Արխեյան դարաշրջան

Արխեյան դարաշրջան, Երկրի պատմության հնագույն դարաշրջանը։ Արխեյան հասակի գոյացումները ներկայացված են խիստ ծալքավորված, մետամորֆացած ապարներով (գնեյսներ, բյուրեղային և գրաֆիտային թերթաքարեր, քվարցիտներ)։ Նախկինում արխեյան դարաշրջանին էին վերագրում բյուրեղային ապարների բոլոր հին շերտախմբերը, իսկ այժմ 4 2500 միլիոն տարուց ավելի հասակ ունեցող կուտակումները, անկախ մետամորֆացման աստիճանից։ Ռուսաստանի տարածքում արխեյան դարաշրջանի ապարներ կան Կոլա թերակղզում։ Արխեյան դարաշրջան անվանումը առաջարկել է ամերիկացի երկրաբան Ջ․Դանան 1872 թվականին։

Այն կազմավորվել է մոտավորապես 35.000 մլն. տարի առաջ և տևել է մոտ 900 մլն. տարի։ Այս դարաշրջանում ի հայտ եկան առաջին կենդանի օրգանիզմները։ Դրանք հետերոտրոֆ օրգանիզմներ էին և որպես սնունդ օգտագործում էին պատրաստի օրգանական միացությունները։ Արքեյան և պրոտերոզոյան դարաշրջանների սահմանում կենդանի օրգանիզմների զարգացման մեջ տեղի ունեցան երեք խոշոր արոմորֆոզներ՝ ֆոտոսինթեզի, սեռական գործընթացի և բազմաբջջայնության առաջացում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։