«Խենթ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

05:39, 6 Նոյեմբերի 2017-ի տարբերակ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Խենթ (այլ կիրառումներ)

Խենթ (Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյան, 1851 թվականի մայիսի 10, Ապարանի գավառամաս, Ղարաջորան (Արագյուղ) - 1911 թվական, Վաղարշապատ), ռուսական բանակի գնդապետ, ազգային-ազատագրական պայքարի մարտիկ, Րաֆֆու «Խենթը» վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը, ռուս-թուրքական պատերազմի հերոս (1877-78)։

Կրթություն

Ծնվել է հոգևորականի ընտանիքում, սկզբնական կրթություն ստացել է քահանա հոր մոտ, ապա սովորել է Էջմիածնի ծխական դպրոցում, ավարտել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը։ Գերազանց տիրապետել է հայերեն, ռուսերեն, քրդերեն, թուրքերեն լեզուներին։

Մասնակցությունը ռուս-թուրքական պատերազմին

Կամավոր մասնակցել է 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմին։ 1877 թվականի հունիսին, երբ թուրքական զորքերը պաշարել են Բայազետի բերդը, քրդական տարազով ծպտված Տեր-Պողոսյանը «խենթ» ձևանալով, գիշերով կարողացել է դուրս գալ թշնամու օղակից և բերդի վիճակի մասին տեղեկացնել Արշակ Տեր-Ղուկասովին։ Օգնության ուղարկված ուժերը հունիսի 28-ին ազատագրել են Բայազետը և փրկել բերդի կայազորը։ Գեներալ-լեյտենանտ Արշակ Տեր-Ղուկասովի միջնորդությամբ այդ սխրանքի համար ռուսական իշխանությունները նրան շնորհել են սպայի կոչում, Սուրբ Գեորգիի ոսկե խաչ և նշանակել ցմահ թոշակ։

Ծառայությունը ռուսական բանակում

Հետպատերազմյան տարիներին շարունակել է ծառայությունը ռուսական բանակում, կատարել է հետախուզական առաջադրանքներ, թարգմանչի պարտականություններ, ավելի ուշ զբաղվել է թիկունքային սպասարկման խնդիրներով, բարձրացել սպայական աստիճանակարգով և արժանացել գնդապետի կոչման։ Ծառայել է Թիֆլիսում և Սանկտ-Պետերբուրգում։ Ծառայությունից արձակվելուց հետո վերադարձել է Հայաստան։

Գործունեություն

Խենթի գերեզմանը Էջմիածնի սբ. Գայանե եկեղեցու բակում

1903-1906 թվականներին եղել է Վայոց ձորի գավառի գավառապետի օգնական, ապա՝ գավառապետի պաշտոնակատար, 1906-1911 թվականներին՝ Էջմիածնի գավառի ջրաբաշխ։ Իր անձնական միջոցներով 1890 թվականին հայրենի Արագյուղում հիմնել է դպրոց, որի ուսուցիչներին վճարելու համար մինչև իր մահը ամենամյա ֆինանսական օգնություն է հատկացրել։ 1900-ական թվականների սկզբին Սուրբ Գայանե եկեղեցու մոտ գտնվող գերեզմանոցում թաղված «Խենթը» վեպի հերոսուհի Լալայի նախատիպ աղջկա գերեզմանին դրել է տապանաքար՝ «Լալա» մակագրությամբ։

Զավակները

Առաջին կնոջից Աննա Տեր-Թադևոսյանից (ամուսնացել է 1870 թվականին), ունեցել է Եղիսաբեթ աղջկան (ծն. 1874 թվականի նոյեմբերի 12-ին), Արսեն Տեր-Պողոսյան (ծնվել է 1875 թվականի մայիսի 19-ին) (Ապարանի հերոսամարտի կազմակերպիչներից), Արտաշ (ծնվել է 1877 թվականի հունիսի 12-ին) և Վասակ Տեր-Պողոսյանը (ծնվել է 1878 թվականին) (ՀԽՍՀ ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար) որդիներին, երկրորդ կնոջից Սրբուհուց՝ Հումբերտ, Պավել որդիներին և Խենթուշ աղջկան։ Մահացել է Էջմիածնում 1911 թվականի ամռանը։ Թաղման արարողությանը մասնակցել են Էջմիածնի, Աշտարակի ու Ապարանի գավառամասերի գյուղերի գյուղապետեր ու գյուղացիներ, կառավարական պաշտոնյաներ, Էջմիածնի միաբանության վարդապետներ, եպիսկոպոսներ, գյուղերի քահանայական դասը։ Թաղման հոծ թափորը հերոսի մարմինը հողին է հանձնել Էջմիածնի սուրբ Գայանե եկեղեցու ձախակողմյան պատի տակ։ Սկզբնապես գերեզմանին դրվել է փոքր տուֆ քարից խաչքար-տապանաքար, որի վրա փորագրված են եղել միայն «Խենթ» և դրա տակ «Վարդան» բառերը։ Հետագայում Ամենայն Հայոց Վազգեն Ա Բուխարեստցի կաթողիկոսի հրամանով խաչքար-տապանաքարի առջև տեղադրվել է բազալտից սալաձև տապանաքար, որի վրա փորագրված է.«Խենթ, Սամսոն Տեր-Պողոսյան, 1846-1911, Վարդան» (այստեղ ծննդյան թվականը սխալ է, 1875 թվականը ճշտվել է ըստ գյուղի եկեղեցու ծխամատյանի)։ Կենսագրական տեղեկություններից ներքև քանդակված են իրար խաչված զույգ դաշույններ։ Հայրենի Արագյուղի գերեզմանոցի սկզբնամասում 1974 թվականին տեղադրվել է Սամսոն Տեր-Պողոսյանի` Խենթի կիսանդրին։ Կիսանդրու հեղինակն է ծնունդով նույնպես արագյուղցի, քանդակագործ Հովսեփ Մարգարյանը։

Պարգևներ

Պարգևատրել է Սուրբ Գեորգիի չորս խաչով, Սուրբ Աննայի շքանշանով և մեդալներով։

Գրականություն

Րաֆֆի, Խենթը (առաջին հրատարակություն)։ Շուշի, 1881 թ., 400 էջ։ Առանձին, այլ վեպերի հետ ունեցել է հայերեն 15, ռուսերեն՝ 7, վրացերեն՝ 2, մոլդավերեն՝ 1, այլ օտար լեզուներով՝ 6 հրատարակություն։
Տիգրան Հայազն, Խենթերը։ Երևան, 2009 թ., էջ 26-28։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Այլ կիրառումներ|Խենթ (այլ կիրառումներ)}}
 [[Պատկեր:Խենթ.jpg|մինի|315x315px|Խենթի արձանը Արագյուղում]]
-'''Խենթ''' (իսկական անունը՝ ''Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյան'', [[1851]] թ. [[մայիսի 10]], [[Ապարան]]ի գավառամաս, Արագյուղ - [[1911]] թ., [[Վաղարշապատ]]), ռուսական բանակի [[գնդապետ]], ազգային-ազատագրական պայքարի մարտիկ, Րաֆֆու «Խենթը» վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը։
+'''Խենթ''' (''Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյան'', [[1851]] թվականի [[մայիսի 10]], [[Ապարան]]ի գավառամաս, Ղարաջորան ([[Արագյուղ]]) - [[1911]] թվական, [[Վաղարշապատ]]), ռուսական բանակի [[գնդապետ]], ազգային-ազատագրական պայքարի մարտիկ, [[Րաֆֆի|Րաֆֆու]] «[[Խենթը]]» վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը, [[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1877-1878)|ռուս-թուրքական պատերազմի]] հերոս (1877-78)։
 == Կրթություն ==
-Սկզբնական կրթություն ստացել է քահանա հոր մոտ, ապա սովորել է Էջմիածնի ծխական դպրոցում, ավարտել է Էջմիածնի [[Գևորգյան ճեմարան]]ը։ Գերազանց տիրապետել է հայերեն, ռուսերեն, քրդերեն, թուրքերեն լեզուներին։
+Ծնվել է հոգևորականի ընտանիքում, սկզբնական կրթություն ստացել է քահանա հոր մոտ, ապա սովորել է Էջմիածնի ծխական դպրոցում, ավարտել է Էջմիածնի [[Գևորգյան ճեմարան]]ը։ Գերազանց տիրապետել է [[հայերեն]], [[ռուսերեն]], [[քրդերեն]], [[թուրքերեն]] լեզուներին։
 == Մասնակցությունը ռուս-թուրքական պատերազմին ==
-Կամավոր մասնակցել է [[1877]]-[[1878]] թվականների ռուս-թուրքական պատերազմին, աչքի ընկել քաջությամբ, խենթ հերոսությամբ դուրս է եկել Բայազեդի շրջափակված բերդից և օգնության կանչել անհրաժեշտ ուժերի։ [[Գեներալ-լեյտենանտ]] Արզաս Տեր-Ղուկասովի միջնորդությամբ այդ սխրանքի համար ռուսական իշխանությունները նրան շնորհել են սպայի կոչում, Սուրբ Գեորգիի ոսկե խաչ և նշանակել ցմահ թոշակ։
+Կամավոր մասնակցել է 1877-1878 թվականների [[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1877-1878)|ռուս-թուրքական պատերազմին]]։ [[1877]] թվականի հունիսին, երբ թուրքական զորքերը պաշարել են [[Բայազետ]]ի բերդը, քրդական տարազով ծպտված Տեր-Պողոսյանը «խենթ» ձևանալով, գիշերով կարողացել է դուրս գալ թշնամու օղակից և բերդի վիճակի մասին տեղեկացնել [[Արշակ Տեր-Ղուկասով]]ին։ Օգնության ուղարկված ուժերը [[հունիսի 28]]-ին ազատագրել են Բայազետը և փրկել բերդի կայազորը։ [[Գեներալ-լեյտենանտ]] [[Արշակ Տեր-Ղուկասով]]ի միջնորդությամբ այդ սխրանքի համար ռուսական իշխանությունները նրան շնորհել են սպայի կոչում, Սուրբ Գեորգիի ոսկե խաչ և նշանակել ցմահ թոշակ։
 == Ծառայությունը ռուսական բանակում ==
-Հետպատերազմյան տարիներին շարունակել է ծառայությունը ռուսական բանակում, կատարել է հետախուզական առաջադրանքներ, թարգմանչի պարտականություններ, ավելի ուշ զբաղվել է թիկունքային սպասարկման խնդիրներով, բարձրացել սպայական աստիճանակարգով և արժանացել գնդապետի կոչման։ Ծառայել է [[Թիֆլիս]]ում և [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում։ Ծառայությունից արձակվելուց հետո վերադարձել է [[Հայաստան]]։
+Հետպատերազմյան տարիներին շարունակել է ծառայությունը ռուսական բանակում, կատարել է հետախուզական առաջադրանքներ, թարգմանչի պարտականություններ, ավելի ուշ զբաղվել է թիկունքային սպասարկման խնդիրներով, բարձրացել սպայական աստիճանակարգով և արժանացել գնդապետի կոչման։ Ծառայել է [[Թիֆլիս]]ում և [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում։ Ծառայությունից արձակվելուց հետո վերադարձել է Հայաստան։
 == Գործունեություն ==
 [[Պատկեր:IMAG2566.jpg|thumb|250x250px|Խենթի գերեզմանը Էջմիածնի սբ. Գայանե եկեղեցու բակում]]
-[[1903]]-[[1906]] թվականներին եղել է [[Վայոց ձոր (գավառ)|Վայոց ձորի]] գավառի գավառապետի օգնական, ապա՝ գավառապետի պաշտոնակատար, [[1906]]-[[1911]] թթ-ին՝ Էջմիածնի գավառի ջրաբաշխ։ Իր անձնական միջոցներով [[1890]] թ-ին հայրենի Արագյուղում հիմնել է դպրոց, որի ուսուցիչներին վճարելու համար մինչև իր մահը ամենամյա ֆինանսական օգնություն է հատկացրել։ [[1900]]-ական թվականների սկզբին Սուրբ Գայանե եկեղեցու մոտ գտնվող գերեզմանոցում թաղված «Խենթը» վեպի հերոսուհի Լալայի նախատիպ աղջկա գերեզմանին դրել է տապանաքար՝ «Լալա» մակագրությամբ։
+-1906 թվականներին եղել է [[Դարալագյազ|Վայոց ձորի]] գավառի գավառապետի օգնական, ապա՝ գավառապետի պաշտոնակատար, 1906-1911 թվականներին՝ Էջմիածնի գավառի ջրաբաշխ։ Իր անձնական միջոցներով 1890 թվականին հայրենի Արագյուղում հիմնել է դպրոց, որի ուսուցիչներին վճարելու համար մինչև իր մահը ամենամյա ֆինանսական օգնություն է հատկացրել։ 1900-ական թվականների սկզբին Սուրբ Գայանե եկեղեցու մոտ գտնվող գերեզմանոցում թաղված «Խենթը» վեպի հերոսուհի Լալայի նախատիպ աղջկա գերեզմանին դրել է տապանաքար՝ «Լալա» մակագրությամբ։
 == Զավակները ==
-Առաջին կնոջից Աննա Տեր-Թադևոսյանից (ամուսնացել է [[1870]] թվականին), ունեցել է Եղիսաբեթ աղջկան (ծն. 1874 թվականի նոյեմբերի 12-ին), [[Արսեն Տեր-Պողոսյան]] (ծն. 1875 թ-ի մայիսի 19-ին) ([[Ապարանի հերոսամարտ]]ի կազմակերպիչներից), Արտաշ (ծն. 1877 թվականի հունիսի 12-ին) և [[Վասակ Տեր-Պողոսյանը]] (ծն.1878 թին) (ՀԽՍՀ ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար) որդիներին, երկրորդ կնոջից Սրբուհուց՝ Հումբերտ, Պավել որդիներին և Խենթուշ աղջկան։ Մահացել է Էջմիածնում [[1911]] թվականի ամռանը։ Թաղման արարողությանը մասնակցել են Էջմիածնի, [[Աշտարակ]]ի ու [[Ապարան]]ի գավառամասերի գյուղերի գյուղապետեր ու գյուղացիներ, կառավարական պաշտոնյաներ, Էջմիածնի միաբանության վարդապետներ, եպիսկոպոսներ, գյուղերի քահանայական դասը։ Թաղման հոծ թափորը հերոսի մարմինը հողին է հանձնել Էջմիածնի Սուրբ Գայանե եկեղեցու ձախակողմյան պատի տակ։ Սկզբնապես գերեզմանին դրվել է փոքր տուֆ քարից խաչքար-տապանաքար, որի վրա փորագրված են եղել միայն «Խենթ» և դրա տակ «Վարդան» բառերը։ Հետագայում Ամենայն Հայոց [[Վազգեն Ա Բուխարեստցի]] կաթողիկոսի հրամանով խաչքար-տապանաքարի առջև տեղադրվել է բազալտից սալաձև տապանաքար, որի վրա փորագրված է.«Խենթ, Սամսոն Տեր-Պողոսյան, 1846-1911, Վարդան» (այստեղ ծննդյան թվականը սխալ է, 1875 թվականը ճշտվել է ըստ գյուղի եկեղեցու ծխամատյանի)։ Կենսագրական տեղեկություններից ներքև քանդակված են իրար խաչված զույգ դաշույններ։ Հայրենի Արագյուղի գերեզմանոցի սկզբնամասում [[1974]] թվականին տեղադրվել է Սամսոն Տեր-Պողոսյանի` Խենթի կիսանդրին։ Կիսանդրու հեղինակն է ծնունդով նույնպես արագյուղցի, քանդակագործ [[Հովսեփ Մարգարյան]]ը։
+Առաջին կնոջից Աննա Տեր-Թադևոսյանից (ամուսնացել է 1870 թվականին), ունեցել է Եղիսաբեթ աղջկան (ծն. 1874 թվականի նոյեմբերի 12-ին), [[Արսեն Տեր-Պողոսյան]] (ծնվել է 1875 թվականի մայիսի 19-ին) ([[Ապարանի հերոսամարտ]]ի կազմակերպիչներից), Արտաշ (ծնվել է 1877 թվականի հունիսի 12-ին) և [[Վասակ Տեր-Պողոսյանը]] (ծնվել է 1878 թվականին) (ՀԽՍՀ ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար) որդիներին, երկրորդ կնոջից Սրբուհուց՝ Հումբերտ, Պավել որդիներին և Խենթուշ աղջկան։ Մահացել է Էջմիածնում 1911 թվականի ամռանը։ Թաղման արարողությանը մասնակցել են Էջմիածնի, [[Աշտարակ]]ի ու [[Ապարան]]ի գավառամասերի գյուղերի գյուղապետեր ու գյուղացիներ, կառավարական պաշտոնյաներ, Էջմիածնի միաբանության վարդապետներ, եպիսկոպոսներ, գյուղերի քահանայական դասը։ Թաղման հոծ թափորը հերոսի մարմինը հողին է հանձնել Էջմիածնի [[Սուրբ Գայանե եկեղեցի (Էջմիածին)|սուրբ Գայանե]] եկեղեցու ձախակողմյան պատի տակ։ Սկզբնապես գերեզմանին դրվել է փոքր տուֆ քարից խաչքար-տապանաքար, որի վրա փորագրված են եղել միայն «Խենթ» և դրա տակ «Վարդան» բառերը։ Հետագայում Ամենայն Հայոց [[Վազգեն Ա Բուխարեստցի]] կաթողիկոսի հրամանով խաչքար-տապանաքարի առջև տեղադրվել է բազալտից սալաձև տապանաքար, որի վրա փորագրված է.«Խենթ, Սամսոն Տեր-Պողոսյան, 1846-1911, Վարդան» (այստեղ ծննդյան թվականը սխալ է, 1875 թվականը ճշտվել է ըստ գյուղի եկեղեցու ծխամատյանի)։ Կենսագրական տեղեկություններից ներքև քանդակված են իրար խաչված զույգ դաշույններ։ Հայրենի Արագյուղի գերեզմանոցի սկզբնամասում 1974 թվականին տեղադրվել է Սամսոն Տեր-Պողոսյանի` Խենթի կիսանդրին։ Կիսանդրու հեղինակն է ծնունդով նույնպես արագյուղցի, քանդակագործ [[Հովսեփ Մարգարյան]]ը։
 == Պարգևներ ==