանի [[Կորյունի փողոց (Երևան)|Կորյունի փողոց]]ում]]
[[Պատկեր:Ծատուր Աղյանի հուշատախտակը.jpg|մինի|Ծատուր Աղայանի հուշատախտակը Երևանի [[Կորյունի փողոց (Երևան)|Կորյունի փողոց]]ում]]
Ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը ([[1936]], էքստեռն), Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմա-փիլիսոփայան ինստիտուտը ([[1938]])։ [[1954]]-[[1961]] թթ. և [[1977]]-[[1979]] թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ Պատմության ինստիտուտի նոր պատմության բաժնի վարիչ, [[1949]]-[[1952]] թթ. և [[1969]]-[[1973]] թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների «Տեղեկագրի» ([[1966]] թվականից՝ «Լրաբեր») խմբագիր, [[1951]]-[[1954]] թթ.` ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ, [[1961]]-[[1968]] թթ.` ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն, [[1968]]-[[1977]] թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, [[1979]]-[[1982]] թթ.` ԵՊՀ ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ։ [[1963]]-[[1971]] թթ. եղել է ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր<ref>{{cite book|author=|title=Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005}}</ref>։
Ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը ([[1936]], էքստեռն), Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմա-փիլիսոփայան ինստիտուտը ([[1938]])։ [[1954]]-[[1961]] թթ. և [[1977]]-[[1979]] թթ.` [[ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ|ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտի]] նոր պատմության բաժնի վարիչ, [[1949]]-[[1952]] թթ. և [[1969]]-[[1973]] թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների «Տեղեկագրի» ([[1966]] թվականից՝ «Լրաբեր») խմբագիր, [[1951]]-[[1954]] թթ.` ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ, [[1961]]-[[1968]] թթ.` ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն, [[1968]]-[[1977]] թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, [[1979]]-[[1982]] թթ.` [[ԵՊՀ]] ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ։ [[1963]]-[[1971]] թթ. եղել է ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր<ref>{{cite book|author=|title=Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005}}</ref>։


== Գործունեություն ==
== Գործունեություն ==

04:59, 14 Մարտի 2018-ի տարբերակ

Ծատուր Աղայան
Ծնվել էհունվարի 12, 1912(1912-01-12)[1]
Փիփ, Դաշկեսանի շրջան, Ադրբեջանական ԽՍՀ[2]
Մահացել էդեկտեմբերի 3, 1982(1982-12-03)[1] (70 տարեկան)
Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանԹոխմախի գերեզմանատուն
Բնակության վայր(եր)Երևան[2]
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգությունհայ
Մասնագիտությունպատմաբան
Հաստատություն(ներ)Բաքվի պետական համալսարան[2], Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան[2], Երևանի պետական համալսարան[2], ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ[2] և ՀԿԿ[2]
Գործունեության ոլորտպատմություն
ԱնդամակցությունՀՀ ԳԱԱ[2][1]
Ալմա մատերՄոսկվայի փիլիսոփայության, գրականության և պատմության ինստիտուտ (1937)[2] և Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Կոչումպրոֆեսոր[2]
Գիտական աստիճանպատմական գիտությունների դոկտոր[2][1] (1948)
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն
Պարգևներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան[2] «Պատվո նշան» շքանշան[2] «Աշխատանքային արիության համար» մեդալ և «Կյուրեղ և Մեթոդիոս» շքանշան
ԿուսակցությունԽՄԿԿ[2]
Երեխա(ներ)Հենրի Աղայան

Ծատուր Պավելի Աղայան (հունվարի 12, 1912(1912-01-12)[1], Փիփ, Դաշկեսանի շրջան, Ադրբեջանական ԽՍՀ[2] - դեկտեմբերի 3, 1982(1982-12-03)[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), պատմաբան։ Պատմական գիտությունների դոկտոր (1948), պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1968, թղթակից անդամ 1950-ից)։

Կենսագրություն

Ծատուր Աղայանը ծնվել է երկրագործի ընտանիքում։ 1917 թվականին Աղայանների ընտանիքը տեղափոխվել է Շամխորի շրջանի Գոլիցինո (այժմ՝ Մարտունի) գյուղը և այնտեղ բնակություն հաստատել։ 1930 թվականին ավարտելով Գյանջայի (այժմ՝ Կիրովաբադ) մանկավարժական տեխնիկումը, մանկավարժական աշխատանքի է անցել Շամխորի շրջանի Մարտունի, Ջաղիր և Չարդախլու գյուղերի դպրոցներում որպես ուսուցիչ և ուսմասվար։

