«Ավարայրի ճակատամարտ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
⚫ | Վարդան Մամիկոնյանի հրամանով հայոց զորքը հավաքվեց [[Այրարատ]]ում և արագորեն շարժվեց թշնամուն ընդառաջ: Սպարապետը ցանկանում էր ճակատամարտ տալ հայ-պարսկական սահմանում և կանխել երկրի ավերումը: Սակայն [[Մուշկան Նյուսալավուրտ]]ի հրամանատարությամբ պարսկական զորքն արդեն անցել էր [[Հեր (գավառ)|Հեր]] ու [[Զարևանդ (գավառ)|Զարևանդ]] գավառները և շարժվում էր դեպի երկրի խորքը: Պարսիկների հսկայական բանակն ուժեղացված էր ընտիր հեծելազորով՝ «Մատյան գնդով», ու մարտական փղերով: Պարսիկները շուտով մտան [[Վասպուրական]]ի [[Արտազ|Արտազ գավառ]] և բանակ դրեցին [[Տղմուտ (գետ)|Տղմուտ գետ]]ի աջ ափին՝ [[Ավարայր]]ի դաշտում: 451 թվականի գարնանը պարսկական բանակը [[Փայտակարան]]ից շարժվելով, սահմանամերձ [[Հեր (գավառ)|Հեր]] և [[Զարևանդ (գավառ)|Զարևանդ]] գավառներով մտնում է [[Մարզպանական Հայաստան]]: Պարսկական զորքերի խնդիրն էր՝ ճնշել հայերի ապստամբությունը, գրավել նրանց ռազմաքաղաքական կենտրոն [[Արտաշատ]]ը: |
||
Avarayri chakatamart{{Արևմտահայերեն|Աւարայրի Ճակատամարտ}} |
|||
{{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |
|||
|Ճակատամարտի անվանում = Ավարայրի ճակատամարտ |
|||
|Հակամարտություն = [[Վարդանանց պատերազմ (450-451)]] |
|||
|Պատկեր = |
|||
|Վերնագիր = «Վարդանանք», հեղինակ Գրիգոր Խանջյան: |
|||
|Թվական = [[մայիսի 26]], [[451]] |
|||
|Վայր = {{դրոշավորում|Մարզպանական Հայաստան}} [[Վասպուրական]], [[Արտազ]] գավառ, [[Տղմուտ (գետ)|Տղմուտ]] գետի ափին |
|||
<center>{{Տեղորոշման քարտեզ |
|||
| Մեծ Հայք |
|||
| label= |
|||
| lat=39.338792 |
|||
| long=45.057092 |
|||
| mark=Miecze.svg |
|||
| marksize=25 |
|||
| position=top |
|||
| width= 250 |
|||
| float=centre |
|||
| caption=Ավարայրի ճակատամարտի տեղադրությունը}}</center> |
|||
|Արդյունք = Անորոշ, պարսկական զորքը կրեց մեծ կորուստներ |
|||
|Հակառակորդ1 = [[Պատկեր:Senmurv.svg|25px]] [[Սասանյան Իրան]] |
|||
|Հակառակորդ2 = {{դրոշավորում|Մարզպանական Հայաստան}} |
|||
|Հրամանատար1 = [[Պատկեր:Senmurv.svg|25px]] [[Մուշկան Նիսալավուրտ]] |
|||
|Հրամանատար2 = {{դրոշ|Մարզպանական Հայաստան}} [[Վարդան Մամիկոնյան]]{{ՍՊ}} |
|||
|Ուժեր1 = |
|||
|Ուժեր2 = |
|||
|Կորուստներ1 = |
|||
|Կորուստներ2 = |
|||
}} |
|||
⚫ | |||
[[Մայիսի 25]]-ին հայկական բանակը մոտենում է հակառակորդի ամրացված ճամբարին և կանգ առնում գետի ձախ ափին: [[Մայիսի 26]]-ին շաբաթ առավոտյան [[Ավարայր]]ի դաշտում հակառակորդներն ընդունում են մարտական դրություն: Ճակատամարտի նախօրեին սպարապետն իր 66 հազարանոց բանակը բաժանեց երեք մասի և դրանց հրամանատարներ նշանակեց փորձված զորավարներ Ներշապուհ Արծրունուն, Խորեն Խորխոռունուն ու Թաթուլ Վանանդեցուն: Սպարապետն առանձնացրեց նաև պահեստազոր և իր եղբայր [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ի հետ միասին ստանձնեց նրա հրամանատարությունը: Թվապես հայերին եռապատիկ գերազանցող թշնամին իր գլխավոր ուժերը կենտրոնացրել էր աջ թևում, իսկ պահեստազորում կանգնած էր [[Մատյան գունդ]]ը: [[Վարդան Մամիկոնյան]]ը, [[Հովսեփ Ա Վայոցձորցի]]ն և [[Ղևոնդ Երեց]]ը քաջալերեցին հայոց զորքին ՝ արիաբար մարտնչելու թշնամու դեմ: |
[[Մայիսի 25]]-ին հայկական բանակը մոտենում է հակառակորդի ամրացված ճամբարին և կանգ առնում գետի ձախ ափին: [[Մայիսի 26]]-ին շաբաթ առավոտյան [[Ավարայր]]ի դաշտում հակառակորդներն ընդունում են մարտական դրություն: Ճակատամարտի նախօրեին սպարապետն իր 66 հազարանոց բանակը բաժանեց երեք մասի և դրանց հրամանատարներ նշանակեց փորձված զորավարներ Ներշապուհ Արծրունուն, Խորեն Խորխոռունուն ու Թաթուլ Վանանդեցուն: Սպարապետն առանձնացրեց նաև պահեստազոր և իր եղբայր [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ի հետ միասին ստանձնեց նրա հրամանատարությունը: Թվապես հայերին եռապատիկ գերազանցող թշնամին իր գլխավոր ուժերը կենտրոնացրել էր աջ թևում, իսկ պահեստազորում կանգնած էր [[Մատյան գունդ]]ը: [[Վարդան Մամիկոնյան]]ը, [[Հովսեփ Ա Վայոցձորցի]]ն և [[Ղևոնդ Երեց]]ը քաջալերեցին հայոց զորքին ՝ արիաբար մարտնչելու թշնամու դեմ: |
16:28, 18 Մայիսի 2016-ի տարբերակ
Վարդան Մամիկոնյանի հրամանով հայոց զորքը հավաքվեց Այրարատում և արագորեն շարժվեց թշնամուն ընդառաջ: Սպարապետը ցանկանում էր ճակատամարտ տալ հայ-պարսկական սահմանում և կանխել երկրի ավերումը: Սակայն Մուշկան Նյուսալավուրտի հրամանատարությամբ պարսկական զորքն արդեն անցել էր Հեր ու Զարևանդ գավառները և շարժվում էր դեպի երկրի խորքը: Պարսիկների հսկայական բանակն ուժեղացված էր ընտիր հեծելազորով՝ «Մատյան գնդով», ու մարտական փղերով: Պարսիկները շուտով մտան Վասպուրականի Արտազ գավառ և բանակ դրեցին Տղմուտ գետի աջ ափին՝ Ավարայրի դաշտում: 451 թվականի գարնանը պարսկական բանակը Փայտակարանից շարժվելով, սահմանամերձ Հեր և Զարևանդ գավառներով մտնում է Մարզպանական Հայաստան: Պարսկական զորքերի խնդիրն էր՝ ճնշել հայերի ապստամբությունը, գրավել նրանց ռազմաքաղաքական կենտրոն Արտաշատը:
Մայիսի 25-ին հայկական բանակը մոտենում է հակառակորդի ամրացված ճամբարին և կանգ առնում գետի ձախ ափին: Մայիսի 26-ին շաբաթ առավոտյան Ավարայրի դաշտում հակառակորդներն ընդունում են մարտական դրություն: Ճակատամարտի նախօրեին սպարապետն իր 66 հազարանոց բանակը բաժանեց երեք մասի և դրանց հրամանատարներ նշանակեց փորձված զորավարներ Ներշապուհ Արծրունուն, Խորեն Խորխոռունուն ու Թաթուլ Վանանդեցուն: Սպարապետն առանձնացրեց նաև պահեստազոր և իր եղբայր Համազասպ Մամիկոնյանի հետ միասին ստանձնեց նրա հրամանատարությունը: Թվապես հայերին եռապատիկ գերազանցող թշնամին իր գլխավոր ուժերը կենտրոնացրել էր աջ թևում, իսկ պահեստազորում կանգնած էր Մատյան գունդը: Վարդան Մամիկոնյանը, Հովսեփ Ա Վայոցձորցին և Ղևոնդ Երեցը քաջալերեցին հայոց զորքին ՝ արիաբար մարտնչելու թշնամու դեմ:
Ճակատամարտը սկսում է նետաձգությամբ, նիզականետությամբ և փոխադարձ գրոհով: Հասնելով գետին՝ պարսիկները կանգ են առնում, իսկ հայերը անցնում այն և ամբողջ ճակատով մարտի բռնվում: Հայերի ճնշմամբ թշնամու բանակի ձախ թևն ու կենտրոնը նահանջում են: Վարդան Մամիկոնյանը պահեստազորի մի մասը նետում է կենտրոն՝ այնտեղ ճնշումը ուժեղացնելու համար, մնացած մասով օգնության է շտապում ձախ թևին և ետ շպրտում թշնամուն: Բայց հակառակորդի պահեստազորը՝ վերադասավորվելով, շրջապատում են իրենց թիկունքը թափանցած հայկական հեծելագնդին:
Անհավասար մարտում հերոսաբար զոհվում է նաև Վարդան Մամիկոնյանը: Ճակատամարտը շարունակվում է մինչև օրվա վերջը: Հայկական զորքերը երեկոյան քաշվում են Տղմուտի ձախ ափը և նահանջում երկրի խորքը՝ պայքարը շարունակելու նպատակով: Երեկոյան մարտը դադարեց, և հայոց բանակը վերադարձավ իր դիրքերը: Զոհվել էր սպարապետը, հայերը զգալի կորուստներ էին տվել: Հայերի զոհերի թիվը հասնում էր 1036 հոգու, մարտի դաշտում ընկել էին ինը նախարարներ: Շատ ավելի ծանր կորուստներ կրեցին նաև պարսիկները՝ 3544 մարդ: Բացի այդ՝ թշնամին չէր հասել իր գլխավոր նպատակին: Հայերը չէին ջախջախվել, պահպանել էին մարտական ոգին և լի էին պայքարը շարունակելու վճռականությամբ:
Ճակատամարտում հայերից սպանվում է 1036, իսկ պարսիկներից՝ ավելի քան 3500 մարդ: Ավարայրի ճակատամարտը կանխորոշեց հայ ժողովրդի պայքարի ելքը: Պարսկական արքունիքը ստիպված եղավ Մարզպանական Հայաստանից շուտով ետ կանչել իր զորքերին, հրաժարվել հավատափոխության միջոցով հայերին ձուլելու ծրագրից և ճանաչել նրանց ներքին ինքնավարությունը[1]:
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |