«Դանեշմանդի ամիրայություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
հեռացվել է Կատեգորիա:Արքայական ընտանիքներ, ավելացվեց Կատեգորիա:Սելջուկյան սուլթանություն ՀոթՔաթ գործիքով |
չNo edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր |
|||
| ⚫ | |||
| Անվանում=''Comitatus Edessanus''<br />Եդեսիայի կոմսություն |
|||
| ⚫ | '''Դանեշմանդի ամիրայություն''', |
||
| Նախորդ1=Սելջուկյան սուլթանություն |
|||
| Դրոշ_Նախորդ1=Seljuqs Eagle.svg |
|||
| Նախորդ2= |
|||
| Դրոշ_Նախորդ2= |
|||
| Հաջորդ1= Իկոնիայի սուլթանություն |
|||
| Դրոշ_Հաջորդ1=Flag of Sultanate of Rum.svg |
|||
| Հիմնադրում = |
|||
| Հիմնադրման տարեթիվ= [[1071]] |
|||
| Իրադարձություն1= |
|||
| Իրադարձության տարեթիվ1= |
|||
| Իրադարձություն2= |
|||
| Իրադարձության տարեթիվ2= |
|||
| Իրադարձություն3= |
|||
| Իրադարձության տարեթիվ3= |
|||
| Իրադարձություն4= |
|||
| Իրադարձության տարեթիվ4= |
|||
| Ավարտ = |
|||
| Ավարտի տարեթիվ= [[1178]] |
|||
| Դրոշ= |
|||
| Դրոշի հոդված= |
|||
| Զինանշան= [[Պատկեր:Blason Courtenay.svg|80px]] |
|||
| Զինանշանի հոդված= |
|||
| Քարտեզ=[[Պատկեր:Anatolia 1097.svg|250px]] |
|||
| ⚫ | |||
| Պետական կարգ=[[Միապետություն]] |
|||
| Մայրաքաղաք=[[Սեբաստիա]] <br>Նեոկայսերիա |
|||
| Պետության գլուխ=Կոմս |
|||
| Օրենսդրություն= |
|||
| Դինաստիա= |
|||
| Մակերես= |
|||
| Բնակչություն= մեծամասամբ [[հայեր]] և [[հույներ]] |
|||
| Ազգություն= |
|||
| Արժույթ= |
|||
| Կարգախոս= |
|||
| Տոն= |
|||
| Հիմն= |
|||
| Լեզու= |
|||
| Կրոն= [[հայ Առաքելական Եկեղեցի]], [[իսլամ]] |
|||
| Նշումներ= |
|||
}} |
|||
| ⚫ | |||
==Պատմություն== |
==Պատմություն== |
||
01:57, 19 փետրվարի 2016-ի տարբերակ
| ||||
| ||||
| Քարտեզ | ||||
|
| ||||
| Ընդհանուր տեղեկանք | ||||
| Մայրաքաղաք | Սեբաստիա Նեոկայսերիա | |||
| Կրոն | հայ Առաքելական Եկեղեցի, իսլամ | |||
| Իշխանություն | ||||
| Պետական կարգ | Միապետություն | |||
| Պետության գլուխ | Կոմս | |||
Դանեշմանդի ամիրայություն, միջնադարյան պետություն Փոքր Ասիա թերակղզու կենտրոնում 1071-1178 թվականներին: Հիմնադրել է զորավար Դանեշմանդ Ղազին 1071 թվականին` Մանազկերտի ճակատամարտից հետո: 1134 թվականին Բաղդադի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը Դանեշմանդներին շնորհեց մելիքի տիտղոս։
Պատմություն
Տոհմի հիմնադիրի մասին կան սակավաթիվ հավաստի տեղեկություններ։ Ըստ որոշ ժամանակակից (Ռիչարդ Հովհաննիսյան[1]) և միջնադրյան (Վարդան Պատմիչ, Մաթևոս Ուռհայեցի[2], Նիկիտաս Քոնիաթ) պատմիչների նա Արշակունյաց շառավիղ իսլամադավան հայ էր։ Նրա անունը՝ Դանեշմանդ Ղազի (dānishmand՝ այստեղից է ծագել տոհմի անունը) պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է «ուսյալ»։ Առաջին խաչակրաց արշավանքի ընթացքում Դանեշմանդը հայտնվեց ուղիղ խաչակիրների ճամփին։ 1097 թվականին Դորիլեայի ճակատամարտում նա պարտվողի դերում հայտնվեց, իսկ 1100 թվականին նրան հաջողվեց գերի վերցնել Բոհեմունդ I-ին։ Շարունակելով ռազմարշավը Դանեշմանդը գրավեց իր ծննդավայր՝ Մալաթիան, որտեղ գոյություն ուներ հայկական իշխանություն։ Իրենց քրիստոնյաների դեմ վարած հաջող պատերազմների համար 1134 թվականին Բաղդադի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը Դանեշմանդներին շնորհեց մելիքի տիտղոս։
Ի սկզբանե Դանեշմանդների տերությունը տարածվում էր մեծամասամբ Հյուսիսային Անատոլիայում՝ Թոքհատ, Ամասիա և Սեբաստիա քաղաքների շուրջ։ Դանեշմանդ Ղազիի որդին՝ Գյումուշթեքին Ղազին միջամտեց Ռումի և Սելջուկյան սուլթանությունների գահակալական կռիվներին, մարտնչեց հայերի հետ Հյուսիսային Կիլիկիայում և ֆրանկերի հետ Եդեսիայի կոմսությունում, իսկ 1127 թվականին զբաղեցրեց Անկարա և Կայսերի քաղաքները։
Ի սկզբանե Սեբաստիայի շրջակայքում ամփոփված՝ Դանեշմանդները հետագայում նվաճեցին Թոքհաթի շրջակայքը, Ալբիստանի գավառակը, Նեոկեսարիան, արևմուտքում՝ Անկարան և Կայսերին, հարավում՝ Մալաթիան։ 12-րդ դարի սկզբում Դանեշմանդները Ռումի սուլթանության հակառակորդներն էին, ինչպես նաև մարտընչում էին խաչակիրների դեմ[3]։
1130 թվականին Անտիոքի դուքս Բոհեմունդ II-ը փորձեց օգնել Կիլիկյան Հայաստանին, սակայն Դանեշմանդ Ղսզիի որդին Գյումուշթեքինը ճակատամարտում սպանեց և պարտության մատնեց նրան։ Գյումուշթեքինը մահացավ 1134 թվականին, իսկ նրա որդին Մուհամմեդը զրկված էր իր հոր և պապի ռազմական ոգուց։ Նա մահացավ 1142 թվակնին։ Վերջինիս մահից հետո Դանեշմանդների ամիրայությունը բաժենվեց երկու մասի՝ ավագ որդի Յաղի-բասանը զբաղեցրեց Սեբաստիան, վերջինս պահպանեց մելիք տիտղոսը, իսկ Այն ադ-Դինը՝ Մալաթիան։
1155 թվականին սերջուկ սուլթան Կիլիջ-Արսլան II-ը հարձակվեց Յաղի-բասանյ վրա, նա օգնության խնդրանքով դիմեց մոսուլի ամիրաներ Զանգիդներին և փրվեցին։ Սակայն 1174 թվականին սերջուկները վերջիվերջո սպանեցին Սեբաստիայի տիրած վերջին Դանեշմանդ՝ Զու-ն-Նունին և զբաղեցրին նրա տիրույթները, իսկ չորս տարի անց Մալաթիայի տերերին նվաճեց Ռումի սուլթանը։
Դանեշմանդների ամիրայության կառավարիչներ
|
|
Ծանոթագրություններ
- ↑ Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 Armenia during the Seljuk and Mongol Periods by Robert Bedrosian
- ↑ Մաթևոս Ուռհայեցի, ժամանակագրություն, հ. 3, Lanham, N. Y., էջ 21։
- ↑ Բոսվորտ Կ. Է. "Մահմեդական տոհմերը". դանեշմանդներ, 181 էջ.