«Դելիի սուլթանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Խմբագրում եմ|--'''[[Մասնակից:Omicroñ'R|<font color="red" face="Microsoft JhengHei">Omicroñ</font>]][[Մասնակցի քննարկում:Omicroñ'R|<font color="#292626" face="Microsoft JhengHei">'R</font>]]'''}} |
|||
{{Պատմական երկիր |
{{Պատմական երկիր |
||
| Անվանում = Դելիի սուլթանություն <br> {{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}} |
| Անվանում = Դելիի սուլթանություն <br> {{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}} |
||
Տող 56. | Տող 55. | ||
* {{Դրոշավորում|Պակիստան}} |
* {{Դրոշավորում|Պակիստան}} |
||
}} |
}} |
||
'''Դելիի սուլթանություն''' ({{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}}, {{lang-fa|پادشاهی دهلی}}), առաջին խոշոր մուսուլմանական պետությունը ժամանակակից Հնդկաստանի տարածքում, որը գոյություն է ունեցել երկրի հյուսիսային հատվածում |
'''Դելիի սուլթանություն''' ({{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}}, {{lang-fa|پادشاهی دهلی}}), առաջին խոշոր [[Իսլամ|մուսուլմանական]] [[Պետություն|պետությունը]] [[Հնդկաստան|ժամանակակից Հնդկաստանի]] տարածքում, որը գոյություն է ունեցել երկրի հյուսիսային հատվածում [[1206]]-[[1526]] և [[1539]]-[[1555|1555 թվականներին]]: |
||
Պետության առաջին մայրաքաղաքը եղել է |
Պետության առաջին մայրաքաղաքը եղել է [[Դելի|Դելին]]՝ ժամանակակից [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] մայրաքաղաքը: Դելիի սուլթանության պաշտոնական լեզուն եղել է [[Պարսկերեն|պարսկերենը]], սակայն բնակչության մեծամասնությունը խոսել է հինդի լեզվով: |
||
== Պատմություն == |
== Պատմություն == |
||
Սուլթանության սկզբնավորումն անմիջականորեն կապված էր իսլամական Գուրիդների արքայատոհմի հետ, ովքեր հաստատվել են այս տարածքներում գալով Աֆղանստանի Գոր լեռնային երկրամասից: 12-րդ դարում Մուհամադ Ղուրին Լահորը դարձրեց երկրի մայրաքաղաք և իրեն ենթարկեցրեց Հնդկաստանի հյուսիսարևմտյան հատվածը: Հրամանատար Քութբ ադ-դին Այբեքը գրավեց Հնդկաստանի տիրույթները 1192 թվականի Տարաորի և 1194 թվականին Չանադավարեի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո: Նա ապստամբեց տեղի կառավարության դեմ և իրեն հռչակեց Դելիի առաջին սուլթան՝ Հնդկաստանում սկիզբ դնելով առաջին խոշոր մուսուլմանական թագավորության ստեղծմանը: |
Սուլթանության սկզբնավորումն անմիջականորեն կապված էր իսլամական Գուրիդների արքայատոհմի հետ, ովքեր հաստատվել են այս տարածքներում գալով [[Աֆղանստան|Աֆղանստանի]] Գոր լեռնային երկրամասից: [[12-րդ դար|12-րդ դարում]] Մուհամադ Ղուրին Լահորը դարձրեց երկրի մայրաքաղաք և իրեն ենթարկեցրեց [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] հյուսիսարևմտյան հատվածը: Հրամանատար Քութբ ադ-դին Այբեքը գրավեց Հնդկաստանի տիրույթները [[1192|1192 թվականի]] Տարաորի և [[1194|1194 թվականին]] Չանադավարեի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո: Նա ապստամբեց տեղի կառավարության դեմ և իրեն հռչակեց Դելիի առաջին սուլթան՝ Հնդկաստանում սկիզբ դնելով առաջին խոշոր մուսուլմանական թագավորության ստեղծմանը: |
||
Դելիի առաջին սուլթանները լինելով թյուրքեր, մշակութային և քաղաքական տեսանկյունից կախում են ունեցել իրականալեզու աշխարհից: Դելիի երրորդ սուլթանը եղել է Շամս ադ-դին Իլթութմիշ իբն Յալամը ամրացրել է ռամավարական կարևոր նշանակություն ունեցող հյուսիսային հնդկական տափաստանային տարածքները Դելիի սուլթանության կազմում: |
