«Խտաչափ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

12:08, 25 փետրվարի 2017-ի տարբերակ

Խտաչափ, հեղուկների կամ գազերի խտությունը չափելու սարք։ Տարբերում են կշռային (պիկնոմետր), ստատիկ (արեոմետր) և դինամիկ խտաչափեր։ Կշռային խտաչափի գործողության սկզբունքը հիմնված է որոշակի ծավալի հեղուկի անմիջական կշռման վրա։ Ստատիկ խտաչափում միջավայրի խտությունը որոշվում է նրա մեջ ընկղմված լողանը դուրս մղող արքիմեդյան ուժով։ Դինամիկ խտաչափի աշխատանքը հիմնված է արտահոսման օրենքի վրա (գազերի խտությունները հակադարձ համեմատական են միևնույն ճնշման և ջերմաստիճանի դեպքում բարակ պատի նեղ անցքերից արտահոսող գազերի արագությունների քառակուսուն)։ Հեղուկների խտությունը չափելու համար կիրառվում են նաև ռադիոիգոտոպային, վիբրացիոն և ուլտրաձայնային խտաչափեր։

Արեոմետր

Արեոմետր, հեղուկների և պինդ մարմինների խտության չափման սարք, որի աշխատանքի սկզբունքը հիմնված է Արքիմեդի օրենքի վրա^[1]։ Կարծիք կա, որ արեոմետրը հայտնագործել Հիպատիան։

Արեոմետրը ապակե խողովակ է, որի ստորին մասը, տրամաչափման ժամանակ, լցվում է սնդիկով՝ անհրաժեշտ զանգված ունենալու համար։ Վերին՝ նեղ մասում գտնվում է սանդղակը, որը նշագրված է լուծույթի խտության արժեքով կամ լուծված նյութի խտության արժեքով։ Լուծույթի խտությունը հավասար է արեոմետրի զանգածի և նրա ծավալի հարաբերությանը, ինչ չափով որ այն իջեցվում է հեղուկի մեջ։ Համապատասխանաբար՝ կան հաստատուն ծավալի և հաստատուն զանգվածի արեոմետրեր^[1]։

Հաստատուն զագնվածի արեոմետրով հեղուկի խտությունը չափելու համար չոր և մաքուր արեոմետրը իջեցնում են այդ հեղուկի մեջ այնպես, որ այն ազատ լողա նրանում։ Խտության արժեքը կարդում են արեոմետրի սանդղակից՝ մենիսկի ստորին ծայրից։
Հաստատուն ծավալով արեոմետրով չափելու համար փոխում են նրա զանգվածը նրա սուզումը հասցնելով որոշակի չափի։ Խտությունը որոշվում է բեռի զանգվածով և դուրս մղված հեղուկի ծավալով։

Գործնական կիրառության համար արեոմետրը աստիճանավորում են ըստ լուծվող նյութի խտության, օրինակ՝

Սպիրտաչափ ֊ աստիճանավորում են ալկոհոլի տոկոսներով խմիչքի թնդությունը չափելու ամար,
Լատոմետր ֊ աստիճանավորում են յուղի տոկոսներով՝ կաթի որակը որոշելու համար,
Աղաչափ ֊ Լուծույթի աղիությունը չափելու համար,
Շաքարաչափ ֊ լուծված շաքարի խտությունը որոշելու համար։

Քանի որ հեղուկների խտությունը կախված է ջերմաստիճանից, խտության չափումները պետք է կատարվեն որոշակի ջերմաստիճանում, որի համար արեոմետրին օժտում են նաև ջերմաչափով։

Գոյություն ունեն արեոմետրերի հետևյալ տեսակները՝

Ընդհանուր նշանակության արեոմետր,
արեոմետրկ կաթի համար,
արեոմետր նավթամթերքների համար,
արեոմետր մեզի համար,
սպիրտի արեոմետր,
էլեկտրոլիտի արեոմետր,
գրունտի արեոմետր,
շաքարի արեոմետր,
արեոմետր֊ջրաչափ ջերմաչափով։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Физический энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — С. 32—33. — 982 с. — 100 000 экз.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[fdic-1] 1,0 ^1,1 Физический энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — С. 32—33. — 982 с. — 100 000 экз.

[1]

@@ Տող 2. / Տող 2. @@
 '''Խտաչափ''', [[հեղուկներ]]ի կամ [[գազեր]]ի [[խտություն]]ը չափելու սարք։ Տարբերում են կշռային (պիկնոմետր), ստատիկ (արեոմետր) և դինամիկ խտաչափեր։ Կշռային խտաչափի գործողության սկզբունքը հիմնված է որոշակի ծավալի հեղուկի անմիջական կշռման վրա։ Ստատիկ խտաչափում միջավայրի խտությունը որոշվում է նրա մեջ ընկղմված լողանը դուրս մղող [[արքիմեդյան ուժ]]ով։ Դինամիկ խտաչափի աշխատանքը հիմնված է արտահոսման օրենքի վրա (գազերի խտությունները հակադարձ համեմատական են միևնույն ճնշման և [[ջերմաստիճան]]ի դեպքում բարակ պատի նեղ անցքերից արտահոսող գազերի արագությունների քառակուսուն)։ Հեղուկների խտությունը չափելու համար կիրառվում են նաև ռադիոիգոտոպային, վիբրացիոն և ուլտրաձայնային խտաչափեր։
+== Արեոմետր ==
-{{ՀՍՀ}}
+[[Պատկեր:Saccharometer.jpg|մինի|528x528փքս|Մշտական զանգվածի արեոմետր]]
-[[Կատեգորիա:Չափիչ սարքեր]]
+'''Արեոմետր''', հեղուկների և պինդ մարմինների [[խտություն|խտության]] չափման սարք, որի աշխատանքի սկզբունքը հիմնված է [[Արքիմեդի օրենք|Արքիմեդի օրենքի]] վրա<ref name="fdic">{{книга|заглавие=Физический энциклопедический словарь|ответственный=Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др|место=М.|издательство=Сов. энциклопедия|год=1983|страниц=982|страницы=32—33|тираж=100&nbsp;000}}</ref>։ Կարծիք կա, որ արեոմետրը հայտնագործել [[Հիպատիա|Հիպատիան]]։
+Արեոմետրը ապակե խողովակ է, որի ստորին մասը, տրամաչափման ժամանակ, լցվում է սնդիկով՝ անհրաժեշտ [[զանգված]] ունենալու համար։ Վերին՝ նեղ մասում գտնվում է սանդղակը, որը նշագրված է [[Լուծույթներ|լուծույթի]] [[Խտություն|խտության]] արժեքով կամ լուծված նյութի խտության արժեքով։ Լուծույթի խտությունը հավասար է արեոմետրի զանգածի և նրա [[Ծավալ|ծավալի]] հարաբերությանը, ինչ չափով որ այն իջեցվում է [[Հեղուկ|հեղուկի]] մեջ։ Համապատասխանաբար՝ կան հաստատուն ծավալի և հաստատուն զանգվածի արեոմետրեր<ref name="fdic"/>։
+* Հաստատուն զագնվածի արեոմետրով հեղուկի խտությունը չափելու համար չոր և մաքուր արեոմետրը իջեցնում են այդ հեղուկի մեջ այնպես, որ այն ազատ լողա նրանում։ Խտության արժեքը կարդում են արեոմետրի սանդղակից՝ մենիսկի ստորին ծայրից։
+* Հաստատուն ծավալով արեոմետրով չափելու համար փոխում են նրա զանգվածը նրա սուզումը հասցնելով որոշակի չափի։ Խտությունը որոշվում է բեռի զանգվածով և դուրս մղված հեղուկի ծավալով։
+Գործնական կիրառության համար արեոմետրը աստիճանավորում են ըստ լուծվող նյութի խտության, օրինակ՝
+* [[Սպիրտաչափ]] ֊ աստիճանավորում են ալկոհոլի տոկոսներով [[Խմիչքի թնդություն|խմիչքի թնդությունը]] չափելու ամար,
+* [[Լատոմետր]] ֊ աստիճանավորում են [[Յուղ|յուղի]] [[Տոկոս|տոկոսներով]]՝ [[Կաթ|կաթի]] որակը որոշելու համար,
+* [[Աղաչափ]] ֊ Լուծույթի աղիությունը չափելու համար,
+* [[Շաքարամետր|Շաքարաչափ]] ֊ լուծված [[Շաքար|շաքարի]] խտությունը որոշելու համար։
+[[Պատկեր:Семипоплавковый ареометр для измерения плотности электролита автомобильных аккумуляторов.JPG|մինի|364x364փքս|Յոթ լողանից կազմված արեոմետր, որը նախատեսված է մեքենայի մարտկոցների էլեկտրոլիտի խտությունը չափելու համար]]
+Քանի որ հեղուկների խտությունը կախված է [[Ջերմաստիճան|ջերմաստիճանից]], խտության չափումները պետք է կատարվեն որոշակի ջերմաստիճանում, որի համար արեոմետրին օժտում են նաև [[Ջերմաչափ|ջերմաչափով]]։
+Գոյություն ունեն արեոմետրերի հետևյալ տեսակները՝
-{{Անավարտ}}
+* Ընդհանուր նշանակության արեոմետր,
+* արեոմետրկ կաթի համար,
+* արեոմետր [[Նավթ|նավթամթերքների]] համար,
+* արեոմետր [[Մեզ|մեզի]] համար,
+* [[Սպիրտ|սպիրտի]] արեոմետր,
+* [[Էլեկտրոլիտ|էլեկտրոլիտի]] արեոմետր,
+* [[Գրունտ|գրունտի]] արեոմետր,
+* շաքարի արեոմետր,
+* արեոմետր֊ջրաչափ ջերմաչափով։
+== Ծանոթագրություններ ==
+{{ծանցանկ}}
+{{ՀՍՀ}}
+[[Կատեգորիա:Չափիչ սարքեր]]
+[[Կատեգորիա:Խտություն]]