«Գարեգին Սրվանձտյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ մաքրվեց, փոխարինվեց: ։ → : (50) oգտվելով ԱՎԲ |
- 6 կատեգորիաներ ՀոթՔաթ գործիքով |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Արևմտահայերեն|Գարեգին Եպիսկոպոս Սրուանձտեանց }} |
{{Արևմտահայերեն|Գարեգին Եպիսկոպոս Սրուանձտեանց }} |
||
{{Անձ |
{{Անձ |
||
| ԱԱՀ = Գարեգին Ավետիսի Սրվանձտյան |
|||
| պատկեր = Srvan.png |
| պատկեր = Srvan.png |
||
| նկարագրում = Գարեգին Սրվանձտյան՝ եկեղեցական գործիչ, բանահավաք |
| նկարագրում = Գարեգին Սրվանձտյան՝ եկեղեցական գործիչ, բանահավաք |
||
| Տող 43. | Տող 42. | ||
* [http://hpj.asj-oa.am/5492/1/1990-4(3).pdf Հարությունյան Ս. Բ. Գարեգին Սրվանձտյանցը և հայկական հերոսավեպը (Գ. Սրվանձտյանցի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1990, № 4, էջ 3-9:] |
* [http://hpj.asj-oa.am/5492/1/1990-4(3).pdf Հարությունյան Ս. Բ. Գարեգին Սրվանձտյանցը և հայկական հերոսավեպը (Գ. Սրվանձտյանցի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1990, № 4, էջ 3-9:] |
||
* [http://hpj.asj-oa.am/2539/1/2008-2(230).pdf Պետրոսյան Անուշավան, Հայ ազգագրության առաջին ծրագիր-հարցարանի խնդրի շուրջ.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2008, № 2, էջ 230-243:] |
* [http://hpj.asj-oa.am/2539/1/2008-2(230).pdf Պետրոսյան Անուշավան, Հայ ազգագրության առաջին ծրագիր-հարցարանի խնդրի շուրջ.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2008, № 2, էջ 230-243:] |
||
{{DEFAULTSORT:Սրվանձտյան, Գարեգին}} |
|||
== Արտաքին հղումներ == |
== Արտաքին հղումներ == |
||
* [http://armenica.info/church/deyat/48.htm Հայ եկեղեցու գործիչները (ռուսերեն)] |
* [http://armenica.info/church/deyat/48.htm Հայ եկեղեցու գործիչները (ռուսերեն)] |
||
* [http://www.golos.am/index.php?Itemid=53&id=24009&option=com_content&task=view Մարդը, որ ապրել է իր ազգի կյանքով (ռուսերեն)] |
* [http://www.golos.am/index.php?Itemid=53&id=24009&option=com_content&task=view Մարդը, որ ապրել է իր ազգի կյանքով (ռուսերեն)] |
||
{{Արտաքին հղումներ}} |
|||
{{DEFAULTSORT:Սրվանձտյան, Գարեգին}} |
{{DEFAULTSORT:Սրվանձտյան, Գարեգին}} |
||
[[Կատեգորիա:1840 ծնունդներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Նոյեմբերի 17 ծնունդներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:1892 մահեր]] |
|||
[[Կատեգորիա:Նոյեմբերի 17 մահեր]] |
|||
[[Կատեգորիա:Հայ բանասերներ]] |
[[Կատեգորիա:Հայ բանասերներ]] |
||
[[Կատեգորիա:Վան քաղաքում ծնվածներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Ստամբուլ քաղաքում մահացածներ]] |
|||
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} |
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} |
||
17:03, 10 Մայիսի 2016-ի տարբերակ
| Գարեգին Սրվանձտյան արմտ. հայ.՝ Գարեգին Սրուանձտեանց | |
|---|---|
 Գարեգին Սրվանձտյան՝ եկեղեցական գործիչ, բանահավաք | |
| Ծնվել է | նոյեմբերի 17, 1840[1] |
| Ծննդավայր | Վան, Վանի էյալեթ, Օսմանյան կայսրություն |
| Մահացել է | նոյեմբերի 17, 1892[1] (52 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Կոստանդնուպոլիս |
| Մասնագիտություն | բանասեր, բանահավաք, ազգագրագետ և քահանա |
| Աշխատավայր | Արծվի Վասպուրական, Մշո Սուրբ Կարապետ վանք, Արծվիկ Տարոնո և Կեդրոնական վարժարան |
| Անդամություն | Միություն ի փրկություն և Սև խաչ |
Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյան, Սրվանձտյանց (նոյեմբերի 17 1840 թ. - նոյեմբերի 17 1892 թ.), հայ հոգևորական, բանասեր-բանահավաք, ազգագրագետ, հասարակական գործիչ:
Գարեգին Սրվանձտյանը համարվում է հայ բանահավաքների ու ազգագիրների ռահվիրան, որի մեջ ինքնօրինակ ձևով դրսևորվել են 1850-1860-ական թվականների հայ ազգային լուսավորիչներին և 1870-1880-ական թվականների լուսավորական դեմոկրատներին բնորոշ աշխարհայացքային գծերը: Նրա գործունեությունը իր ապրած ժամանակաշրջանի հայ հասարակական մտքի առաջավոր գործիչների արծարծած ժողովրդական-հայրենասիրական և ազգային-ազատագրական գաղափարների յուրովի արձագանքն է:
Կենսագրություն
Ծնվել է 1840 թ. Վանում: Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում, այնուհետև ավարտել Վարագավանքի ժառանգավորաց դպրոցը, որտեղ և կարգվել է ուսուցիչ: Եղել է «Արծվի Վասպուրական» թերթի խմբագրի տեղակալ, այս պարբերականում է լույս ընծայել հոդվածներ, որոնցում արծարծել է ազգային-ազատագրական պայքարի գաղափարներ: 1862 թ.ն Մշո Սուրբ Կարապետ վանքին կից ժառանգավորաց վարժարանի տնօրեն-ուսուցիչ էր, 1863-1865 թթ. «Արծվիկ Տարոնո» նորաբաց երկշաբաթաթերթի խմբագիրը:
Խրիմյանի հետ, որպես նվիրակ ու քարոզիչ, 1860-1861 թթ. շրջագայել է հայոց զանազան գավառներում և իր ակնարկներում և թղթակցություններում ճշմարտացիորեն նկարագրել հարստահարիչներից հայ աշխատավորության կրած տառապանքները: Դա գրավել է օսմանյան կառավարության ուշադրությունը և նա առնվել է գաղտնի հսկողության տակ: Շրջագայության ընթացքում Սրվանձտյանը հավաքել և պարբերաբար հրապարակել է նաև ժողովրդական բառ ու բանի նմուշներ: Նրա նախաձեռնությամբ դպրոցներ են բացվել հայկական տարբեր բնակավայրերում: 1867 թ. Կարինում ձեռնադրվել է վարդապետ և ուղարկվել Վան, որպես քարոզիչ: 1867-1869 թթ. ստանձնել է Կարինի վարժարանների լիազոր տեսչի պաշտոնը: 1869 թ. նշանակվել Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի վանահոր փոխանորդ, միաժամանակ՝ սահմանադրության գործադրիչ Վասպուրականում: 1872 թ. մասնակցում է Վանում կազմակերպված «Միություն և փրկություն» ազգային-ազատագրական գաղտնի խմբակի ստեղծմանը: 1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմից անմիջապես հետո Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Ներսես Վարժապետյանի հատուկ կոնդակով Սրվանձտյանը գործուղվել է շրջելու «ի բնագավառս մայրենի և տեշագրել զամենայն ամենայնի»: Եղել է հայաբնակ բազմաթիվ վայրերում, ծանոթացել հայ ժողովրդի կյանքին ու կենցաղին, միաժամանակ գրի առել ժողովրդական բանավոր ստեղծագործության լավագույն նմուշները, նկարագրել ազգային ծեսերը, սովորույթները, հավատալիքները:
1879-1881 թթ. եղել է Վանի վիճակավոր՝ հոգևոր առաջնորդի (թեմակալի) փոխանորդ-օգնականը, մասնակցել «Սև խաչ» հայրենասիրական գաղտնի կազմակերպության աշխատանքներին: 1881 թ. կառավարության հրամանով հեռացել է Վանից, առժամանակ վիճակավոր առաջնորդի պաշտոն վարելով Բաղեշում, ապա՝ Խարբերդում: 1886 թ. Էջմիածնում օծվել է եպիսկոպոս, նշանակվել Տրապիզոնի, այնուհետ՝ Տարոնի վիճակավոր առաջնորդ, միաժամանակ՝ Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի վանահայր: Գարեգին Սրվանձտյանի քարոզչական-հայրենասիրական եռանդուն գործունեությունը հարուցել է սուլթանի դժգոհությունը: Պատրիարքի հրամանով, որպես քաղաքականապես անբարեհույս անձ, Սրվանձտյանը պաշտոնազրկվել է և ուղարկվել Կոստանդնուպոլիս, որտեղ խիստ հսկողության պայմաններում աշխատել է Բերայի Սուրբ Երրորդության եկեղեցու քարոզիչ, Ղալաթիո կեդրոնական վարժարանի ուսուցիչ, վարել կրոնական ժողովի ատենապետի պաշտոնը: Ազգագրության ու հնագիտության բնագավառում կատարած բեղմնավոր գործունեության համար Սրվանձտյանը ընտրվել է Պետերբուրգի կայսերական հնագիտական ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
Գարեգին Սրվանձտյանը վախճանվել է 1892 թ. Կոստանդնուպոլսի Սուրբ Փրկիչ ազգային հիվանդանոցում, ծանր ու երկարատև հիվանդությունից հետո:
Գրական գործունեությունը
Սրվանձտյանը «Վարդ» գրական անունով թղթակցել է Կոստանդնուպոլսի, Զմյուռնիայի և Թիֆլիսի մի շարք պարբերականների («Մասիս», «Արևելյան մամուլ», «Կռունկ Հայոց աշխարհին», «Մեշու Հայաստանի» և այլն): 1866 թվականին Կոստանդնուպոլսում հրատարակել է «Նոր ընթերցարան» դասագիրքը (վերահրատարակված է 1875 թ, 1884 թ):