Դելիի առաջին սուլթանները լինելով [[թյուրքեր]], մշակութային և քաղաքական տեսանկյունից կախում են ունեցել իրականալեզու աշխարհից: Դելիի երրորդ սուլթանը եղել է Շամս ադ-դին Իլթութմիշ իբն Յալամը ամրացրել է ռամավարական կարևոր նշանակություն ունեցող հյուսիսային հնդկական տափաստանային տարածքները Դելիի սուլթանության կազմում: |
||
Եռեսնամյա երկպառակտությունից հետո Դելիի գահը մնաց թափուր: 1265 թվականին Դելիի գահն անցավ Ղիյաս ադ-դին Բալբանը: Նա պաշտանեց սուլթանությունը ռազմատենչ ռաջպուտներից և մոնղոլների ներխուժումից: 13-րդ դարում Դելիի սուլթանությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Այն կապված էր Դելիում սուլթան Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահի կառավարման հետ: Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահը 1297 թվականին գրավեց Գուջարաթը, իսկ 1301-1312 թվականներին սուլթանությանը միացրեց Ռաջաստանը: Նա նաև պաշտպանեց երկրի սահմանները չագատայցիների ներխուժումից: Սակայն նա և իր կողմնակիցները սուլթանության զորքերը երկրի հարավում կենտրոնացնելով նպաստավոր պայմաններ ստեղծեցին սուլթանության կործանման և քայքայման համար: |
Եռեսնամյա երկպառակտությունից հետո Դելիի գահը մնաց թափուր: [[1265|1265 թվականին]] Դելիի գահն անցավ Ղիյաս ադ-դին Բալբանը: Նա պաշտանեց սուլթանությունը ռազմատենչ ռաջպուտներից և մոնղոլների ներխուժումից: [[13-րդ դար|13-րդ դարում]] Դելիի սուլթանությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Այն կապված էր Դելիում սուլթան Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահի կառավարման հետ: Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահը [[1297|1297 թվականին]] գրավեց [[Գուջարաթ|Գուջարաթը]], իսկ 1301-1312 թվականներին սուլթանությանը միացրեց [[Ռաջաստան|Ռաջաստանը]]: Նա նաև պաշտպանեց երկրի սահմանները չագատայցիների ներխուժումից: Սակայն նա և իր կողմնակիցները սուլթանության զորքերը երկրի հարավում կենտրոնացնելով նպաստավոր պայմաններ ստեղծեցին սուլթանության կործանման և քայքայման համար: |
||
Մուհամմադ իբն Թուղլաքը երկրի մայրաքաղաքը Դելիից տեղափոխեց Դեկանի սարահարթում գտնվող համարնուն քաղաք: Մուսուլմանական բանակը կենտրոնացվեց երկրի հարավում: Արևմտյան Հնդկաստանում ստեղծվեց մի նոր իրանական պետություն՝ ի դեմս Մադրայիի սուլթանության: |
Մուհամմադ իբն Թուղլաքը երկրի մայրաքաղաքը [[Դելի|Դելիից]] տեղափոխեց [[Դեկանի սարահարթ|Դեկանի սարահարթում]] գտնվող համարնուն քաղաք: Մուսուլմանական բանակը կենտրոնացվեց երկրի հարավում: Արևմտյան Հնդկաստանում ստեղծվեց մի նոր իրանական պետություն՝ ի դեմս Մադրայիի սուլթանության: |
||
Թուղլաքը փորձեց լուծել երկրի տարաբնույթ խնդիրները: Նա երկրի հարավում սկսեց կառուցել Դաուլաթաբադ քաղաքը, որը հավակնում էր դառնալ մայրաքաղաք: Սակայն այս նախաձեռնությունը ձախողվեց և արդեն [[1347 թվական|1347 թվականին]] դեկանյան արիստոկրատիան հրաժարվեց ճանաչել Դելիի սուլթանի գերիշխանությունը: 1398-1399 թվականին [[Լենկթեմուր|Լենկ Թեմուրի]] արշավանքները խորապես թուլացրեցին երկիրը: Դրանից հետո, որ սուլթանական դարձավ լոկ տարածաշրջանային քաղաքական ուժ: |
|||
1526 թվականին Բաբուրը ստեղծեց Մեծ Մաղոլի կայսրությունը, որը սկսեց նվաճել [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]] տարածքների մեծ մասը: [[1555 թվական|1555 թվականին]] սուլթանությունը վերջնականապես կործանվեց: |
|||
== Տե՛ս նաև == |
|||
* [[Մեծ Մողոլների կայսրություն]] |
