«Պրոտոն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
պարզեցնում եմ հղումները oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 2. | Տող 2. | ||
| անուն = Պրոտոն |
| անուն = Պրոտոն |
||
| պատկեր = [[Image:Quark structure proton.svg|250px]] |
| պատկեր = [[Image:Quark structure proton.svg|250px]] |
||
| Վերնագիր = Պրոտոնի քվարկային կառուցվածքը։ Առանձին քվարկներ կարող են ունենալ կամայական [[ |
| Վերնագիր = Պրոտոնի քվարկային կառուցվածքը։ Առանձին քվարկներ կարող են ունենալ կամայական [[գունային լիցք]], սակայն բոլոր երեք գույները պետք է ներկա լինեն։ Քվարկների միջև ուժերը պայմանավորված են [[գլյուոն]]ներով։ |
||
| Կազմություն = 2 [[վերև քվարկ]], 1 [[ներքև քվարկ]] |
| Կազմություն = 2 [[վերև քվարկ]], 1 [[ներքև քվարկ]] |
||
| Դասակարգում = [[Հադրոն]] |
| Դասակարգում = [[Հադրոն]] |
||
| Վիճակագրություն = [[Ֆերմի-Դիրակի վիճակագրություն|Ֆերմիոնային]] |
| Վիճակագրություն = [[Ֆերմի-Դիրակի վիճակագրություն|Ֆերմիոնային]] |
||
| Փոխազդեցություն = [[ |
| Փոխազդեցություն = [[Գրավիտացիա]]<br/> [[Էլեկտրամագնիսականություն]]<br/> [[Թույլ փոխազդեցություն|Թույլ]]<br/>[[Ուժեղ փոխազդեցություն|Ուժեղ]]<br/> |
||
| Տեսակների քանակ = |
| Տեսակների քանակ = |
||
| Հակամասնիկ = [[Հակապրոտոն]] |
| Հակամասնիկ = [[Հակապրոտոն]] |
||
Տող 22. | Տող 22. | ||
}} |
}} |
||
'''Պրոտոն''' (հին հունարեն՝ ''πρῶτος — առաջին, հիմնական'' բառից), նշանակումը՝ p, [[հադրոններ]]ի դասի դրական [[էլեկտրական լիցք|լիցք]] ունեցող [[տարրական մասնիկներ|տարրական մասնիկ]], որը կազմում է [[Միջուկ |
'''Պրոտոն''' (հին հունարեն՝ ''πρῶτος — առաջին, հիմնական'' բառից), նշանակումը՝ p, [[հադրոններ]]ի դասի դրական [[էլեկտրական լիցք|լիցք]] ունեցող [[տարրական մասնիկներ|տարրական մասնիկ]], որը կազմում է [[Միջուկ (ատոմ)|ատոմի միջուկ]]ը։ |
||
Պրոտոնի լիցքը բացարձակ արժեքով հավասար է [[էլեկտրոն]]ի լիցքին։ Բոլոր [[հիմնարար փոխազդեցություններ|հայտնի փոխազդեցություների]] նկատմամբ պրոտոնը կայուն է, մի բան, որ [[բարիոնային լիցք]]ի [[պահպանման օրենքներ|պահպանման օրենքի]] դրսևորումն է։ Պրոտոնները [[նեյտրոններ]]ի հետ կազմում են քիմիական տարրերի միջուկի լիցքը, այնպես որ տվյալ միջուկի լիցքը հավասար է իր կազմի մեջ մտնող պրոտոնների թվին։ |
Պրոտոնի լիցքը բացարձակ արժեքով հավասար է [[էլեկտրոն]]ի լիցքին։ Բոլոր [[հիմնարար փոխազդեցություններ|հայտնի փոխազդեցություների]] նկատմամբ պրոտոնը կայուն է, մի բան, որ [[բարիոնային լիցք]]ի [[պահպանման օրենքներ|պահպանման օրենքի]] դրսևորումն է։ Պրոտոնները [[նեյտրոններ]]ի հետ կազմում են քիմիական տարրերի միջուկի լիցքը, այնպես որ տվյալ միջուկի լիցքը հավասար է իր կազմի մեջ մտնող պրոտոնների թվին։ |
||
Տող 30. | Տող 30. | ||
== Հատկություններ == |
== Հատկություններ == |
||
Որպես լիցքավոված մասնիկ՝ պրոտոնը ենթարկվում է էլեկտրամագնիսական փոխազդեցության, իսկ այդ մասնիկների ատոմային միջուկներում շաղկապող ուժերը պրոտոնների [[ուժեղ փոխազդեցություն|ուժեղ փոխազդեցության]] դրսևորումներից են։ Բացի ուժեղ և [[էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություն]]երից, պրոտոնը մասնակցում է նաև [[թույլ փոխազդեցություններ]]ի, օրինակ՝ [[բետա-տրոհում|β-տրոհման]] պրոցեսներում։ Կայունության և ստացման պարզության շնորհիվ [[արագացուցիչ|արագացված]] պրոտոնների փնջերը տարրական մասնիկների [[փորձարարական ֆիզիկա]]յի հիմանական գործիքներից են։ |
Որպես լիցքավոված մասնիկ՝ պրոտոնը ենթարկվում է էլեկտրամագնիսական փոխազդեցության, իսկ այդ մասնիկների ատոմային միջուկներում շաղկապող ուժերը պրոտոնների [[ուժեղ փոխազդեցություն|ուժեղ փոխազդեցության]] դրսևորումներից են։ Բացի ուժեղ և [[էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություն]]երից, պրոտոնը մասնակցում է նաև [[թույլ փոխազդեցություններ]]ի, օրինակ՝ [[բետա-տրոհում|β-տրոհման]] պրոցեսներում։ Կայունության և ստացման պարզության շնորհիվ [[արագացուցիչ|արագացված]] պրոտոնների փնջերը տարրական մասնիկների [[փորձարարական ֆիզիկա]]յի հիմանական գործիքներից են։ |
||
Պրոտոնները նաև տիեղերական ճառագայթների առաջնային բաղադրիչի հիմնական բաղկացուցիչ մասն են։ |
Պրոտոնները նաև տիեղերական ճառագայթների առաջնային բաղադրիչի հիմնական բաղկացուցիչ մասն են։ |
||
=== Քվարկային մոդել === |
=== Քվարկային մոդել === |
||
Ըստ [[քվարկային մոդել]]ի՝ պրոտոնը երեք [[քվարկ]]ներից կազմված համակարգի որոշակի էնեգետիկ վիճակ է։ Դաշտի միասնական տեսությամբ բոլոր տեսակի փոխազդեցություների միավորման փորձերը հիմք են տալիս կանխագուշակելու նոր գերթույլ փոխազդեցություների գոյությունը, որոնց դեպքում խախտվելու է բարիոնային լիցքի պահպանման օրենքը և պրոտոնը տրոհվելու է լեպտոնի ու [[մեզոն]]ի՝ շատ փոքր կարգի ժամանակամիջոցում։ |
Ըստ [[քվարկային մոդել]]ի՝ պրոտոնը երեք [[քվարկ]]ներից կազմված համակարգի որոշակի էնեգետիկ վիճակ է։ Դաշտի միասնական տեսությամբ բոլոր տեսակի փոխազդեցություների միավորման փորձերը հիմք են տալիս կանխագուշակելու նոր գերթույլ փոխազդեցություների գոյությունը, որոնց դեպքում խախտվելու է բարիոնային լիցքի պահպանման օրենքը և պրոտոնը տրոհվելու է լեպտոնի ու [[մեզոն]]ի՝ շատ փոքր կարգի ժամանակամիջոցում։ |
||
=== Ներքին կառուցվածք === |
=== Ներքին կառուցվածք === |
21:34, 10 Ապրիլի 2016-ի տարբերակ
Պրոտոն (հին հունարեն՝ πρῶτος — առաջին, հիմնական բառից), նշանակումը՝ p, հադրոնների դասի դրական լիցք ունեցող տարրական մասնիկ, որը կազմում է ատոմի միջուկը։
Պրոտոնի լիցքը բացարձակ արժեքով հավասար է էլեկտրոնի լիցքին։ Բոլոր հայտնի փոխազդեցություների նկատմամբ պրոտոնը կայուն է, մի բան, որ բարիոնային լիցքի պահպանման օրենքի դրսևորումն է։ Պրոտոնները նեյտրոնների հետ կազմում են քիմիական տարրերի միջուկի լիցքը, այնպես որ տվյալ միջուկի լիցքը հավասար է իր կազմի մեջ մտնող պրոտոնների թվին։
Հայտնագործում
Պրոտոնների մասին պատկերացում ստեղծվել է 1910-ական թվականերից ատոմային միջուկների և ռադիոակտիվության ուսումնասիրության փորձերից։1919-20-ականերին Էռնեստ Ռեզերֆորդը փորձով դիտել է որոշ տարրերի միջուկներից α-մասնիկներով պոկված ջրածնի միջուկներ. նա էլ հենց 20-ական թվակաների սկզբին ներմուծել է «պրոտոն» տերմինը։ Պրոտոնի համապատասխան հակամասնիկը՝ հակապրոտոնն է, հայտնաբերվել է 1955 թվականին։
Հատկություններ
Որպես լիցքավոված մասնիկ՝ պրոտոնը ենթարկվում է էլեկտրամագնիսական փոխազդեցության, իսկ այդ մասնիկների ատոմային միջուկներում շաղկապող ուժերը պրոտոնների ուժեղ փոխազդեցության դրսևորումներից են։ Բացի ուժեղ և էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություներից, պրոտոնը մասնակցում է նաև թույլ փոխազդեցությունների, օրինակ՝ β-տրոհման պրոցեսներում։ Կայունության և ստացման պարզության շնորհիվ արագացված պրոտոնների փնջերը տարրական մասնիկների փորձարարական ֆիզիկայի հիմանական գործիքներից են։
Պրոտոնները նաև տիեղերական ճառագայթների առաջնային բաղադրիչի հիմնական բաղկացուցիչ մասն են։
Քվարկային մոդել
Ըստ քվարկային մոդելի՝ պրոտոնը երեք քվարկներից կազմված համակարգի որոշակի էնեգետիկ վիճակ է։ Դաշտի միասնական տեսությամբ բոլոր տեսակի փոխազդեցություների միավորման փորձերը հիմք են տալիս կանխագուշակելու նոր գերթույլ փոխազդեցություների գոյությունը, որոնց դեպքում խախտվելու է բարիոնային լիցքի պահպանման օրենքը և պրոտոնը տրոհվելու է լեպտոնի ու մեզոնի՝ շատ փոքր կարգի ժամանակամիջոցում։
Ներքին կառուցվածք
Պրոտոնի ներքին կառուցվածքի և վարքի հադրոնային էլեկտրոնային օղակային արագացուցիչով կատարված հետազոտությունները[5] ցույց տվեցին, ցածր արագությունների դեպքում պրոտոնը նկարագրվում է քվարկային մոդելով, մինչդեռ արագության աճին զուգընթաց պրոտոնի ներսում առաջանում են վիրտուալ մասնիկներ. գլյուոններին աճող թվաքանակից ծնվում են վիրտուալ քվարկ-հակաքվարկ զույգեր։[6]
Պրոտոնային արագացուցիչներ
Պրոտոնի ամենաերկարատև (տասնհինգամյա տևողությամբ չափումներ և ութամյա հաշվարկներ) հետազոտություններն իրականացվել են HERA արագացուցիչով[5], արդյունքների մասին հայտարարվել է 2015 թվականի հունիսի 15-ին[7]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 1,42 1,43 1,44 1,45 1,46 1,47 1,48 1,49 1,50 1,51 1,52 1,53 1,54 1,55 1,56 1,57 1,58 1,59 1,60 1,61 Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 Gene Ontology release 2020-05-02 — 20200502 — 2020.
- ↑ 3,0 3,1 Gene Ontology release 2022-07-01 — 2022-07-01 — 2022.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Mohr, P.J.; Taylor, B.N. and Newell, D.B. (2011), "The 2010 CODATA Recommended Values of the Fundamental Physical Constants", National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, US.
- ↑ 5,0 5,1 Պրոտոնի առավել ճշգրիտ պատկերը(անգլ.)
- ↑ Պրոտոնի ներսում(ռուս.)
- ↑ Combination of Measurements of Inclusive Deep Inelastic e±p Scattering Cross Sections and QCD Analysis of HERA Data