Իրավագիտություն

Իրավաբանություն, գիտություն իրավունքի մասին։ Իրավաբանները զբաղվում են իրավունքի բնույթի և զարգացման համակարգված պարզաբանմամբ, բացահայտում են այն սկզբունքները, որոնց վրա հիմնված է կամ պետք է հիմնված լինի իրավունքը՝ ներառյալ դրա կապը այլ հաստատությունների և գործելակերպերի, օրինակ՝ բարոյականության հետ, ինչպես նաև բացահայտում են դրա ներքին գործելակերպը։ «Իրավունքը» կարող է լինել փաստական (գործող) և բնական (այստեղից է «բնական իրավագիտություն») կարևոր ավանդույթը) կամ նույնիսկ ներկայացվել որպես կարգավորիչ օրենսգիրք, որը պաշտոնական իրավական համակարգի բաղկացուցիչ մասը չէ։ Կարող է թվալ, թե այս խնդիրների վերացական բնույթը հեռացնում է իրավաբանությունը իրավունքի բովանդակությունից, սակայն սկզբունքները, որոնք իրավաբանությունն ուսումնասիրում կամ նկարագրում է, կազմում են (կարող են կազմել) իրավաբանների գործելակերպի բաղկացուցիչ մասը կամ կիրառվում են (կարող են կիրառվել) իրավական համակարգի շրջանակներում։ Հետևաբար, իրավունքի և իրավագիտության կապը նման է քաղաքականության և քաղաքագիտության կապին։

Պատմություն

Անտիկ շրջան

Իրավագիտության տարրերը ծագել են իրավական գիտությունների և օրենսդրության զարգացման շրջանում․ իրավունքի մասին որոշ տեղեկություններ ընդգրկված են եղել դեռ հնում կրթության ընդհանուր համակարգում։ Ի սկզբանե նրանք մտնում էին կրոնական գիտությունների և փիլիսոփայության մեջ։ Օրինակ՝ Իսրայելում իրավական հանձնարարությունները ուսումնասիրվում էին Մովսեսի օրենքներով։ Հին Հունական ստոիկյան դպրոցներում, սովորեցնում են դատական հռետորություն։ Ի սկզբանե Հին Հռոմում իրավունքի իմացությունը հանդիսացել է քրմերի արտոնությունը։

Առաջին մասնավոր իրավաբանական դպրոցը, որտեղ ուսուցիչներ կարդում էին էին դասախոսություններ և աշակերտների հետ կազմակերպում քննարկումներ, հիմնադրվել է Մազուրեի Սաբինի կողմից (սաբինյան դպրոցը, Կապիտոնի դպրոցից շուտ է հիմնադրվել)։

IV-V դարերում գոյություն են ունեցել չորսամյա ժամկետով իրավաբանական դպրոցներ (Հռոմում, Կոստանդնուպոլսում, Աթենքում, Ալեքսանդրիայում, Կեսարիայում), որտեղ աշակետները ուսսումնասիրում էին հայտնի հռոմեական իրավաբանների գործերը։ 533 թվականին Հուստինիանոսը հրապարակել է հատուկ սահմանադրություն, ուսումնական դասընթացը 5 ամյա դարձնելու համար, որտեղ պարտադիր ուսումնասիրում էին Պանդեկտները և Հուստինիանոսի  օրենսգիրքը։

Միջնադար

Հռոմեական իրավական ավանդույթներին փոխարինել է Բյուզանդական իրավաբանությունը։

Արաբական երկրներում գերիշխանությունը անցել է Շարիաթական օրենքին։

Վաղ միջնադարում Արևմտյան Եվրոպայում հատուկ իրավական  կրթություն չի եղել։ Սակայն X դարում Պավիայում հիմնադրվել է դպրոց, որտեղ  ուսուցանվել է Լոմբարդիական օրենք։  դարի վերջում Բոլոնիայում արվեստի դպրոցին կից բացվել է իրավական դպրոց, իսկ ավելի ուշ համալսարան, որտեղ  XII դարի կեսերին  ուսացանել և սովորել են հռոմեական իրավունք, տարբեր  երկրներից։

Տես նաև

• Թերապևտիկ իրավաբանություն
• Իրավաբանական հոգեբանություն
• Իրավունքի փիլիսոփայություն
• Սահմանադրություն
• Սահմանադրական իրավունք
• Սահմանադրականություն
• Արդարություն
• Պետության և իրավունքի պատմություն
• Բնական իրավունք

Գրականություն

• Գագիկ Հարությունյան, Սուրեն Մարտիկյան, Արտակ Մովսիսյան, Օքսֆորդի քաղաքագիտության և քաղաքականության բառարան (խմբ. Ալեքսանդր Աղաբեկյան, Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Գիտանք»», 2003 — 592, էջեր 592 — 592 էջ. — 500 հատ։

Արտաքին հղումներ

• Redeemer University College
• LII Law about ... Jurisprudence.
• Filosofiadeldiritto.it diritto e dottrina dello stato" Lircocervo.it
• The Case of the Speluncean Explorers: Nine New Opinions
• The Roman Law Library, incl
• Evgeny Pashukanis - General Theory of Law and Marxism
• Internet Encyclopedia: Philosophy of Law.
• The Opticon: Online Repository of Materials covering Spectrum of U.S. Jurisprudence
• - LawTeacher.net - Jurisprudence
• Foundation for Law, Justice and Society
• Bibliography on the Philosophy of Law. Peace Palace Library
• Norwegian Association for Legal Philosophy

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իրավագիտություն» հոդվածին։

Վիքիբառարան

Ընթերցե՛ք «իրավաբանություն» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։