«Սասունի բարբառ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չNo edit summary
չ հստակեցնում եմ աղբյուրը oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1. Տող 1.
'''Սասունի բարբառ''', հայերենի բարբառ։ Ըստ ձևաբանական դասակարգման պատկանում է արմտյան [[բարբառ]]ների «կը» ճյուղին, ըստ բազմահատկանիշ վիճակագրական դասակարգման մտնում է [[Մուշ]]-[[Տիգրանակերտ]]ի կամ հարավ-կենտրոնական բարբառախմբի մեջ։ Մինչև 20-րդ դ․ 1-ին քառորդը խոսվել է [[Արևմտյան Հայաստան|Արևմտյան Հայաստանի]] [[Սասուն]] գավառում։ Այժմ խոսում են նաև ՀՍՍՀ [[Թալին]]ի և [[Աշտարակ]]ի շրջաններում վերաբնակեցված սասունցիները։ Ունի երկու խոսվածք՝ Հազրոյի և Գելիեգուզանի, որոնք տարբերվում են ձևաբանական և հնչյունական որոշ հատկանիշներով։ Սասունի բարբառի ձայնավոր հնչույթներն են՝ ա, ը, օ, է, ու, ի, կիսաքմային թույլ ա և ու ձայնորդը։ Հանդիպում են նաև և և ո երկբարբառները։ Ունի եռաստիճան բաղաձայնական համակարգ։ Բոլոր դիրքերում գրաբարյան ձայնեղ պայթականների և կիսաշփականների դիմաց առկա են խուլեր, իսկ խուլերի դիմաց՝ ձայնեղներ (բարակ > պարագ, մարդ >մարտ, ջուր> >ճուր)։
'''Սասունի բարբառ''', հայերենի բարբառ։ Ըստ ձևաբանական դասակարգման պատկանում է արմտյան [[բարբառ]]ների «կը» ճյուղին, ըստ բազմահատկանիշ վիճակագրական դասակարգման մտնում է [[Մուշ]]-[[Տիգրանակերտ]]ի կամ հարավ-կենտրոնական բարբառախմբի մեջ։ Մինչև 20-րդ դ․ 1-ին քառորդը խոսվել է [[Արևմտյան Հայաստան]]ի [[Սասուն]] գավառում։ Այժմ խոսում են նաև ՀՍՍՀ [[Թալին]]ի և [[Աշտարակ]]ի շրջաններում վերաբնակեցված սասունցիները։ Ունի երկու խոսվածք՝ Հազրոյի և Գելիեգուզանի, որոնք տարբերվում են ձևաբանական և հնչյունական որոշ հատկանիշներով։ Սասունի բարբառի ձայնավոր հնչույթներն են՝ ա, ը, օ, է, ու, ի, կիսաքմային թույլ ա և ու ձայնորդը։ Հանդիպում են նաև և և ո երկբարբառները։ Ունի եռաստիճան բաղաձայնական համակարգ։ Բոլոր դիրքերում գրաբարյան ձայնեղ պայթականների և կիսաշփականների դիմաց առկա են խուլեր, իսկ խուլերի դիմաց՝ ձայնեղներ (բարակ > պարագ, մարդ >մարտ, ջուր> >ճուր)։


Բառամիջում և բառավերջում շնչեղ խուլերը երբեմն ապաշնչեղանում են (խմեց >խըմէծ, ամաչել >ամճընալ, փափուկ >փապուգ)։ [[Գրաբար]]ի համեմատությամբ, ավելացել է ֆ հնչույթը։ [[Գոյական]]ն ունի էր /իր, նիր, նին, անք, դանք/ վըդանք, դօնք, դունքփք, էք, ք հոգնակիակերտ վերջավորությունները, 5 հոլովաձև՝ ուղղական, սեռական-տրական (ու, ան, վա, ուճ, օր, ց, ա), հայցական (զ նախդիրով), բացառական, գործիական (ի/ը)։ Որոշյալ հոդ (ն) ստանում են միայն ձայնավորով վերջացող գոյականները։ Դերանվանը հատուկ են սեռականի և տրականի առանձին ձևեր, հայցականը կազմվում է գ նախդիրով։ Բայն ունի ի/ը, ա, պատճառական բայը՝ ու/ի լծորդություններ, երեք եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, հրամայական։ Ձևով նույնանում են սահմանական եղանակի ներկա և ապառնի ժամանակները (գըսիրիմ= սիրում եմ, սիրելու եմ), անցյալ ժամանակների եզակի և հոգնակի թվերի առաջին դեմքը, եզակի թվի երկրորդ և երրորդ դեմքերը (յըս գըխօսէնկ-մինկ գըխօսէնկ, տու գըխօսէր֊ըն(ի) գըխօսէր)։ Առկա են անորոշ, վաղակատար, հարակաաար (ուգ), ենթակայական, ժխտական [[դերբայաձև]]երը։
Բառամիջում և բառավերջում շնչեղ խուլերը երբեմն ապաշնչեղանում են (խմեց >խըմէծ, ամաչել >ամճընալ, փափուկ >փապուգ)։ [[Գրաբար]]ի համեմատությամբ, ավելացել է ֆ հնչույթը։ [[Գոյական]]ն ունի էր /իր, նիր, նին, անք, դանք/ վըդանք, դօնք, դունքփք, էք, ք հոգնակիակերտ վերջավորությունները, 5 հոլովաձև՝ ուղղական, սեռական-տրական (ու, ան, վա, ուճ, օր, ց, ա), հայցական (զ նախդիրով), բացառական, գործիական (ի/ը)։ Որոշյալ հոդ (ն) ստանում են միայն ձայնավորով վերջացող գոյականները։ Դերանվանը հատուկ են սեռականի և տրականի առանձին ձևեր, հայցականը կազմվում է գ նախդիրով։ Բայն ունի ի/ը, ա, պատճառական բայը՝ ու/ի լծորդություններ, երեք եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, հրամայական։ Ձևով նույնանում են սահմանական եղանակի ներկա և ապառնի ժամանակները (գըսիրիմ= սիրում եմ, սիրելու եմ), անցյալ ժամանակների եզակի և հոգնակի թվերի առաջին դեմքը, եզակի թվի երկրորդ և երրորդ դեմքերը (յըս գըխօսէնկ-մինկ գըխօսէնկ, տու գըխօսէր֊ըն(ի) գըխօսէր)։ Առկա են անորոշ, վաղակատար, հարակաաար (ուգ), ենթակայական, ժխտական [[դերբայաձև]]երը։
{{ՀՍՀ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=10|էջ=202}}

[[Կատեգորիա:Կը ճյուղի բարբառներ]]
[[Կատեգորիա:Կը ճյուղի բարբառներ]]

17:12, 9 Ապրիլի 2016-ի տարբերակ

Սասունի բարբառ, հայերենի բարբառ։ Ըստ ձևաբանական դասակարգման պատկանում է արմտյան բարբառների «կը» ճյուղին, ըստ բազմահատկանիշ վիճակագրական դասակարգման մտնում է Մուշ-Տիգրանակերտի կամ հարավ-կենտրոնական բարբառախմբի մեջ։ Մինչև 20-րդ դ․ 1-ին քառորդը խոսվել է Արևմտյան Հայաստանի Սասուն գավառում։ Այժմ խոսում են նաև ՀՍՍՀ Թալինի և Աշտարակի շրջաններում վերաբնակեցված սասունցիները։ Ունի երկու խոսվածք՝ Հազրոյի և Գելիեգուզանի, որոնք տարբերվում են ձևաբանական և հնչյունական որոշ հատկանիշներով։ Սասունի բարբառի ձայնավոր հնչույթներն են՝ ա, ը, օ, է, ու, ի, կիսաքմային թույլ ա և ու ձայնորդը։ Հանդիպում են նաև և և ո երկբարբառները։ Ունի եռաստիճան բաղաձայնական համակարգ։ Բոլոր դիրքերում գրաբարյան ձայնեղ պայթականների և կիսաշփականների դիմաց առկա են խուլեր, իսկ խուլերի դիմաց՝ ձայնեղներ (բարակ > պարագ, մարդ >մարտ, ջուր> >ճուր)։

Բառամիջում և բառավերջում շնչեղ խուլերը երբեմն ապաշնչեղանում են (խմեց >խըմէծ, ամաչել >ամճընալ, փափուկ >փապուգ)։ Գրաբարի համեմատությամբ, ավելացել է ֆ հնչույթը։ Գոյականն ունի էր /իր, նիր, նին, անք, դանք/ վըդանք, դօնք, դունքփք, էք, ք հոգնակիակերտ վերջավորությունները, 5 հոլովաձև՝ ուղղական, սեռական-տրական (ու, ան, վա, ուճ, օր, ց, ա), հայցական (զ նախդիրով), բացառական, գործիական (ի/ը)։ Որոշյալ հոդ (ն) ստանում են միայն ձայնավորով վերջացող գոյականները։ Դերանվանը հատուկ են սեռականի և տրականի առանձին ձևեր, հայցականը կազմվում է գ նախդիրով։ Բայն ունի ի/ը, ա, պատճառական բայը՝ ու/ի լծորդություններ, երեք եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, հրամայական։ Ձևով նույնանում են սահմանական եղանակի ներկա և ապառնի ժամանակները (գըսիրիմ= սիրում եմ, սիրելու եմ), անցյալ ժամանակների եզակի և հոգնակի թվերի առաջին դեմքը, եզակի թվի երկրորդ և երրորդ դեմքերը (յըս գըխօսէնկ-մինկ գըխօսէնկ, տու գըխօսէր֊ըն(ի) գըխօսէր)։ Առկա են անորոշ, վաղակատար, հարակաաար (ուգ), ենթակայական, ժխտական դերբայաձևերը։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 202