Ծատուր Աղայանի հուշատախտակը Երևանի Կորյունի փողոցում

Ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը (1936, էքստեռն), Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմա-փիլիսոփայան ինստիտուտը (19381954-1961 թթ. և 1977-1979 թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտի նոր պատմության բաժնի վարիչ, 1949-1952 թթ. և 1969-1973 թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների «Տեղեկագրի» (1966 թվականից՝ «Լրաբեր») խմբագիր, 1951-1954 թթ.` ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ, 1961-1968 թթ.` ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն, 1968-1977 թթ.` ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, 1979-1982 թթ.` ԵՊՀ ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ։ 1963-1971 թթ. եղել է ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր[3]։

Գործունեություն

Աղայանի աշխատությունները հիմնականում վերաբերում են Անդրկովկասում և Հայաստանում հեղափոխական շարժմանը, հայ-ռուսական հարաբերություններին, Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատմանը։

«Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը 19-րդ դ. 70-ական թվականներից մինչև 1920 թվականը, առանձին գլուխներ նվիրված են 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից հետո հայկական հարցի սկզբնավորման պատմությանը, Բեռլինի կոնգրեսից (1878) հետո ազգային-ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915 թվականի հայերի ցեղասպանությանը, 1919-1921 թվականների Կիլիկիայի դեպքերին, ժողովրդական հերոս Անդրանիկ Օզանյանի գործունեությանը և այլն։ «Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկել է 1918-1920 թթ․ հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրք զավթիչներին Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել Խորհրդային Ռուսաստանի և Հայաստանի Հանրապետության փոխհարաբերությունները և այլն։ Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերն Աղայանն արծարծել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թվականների կեսը իշխող տեսակետի, բացասական գնահատական է տվել 1920 թվականի Սևրի հաշտության պայմանագրին, անտեսել 1918 թվականին հայկական պետականության՝ հանձինս Հայաստանի Հանրապետության վերականգնման նշանակությունը և այլն։

Երկերի մատենագիտություն

  • Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ ռևոլյուցիան և Բաքվի 1918 թվականի սովետական իշխանությունը, Երևան, 1948, 18 էջ:
  • Սովետական Հայաստանը սոցիալիզմի հաղթանակի և Ստալինյան կոնստիտուցիայի ժամանակաշրջանում, Երևան, 1950, 76 էջ:
  • Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905–1907 թթ., Երևան, 1955, 46 էջ:
  • Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905–1907 թթ., Երևան, 1955, 297 էջ:
  • Հոկտեմբերյան ռևոլյուցիան և հայ ժողովրդի ազատագրումը, Երևան, 1957, 407 էջ:
  • Հայ և ադրբեջանական ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունը, Երևան, 1961, 471 էջ:
  • Մեծ Հոկտեմբերը և Հայաստանի աշխատավորների պայքարը սովետական իշխանության համար, Երևան, 1962:
  • Ներսիկ Ստեփանյան, Երևան, 1967:
  • Արշավիր Մելիքյան (կյանքն ու գործունեությունը), Երևան, 1969, 205 էջ:
  • Հայերը Թուրքիայում, Երևան, 1969, 85 էջ:
  • Բալկանները և Օսմանյան կայսրության ճնշված ժողովուրդների ազգային – ազատագրական պայքարի միասնությունը, Երևան, 1970:
  • Գեհենից վերածնունդ (հոդվածներ), Երևան, 1975, 140 էջ:
  • Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից, Երևան, 1976, 868 էջ:
  • Պատմական գիտությունների 14-րդ միջազգային կոնգրեսը, Երևան, 1976, 18 էջ:
  • Մեծ Հոկտեմբերը և համաշխարհային հեղափոխական պրոցեսը, Երևան, 1977, 148 էջ:
  • Ռուսաստանի դերը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում, Երևան, 1981, 384 էջ:
  • Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը, Երևան, 1982, 416 էջ:
  • Հայ ժողովրդի պատմության նկարազարդ ակնարկներ, Երևան, 1989, 320 էջ:
  • Հայերը Թուրքիայում (ճամբորդական նոթեր), Երևան, 1994, 65 էջ:
  • Անդրանիկ (Դարաշրջան: Դեպքեր: Դեմքեր), Երևան, 1995, 813 էջ:
  • Вековая дружба народов Закавказья, ч.1-4, Е., 1970-80

Պարգևներ

Ծատուր Աղայանը պարգևատրվել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև մի շարք մեդալներով ու պատվոգրերով։

Գրականություն

  • Ծատուր Աղայան [կենսամատենագիտություն], Ե., 1983։

Աղբյուրներ

  • Ն. Վ. Թավաքալյան «Ծատուր Աղայան», պատմաբանասիրական հանդես № 1, 1982, էջ 229-230

Ծանոթագրություններ

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.)Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1. — էջ 123.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  3. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։