«Գնեոս Պոմպեոս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ →‎top: կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: ի,մ → ի, մ (2) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 58. Տող 58.
| Վիքիպահեստ =Gnaeus Pompeius Magnus
| Վիքիպահեստ =Gnaeus Pompeius Magnus
}}
}}
'''Պոմպեոս Գնեոս Մեծ''' (մ.թ.ա. 106-48թթ.), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83թ.-ին հարել է [[Սուլլա]]յին։ Մ.թ.ա.78-77թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72թթ.-ին՝ [[Սերտորիոս]]ի խռովություններին, մ.թ.ա.71թ.-ին՝ [[Սպարտակի]] ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել [[Պոնտոս]]ի թագավոր [[Միհրդատ VI Եվպատոր]]ին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ Մ.թ.ա.55թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր [[Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոս]]ը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։
'''Պոմպեոս Գնեոս Մեծ''' ({{lang-la|Gnaeus Pompeius Magnus}}, {{ԱԾ}}), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83թ.-ին հարել է [[Սուլլա]]յին։ Մ.թ.ա.78-77թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72թթ.-ին՝ [[Սերտորիոս]]ի խռովություններին, մ.թ.ա.71թ.-ին՝ [[Սպարտակի]] ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել [[Պոնտոս]]ի թագավոր [[Միհրդատ VI Եվպատոր]]ին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ Մ.թ.ա.55թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր [[Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոս]]ը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։
Սակայն ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]], Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։
Սակայն ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]], Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։


20:16, 4 Ապրիլի 2016-ի տարբերակ

Գնեոս Պոմպեոս
Gnaeus Pompeius Magnus
Հռոմեական Հանրապետության հյուպատոս
մ. թ․ ա․ 70
Հռոմեական Հանրապետության հյուպատոս
մ. թ․ ա․ 55
Հռոմեական Հանրապետության հյուպատոս
մ. թ․ ա․ 52
 
Կուսակցություն՝ Օպտիմատներ
Մասնագիտություն՝ Հին հռոմեական քաղաքական գործիչ, Հին հռոմեական զինվորական անձնակազմ և քաղաքական գործիչ
Դավանանք հին հռոմեական կրոն
Ծննդյան օր սեպտեմբերի 29, մ․ թ․ ա․ 106
Ծննդավայր Պիցեն, Հռոմեական Հանրապետություն
Վախճանի օր սեպտեմբերի 29, մ․ թ․ ա․ 48 (58 տարեկան)
Վախճանի վայր Պելուզիյ, Եգիպտոս
Քաղաքացիություն Հին Հռոմ[1][2][3]
Հայր Gnaeus Pompeius Strabo?[4]
Մայր Lucilia?[4]
Ամուսին Antistia?[4][4], Aemilia Scaura?[4][4], Mucia Tertia?[4][4], Հուլիա Կեսար[5][4][4] և Cornelia Metella?[4][4]
Զավակներ Gnaeus Pompeius Magnus?[6][7][8], Սեքստոս Պոմպեոս[6][9], Pompeia Magna? և Pompeius/Pompeia?

Պոմպեոս Գնեոս Մեծ (լատին․՝ Gnaeus Pompeius Magnus, ոչ վաղ քան սեպտեմբերի 29, մ. թ. ա. 106 և ոչ ուշ քան սեպտեմբերի 30, մ. թ. ա. 106, Պիցենում, Հռոմեական Հանրապետություն[11][12][13] - սեպտեմբերի 28, մ. թ. ա. 48[10], Պելուզիում, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83թ.-ին հարել է Սուլլային։ Մ.թ.ա.78-77թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72թթ.-ին՝ Սերտորիոսի խռովություններին, մ.թ.ա.71թ.-ին՝ Սպարտակի ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ Մ.թ.ա.55թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոսը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։

Սակայն ըստ Մովսես Խորենացու, Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։

Կենսագրություն

Ծագում

Համաձայն առավել տարածված կարծիքի` Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է մ. թ. ա. 106 թվականի սեպտեմբերի 29-ին։[14][15] Նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը որոշվել է Վալլեյ Պատերկուլի ու Պլինի Ավագի` ծննդյան օրը մահվան ու երրորդ հաղթանակի մասին վկայության հիման վրա։[14][16][17]

Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր։[18] Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին Ապենինյան թերակղզում` Ադրիատիկ ծովի ափին գտնվող Պիցեն վայրում։[15][19] Պոմպեոս տոհմանունը ծագմամբ մոտ է համարվում Կամպանի տեղանվանը։ Հավանական է, որ անունը ծագում է օսկսյան լեզվի` «հինգ» նշանակող արմատից, իսկ -eius վերջավորությունը երբեմն դիտարկվում է որպես էտրուսկյան լեզվի ազդեցություն։[19] Այս տոհմի, սակայն այլ ճյուղի առաջին հայտնի ներկայացուցիչը Կվինտ Պոմպեուսն է, ով կոնսուլ է եղել մինչ մ. թ. ա. 141 թվականը։[15] Սեկստ Պոմպեուսը` Գնեուսի պապը, մ. թ. ա. 118 թվականին Մակեդոնիայում մասնակցել է կելտերի դեմ մղված մարտերին (հավանաբար եղել է պրետոր) և սպանվել է մարտում։[20] Պոմպեուսի հայրը` Գնեուս Պոմպեուս Ստրաբոնը, եղել է հայնտի զորավար ու կոնսուլ մ. թ. ա. 89 թվականը։ Երիտասարդ Գնեուսը պոետ-սատիրիկ Գայ Լուցիլիի աղգականն էր. վերջինիս քույրը եղել է Գնեուսի տատը կամ մայրը։[21] Չնայած տոհմի երեք սերունդների ներկայացուցիչների քաղաքական հաջողություններին` Հռոմի պատմության մեջ ունեցած դերով Պոմպեոսների ընտանիքն ավելի մոտ էր հեծյաներին, քան ազնվականական ընտանիքներին, որոնք ունեին բազմադարյա պատմություն։[15]

Գնեուս Պոմպեոսի տոհմաբանությունը ըստ Pauly-Wissowa-ի։

 
 
 
Գնեոս Պոմպեոս
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Գնեոս Պոմպեոս
 
Սեկստ Պոմպեոս
 
Լուցիլիա (?)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Սեկստ Պոմպեոս Փիլիսոփա
 
Գնեոս Պոմպեոս Ստրաբոն
 
Լուցիլիա (?)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Սեկստ Պոմպեոս (կոնսուլ 35 թվական մ.թ.ա)
 
Քվինթ Պոմպեոս (?)
 
Գնեոս Պոմպեոս Մեծ
 
Գայ Մեմմի (քվեստոր)
 
Պոմպեի
 
Վատինի (?)
 
 

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ http://www.infoplease.com/ipa/A0932250.html
  2. ↑ http://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,5753,-2010,00.html
  3. ↑ http://www.telegraph.co.uk/portal/main.jhtml?xml=/portal/exclusions/quiteinteresting/nosplit/quite119.xml
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Digital Prosopography of the Roman Republic
  5. ↑ Н. О. Юлия (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLI. — С. 370.
  6. ↑ 6,0 6,1 Помпей (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1915. — Т. 18. — С. 576.
  7. ↑ Любкер Ф. Pompeii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1079—1085.
  8. ↑ Помпей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIVа. — С. 511—512.
  9. ↑ Н. О. Помпей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIVа. — С. 512.
  10. ↑ 10,0 10,1 https://www.britannica.com/biography/Pompey-the-Great
  11. ↑ 11,0 11,1 http://www.mlahanas.de/Greeks/Bios/Plutarch/Pompey.html
  12. ↑ 12,0 12,1 http://www.historyorb.com/people/pompey-the-great
  13. ↑ 13,0 13,1 http://en.wikisource.org/wiki/Lives_(Dryden_translation)/Pompey
  14. ↑ 14,0 14,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «seager#» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Ward A. N. The Early Relations between Cicero and Pompey until 80 B. C. // Phoenix. — 1970. — Vol. 24, No. 2. — P. 120
  16. ↑ (Vell. Pat. II, 53) Веллей Патеркул. Римская история, II, 53.
  17. ↑ (Plin. N. H. XXXVII, 6 (13)) Плиний Старший. Естественная история, XXVII, 6 (13).
  18. ↑ (Vell. Pat. II, 21) Веллей Патеркул. Римская история, II, 21
  19. ↑ 19,0 19,1 Syme R. The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 28
  20. ↑ Broughton T. R. S. The Magistrates of the Roman Republic. — Vol. I. — New York: American Philological Association, 1951. — P. 274.
  21. ↑ Syme R. The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 30.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գնեոս_Պոմպեոս&oldid=4015138» էջից