|||
* [[Մարատհական կայսրություն]] |
20:02, 29 հունվարի 2017-ի տարբերակ
| ||||
| ||||
Քարտեզ | ||||
Ընդհանուր տեղեկանք | ||||
Մայրաքաղաք | Դելի | |||
Լեզու | Հինդի ուրդու | |||
Կրոն | Հանաֆիական մազհաբ | |||
Ներկայիս տարածքում՝ |
Դելիի սուլթանություն (հինդի՝ दिल्ली सल्तनत, պարս.՝ پادشاهی دهلی), առաջին խոշոր մուսուլմանական պետությունը ժամանակակից Հնդկաստանի տարածքում, որը գոյություն է ունեցել երկրի հյուսիսային հատվածում 1206-1526 և 1539-1555 թվականներին:
Պետության առաջին մայրաքաղաքը եղել է Դելին՝ ժամանակակից Հնդկաստանի մայրաքաղաքը: Դելիի սուլթանության պաշտոնական լեզուն եղել է պարսկերենը, սակայն բնակչության մեծամասնությունը խոսել է հինդի լեզվով:
Պատմություն
Սուլթանության սկզբնավորումն անմիջականորեն կապված էր իսլամական Գուրիդների արքայատոհմի հետ, ովքեր հաստատվել են այս տարածքներում գալով Աֆղանստանի Գոր լեռնային երկրամասից: 12-րդ դարում Մուհամադ Ղուրին Լահորը դարձրեց երկրի մայրաքաղաք և իրեն ենթարկեցրեց Հնդկաստանի հյուսիսարևմտյան հատվածը: Հրամանատար Քութբ ադ-դին Այբեքը գրավեց Հնդկաստանի տիրույթները 1192 թվականի Տարաորի և 1194 թվականին Չանադավարեի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո: Նա ապստամբեց տեղի կառավարության դեմ և իրեն հռչակեց Դելիի առաջին սուլթան՝ Հնդկաստանում սկիզբ դնելով առաջին խոշոր մուսուլմանական թագավորության ստեղծմանը:
Դելիի առաջին սուլթանները լինելով թյուրքեր, մշակութային և քաղաքական տեսանկյունից կախում են ունեցել իրականալեզու աշխարհից: Դելիի երրորդ սուլթանը եղել է Շամս ադ-դին Իլթութմիշ իբն Յալամը ամրացրել է ռամավարական կարևոր նշանակություն ունեցող հյուսիսային հնդկական տափաստանային տարածքները Դելիի սուլթանության կազմում:
Եռեսնամյա երկպառակտությունից հետո Դելիի գահը մնաց թափուր: 1265 թվականին Դելիի գահն անցավ Ղիյաս ադ-դին Բալբանը: Նա պաշտանեց սուլթանությունը ռազմատենչ ռաջպուտներից և մոնղոլների ներխուժումից: 13-րդ դարում Դելիի սուլթանությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Այն կապված էր Դելիում սուլթան Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահի կառավարման հետ: Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահը 1297 թվականին գրավեց Գուջարաթը, իսկ 1301-1312 թվականներին սուլթանությանը միացրեց Ռաջաստանը: Նա նաև պաշտպանեց երկրի սահմանները չագատայցիների ներխուժումից: Սակայն նա և իր կողմնակիցները սուլթանության զորքերը երկրի հարավում կենտրոնացնելով նպաստավոր պայմաններ ստեղծեցին սուլթանության կործանման և քայքայման համար:
Մուհամմադ իբն Թուղլաքը երկրի մայրաքաղաքը Դելիից տեղափոխեց Դեկանի սարահարթում գտնվող համարնուն քաղաք: Մուսուլմանական բանակը կենտրոնացվեց երկրի հարավում: Արևմտյան Հնդկաստանում ստեղծվեց մի նոր իրանական պետություն՝ ի դեմս Մադրայիի սուլթանության:
Թուղլաքը փորձեց լուծել երկրի տարաբնույթ խնդիրները: Նա երկրի հարավում սկսեց կառուցել Դաուլաթաբադ քաղաքը, որը հավակնում էր դառնալ մայրաքաղաք: Սակայն այս նախաձեռնությունը ձախողվեց և արդեն 1347 թվականին դեկանյան արիստոկրատիան հրաժարվեց ճանաչել Դելիի սուլթանի գերիշխանությունը: 1398-1399 թվականին Լենկ Թեմուրի արշավանքները խորապես թուլացրեցին երկիրը: Դրանից հետո, որ սուլթանական դարձավ լոկ տարածաշրջանային քաղաքական ուժ:
1526 թվականին Բաբուրը ստեղծեց Մեծ Մաղոլի կայսրությունը, որը սկսեց նվաճել Հնդկաստանի տարածքների մեծ մասը: 1555 թվականին սուլթանությունը վերջնականապես կործանվեց: