«Դանեշմանդի ամիրայություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

01:38, 19 փետրվարի 2016-ի տարբերակ

Դանեշմանդի ամիրայություն, թուրքմենական տոհմ արևելյան Անատոլիայում, ստեղծված 1071 թվականին Դանեշմանդ Ղազիի կողմից Մանազկերտի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո և կազմալուծված սելջուկների կողմից 1176 թվականին։ 1134 թվականին Բաղդադի խալիֆա ալ-Մուստարշիդը Դանեշմանդներին շնորհեց մելիքի տիտղոս։

Պատմություն

Տոհմի հիմնադիրի մասին կան սակավաթիվ հավաստի տեղեկություններ։ Ըստ որոշ ժամանակակից (Ռիչարդ Հովհաննիսյան^[1]) և միջնադրյան (Վարդան Պատմիչ, Մաթևոս Ուռհայեցի^[2], Նիկիտաս Քոնիաթ) պատմիչների նա Արշակունյաց շառավիղ մահմեդական հայ էր։ Նրա անունը՝ Դանեշմանդ Ղազի (dānishmand՝ այստեղից է ծագել տոհմի անունը) պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է «ուսյալ»։ Առաջին խաչակրաց արշավանքի ընթացքում Դանեշմանդը հայտնվեց ուղիղ խաչակիրների ճամփին։ 1097 թվականին Դորիլեայի ճակատամարտում նա պարտվողի դերում հայտնվեց, իսկ 1100 թվականին նրան հաջողվեց գերի վերցնել Բոհեմունդ I-ին։ Շարունակելով ռազմարշավը Դանեշմանդը գրավեց իր ծննդավայր՝ Մալաթիան։ Իրենց քրիստոնյաների դեմ վարած հաջող պատերազմների համար 1134 թվականին Բաղդադի խալիֆա ալ-Մուստարշիդը Դանեշմանդներին շնորհեց մելիքի տիտղոս։

Ի սկզբանե Դանեշմանդների տերությունը տարածվում էր մեծամասամբ Հյուսիսային Անատոլիայում՝ Թոքհատ, Ամասիա և Սեբաստիա քաղաքների շուրջ։ Դանեշմանդ Ղազիի որդին՝ Գյումուշթեքին Ղազին միջամտեց Ռումի և Սերջուկյան սուլթանությունների գահակալական կռիվներին, մարտընչեց հայերի հետ Հյուսւսային Կիլիկիայում և ֆռանկերի հետ Եդեսիայի կոմսությունում, իսկ 1127 թվականին զբաղեցրեց Անկարա և Կայսերի քաղաքները։

Ի սկզբանե Սեբաստիայի շրջակայքում ամփոփված՝ Դանեշմանդները հետագայում նվաճեցին Թոքհաթի շրջակայքը, Ալբիստանի գավառակը, Նեոկեսարիան, արևմուտքում՝ Անկարան և Կայսերին, հարավում՝ Մալաթիան։ XII դարի սկզբում Դանեշմանդները Ռումի սուլթանության հակառակորդներն էին, ինչպես նաև մարտընչում էին խաչակիրների դեմ^[3]։

1130 թվականին Անտիոքի դուքս Բոհեմունդ II-ը փորձեց օգնել Կիլիկյան Հայաստանին, սակայն Դանեշմանդ Ղսզիի որդին Գյումուշթեքինը ճակատամարտում սպանեց և պարտության մատնեց նրան։ Գյումուշթեքինը մահացավ 1134 թվականին, իսկ նրա որդին Մուհամմեդը զրկված էր իր հոր և պապի ռազմական ոգուց։ Նա մահացավ 1142 թվակնին։ Վերջինիս մահից հետո Դանեշմանդների ամիրայությունը բաժենվեց երկու մասի՝ ավագ որդի Յաղի-բասանը զբաղեցրեց Սեբաստիան, վերջինս պահպանեց մելիք տիտղոսը, իսկ Այն ադ-Դինը՝ Մալաթիան։

1155 թվականին սերջուկ սուլթան Կիլիջ-Արսլան II-ը հարձակվեց Յաղի-բասանյ վրա, նա օգնության խնդրանքով դիմեց մոսուլի ամիրաներ Զանգիդներին և փրվեցին։ Սակայն 1174 թվականին սերջուկները վերջիվերջո սպանեցին Սեբաստիայի տիրած վերջին Դանեշմանդ՝ Զու-ն-Նունին և զբաղեցրին նրա տիրույթները, իսկ չորս տարի անց Մալաթիայի տերերին նվաճեց Ռումի սուլթանը։

Դանեշմանդների ամիրայության կառավարիչներ

Սեբաստիայում՝

Դանեշմանդ Ղազի (1071—1104)
Ղազի Գյումուշթեքին (1104—1134) Դանեշմանդ Ղազիի որդին
Մուհամմադ (1134—1142) Գյումուշթեքինի որդին
Զու-ն-Նուն (1142) Մուհամմադի որդին
Յաղի-բասան (1142—1164) Մուհամմադի որդին
Ջամալ Ղազի (1164—1166) Յաղի-բասանի որդին
Շամս Իբրահիմ (1166) Մուհամմադի որդին
Շամս Իսմաիլ (1166—1168) Իբրահիմի որդին
Զու-ն-Նուն ( 1168—1174)

Մալաթիայում

Այն ադ-Դին (1105—1107) Գյումուշթեքինի որդին
Զու-լ-Կարնայն (1107—1122) Այն ադ-Դինի եղբայրը
Նասր ադ-Դին Մուհամմադ (1122—1152) Զու-լ-Կարնայն որդին
Քազիմ Ֆահր ադ-Դին (1122—1129) Զու-լ-Կարնայն որդին
Ափրիդուն (1176—1184) Զու-լ-Կարնայն որդին
Նասր ադ-Դին Մուհամմադ (կրկնակի; 1122—1152) Զու-լ-Կարնայն որդին

Ծանոթագրություններ

↑ Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 Armenia during the Seljuk and Mongol Periods by Robert Bedrosian
↑ Մաթևոս Ուռհայեցի 3-րդ հատոր // ժամանակագրություն. — Lanham, N. Y., 1993.
↑ Բոսվորտ Կ. Է. "Մահմեդական տոհմերը". դանեշմանդներ, 181 էջ.

[1] Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 Armenia during the Seljuk and Mongol Periods by Robert Bedrosian

[2] Մաթևոս Ուռհայեցի 3-րդ հատոր // ժամանակագրություն. — Lanham, N. Y., 1993.

[3] Բոսվորտ Կ. Է. "Մահմեդական տոհմերը". դանեշմանդներ, 181 էջ.

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Anatolia 1097.svg|thumb|340px|right|Փոքր Ասիան 1097 թվականին]]
-'''Դանեշմանդի ամիրայություն''' ({{lang-tr|Danişmendliler}}),  թուրքմենական տոհմ արևելյան Անատոլիայում, ստեղծված [[1071]] թվականին [[Դանեշմանդ Ղազի]]ի կողմից [[Մանազկերտի ճակատամարտ]]ում տարած հաղթանակից հետո և կազմալուծված [[սելջուկներ]]ի կողմից [[1176]] թվականին։ 1134 թվականին [[Բաղդադ]]ի [[խալիֆա]] ալ-Մուստարշիդը Դանեշմանդներին շնորհեց ''[[մելիք]]ի'' տիտղոս։
+'''Դանեշմանդի ամիրայություն''',  թուրքմենական տոհմ արևելյան Անատոլիայում, ստեղծված [[1071]] թվականին [[Դանեշմանդ Ղազի]]ի կողմից [[Մանազկերտի ճակատամարտ]]ում տարած հաղթանակից հետո և կազմալուծված [[սելջուկներ]]ի կողմից [[1176]] թվականին։ 1134 թվականին [[Բաղդադ]]ի [[խալիֆա]] ալ-Մուստարշիդը Դանեշմանդներին շնորհեց ''[[մելիք]]ի'' տիտղոս։
 ==Պատմություն==