«Սպանախ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: → (3) oգտվելով ԱՎԲ |
||
| Տող 62. | Տող 62. | ||
| 10 || {{BEL}} || 99,750 |
| 10 || {{BEL}} || 99,750 |
||
|-bgcolor="#CCCCCC" |
|-bgcolor="#CCCCCC" |
||
| |
| || ''[[Համաշխարհային արտադրություն]]'' || 20,793,353 |
||
|- |
|- |
||
|colspan=3 | ''Source: [[FAO|UN Food & Agriculture Organization]]'' <ref>{{cite web|url=http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx|publisher= [[FAO|UN Food & Agriculture Organization]]|title=Production of Spinach by countries|year=2011|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 26–ին}}</ref> |
|colspan=3 | ''Source: [[FAO|UN Food & Agriculture Organization]]'' <ref>{{cite web|url=http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx|publisher= [[FAO|UN Food & Agriculture Organization]]|title=Production of Spinach by countries|year=2011|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 26–ին}}</ref> |
||
| Տող 69. | Տող 69. | ||
== Տաքսոնոմիա == |
== Տաքսոնոմիա == |
||
* ''Spinacia oleracea subsp. spinosa'' |
* ''Spinacia oleracea subsp. spinosa'' [[Arcang.]] [[1882]] |
||
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' Arcang. 1882 |
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' Arcang. 1882 |
||
* ''Spinacia spinosa'' [[Moench]] [[1794]] |
* ''Spinacia spinosa'' [[Moench]] [[1794]] |
||
| Տող 75. | Տող 75. | ||
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' (Moench) Čelak. [[1871]] |
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' (Moench) Čelak. [[1871]] |
||
* ''Spinacia inermis'' [[Moench]] 1794 |
* ''Spinacia inermis'' [[Moench]] 1794 |
||
* ''Spinacia glabra'' |
* ''Spinacia glabra'' [[Mill.]] |
||
* ''Spinacia oleracea subsp. glabra'' ([[Mill.]]) [[Cout.]] |
* ''Spinacia oleracea subsp. glabra'' ([[Mill.]]) [[Cout.]] |
||
* ''Chenopodium oleraceum (L.) E.H.L.Krause |
* ''Chenopodium oleraceum (L.) E.H.L.Krause |
||
12:23, 3 Օգոստոսի 2016-ի տարբերակ
| Սպանախ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Հասուն բույսի ընդհանուր տեսքը | ||||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||
| Spinacia oleracea L.
| ||||||||||||||
|
|
Սպանախ (լատին․՝ Spinacia oleracea), ծմել, շոմին, թելուկազգիների ընտանիքի երկտուն, միամյա կամ երկամյա բույսերի ցեղ։ Տարածված տերևաբանջարայնին սննդամթերք][1]։ Հայտնի է 3 տեսակ։
ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝
- Սպանախ քառառէջ (Տ. tetrandra)
- Սպանախ սովորական (Տ. oleracea), որը տարածված է մշակության մեջ։
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը մերկ է, բարձրությունը՝ 20-50 սմ։ Տերևները եռանկյունանիզակաձև կամ երկարավուն-ձվաձև են, հարթ կամ ծալքավոր։ Վեգետացիայի սկզբում ձևավորվում է տերևների վարդակը, հետագայում կազմակերպվում ծաղկող ցողունը։ Արական ծաղիկները հավաքված են հուրանաձև ծաղկաբույլերում, իգականները՝ տերևանութներում։ Ծաղկում է մարտ-ապրիլին։ Պտուղը գնդաձև է, փշոտ կամ առանց փշերի։
Տարածում
Քառառէջ սպանախը հանդիպում է Արարատի (Դվին գ.) և Կոտայքի (Ջրվեժ գյուղի) մարզերում, աճում է թմբերի, չոր թեքությունների վրա, քարքարոտ վայրերում. գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում:
Սպանախի հայրենիքը Փոքր Ասիան և Միջին Ասիան են։ Վայրի սպանախն աճում է Կովկասում, Անդրկովկասում, միջինասիական հանրապետություններում։
Քիմիական կազմ
Սպանախի տերևները հարուստ են սպիտակուցներով, ածխաջրերով, պարունակում են C, B խմբի վիտամիններ, կարոտին (A-նախավիտամին), երկաթի և ֆոսֆորի աղեր, սպիտակուցներով, ճարպով, յոդով և այլն։
Սպանախի տերևների չոր նյութը 8-11% է, սպիտակուցները՝ 2-2,5%։ 100 գ հում սպանախը պարունակում է 55-65 մգ C, մոտ 0,03 մգ B1 և 0,25-0,30 մգ B2 վիտամին, պարունակում է նաև A վիտամինի նախավիտամին համարվող կարոտինը։
Նշանակություն և կիրառում
Կարելի է օգտագործել յուղով և ձվով տապակած վիճակում։ Ուտելու համար օգտագործվում է սպանախի վարդակի մատղաշ տերևները, որոնք օժտված են բարձր սննդարժեքով և հարուստ են դյուրամարս սպիտակուցներով, ճարպով, յոդով, երկաթով, ֆոսֆորով, կալիումով և մի շարք վիտամիններով։ Սպիտակուցների պարունակության առումով սպանախը մրցում է կաթի հետ և մի փոքր հետ է մնում մսից։
| Դասակարգում | Երկիր | Արտադրություն (Տոննա) |
|---|---|---|
| 1 |  Չինաստան |
18,782,961 |
| 2 |  ԱՄՆ |
409,360 |
| 3 |  Ճապոնիա |
263,500 |
| 4 |  Թուրքիա |
221,632 |
| 5 |  Ինդոնեզիա |
160,513 |
| 6 |  Ֆրանսիա |
110,473 |
| 7 |  Իրան |
105,351 |
| 8 |  Հարավային Կորեա |
104,532 |
| 9 |  Պակիստան |
103,446 |
| 10 |  Բելգիա |
99,750 |
| Համաշխարհային արտադրություն | 20,793,353 | |
| Source: UN Food & Agriculture Organization [2] | ||
Սպանախը լայնորեն օգտագործվում է պահածոների արդյունաբերության մեջ, որտեղ դրանցից պատրաստում են այսպես կոչված՝ կանաչ պյուրե՝ ոլոռի և մսով պահածոների համար։ Սպանախի արժեքավոր հատկություններից են նրա վաղահաությունը և ցրտադիմացկունությունը, որոնց շնորհիվ Արարատյան հարթավայրում սպանախը հնարավոր է օգտագործել աշնան, ձմռան և վաղ գարնան ամիսներին։
Տաքսոնոմիա
- Spinacia oleracea subsp. spinosa Arcang. 1882
- Spinacia oleracea subsp. inermis Arcang. 1882
- Spinacia spinosa Moench 1794
- Spinacia oleracea subsp. spinosa (Moench) Čelak.
- Spinacia oleracea subsp. inermis (Moench) Čelak. 1871
- Spinacia inermis Moench 1794
- Spinacia glabra Mill.
- Spinacia oleracea subsp. glabra (Mill.) Cout.
- Chenopodium oleraceum (L.) E.H.L.Krause
Ծանոթագրություններ
- ↑ Watercress tops list of ‘powerhouse fruits and vegetables.’ Who knew? - The Washington Post
- ↑ «Production of Spinach by countries». UN Food & Agriculture Organization. 2011. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 26–ին-ին.
Գրականություն
- Abstract
- Rogers, Jo. What Food is That?: and how healthy is it?. The Rocks, Sydney, NSW: Lansdowne Publishing Pty Ltd, 1990. ISBN 1-86302-823-4.
- Cardwell, Glenn. Spinach is a Good Source of What?. The Skeptic. Volume 25, No 2, Winter 2005. Pp 31–33. ISSN 0726-9897
- Blazey, Clive. The Australian Vegetable Garden: What's new is old. Sydney, NSW: New Holland Publishers, 1999. ISBN 1-86436-538-2
- Stanton, Rosemary. Complete Book of Food and Nutrition. Australia, Simon & Schuster, Revised Edition, 1995. ISBN 0-7318-0538-0
- Sutton, M. (2010) The Spinach Popeye Iron Decimal Error Myth is Finally Busted. Best Thinking.Com: http://www.bestthinking.com/articles/science/chemistry/biochemistry/the-spinach-popeye-iron-decimal-error-myth-is-finally-busted
Արտաքին հղումներ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|