Բազեներ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բազեներ (այլ կիրառումներ)

Բազեներ
Բազե
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ
Լատիներեն անվանում
Falco Կարլ Լիննեյ, 1758
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS 175598 NCBI 8952

Բազեներ (լատին․՝ Falco), գիշատիչների կարգի թռչունների ընտանիք։ Հայտնի է շուրջ 60 տեսակ։

Ընդհանուր բնութագիր

Բազեները փոքր և միջին մեծության թռչուններ են, արուն փոքր է էգից։ Վերին կտուցն ատամնանման ելուստով է, իսկ քթանցքերի կենտրոնում կա մաշկային թմբիկ։ Թևերը երկար են ու նեղ, պոչը՝ կարճ։ Փետուրները խիտ են, կոշտ։ Էգը և արուն միանման են գունավորված։ Ուժեղ են, ճարպիկ, թռչում են արագ։ Բույն չեն հյուսում, ձվերը (2–6 հատ, խայտաբղետ) դնում են գետնին, ժայռերի վրա կամ ուրիշ թռչունների բներում։ Թխսում է հիմնականում էգը։ Սնվում են փոքրիկ կաթնասուններով, թռչուններով, սողուններով, միջատներով, հազվադեպ՝ լեշերով։

Հայաստանում

Հայաստանի Հանրապետություն-ում կա բազեների 8 տեսակ. կարմրաոտ բազե, աղավնաբազե, միջերկրածովյան բազե, սապսան, բալոբան, արտույտաբազե, սովորական հողմավար բազե և տափաստանային հողմավար բազե։

Նկարագիր

• Սապսանը բնադրող է նստակյաց ։ Բնակվում է ժայռերում, հաճախ զբաղեցնում է ագռավների բները։ Զոհին որսում է հիմնականում թռիչքի ընթացքում։ Գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։
• Բալոբանը շիկամոխրագույն է, նստակյաց, հանդիպում է լեռնատափաստաններում, մերձարևադարձային շրջաններում, ձմռանը՝ նաև Արարատյան դաշտում։ Ունի սուր ձայն։
• Արտույտաբազեի գունավորումը խայտաբղետ է։ Տարածված է անտառային շրջաններում։
• Աղավնաբազեն կարճ թևերով է, հանդիպում է բաց տարածություններում, կարելի է վարժեցնել տնային պայմաններում՝ որպես որսորդական թռչուն։
• Սովորական հողմավար բազեն նստակյաց է, ապրում է ամենուր, ձմռանը՝ բնակավայրերից ոչ հեռու։ Ոչնչացնում է կրծողներին։
• Տափաստանային հողմավար բազեն կիսաանապատային գոտում։ Պահպանվում է օրենքով։
• Կարմրաոտ բազեն չվող է, հազվագյուտ։ Բնակվում է բաց տարածքներում։ Զոհին փնտրում է՝ լարերին նստած, կամ օդում կանգի պահին նետվում է նրա վրա։ Համարվում է որսորդական թռչուն։ Ոչնչացնում է մանր կրծողներին։
• Միջերկրածովյան բազեն բնադրող չվող է, հազվագյուտ։ Հայաստանի Հանրապետությունում առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1960-ական թվականներին։ Երգում է՝ երկար ժամանակ նույն տեղում նստած։ Բնակվում է գիհու կամ փշոտ թփուտների առկայությամբ ցածրադիր չոր լեռնալանջերին։ Որպես հազվագյուտ տեսակ՝ կարիք ունի հատուկ պաշտպանության, արհեստական թռչնաբներ ներգրավելու միջոցով հնարավոր է բարձրացնել համակեցության խտությունը։

Աղբյուրներ

• Հայկական Հանրագիտարան