Իրիդիումի քլորիդ(III)

Իրիդիումի քլորիդ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Ավանդական անվանում	Իրիդիումի քլորիդ
Քիմիական բանաձև	IrCl3
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	մուգ կանաչ բյուրեղներ
Մոլային զանգված	298,58 գ/մոլ
Խտություն	5,30 գ/սմ³
Ջերմային հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան	763; 773 °C
Գոյացան էնթալպիա	-240 կՋ/մոլ
Դասակարգում
CAS համար	10025-83-9
PubChem	82301
EINECS համար	233-044-6
SMILES	Cl[Ir](Cl)Cl
ЕС	233-044-6
ChEBI	23837
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Իրիդիումի քլորիդ(III), անօրգանական միացություն, իրիդիումի ու աղաթթվի աղը` IrCl₃ բանաձևով, մուգ կանաչ բյուրեղներ, վատ է լուծվում ջրում, առաջացնում է բյուրեղահիդրատ։

Ստացում

• Ստացվում է քլորի ու փոշիացրած իրիդիումի փոխազդեցությունից.

${\mathsf {2Ir+3Cl_{2}\ {\xrightarrow {h\nu ,600^{o}C}}\ 2IrCl_{3}}}$

Ֆիզիկական հատկություններ

Իրիդիումի քլորիդը առաջացնում է մուգ կանաչ բյուրեղներ` երկու բյուրեղային ձևափոխություններով.

• α-IrCl₃, տարածական խումբը` C 2/m, մոլեկուլի պարամետրերը` a = 0,599 նմ, b = 1,037 նմ, c = 0,599 նմ, β = 109,4°, Z = 4
• β-IrCl₃, տարածական խումբը` F ddd, մոլեկուլի պարամետրեր` a = 0,695 նմ, b = 0,981 նմ, c = 2,082 նմ։

Առաջացնում է բյուրեղահիդրատ` IrCl₃•n H₂O բաղադրությամբ։

Վատ է լուծվում ջրում։

Քիմիական հատկություններ

• Տաքացման պայմաններում քայքայվում է.

${\mathsf {2IrCl_{3}\ {\xrightarrow {770^{o}C,vacuum}}\ 2IrCl_{2}+Cl_{2}}}$

• Կոնցենտրիկ աղաթթվի կամ ալկալիական մետաղների քլորիդների հետ առաջացնում է հեքսաքլորիրիդատներ.

${\mathsf {IrCl_{3}+3HCl\ {\xrightarrow {}}\ H_{3}[IrCl_{6}]}}$

${\mathsf {IrCl_{3}+3NaCl\ {\xrightarrow {}}\ Na_{3}[IrCl_{6}]}}$

• Իրիդիումի քլորիդի լուծույթի միջով քլոր ու ալկալիական մետաղ անցկացնելիս առաջանում են հեքսաքլորիրիդատներ.

${\mathsf {2IrCl_{3}+Cl_{2}+4NaCl\ {\xrightarrow {}}\ 2Na_{2}[IrCl_{6}]}}$

• Փոխազդում է տաք ազոտական թթվի հետ.

${\mathsf {IrCl_{3}+HNO_{3}+H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ IrO_{2}\downarrow +NO_{2}\uparrow +3HCl}}$

• Փոխազդում է հիմքերի հետ.

${\mathsf {2IrCl_{3}+6NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Ir_{2}O_{3}\downarrow +6NaCl+3H_{2}O}}$

• Դանդաղ վերականգնվում է մինչև մետաղ.

${\mathsf {2IrCl_{3}+3H_{2}\ {\xrightarrow {400^{o}C}}\ 2Ir\downarrow +6HCl}}$

${\mathsf {4IrCl_{3}+3(N_{2}H_{4}\cdot H_{2}O)+12(NH_{3}\cdot H_{2}O)\ {\xrightarrow {}}\ 4Ir\downarrow +3N_{2}\uparrow +12NH_{4}Cl+15H_{2}O}}$

• Օքսիդանում է թթվածնով` ճնշման պայմաններում.

${\mathsf {4IrCl_{3}+3O_{2}\ {\xrightarrow {500-600^{o}C}}\ 2Ir_{2}O_{3}+6Cl_{2}}}$

• Փոխազդում է քլորի հետ` ճնշման պայմաններում.

${\mathsf {2IrCl_{3}+Cl_{2}\ {\xrightarrow {400^{o}C,p}}\ 2IrCl_{4}}}$

• Տաք ջրածնի պերօքսիդով օքսիդանում է.

${\mathsf {2IrCl_{3}+H_{2}O_{2}+2H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ 2IrO_{2}\downarrow +6HCl\uparrow }}$

Կիրառում

• Օրգանական սինթեզում համարվում է կատալիզատոր։

Գրականություն

• Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — 671 с. — ISBN 5-82270-035-5
• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
• Лидин Р.А. и др. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов. — 3-е изд., испр. — М.: Химия, 2000. — 480 с. — ISBN 5-7245-1163-0
• Рипан Р., Четяну И. Неорганическая химия. Химия металлов. — М.: Мир, 1972. — Т. 2. — 871 с.