«Կաղապար:Cite paper»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

09:37, 3 Նոյեմբերի 2017-ի տարբերակ

Պերճ Պռոշյանը (իսկական անուն-ազգանունը՝ Հովհաննես Տեր-Առաքելյան) սովորել է Աշտարակի ծխական և Երևանի արքունական դպրոցներում, 1856 թ-ին ավարտել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը, ապա 1 տարի ուսանել Թիֆլիսի արքունական գիմնազիայում: 1857 թ-ին վերադարձել է ծննդավայր, նշանակվել ծխական դպրոցի տեսուչ, վարել գավառական գործակալի քարտուղարի պարտականությունը: 1859 թ-ից աշխատել է Ներսիսյան դպրոցում որպես ուսուցիչ: Պռոշյանը Թիֆլիսում մասնակցել է նաև հայ պրոֆեսիոնալ թատրոնի ստեղծմանը (1863 թ-ին գրել և բեմադրել է «Աղասի» ողբերգությունը, խաղացել Աղասու դերը), Երևանում, Թիֆլիսում, Ագուլիսում, Շուշիում, Աշտարակում և այլ վայրերում` օրիորդաց և երկսեռ դպրոցների հիմնադրմանը, 1876–81 թթ-ին աշխատակցել է «Փորձ» ամսագրին, որտեղ էլ հատվածաբար տպագրվել են նրա վեպերից մի քանիսը: Մինչև 1879 թ. դասավանդել է Շուշիի, Ագուլիսի, Աստրախանի հայկական դպրոցներում: 1879–81 թթ-ին եղել է Երևանի և Կարսի թեմերի հոգևոր դպրոցների տեսուչ: Այդ շրջանում աշխարհաբարի է վերածել Մատթեոսի Ավետարանը, որի համար Գևորգ Դ կաթողիկոսը նրան շնորհել է աստվածաբանության մագիստրոսի կոչում: Պատանի Պռոշյանի վրա մեծ տպավորություն է թողել Խաչատուր Աբովյանի «Վերք Հայաստանի» վեպը, որն էլ կանխորոշել է ապագա գրողի ստեղծագործական ուղին: Նա ճանաչվել է իր առաջին՝ «Սոս և Վարդիթեր» (1860 թ.) վեպով, որտեղ ներկայացրել է հայրենի գյուղի նահապետական կենցաղը, ազգային սովորույթներն ու նիստուկացը, դրանց բախումը փողի ուժի ազդեցությամբ խեղաթյուրված բարքերին: Միքայել Նալբանդյանն իր «Կրիտիկա «Սոս և Վարդիթերի»» (1863–64 թթ.) աշխատության մեջ. Պռոշյանին համարել է «արդյան ազգային վիպասանության» հիմնադիրներից: Վիպասանի երկրորդ՝ «Կռվածաղիկ» (1876 թ.) վեպում նահապետական գյուղն այլևս ներփակ համայնք չէ, այլ ներքին ու արտաքին հակասություններից տրոհված ցավալի իրողություն: Պռոշյանի ստեղծագործության բարձրակետը «Հացի խնդիր» (1879 թ.) վեպն է, որտեղ գրողը ներկայացնում է 2 անհաշտ ուժերի հակամարտությունը. բախվում են կեցության 2 ձևեր՝ բարոյական 2 նկարագրով: Նրանցից մեկի ներկայացուցիչ Խեչանենց Խեչանը ձգտում է պահպանել նահապետական համայնքի գոյության դարավոր իրավունքը, մյուսը՝ Միկիտան Սաքոն, կապիտալի նախնական կուտակման մոլուցքով տարված, անողոք վայրենությամբ քանդում է նրա հիմքերը: Միկիտան Սաքոն ու նրա նմաններն ապրում են «Ինչ կանես արա, խաբի, քանդի, պլոկի, գռփի, սպանի, թաք մի կտոր հաց ունենաս» սկզբունքով, որովհետև «հացի խնդիր ա»: Պռոշյանը խորությամբ ու անողոքությամբ է բացահայտել վերջիններիս գործելակերպի քստմնելիությունն ու վայրենացող բարոյազրկությունը: «Ցեցեր» (1889 թ.), «Բղդե» (1890 թ.), «Հունոն» (1901 թ.) վեպերում, «Գյուղական խանութպան», «Հինգերորդ գինագիժը», «Բուլի-Բուլի», «Վարդի յուղը մահադեղ» և այլ պատմվածքներում Պռոշյանը շարունակել է գյուղի թեման: Ազգային-հայրենասիրական թեմայով գրած «Շահեն» (1883 թ.), «Սկիզբն երկանց» (1892 թ.) վեպերում հեղինակը ներկայացրել է XVIII դարի վերջի և XIX դարի սկզբի հայ իրականության ողբեգական պատկերը պարսկական ու թուրքական տիրապետության պայմաններում, փորձել է ընդհանրացնել XIX դարի ազգային-ազատագրական շարժման գլխավոր նպատակը և առաջադրել է որոշակի ծրագիր` հայ ժողովրդի փրկության ելքը համարելով ինքնակրթությունն ու զինված ինքնապաշտպանությունը: Գրական-պատմական ուշագրավ էջերից են Պռոշյանի հուշագրությունները և հայ թատրոնին, դպրոցին ու մանկավարժությանը վերաբերող հոդվածները: Պռոշյանը թարգմանել է Լև Տոլստոյի, Նիկոլայ Գոգոլի, Ալեքսանդր Օստրովսկու, Չառլզ Դիկկենսի և այլ գրողների գործերից: Պռոշյանի ստեղծագործությունների մոտիվներով նկարահանվել է «Հեծյալը, որին սպասում էին» (1985 թ., Հայֆիլմ) գեղարվեստական կինոնկարը: Պռոշյանի անունով Երևանում և ՀՀ, ԼՂՀ այլ վայրերում կոչվել են դպրոցներ ու փողոցներ, գյուղ՝ ՀՀ Կոտայքի մարզում: 1948 թ-ից Աշտարակում գործում է Պռոշյանի տուն-թանգարանը:

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+Պերճ Պռոշյանը (իսկական անուն-ազգանունը՝ Հովհաննես Տեր-Առաքելյան) սովորել է Աշտարակի ծխական և Երևանի արքունական դպրոցներում, 1856 թ-ին ավարտել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը, ապա 1 տարի ուսանել Թիֆլիսի արքունական գիմնազիայում: 1857 թ-ին վերադարձել է ծննդավայր, նշանակվել ծխական դպրոցի տեսուչ, վարել գավառական գործակալի քարտուղարի պարտականությունը: 1859 թ-ից աշխատել է Ներսիսյան դպրոցում որպես ուսուցիչ:
-{{#if: {{{title|}}}
+Պռոշյանը Թիֆլիսում մասնակցել է նաև հայ պրոֆեսիոնալ թատրոնի ստեղծմանը (1863 թ-ին գրել և բեմադրել է «Աղասի» ողբերգությունը, խաղացել Աղասու դերը), Երևանում, Թիֆլիսում, Ագուլիսում, Շուշիում, Աշտարակում և այլ վայրերում`  օրիորդաց և երկսեռ դպրոցների հիմնադրմանը, 1876–81 թթ-ին աշխատակցել է «Փորձ» ամսագրին, որտեղ էլ հատվածաբար տպագրվել են նրա վեպերից մի քանիսը: Մինչև 1879 թ. դասավանդել է Շուշիի, Ագուլիսի, Աստրախանի հայկական դպրոցներում: 1879–81 թթ-ին եղել է Երևանի և Կարսի թեմերի հոգևոր դպրոցների տեսուչ: Այդ շրջանում աշխարհաբարի է վերածել Մատթեոսի Ավետարանը, որի համար Գևորգ Դ կաթողիկոսը նրան շնորհել է աստվածաբանության մագիստրոսի կոչում:
-  |{{#if: {{{author|}}}
+Պատանի Պռոշյանի վրա մեծ տպավորություն է թողել Խաչատուր Աբովյանի «Վերք Հայաստանի» վեպը, որն էլ կանխորոշել է ապագա գրողի ստեղծագործական ուղին: Նա ճանաչվել է իր առաջին՝ «Սոս և Վարդիթեր» (1860 թ.) վեպով, որտեղ ներկայացրել է հայրենի գյուղի նահապետական կենցաղը, ազգային սովորույթներն ու նիստուկացը, դրանց բախումը փողի ուժի ազդեցությամբ խեղաթյուրված բարքերին: Միքայել Նալբանդյանն իր «Կրիտիկա «Սոս և Վարդիթերի»» (1863–64 թթ.) աշխատության մեջ. Պռոշյանին համարել է «արդյան ազգային վիպասանության» հիմնադիրներից:
-    |{{{author}}}
+Վիպասանի երկրորդ՝ «Կռվածաղիկ» (1876 թ.) վեպում նահապետական գյուղն այլևս ներփակ համայնք չէ, այլ ներքին ու արտաքին հակասություններից տրոհված ցավալի իրողություն:
-  }}{{#if: {{{date|}}}
+Պռոշյանի ստեղծագործության բարձրակետը «Հացի խնդիր» (1879 թ.) վեպն է, որտեղ գրողը ներկայացնում է 2 անհաշտ ուժերի հակամարտությունը. բախվում են կեցության 2 ձևեր՝ բարոյական 2 նկարագրով: Նրանցից մեկի ներկայացուցիչ Խեչանենց Խեչանը ձգտում է պահպանել նահապետական համայնքի գոյության դարավոր իրավունքը, մյուսը՝ Միկիտան Սաքոն, կապիտալի նախնական կուտակման մոլուցքով տարված, անողոք վայրենությամբ քանդում է նրա հիմքերը: Միկիտան Սաքոն ու նրա նմաններն ապրում են «Ինչ կանես արա, խաբի, քանդի, պլոկի, գռփի, սպանի, թաք մի կտոր հաց ունենաս» սկզբունքով, որովհետև «հացի խնդիր ա»: Պռոշյանը խորությամբ ու անողոքությամբ է բացահայտել վերջիններիս գործելակերպի քստմնելիությունն ու վայրենացող բարոյազրկությունը:
-    |&#32;({{{date}}})։
+«Ցեցեր» (1889 թ.), «Բղդե» (1890 թ.), «Հունոն» (1901 թ.) վեպերում, «Գյուղական խանութպան», «Հինգերորդ գինագիժը», «Բուլի-Բուլի», «Վարդի յուղը մահադեղ» և այլ պատմվածքներում Պռոշյանը շարունակել է գյուղի թեման:
-    |
+Ազգային-հայրենասիրական թեմայով գրած «Շահեն» (1883 թ.), «Սկիզբն երկանց» (1892 թ.) վեպերում հեղինակը ներկայացրել է XVIII դարի վերջի և XIX դարի սկզբի հայ իրականության ողբեգական պատկերը պարսկական ու թուրքական տիրապետության պայմաններում, փորձել է ընդհանրացնել XIX դարի ազգային-ազատագրական շարժման գլխավոր նպատակը և առաջադրել է որոշակի ծրագիր` հայ ժողովրդի փրկության ելքը համարելով ինքնակրթությունն ու զինված ինքնապաշտպանությունը:
-  }}{{#if: {{{url|}}}
+Գրական-պատմական ուշագրավ էջերից են Պռոշյանի հուշագրությունները և հայ թատրոնին, դպրոցին ու մանկավարժությանը վերաբերող հոդվածները:
-    |&#32;{{#if: {{{curly|}}}|“|«}}''[{{{url}}} {{{title}}}]''{{#if: {{{curly|}}}|”|»}}
+Պռոշյանը թարգմանել է Լև Տոլստոյի, Նիկոլայ Գոգոլի, Ալեքսանդր Օստրովսկու, Չառլզ Դիկկենսի և այլ գրողների գործերից:
-    |&#32;{{#if: {{{curly|}}}|“|«}}''{{{title}}}''{{#if: {{{curly|}}}|”|»}}
+Պռոշյանի ստեղծագործությունների մոտիվներով նկարահանվել է «Հեծյալը, որին սպասում էին» (1985 թ., Հայֆիլմ) գեղարվեստական կինոնկարը:
-  }}{{#if: {{{format|}}}
+Պռոշյանի անունով Երևանում և ՀՀ, ԼՂՀ այլ վայրերում կոչվել են դպրոցներ ու փողոցներ, գյուղ՝ ՀՀ Կոտայքի մարզում: 1948 թ-ից Աշտարակում գործում է Պռոշյանի տուն-թանգարանը:
-    | &#32;({{{format}}})
-  }}։ {{#if: {{{version|}}}
-    |{{{version}}}։&#32;
-  }}{{#if: {{{publisher|}}}
-    |{{{publisher}}}։&#32;
-  }}{{#if:{{{id|}}}
-  | {{{id}}}
-  }}{{#if: {{{accessdate|}}}
-    |&#32;Վերցված՝ {{{accessdate}}}։
-  }}
-  |[[Կաղապար:cite paper]] սխալ գործածում. '''title''' պարամետրը պարտադիր է
-}}<noinclude>
-«Կինոն» հունարեն է. նշանակում է շարժել:
-Կինոգյուտի հեղինակները ֆրանսիացի գյուտարարներ Լյումիեր եղբայրներն են. 1895 թ-ին հայտնագործել են «Շարժվող լուսանկարների» նկարահանման ու պրոյեկտման կինոսարքը, որն արտոնագրվել և անվանվել է կինեմատոգրաֆ: Առաջին կինոցուցադրումը տեղի է ունեցել նույն թվականին, Փարիզում:
-Կինոխցիկի և կինոնկարահանման եղանակների բազմազանության շնորհիվ կինոն, ի տարբերություն մյուս արվեստների, կարողանում է որոշակի և հավաստի վերարտադրել կյանքի յուրաքանչյուր դրսևորում՝ փոփոխելով գործողության վայրը, ընտրելով անհրաժեշտ դիտակետեր, և լույսի ու գույնի օգնությամբ հասնել իրադարձությունների տեսապատկերային մեկնաբանության: Նկարահանված տարբեր կադրերի (կինոժապավենի վրա պատկերված անշարժ կամ շարժման մեկ պատկեր) համադրման, մոնտաժման միջոցով խտացվում և կենտրոնացվում է ֆիլմի գործողությունը, ստեղծվում տարաժամանակային, իմաստահուզական նոր՝ էկրանային իրողություն, բացահայտվում և մեկնաբանվում են կերպարները, սցենարիստի ասելիքը: Ստեղծագործական և արտադրական այդ բարդ գործընթացում հիմնականում միավորված են սցենարիստի, ռեժիսորի, դերասանի, օպերատորի, նկարչի, կոմպոզիտորի աշխատանքը:
-Զարգացման ընթացքում ձևավորվել են կինոյի հետևյալ տեսակները.
-ա. գեղարվեստական (խաղարկային), որը դերասանական արվեստի միջոցներով մարմնավորում է գեղարվեստական արձակի ու թատերական դրամատուրգիայի, պոեզիայի երկերը, բ. վավերագրական, որը կերպարներն ստեղծում է իրականության անմիջական դիտարկումներով, գ. մուլտիպլիկացիոն, որն ստեղծվում է նկարված կամ ծավալային օբյեկտների շարժման առանձին հաջորդական փուլերի նկարահանմամբ, դ. գիտահանրամատչելի, որն օգտագործում է նշված 3 տեսակների միջոցները:
-Կինոն բաժանվում է համր և  հնչուն շրջանների: 1930-ական թթ-ի սկզբին դարձել է հնչուն, մշակվել են գունավոր նկարահանման տեխնիկական հիմունքները: 1950-ական թվականներից ստեղծվել են էկրանի տարբեր չափերի համար նախատեսված ֆիլմեր (լայնէկրան, լայնաֆորմատ, համայնապատկերային և այլն):
-Ֆրանսիայում արժեքավոր ֆիլմեր են ստեղծել  ռեժիսորներ Ժ. Մելիեսը (առաջին կինոստուդիայի ստեղծողը), Ժան Ռենուարը, Ռենե Կլերը, Անրի Վեռնոյը, ԽՍՀՄ-ում՝ Սերգեյ Էյզենշտեյնը, Ալեքսանդր Դովժենկոն, Սերգեյ Գերասիմովը, Սերգեյ Բոնդարչուկը, Անդրեյ Տարկովսկին, Լև Կուլիջանովը, ԱՄՆ-ում՝ Չառլզ Չապլինը, Քինգ Վիդորը, Ստենլի Կրամերը, Ռուբեն Մամուլյանը և ուրիշներ:
-Զարգացած կինոարտադրություն ունեն Անգլիան, Իտալիան, Գերմանիան, Ճապոնիան, Չինաստանը, Հնդկաստանը և այլ երկրներ:
-Հայաստանում առաջին կինոնկարահանումներն արվել են 1907–14 թթ-ին: Փաստագրական բազմաթիվ կինոնկարահանումներ են կատարվել Առաջին համաշխարհային պատերազմի (1914–18 թթ.) ժամանակ` Կովկասյան ռազմաճակատում: Կինոնյութեր ստեղծվել են նաև 1918–20 թթ-ին: Հայկական կինոյի սկզբնավորումը նշանավորվել է «Խորհրդային Հայաստան» (1924 թ.) վավերագրական և Համո Բեկնազարյանի «Նամուս» (1925 թ.) գեղարվեստական ֆիլմերով: Հայկական կինոյի համր շրջանում (1924–35 թթ.) ստեղծվել են «Զարե» (1926 թ.), «Շոր և Շորշոր» (1926 թ.), «Կիկոս» (1931 թ.), «Գիքոր» (1934 թ.) և այլ կինոնկարներ: Առաջին հնչուն ֆիլմը «Պեպոն» է (1935 թ.)՝ հայկական կինոյի լավագույն նմուշներից, որին հաջորդել են «Սևանի ձկնորսները» (1938 թ.), «Լեռնային արշավ» (1939 թ.), «Քաջ Նազար» (1940 թ.) և այլ կինոնկարներ:
--ական թվականների կեսից հայկական կինոյում սկսվել է նոր փուլ («Հասցեատիրոջ որոնումները», 1955 թ., «Լեռնային լճի գաղտնիքը», 1954 թ., «Ոսկե ցլիկ», 1955 թ., և այլն), որին բնորոշ է առօրեական թեմաների արտացոլումը: Այդ և հետագա տարիներին էկրան են բարձրացել գեղարվեստական ֆիլմեր, որոնցից շատերն արժանացել են հայկական և միջազգային կինոփառատոների պարգևների: Լավագույններից են՝ «Պատվի համար» (1956 թ.), «Բարև, ես եմ» (1965 թ.), «Սարոյան եղբայրներ» (1968 թ.), «Մենք ենք, մեր սարերը» (1969 թ.), «Նռան գույնը» (1969 թ.), «Երկունք» (1976 թ.), «Նահապետ» (1977 թ.), «Հուսո աստղ» (1978 թ.), «Կյանքի լավագույն կեսը» (1979 թ.), «Հին օրերի երգը» (1982 թ.), «Մեր մանկության տանգոն» (1984 թ.), «Քամին ունայնության» (1989 թ.), «Ձայն բարբառոյ...» (1991 թ.), «Ընկեր Փանջունի» (1992 թ.), «Հին աստվածներ» (1993 թ.), «Ուրախ ավտոբուս» (2000 թ.), «Քրմուհին» (2006 թ.) և այլն:
-Գեղարվեստական կինոնկարներ են ստեղծել կինոռեժիսորներ Համո Բեկնազարյանը, Ամասի Մարտիրոսյանը, Ստեփան Կևորկովը, Հենրիկ Մալյանը, Ֆրունզե Դովլաթյանը, Սերգեյ Փարաջանովը, Լաերտ Վաղարշյանը, Արման Մանարյանը, Ալբերտ Մկրտչյանը, Ներսես Հովհաննիսյանը, Վիգեն Չալդրանյանը և ուրիշներ: Վավերագրական կինոյում հիշարժան են «Յոթ երգ Հայաստանի մասին» (1967 թ.), «Մենք» (1969 թ.), «Կանչ» (1976 թ.), «Մեր դարը» (1982 թ.), «Մատենադարան» (1983–2002 թթ.), «Սպասում» (1984 թ.), «Կոնդ» (1987 թ.), «Վերջ» (1992 թ.), «Կյանք» (1993 թ.), «Վաճառվում է» (1996 թ.), «Սահման» (2009 թ.) և այլ ֆիլմեր:
-Արժեքավոր վավերագրական ֆիլմեր են ստեղծել Լևոն Իսահակյանը, Ռոզալիա Ֆրանգուլյանը, Արտավազդ Փելեշյանը, Արա Վահունին, Ռուբեն Գևորգյանցը, Հարություն Խաչատրյանը, Դավիթ Սաֆարյանը և ուրիշներ:
-Հայկական կինոյի զարգացմանը նպաստել են կինոօպերատորներ Գարուշ Բեկնազարյանը, Դմիտրի Ֆելդմանը, Իվան Դիլդարյանը, Կարեն Մեսյանը, Սերգեյ Իսրայելյանը, Ալբերտ Յավուրյանը, նկարիչներ Միքայել Արուտչյանը, Ստեփան Անդրանիկյանը, Վալենտին Պոդպոմոգովը, կոմպոզիտորներ Արամ Խաչատրյանը, Առնո Բաբաջանյանը, Էդվարդ Միրզոյանը, Էդգար Հովհաննիսյանը, Տիգրան Մանսուրյանը, Մարտին Վարդազարյանը, Ռոբերտ Ամիրխանյանը և ուրիշներ:
-Լավագույն ֆիլմերը (գեղարվեստական, վավերագրական և այլն) ներկայացվում են միջազգային կինոփառատոներում, որտեղ սահմանված են մրցանակներ տարբեր անվանակարգերում՝ լավագույն ռեժիսորի, լավագույն դերասանի, լավագույն օպերատորի և այլն:
-թ-ին Ամերիկյան կինոակադեմիան սահմանել է «Օսկար» մրցանակը, որը տրվում է լավագույն կինոնկարներին և կինոգործիչներին: Միջազգային առաջին կինոփառատոնն անցկացվել է 1932 թ-ին, Վենետիկում: Հայտնի են նաև «Սբ Մարկոսի ոսկե առյուծ» (Վենետիկ), «Ոսկե դափնեճյուղ» (Կանն), «Բյուրեղապակյա գլոբուս» (Կառլովի Վարի), «Նիկա» (Մոսկվա) և այլ կինոմրցանակներ:
-թ-ից Երևանում անցկացվում է «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնը (սահմանված են «Ոսկե ծիրան», «Արծաթե ծիրան» մրցանակները):
-թ-ից Երևանում գործում է Հայֆիլմ կինոստուդիան, որը թողարկում է գեղարվեստական և մուլտիպլիկացիոն կինոնկարներ: Հեռուստաֆիլմեր են նկարահանվել «Երևան», վավերագրական՝ «Հայկ» ստուդիաներում: