«1970-ականներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
Տող 9. | Տող 9. | ||
</imagemap> |
</imagemap> |
||
'''1970-ականներ''' (կարդացվում է «հազար ինը հարյուր յոթանասունականներ, նաև հայտնի է որպես «'''Յոթանասունականներ'''») [[տասնամյակ]] համաձայն [[Գրիգորյան օրացույց]]ի, որը սկսվել է 1970 թվականի հունվարի 1-ին և ավարտվել 1979 թվականի դեկտեմբերի 31-ին: |
'''1970-ականներ''' (կարդացվում է «հազար ինը հարյուր յոթանասունականներ, նաև հայտնի է որպես «'''Յոթանասունականներ'''»), [[տասնամյակ]] համաձայն [[Գրիգորյան օրացույց]]ի, որը սկսվել է 1970 թվականի հունվարի 1-ին և ավարտվել 1979 թվականի դեկտեմբերի 31-ին: |
||
==Ներածություն== |
==Ներածություն== |
||
Տող 27. | Տող 27. | ||
Տասնամյակի ամենանշանակալի հակամարտությունները հետևյալն են` |
Տասնամյակի ամենանշանակալի հակամարտությունները հետևյալն են` |
||
*[[Սառը պատերազմ]] (1945–1990) |
*[[Սառը պատերազմ]] (1945–1990) |
||
** [[Վիետնամի պատերազմ]], ավարտվել է 1975 թվականին Սայգոնի |
** [[Վիետնամի պատերազմ]], ավարտվել է 1975 թվականին Սայգոնի անկմամբ: Հաջորդ տարի Վիետնամը պաշտոնապես վերամիավորվեց: |
||
** [[Աֆղանական պատերազմ (1979-1989)]] – Չնայած նրա մեծ մասը տեղի է ունեցել 1980-ական թվականներին, պատերազմը պաշտոնապես սկիսզբ է առել 1979 թվականի դեկտեմբերի 27--ին: |
** [[Աֆղանական պատերազմ (1979-1989)]] – Չնայած նրա մեծ մասը տեղի է ունեցել 1980-ական թվականներին, պատերազմը պաշտոնապես սկիսզբ է առել 1979 թվականի դեկտեմբերի 27--ին: |
||
** [[Անգոլիայի քաղաքացիական պատերազմ]] (1975–2002) – արդյունքում ներքաշվել են մեծ թվով այլ պետություններ Մարքսիստների և հակամարքսիստների կողմից: [[Կուբա]]ն և [[Մոզամբիկ]]ը սատարում էին Մարքսիսներին, իսկ [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]ը և [[Զաիր]]ը` հակամարքսիստներին: |
** [[Անգոլիայի քաղաքացիական պատերազմ]] (1975–2002) – արդյունքում ներքաշվել են մեծ թվով այլ պետություններ Մարքսիստների և հակամարքսիստների կողմից: [[Կուբա]]ն և [[Մոզամբիկ]]ը սատարում էին Մարքսիսներին, իսկ [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]ը և [[Զաիր]]ը` հակամարքսիստներին: |
10:56, 15 հունվարի 2018-ի տարբերակ
1970-ականներ (կարդացվում է «հազար ինը հարյուր յոթանասունականներ, նաև հայտնի է որպես «Յոթանասունականներ»), տասնամյակ համաձայն Գրիգորյան օրացույցի, որը սկսվել է 1970 թվականի հունվարի 1-ին և ավարտվել 1979 թվականի դեկտեմբերի 31-ին:
Ներածություն
21-րդ դարում պատմաբանները 1970-ական թվականները համարում են համաշխարհային պատմության փոփոխությունների հենակետ, հատկապես ուշադրությունը սևեռելով տնտեսական ցուցանիշների վրա[1], երբ ավարտվեց հետպատերազմյան տնտեսական բումը[2]: Արևմտյան աշխարհում շարունակվեցին սոցիալական բարեփոխումները, որոնք սկսվել էին 1960-ական թվականներին: Այդ բարեփոխումներից էին քաղաքական տեղեկատվության մեծացումը և կանանց տնտեսական ազատության մեծացումը: Միացյալ Թագավորությունում 1979 թվականի ընտրություններում հաղթանակ տարան Պահպանողականները Մարգարետ Թետչերի գլխավորությամբ, ով դարձավ Միացյալ Թագավորության առաջին կին վարչապետը: Ինդուստրիզացված երկրները, բացառությամբ Ճապոնիայի տնտեսական անկում արձանագրեցին 1973 թվականի նավթային ճգնաժամից հետո, որի պատճառն էր Արաբական նավթ արտահանող երկրների կազմակերպության նկատմամբ էմբարգոն: Ճգնաժամի արդյունքում սկսվեց համաշխարհային տնտեսության ստագֆլյացիա, ինչից սկիզբ առավ Քեյնսյան տնտեսական տեսության փոխարինումը նեոլիբերալ տնտեսական տեսությունով, որի արդյունքում ստեղծվեց առաջին նեոլիբերալ կառավարությունը Չիլիում, որը իշխանության եկավ Ավգուստո Պինոչետի կողմից ղեկավարած 1973 թվականի հեղաշրջման արդյունքում:
Ասիայում Չինաստանի հետ հարաբերությունը փոխվեցին ՄԱԿ-ի կողմից այն ճանաչելուց հետո, ինչը տեղի ունեցավ Մաո Ցզե Դունի մահից հետո և շուկայի ազատականացումից հետո Մաոյի հետևորդների կողմից: Չնայած նավթային ճգնաժամի, Ճապոնիայի տնտեսությունը մեծ աճ գրանցեց այս ժամանակահատվածում, դառնալով տնտսությամբ երկրորդ երկիրը աշխարհում` առաջ անցնելով անգամ ԳՖՀ-ից[3]: Միացյալ Նահանգները իր զորքերը դուրս բերեց Վիետնամից պատերազմում կրած պարտությունից հետո: 1979 թվականին ԽՍՀՄ-ը ներխուժեց Աֆղանստան, ինչից սկսվեց տասնամյա պատերազմ:
1970-ականներին Մերձավոր Արևելքում Եգիպտոսը և Սիրիան պատերազմ հայտարարեցին, սակայն տասնամյակի վերջում իրավիճակը հիմնովին փոխվեց, երբ Եգիպտոսը ստորագրեց Եգիպտա-իսրայելական հաշտության պայմանագիրը: Եգիպտոսի նախագահ Անվար Սադաթ, ով պայմանագրի ստրոագրողն էր, դարձավ ծայր աստիճան անցանկալի Արաբական աշխարհում[4]: Նա սպանվեց 1981 թվականին: Իրանում քաղաքական ճգնաժամը 1979 թվականին վերածվեց հեղափոխության, ինչի արդյունքում վերջ դրվեց Փահլավիների հարստությանը և հիմնադրվեց Իրանի իսլամական հանրապետությունը Այաթոլլա Խոմեինիի գլխավորությամբ:
Աֆրիկայում շարունակվեց ապագաղութականացումը: Անգոլան և Մոզամբիկը 1975 թվականին ձեռք բերեցին անկախություն Պորտուգալական կայսրությունից, երբ Պորտուգալիայում հաստատվեցին ժողովրդավարական կարգեր: Աֆրիկայում այնուամենայնիվ շարունակվեցին անվեր ռազմական հեղաշրջումները, դրանցից ամենանշանակալին Եթովպիայի կայսր Հայլե Սելասիե ռեժիմի տապալումն էր, որին հաջորդեցին քաղաքացիական պատերազմները և բռնությունները:
Զարգացած երկրների տնտեսությունները տասնամյակի առաջին կեսին շարունակեցին աճը Կանաչ հեղափոխության արդյունքում: Եվրոպայի տնտեսությունը շարունակում էր վերականգնվել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ հետևանքներից համաձայն Մարշալի պլանի, սակայն տնտեսական աճը դանդաղեց 1973 թվականի ճգնաժամից հետո:
Քաղաքականություն
Պատերազմներ
Տասնամյակի ամենանշանակալի հակամարտությունները հետևյալն են`
- Սառը պատերազմ (1945–1990)
- Վիետնամի պատերազմ, ավարտվել է 1975 թվականին Սայգոնի անկմամբ: Հաջորդ տարի Վիետնամը պաշտոնապես վերամիավորվեց:
- Աֆղանական պատերազմ (1979-1989) – Չնայած նրա մեծ մասը տեղի է ունեցել 1980-ական թվականներին, պատերազմը պաշտոնապես սկիսզբ է առել 1979 թվականի դեկտեմբերի 27--ին:
- Անգոլիայի քաղաքացիական պատերազմ (1975–2002) – արդյունքում ներքաշվել են մեծ թվով այլ պետություններ Մարքսիստների և հակամարքսիստների կողմից: Կուբան և Մոզամբիկը սատարում էին Մարքսիսներին, իսկ Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունը և Զաիրը` հակամարքսիստներին:
- Եթովպիական քաղաքացիական պատերազմ (1976–1991)
- Պորտուգալական գաղութարարական պատերազմ (1961–1974)
- Բանգլադեշի ազատության պատերազմ, որն սկսվեց 1971 թվականին Հարավային Ասիաում` տարածվելով Արևելյան և Արևմտյան, Պակիստան ու Հնդկաստան
- Արաբա-իսրայելական հակամարտություն (20-րդ դարի սկզբից-ներկա)
- Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1973) – պատերազմը սկսեցին Եգիպտոսը և Սիրիան ընդդեմ Իսրայելի 1973 թվականի հոկտեմբերին, որպեսզի վերականգնեին Վեցնօրյա պատերազմի արդյունքում կորցրած հողերը:
- Արտակարգ իրավիճակ Հնդկաստանում (1975–1977)
- Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմ (1975–1990)
- Արևմտյան Սահարայի պատերազմ (1975–1991) – տարածքային պատերազմ Պոլիսարիո ապստամբերը մարտնչում էին Մարոկկոյի և Մավրիտանիայի դեմ:
- Ուգանդա-տանզիանական պատերազմ (1978–1979)
- Պատերազմ Օգադենի համար (1977–1978)-աֆրիկյան հակամարտություն Սոմալիի և Եթովպիայի միջև Օգադեն տարածաշրջանի համար:
Ծանոթագրություններ
- ↑ Howard Brick, "Review", American Historical Review (2012) 117#5 p 1537
- ↑ http://m.oxfordscholarship.com/mobile/view/10.1093/acprof:oso/9780198287414.001.0001/acprof-9780198287414
- ↑ Hays, Jeffrey (August 2012). «Economic History of Japan in the 1970a and 80s». Facts and Details. Վերցված է 2012-12-02-ին.
- ↑ Vatikiotis, P. J. (1992). The History of Modern Egypt (Fourth ed.). Baltimore: Johns Hopkins University. էջ 443. ISBN 0-8018-4214-X.