Գևորգ Ջահուկյան

Գևորգ Ջահուկյան
Պատկեր:Ջահուկյան.jpg
Ծնվել է	ապրիլի 1, 1920(1920-04-01) Շահնազար
Մահացել է	հունիսի 6, 2005(2005-06-06) (85 տարեկան) Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	լեզվաբանություն
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան, Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարան և ՀՀ ԳԱԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	լեզվաբանություն
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1955), պրոֆեսոր (1958) և ակադեմիկոս (1974)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Արմեն Սարգսյան
Պարգևներ	և
Gevorg Jahukyan Վիքիպահեստում

Գևորգ Բեգլարի Ջահուկյան (1920, ապրիլի 1, Շահնազար - 2005, հուլիսի 6, Երևան), հայ ականավոր բանասեր, լեզվաբան, հայագետ։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1955), պրոֆեսոր (1958), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1974, թղթակից անդամ՝ 1968-ից)։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1965)։

Կենսագրություն

• 1941 թ. ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը։ 1945 թվականից դասախոսել է ԵՊՀ ռոմանո-գերմանական բանասիրության ֆակուլտետում,
• 1948-1957 թթ. Երևանի Վալերի Բրյուսովի անվան ռուսաց և օտար լեզուների ինստիտուտի դասախոս, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, 1957-1970 թթ.՝ ռոմանա-գերմանական բանասիրության ամբիոնների վարիչ,
• 1962 թվականից Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվաբանության ինստիտուտի տնօրեն, Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ակադեմիկոս։

1942-1943 թվականներին ծառայել է խորհրդային բանակում։ 1945 թվականից մինչև իր կյանքի վերջը դասախոսել է պետական համալսարանում՝ դասավանդելով հայոց լեզու, գրաբար, լատիներեն, լեզվաբանության պատմություն, համեմատական քերականություն, ընդհանուր լեզվաբանություն և այլ առարկաներ։

1947 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական, 1955 թվականին՝ դոկտորական ատենախոսություններ։ 1958 թվականին ստացել է պրոֆեսորի կոչում, 1968 թվականին ընտրվել է ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, 1974-ին՝ ակադեմիկոս։

Գևորգ Ջահուկյանը գիտության վաստակավոր գործիչ Էր, ՀԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր, պարգևատրվել է «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» և բազմաթիվ այլ շքանշաններով ու մեդալներով։

Հետազոտություններ

Գևորգ Ջահուկյանի հիմնարար հետազոտություններից են՝ «Լեզվաբանության պատմություն» (հ. 1, 2, 1960, 1962), «Հայ բարբառագիտության ներածություն» (1972), «ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները » (1974), «Ընդհանուր և հայ լեզվաբանություն» (ռուս., 1978), «Հայերենի համեմատական քերականություն» (ռուսերեն, 1982), «Հայոց լեզվի պատմություն, նախագրային շրջան» (1987, ՀԽՍՀ Պետական մրցանակ՝ 1988)։

Հայերենի համեմատական ուսումնասիրության բնագավառում ներկայացրել է հայերենի առաչնությունները հնդեվրոպական և այլ ընտանիքների պատկանող պատկանող բազմաթիվ հին և հնագույն լեզուների հետ, ճշգրտել հայերենի տարածքային դիրքը հնդեվրոպական լեզուների շրջանում, հայերենի հնդեվրոպական և խուռա-ուրարտական ենթաշերտերը, հայտնաբերել հայերենից ուրարտերենին, խեթերենին և այլ լեզուներին անցած փոխառություններ, տվել նոր ստուգաբանություններ։

Հայոց լեզվի պատմությանը նվիրված ուսումնասիրություններում մշակել է հայերենի պատմության զարգացման շրջանաբաժանումը, առաջին անգամ հայերենի նկատմամբ կիրառել է լեզվաժամանակագրական մեթոդը, բնութագրել է հայերենի պատմության նախագրային, հին, միջին և նոր շրջանների հիմնական առանձնահատկություններն ու հայոց լեզվի կառուցվածքի և բառապաշարի պատմական զարգացումը։

Հայ բարբառագիտության բնագավառում ստեղծել է նոր գիտակարգ՝ վիճակագրական բարբառագիտություն։ Պատմահամեմատական լեզվաբանության մեջ առաջ է քաշել նախալեզվի տարբերակայնության գաղափարը, առաջարկել նախալեզվի վերականգնման նոր վարկած։

Ժամանակակից հայերենի տեսության բնագավառում կիրառել է լեզվի կառուցվածքի նկարագրության նոր մեթոդներ, առանձնացրել ու հիմնավորել քերական նոր կարգեր, համընդհանուր Ջամալի լեզվաբանության կաղապարի հիման վրա ուսումնասիրել է հայերենի իմաստաբանությունն ու բառակազմությունը։

Ստեղծել է լեզվաբանության համընդհանուր տեսություն և կաղապար՝ սուբստանցիոնալ լեզվաբանություն, որն ապահովում է իմացաբանական ու լեզվաբանական կարգերի քննությունը, միասնական սկզբունքներով լեզվական և արտալեզվական օբյեկտների նկարագրությունը։

Հատուկ ուշադրություն է դարձրել հայ լեզվաբանության, մասնավորապես հայ քերականության պատմության հարցերին։

Գևորգ Ջահուկյանի հուշատախտակը Երևանի Չարենցի 4 հասցեում

Երկեր

• Քերականական և ուղղագրական աշխատությունները հին և միջնադարյան Հայաստանում, Երևան, 1954։
• Խաչատուր Աբովյանը որպես լեզվաբան քերականագետ, Երևան, 1954։
• Հին հայերենի հոլովման սիստեմը և նրա ծագումը, Երևան, 1959։
• Լեզվաբանության պատմություն, հատոր 1-2, Երևան, 1960-62։
• Ուրարտերենը և հնդեվրոպական լեզուները, Երևան, 1963։
• Հայասայի լեզուն և նրա առնչությունները հնդեվրոպական լեզուների հետ, Երևան, 1964։
• Հայոց լեզվի զարգացման փուլերը, Երևան, 1964։
• Հնդեվրոպական, խուռա-ուրարտական և կովկասյան լեզուների փոխհարաբերությունը, Երևան, 1967։
• Ակնարկներ հայերենի նախագրային շրջանի պատմության, Երևան, 1967 (ռուսերեն)։
• Հայոց լեզվի զարգացումն և կառուցվածքը, Երևան, 1969։
• Հայերենը և հնդեվրոպական հին լեզուները, Երևան, 1970։
• Հայ բարբառագիտության ներածություն, Երևան, 1972։
• Ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները, Երևան, 1974։
• Գրաբարի քերականության պատմություն (XVII-XIX դդ.), Երևան, 1974։
• Հայոց լեզու։ Ընդհանուր գիտելիքներ։ Ոճաբանություն (հեղինակակից, Երևան, 1976)։
• Общее и армянское языкознание, Е., 1978.
• Հայերենի համեմատական քերականություն, Երևան, 1982 (ռուսերեն)։
• Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրայաին շրջան, Երևան, 1987։
• Ժամանակակից հայերենի իմաստաբանություն և բառակազմություն, Երևան, 1989։
• Լեզվի համընդհանուր տեսություն (ռուսերեն, Մոսկվա, 1999, անգլերեն, 2003)։
• Հայերեն ստուգաբանական բառարան, Երևան, 2010։

Աղբյուրներ

• Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական բառարան, հատոր Գ, գիրք I, էջ 301։
• Հրանտ Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Ե., «Հայաստան», 1987, էջ 530-531։
• ՀՀ ԳԱԱ Նախագահություն, Կրթության և գիտության նախարարություն, Երևանի Պետական համալսարան, ՀՀ ԳԱԱ Հումանիտար գիտությունների բաժանմունք, ՀՀ ԳԱԱ Լեզվի ինստիտուտ «Գևորգ Ջահուկյան», պատմաբանասիրական հանդես № 4, 2005, էջ 352-354

Արտաքին հղումներ

• Այցելություն լեզվաբան Գևորգ Ջահուկյանին