Սրվանձտյանը հայ գրականություն է մուտք գործել հայրենասիրական շնչով համակված «Ողբերգություն մեծին Սահկայ Պարթևի և անկումն Արտաշրի Արշակունվո» (գրված 1860-1870 թթ.) և «Շուշան Շավարշանա» (1875 թ.) թատերական երկերով: Նրա «Գրոց ու բրոց»-ը (1874) ավանդությունների ու զրույցների ժողովածու է, որի հավելվածում տպագրված է «Սասնա ծռեր» էպոսի իր հայտնաբերած ու գրառած առաջին պատումը՝ «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ» վերնագրով: Այս գրառումը հարազատությամբ և ամբողջականությամբ շուրջ 150 տպագիր ու անտիպ տարբերակների մեջ համարվում է լավագույններից մեկը: «Հնոց և նորոց» 1874 ժողովածուն պարունակում է հիմնականում, գրավոր աղբյուրներ («Պատմություն վասն Դավթի և Մովսես Խորենացվո», «Թուղթ Դիոնիսիոսի» և այլն) և «Թեշե Պոլո» բանավոր զրույցը: «Մանանա»-ն (1876) բաղկացած է «Հայրենյաց վեպք և զրույցք», «Երգք և նվագք հայրենյաց», «Հանելուկներ, առակներ, նորելուկներ» և այլ բաժիններից, ժողովածույում տրված է նաև Վանի թաղամասերի ու պատմական հուշարձանների նկարագիրը, ներառված են հեքիաթներ: «Թորոս Աղբար»-ում (1879-1884 և ռուսական հրատարակություն 1887) շոշափված են երկրի արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և հայերի արտագնացության ու գաղթականության հետ կապված հարցեր, իսկ «Համով-հոտով»-ում (1884) նկարագրված են Հայաստանի տեղավայրերը, պատմական հուշարձանները, կլիման, ներկայացված են Մովսես Խորենացին, Եղիշեն, Գրիգոր Նարեկացին և այլք: Զետեղված են հեքիաթներ («Իմաստուն ջուլհակ», «Օձամանուկ և Արևահատ», «Դըժիկոն» և այլն), գեղջկական երգեր («Սիրտս նման էր...», «Լուսնակն անուշ», «Արտուտիկ», «Կոտ ու կես կորեկ» և այլն):
Աշխատություններ
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Թորոս աղբար, Հայաստանի ճամբորդ, մասն առաջին, Կ. Պոլիս, 1879:
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Թորոս աղբար, Հայաստանի ճամբորդ, մասն երկրորդ, Կ. Պոլիս, 1884:
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Հնոց եւ նորոց. պատմութիւն վասն Դաւթի եւ Մովսէսի Խորենացւոյ, Կ. Պոլիս, 1874:
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Գրոց ու բրոց եւ Սասունցի Դաւիթ կամ Մհերի դուռ (.html):
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Մանանայ (.html):
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Թորոս աղբար (.html):
- Գարեգին վրդ. Սրուանձտեանց, Գրոց ու բրոց եւ Սասունցի Դաւիթ կամ Մհերի դուռ (.html):
- Գարեգին Սրվանձտյանց, Երկեր, հտ. 1-2, Երևան, ՀՀ ԳԱ Հնագիտության և Ազգագրության ինստիտուտ, 1979-1982:
Գրականություն
- Արամ Ղանալանյան, Գարեգին Սրվանձտյանց, - «Հայ նոր գրականության պատմություն», հատ. III, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., Երևան, 1964, էջ 555-588:
- Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին Սրվանձտյանցը և արևմտահայ ազգային-ազատագրական շարժումները.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1970, № 1, էջ 18-25:
- Կոստանդյան Է. Ա., Գ. Սրվանձտյանցի լուսավորական գործունեությունը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1970, № 1, էջ 187-196:
- Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյանց, (հայ ժողովրդական էպոսի հայտնաբերման և գրառման 100-ամյակի առթիվ), - «Էջմիածին», 1972, N Գ (3), էջ 27-33:
- Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին Սրվանձտյանցի նամականիից, - «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», 1973, N 3, էջ 115-136:
- Կոստանդյան Է. Ա., Արևմտյան Հայաստանի հայաբնակ վայրերի վերաբերյալ Գ. Սրվանձտյանցի կազմած վիճակագրություններից, «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», 1976, N 2, էջ 62-94:
- Էմմա Ա. Կոստանդյան, Գարեգին Սրվանձտյանց, երկրորդ լրացված, վերամշակված հրատարակություն, Երևան, 2008, 200 էջ:
- Հարությունյան Ս. Բ. Գարեգին Սրվանձտյանցը և հայկական հերոսավեպը (Գ. Սրվանձտյանցի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1990, № 4, էջ 3-9:
- Պետրոսյան Անուշավան, Հայ ազգագրության առաջին ծրագիր-հարցարանի խնդրի շուրջ.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2008, № 2, էջ 230-243:
Արտաքին հղումներ
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գարեգին Սրվանձտյան» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
 |
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |