«Անգլիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: ։ → : (109) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 69. Տող 69.
'''Անգլիան''' ([[անգլերեն]]՝ ''England''), [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության]] ամենամեծ և ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է
'''Անգլիան''' ([[անգլերեն]]՝ ''England''), [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության]] ամենամեծ և ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է
<ref name="Countries">{{cite web |url=http://www.number-10.gov.uk/output/Page823.asp |title=Countries within a country |author=www.number-10.gov.uk |accessdate=2007 թ․ հունիսի 13}}</ref>
<ref name="Countries">{{cite web |url=http://www.number-10.gov.uk/output/Page823.asp |title=Countries within a country |author=www.number-10.gov.uk |accessdate=2007 թ․ հունիսի 13}}</ref>
<!---this reference is here for a purpose, please do not remove it---><ref>[http://www.britannica.com/ebi/article-9274182/ England -- Britannica Student Encyclopedia]. URL վերցված է [[Հունիսի 6]] [[2007]].</ref>։
<!---this reference is here for a purpose, please do not remove it---><ref>[http://www.britannica.com/ebi/article-9274182/ England -- Britannica Student Encyclopedia]. URL վերցված է [[Հունիսի 6]] [[2007]].</ref>:
Անգլիայի բնակչությունը կազմում է ամբողջ Միացյալ Թագավորության բնակչության ավելի քան 83%-ը։ Մայրաքաղաքը [[Լոնդոն]]ն է։
Անգլիայի բնակչությունը կազմում է ամբողջ Միացյալ Թագավորության բնակչության ավելի քան 83%-ը: Մայրաքաղաքը [[Լոնդոն]]ն է:


== Աշխարհագրություն ==
== Աշխարհագրություն ==
Անգլիան շրջապատող [[ծով]]երն են [[Հյուսիսային ծով]]ը և [[Իռլանդական ծով]]ը։ Այն սահմանակից է արևմուտքից [[Ուելս]]ի և հյուսիսից [[Շոտլանդիա]]յի հետ։ Անգլիան գտնվում է Եվրոպայի հյուսիս-արևմուտքում։ Անգլիան Շոտլանդիայի, Ուելսի ու Հյուսիսային Իռլանդիայի (Օլսթեր) հետ միասին կազմում է Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունը։ Տարածքը 131 հազար կմ² է։ Հիմնական լեռնաշղթան, որը ձգվում է հյուսիսից հարավ, Ապենինյան լեռներն են։ Անգլիան Եվրոպայի ամենամեծ կղզային պետությունն է։ Նրան են պատկանում բազմաթիվ ափամերձ կղզիներ՝ Մեն, Անգլսի, Ուայթ, և 4 կղզեխմբեր՝ Հեբրիդյան, Օրկնեյան, Շոտլանդական ու Նորմանդական։ Մեծ Բրիտանիա կղզու հյուսիսային և արևմտյան մասերում կան ոչ բարձր լեռներ, կենտրոնում և հարավ-արևելքում՝ դաշտավայրեր։ Երկրի ընդերքը հարուստ է ածխի, նավթի, բնական գազի, երկաթի պաշարներով։
Անգլիան շրջապատող [[ծով]]երն են [[Հյուսիսային ծով]]ը և [[Իռլանդական ծով]]ը: Այն սահմանակից է արևմուտքից [[Ուելս]]ի և հյուսիսից [[Շոտլանդիա]]յի հետ: Անգլիան գտնվում է Եվրոպայի հյուսիս-արևմուտքում: Անգլիան Շոտլանդիայի, Ուելսի ու Հյուսիսային Իռլանդիայի (Օլսթեր) հետ միասին կազմում է Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունը: Տարածքը 131 հազար կմ² է: Հիմնական լեռնաշղթան, որը ձգվում է հյուսիսից հարավ, Ապենինյան լեռներն են: Անգլիան Եվրոպայի ամենամեծ կղզային պետությունն է: Նրան են պատկանում բազմաթիվ ափամերձ կղզիներ՝ Մեն, Անգլսի, Ուայթ, և 4 կղզեխմբեր՝ Հեբրիդյան, Օրկնեյան, Շոտլանդական ու Նորմանդական: Մեծ Բրիտանիա կղզու հյուսիսային և արևմտյան մասերում կան ոչ բարձր լեռներ, կենտրոնում և հարավ-արևելքում՝ դաշտավայրեր: Երկրի ընդերքը հարուստ է ածխի, նավթի, բնական գազի, երկաթի պաշարներով:
Կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն ունի Հյուսիսատլանտյան տաք հոսանքը, որի շնորհիվ ձմեռը մեղմ է, հաճախակի են քամիները և մառախուղը։ Գետերը կարճ են, բայց՝ ջրառատ, նավարկելի, միմյանց միացած են ջրանցքներով։ Կան բազմաթիվ մանր լճեր, այդ թվում՝ հանրահայտ Լոխ Նեսը։ Բրիտանական կղզիների ափերը կտրտված են ծովածոցերով, որտեղ կա առնվազն 300 նավահանգիստ։
Կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն ունի Հյուսիսատլանտյան տաք հոսանքը, որի շնորհիվ ձմեռը մեղմ է, հաճախակի են քամիները և մառախուղը: Գետերը կարճ են, բայց՝ ջրառատ, նավարկելի, միմյանց միացած են ջրանցքներով: Կան բազմաթիվ մանր լճեր, այդ թվում՝ հանրահայտ Լոխ Նեսը: Բրիտանական կղզիների ափերը կտրտված են ծովածոցերով, որտեղ կա առնվազն 300 նավահանգիստ:
[[Սքաֆել Պիկ]]ը Անգլիայի ամենաբարձր կետն է (978 մ.) և գտնվում է Քամբրիայում։ Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ և խիտ բնակեցված մասն Անգլիան է ([[Դուվրի սպիտակ ժայռեր|Ալբիոնը]]), որի հնագույն քաղաքներ [[Բիրմինգհեմ]]ի, [[Մանչեստր]]ի, [[Լիվերպուլ]]ի գործարաններն ու ֆաբրիկաներն արտադրում են ավտոմեքենաներ ու ավիաշարժիչներ, հեռուստացույցներ ու էլեկտրոնիկա, կարի մեքենաներ ու գեղեցիկ մանկական խաղալիքներ։
[[Սքաֆել Պիկ]]ը Անգլիայի ամենաբարձր կետն է (978 մ.) և գտնվում է Քամբրիայում: Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ և խիտ բնակեցված մասն Անգլիան է ([[Դուվրի սպիտակ ժայռեր|Ալբիոնը]]), որի հնագույն քաղաքներ [[Բիրմինգհեմ]]ի, [[Մանչեստր]]ի, [[Լիվերպուլ]]ի գործարաններն ու ֆաբրիկաներն արտադրում են ավտոմեքենաներ ու ավիաշարժիչներ, հեռուստացույցներ ու էլեկտրոնիկա, կարի մեքենաներ ու գեղեցիկ մանկական խաղալիքներ:


== Պատմություն ==
== Պատմություն ==
Նախամարդիկ կղզում հայտնվել են ավելի քան 500․000 տարի առաջ, իսկ ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ այս տարածքներ եկել են 30․000 տարի առաջ։ [[Հռոմեացիներ]]ը գրավում են այն 43 թվականին, բայց լքում են 410 թվականին։ 5-6-րդ դարերում Անգլիան բնակեցվում է գերմանական տարբեր ցեղերով։ Տեղական [[կելտ]]ական բնակչությունը կամ ոչնչացվում է կամ միաձուլվում եկվորների հետ։ 7-րդ դարից սկսվում են [[վիկինգներ]]ի արշավանքները դեպի Բրիտանական կղզիներ։ Մ.թ V դարից սկսած ժամանակակից Անգլիայի տարածքում բնակություն հաստատեցին գերմանական ցեղերը՝ անգլերն ու սաքսերը, որոնք գտնվում էին նախնադարյան համայնական կարգերի քայքայման փուլում։ Անգլիայի նվաճումը նրանց կողմից արագացրեց այդ պրոցեսը։
Նախամարդիկ կղզում հայտնվել են ավելի քան 500․000 տարի առաջ, իսկ ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ այս տարածքներ եկել են 30․000 տարի առաջ: [[Հռոմեացիներ]]ը գրավում են այն 43 թվականին, բայց լքում են 410 թվականին: 5-6-րդ դարերում Անգլիան բնակեցվում է գերմանական տարբեր ցեղերով: Տեղական [[կելտ]]ական բնակչությունը կամ ոչնչացվում է կամ միաձուլվում եկվորների հետ: 7-րդ դարից սկսվում են [[վիկինգներ]]ի արշավանքները դեպի Բրիտանական կղզիներ: Մ.թ V դարից սկսած ժամանակակից Անգլիայի տարածքում բնակություն հաստատեցին գերմանական ցեղերը՝ անգլերն ու սաքսերը, որոնք գտնվում էին նախնադարյան համայնական կարգերի քայքայման փուլում: Անգլիայի նվաճումը նրանց կողմից արագացրեց այդ պրոցեսը:


== Կրոն ==
== Կրոն ==
Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնական ուղղվածությունն է Անգլիայում։ Քրիստոնեությունից հետո ամենաշատ հետևորդներն ունեն իսլամական, հինդուական, սիկխիզմական, հուդայական, բուդայական կրոնական ուղղվածությունները։ Հնում բազմաթիվ այլ կրոնական ուղղվածություններ էին կարևորվում երկրում՝ ինչպիսիք էին կելտական հեթանոսությունը, ռոմանական հեթանոսությունը, Անգլո-սաքսոնական հեթանոսություն և նորվեգական հեթանոսությունը։ Միակ կրոնական ուղղվածությունը, որը ստեղծվել է Անգլիայում Նեոպագանյան Վիկան է։
Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնական ուղղվածությունն է Անգլիայում: Քրիստոնեությունից հետո ամենաշատ հետևորդներն ունեն իսլամական, հինդուական, սիկխիզմական, հուդայական, բուդայական կրոնական ուղղվածությունները: Հնում բազմաթիվ այլ կրոնական ուղղվածություններ էին կարևորվում երկրում՝ ինչպիսիք էին կելտական հեթանոսությունը, ռոմանական հեթանոսությունը, Անգլո-սաքսոնական հեթանոսություն և նորվեգական հեթանոսությունը: Միակ կրոնական ուղղվածությունը, որը ստեղծվել է Անգլիայում Նեոպագանյան Վիկան է:


[[Պատկեր:British kingdoms c 800.svg|մինի|800 թթ.]]
[[Պատկեր:British kingdoms c 800.svg|մինի|800 թթ.]]
Տող 90. Տող 90.
#դասաներկայացուցչական միապետության ([[13-րդ դար|13]]-[[17-րդ դար]]եր)
#դասաներկայացուցչական միապետության ([[13-րդ դար|13]]-[[17-րդ դար]]եր)


V-XIդդ. Անգլիայի բնակչությունը բաժանված էր երեք մասի՝ ազատների, կիսաազատների և ստրուկների։ Ազատ բնակքչության թվում էին էրլերն ու կերլերները։ Էրլերն նախկին ցեղային առաջնորդներն էին և համարվում էին ամենաարտոնյալ դասը։ Նրանք տիրում էին մեծ քանակությամբ հողերի։ Կերլերն ազատ գյուղական համայնքի անդամներ էին, որոնք տիրում էին հերկովի հողերի մի մասին, մասնակցում ժողովրդական ժողովներին, կատարում պետական գործեր։ Կերլերի սպանության դեպքում նախատեսված տուգանքն ավելի էր, քան էրլերի սպանության դեպքում։ Կիսաազատ բնակչությունը կոչվում էր լետեր։ Նրանք գտնվում էին իրենց տերերի՝ էրլերի իշխանության ներքո, ունեին փոքր քանակությամբ հողեր և կատարվում էին տարբեր տեսակի պարտավորություններ։ ԲՆակչության ամենաստորին խավը ստրուկներն էին, որոնք օգտագործվում էին էրլերների տնային տնտեսություններում։ IX-XIդդ. ընթացքում Անգլիայում հաղթանակեցին ֆեոդալական հարաբերությունները։ Գյուղացիությունը ենթարկվում է ֆեոդալական շահագործման։ Հողի սեփականատերերի օգտին կախյալ և ճորտ գյուղացիները կատարում էին պարհակներ։ Ֆեոդալազմի հաղթանակն Անգլիայում վերացրեց նախնադարյան համայնական կազմակերպությունների մնացուկները։ Ամբողջ իշխանությունը պետությունում կենտրոնացվում է թագավորի և ազնվականության ձեռքում։ Կազմակերպվում է խորհուրդ(«իմաստունների ժողով»՝ վիտանագեմոտ), որը պետական իշխանության բարձրագույն մարմինն էր։ Առանց նրա համաձայնության թագավորն իրավունք չուներ հրապարակելու օրեքներ, անցկացնելու պետական կարևորագույն միջոցառումներ։
V-XIդդ. Անգլիայի բնակչությունը բաժանված էր երեք մասի՝ ազատների, կիսաազատների և ստրուկների: Ազատ բնակքչության թվում էին էրլերն ու կերլերները: Էրլերն նախկին ցեղային առաջնորդներն էին և համարվում էին ամենաարտոնյալ դասը: Նրանք տիրում էին մեծ քանակությամբ հողերի: Կերլերն ազատ գյուղական համայնքի անդամներ էին, որոնք տիրում էին հերկովի հողերի մի մասին, մասնակցում ժողովրդական ժողովներին, կատարում պետական գործեր: Կերլերի սպանության դեպքում նախատեսված տուգանքն ավելի էր, քան էրլերի սպանության դեպքում: Կիսաազատ բնակչությունը կոչվում էր լետեր: Նրանք գտնվում էին իրենց տերերի՝ էրլերի իշխանության ներքո, ունեին փոքր քանակությամբ հողեր և կատարվում էին տարբեր տեսակի պարտավորություններ: ԲՆակչության ամենաստորին խավը ստրուկներն էին, որոնք օգտագործվում էին էրլերների տնային տնտեսություններում: IX-XIդդ. ընթացքում Անգլիայում հաղթանակեցին ֆեոդալական հարաբերությունները: Գյուղացիությունը ենթարկվում է ֆեոդալական շահագործման: Հողի սեփականատերերի օգտին կախյալ և ճորտ գյուղացիները կատարում էին պարհակներ: Ֆեոդալազմի հաղթանակն Անգլիայում վերացրեց նախնադարյան համայնական կազմակերպությունների մնացուկները: Ամբողջ իշխանությունը պետությունում կենտրոնացվում է թագավորի և ազնվականության ձեռքում: Կազմակերպվում է խորհուրդ(«իմաստունների ժողով»՝ վիտանագեմոտ), որը պետական իշխանության բարձրագույն մարմինն էր: Առանց նրա համաձայնության թագավորն իրավունք չուներ հրապարակելու օրեքներ, անցկացնելու պետական կարևորագույն միջոցառումներ:


== Ֆեոդալական միապետություն(XI-XIIIդդ.) ==
== Ֆեոդալական միապետություն(XI-XIIIդդ.) ==
Պետությունը ֆեոդալիզմի ծաղկման շրջանում (XI-XIIIդդ.)։ 1066թ. Անգլիան ենթարկվեց նորմանդական նվաճմանը։ Նվաճաղները հողերը բաժանեցին միմյանց միջև։ Բոլոր հող ստացողները դարձան թագավորի վասալները։ Անյտեղ գործում էր ‹‹իմ վասալի վասալն իմ վասալը չէ›› սկզբունքը։ ԲՆակչության հիմնական զբաղմունքը հողագործությունն ու անասնապահությունն էր։ Նորմանդական նվաճումից հետո աշխուժանում է առևտուրը. արհեստագործությունը սկսում է զարգանալ։XI դարում գյուղացիների մեծ մասն արդեն ճորտացվել էր։ Հասարակությունը բաժանվել էր շահագործող և շահագործվող դասերի։ Տիրող դասակարգի ներսում միասնություն չկար։ Հակասություները սրվել էին աշխարհիկ և հոգևոր ֆեոդալների միջև։ Անընդհատ կռիվներ էին մղվում բոյարների և ազնավականության միջև։
Պետությունը ֆեոդալիզմի ծաղկման շրջանում (XI-XIIIդդ.): 1066թ. Անգլիան ենթարկվեց նորմանդական նվաճմանը: Նվաճաղները հողերը բաժանեցին միմյանց միջև: Բոլոր հող ստացողները դարձան թագավորի վասալները: Անյտեղ գործում էր ‹‹իմ վասալի վասալն իմ վասալը չէ›› սկզբունքը: ԲՆակչության հիմնական զբաղմունքը հողագործությունն ու անասնապահությունն էր: Նորմանդական նվաճումից հետո աշխուժանում է առևտուրը. արհեստագործությունը սկսում է զարգանալ:XI դարում գյուղացիների մեծ մասն արդեն ճորտացվել էր: Հասարակությունը բաժանվել էր շահագործող և շահագործվող դասերի: Տիրող դասակարգի ներսում միասնություն չկար: Հակասություները սրվել էին աշխարհիկ և հոգևոր ֆեոդալների միջև: Անընդհատ կռիվներ էին մղվում բոյարների և ազնավականության միջև:
Թագավորական իշխանության ուժեղացումը պայմանավորված էր նաև նրանով, որ ինքը՝ թագավորը, իր ձեռքում կենտրոնացրել էր հսկայական քանակությամբ հողային ֆոնդ, որը կազմում էր երկրի հերկովի հողերի գրեթե 1/7 մասը։ Նորմանդական նվաճումն Անգլիայի պատմության համար ունենում է մեծ նշանակություն։ Այն նպաստում է ֆեոդալական պրոցեսի վերջնական ավարտմանը, թագավորական իշխանության ուժեղացմանը, ամրապնդում է երկրի քաղաքական միասնությունը։ ՊԵտական կարգում (XII դարում) շարունակվում էր թագավորական իշխանության ուժեղացումը։ Թագավորին աջակցում էին բնակչության բոլոր խավերը, որոնցից յուրաքնչյուրն այդ թվում ուժեղացման մեջ փնտրում էր իր շահը։ Այդպես երկար շարունակվել չէր կարող և նոր բարոնները, որպես հողի սեփականատերեր ամրամպնդելով իրենց դիրքերը, սկսեցին հանդես գալ թագավորական իշխանության դեմ։ Առաջին ելույթը տեղի ունեցավ Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին (1100-1135թթ.) որը հարկադրված կատարեց որոշակի զիջումներ։ Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին նշանակալիորեն կատարելագործվեց պետական կենտրոնական ապարատը։ Թագավորական կուրիան բաժանվեց մեծ խորհրդի և փոքր կուրիայի։ Մեծ խորհուրդը գումարվում էր տարին երեք անգամ։ Նրա կազմի մեջ մտնում էին թագավորի կողմնակիցները։ Խորհուրդը ստեղծված էր որպեսզի բոլոր հարցերի վերաբերյալ անել առաջարկություներ և դիտողություններ, թագավորին տալ խորհուրդներ, լսել և քննարկել թագավորի որոշումներն ու օրենսդրական ակտերը։ Չնայած խորհուրդի երաշխավորումը պարտադիր ուժ չուներ։ Հենրիխ I-ի օրոք կենտրոնական ապարատի ուժեղացման հետ մեկտեղ իշխանությունն ուժեղացավ նաև տեղերում, որտեղ դա իրականացնում էին շերիֆները։ Հենրիխ II- ի օրոք (1154-1189թթ.) անցկավցվեցին մի շարք ռեֆորմներ, որոց նպատակն էր ավելի ամրապնդել դատավարչական իշխանությունը։ Դատական ռեֆորմով թագավորական կուրիան դարձավ մշտական գործող գերագույն դատական մարմինը։ Նրա նիստերը վարում էին հինգ իրավաբաններ։ Կորիան բոլոր տեսակի հարցերը լուծում էր հիմնականում վճռաբեկության կարգով։ Նրան իրավունք էր վերապահված լուծելու նաև սեփականությանը վերաբերող մի քանի կատեգորիայի հարցեր։ XIIդ. երկրորդ կեսին ձևավորվում է արտագնա դատարանների ինստիտուտը։ Նման պայմաններում էլ բարոնները՝ ասպետների և քաղաքային վերնախավի հետ միասին թագավորին հարկադրեցին ստորագրելու ‹‹Ազատություների Մեծ Խարտիան›› (1215թ.), որի համար օրինակ հանդիսացավ Հենրիխ I-ի ‹‹Ազատությունների խարտիան››:
Թագավորական իշխանության ուժեղացումը պայմանավորված էր նաև նրանով, որ ինքը՝ թագավորը, իր ձեռքում կենտրոնացրել էր հսկայական քանակությամբ հողային ֆոնդ, որը կազմում էր երկրի հերկովի հողերի գրեթե 1/7 մասը: Նորմանդական նվաճումն Անգլիայի պատմության համար ունենում է մեծ նշանակություն: Այն նպաստում է ֆեոդալական պրոցեսի վերջնական ավարտմանը, թագավորական իշխանության ուժեղացմանը, ամրապնդում է երկրի քաղաքական միասնությունը: ՊԵտական կարգում (XII դարում) շարունակվում էր թագավորական իշխանության ուժեղացումը: Թագավորին աջակցում էին բնակչության բոլոր խավերը, որոնցից յուրաքնչյուրն այդ թվում ուժեղացման մեջ փնտրում էր իր շահը: Այդպես երկար շարունակվել չէր կարող և նոր բարոնները, որպես հողի սեփականատերեր ամրամպնդելով իրենց դիրքերը, սկսեցին հանդես գալ թագավորական իշխանության դեմ: Առաջին ելույթը տեղի ունեցավ Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին (1100-1135թթ.) որը հարկադրված կատարեց որոշակի զիջումներ: Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին նշանակալիորեն կատարելագործվեց պետական կենտրոնական ապարատը: Թագավորական կուրիան բաժանվեց մեծ խորհրդի և փոքր կուրիայի: Մեծ խորհուրդը գումարվում էր տարին երեք անգամ: Նրա կազմի մեջ մտնում էին թագավորի կողմնակիցները: Խորհուրդը ստեղծված էր որպեսզի բոլոր հարցերի վերաբերյալ անել առաջարկություներ և դիտողություններ, թագավորին տալ խորհուրդներ, լսել և քննարկել թագավորի որոշումներն ու օրենսդրական ակտերը: Չնայած խորհուրդի երաշխավորումը պարտադիր ուժ չուներ: Հենրիխ I-ի օրոք կենտրոնական ապարատի ուժեղացման հետ մեկտեղ իշխանությունն ուժեղացավ նաև տեղերում, որտեղ դա իրականացնում էին շերիֆները: Հենրիխ II- ի օրոք (1154-1189թթ.) անցկավցվեցին մի շարք ռեֆորմներ, որոց նպատակն էր ավելի ամրապնդել դատավարչական իշխանությունը: Դատական ռեֆորմով թագավորական կուրիան դարձավ մշտական գործող գերագույն դատական մարմինը: Նրա նիստերը վարում էին հինգ իրավաբաններ: Կորիան բոլոր տեսակի հարցերը լուծում էր հիմնականում վճռաբեկության կարգով: Նրան իրավունք էր վերապահված լուծելու նաև սեփականությանը վերաբերող մի քանի կատեգորիայի հարցեր: XIIդ. երկրորդ կեսին ձևավորվում է արտագնա դատարանների ինստիտուտը: Նման պայմաններում էլ բարոնները՝ ասպետների և քաղաքային վերնախավի հետ միասին թագավորին հարկադրեցին ստորագրելու ‹‹Ազատություների Մեծ Խարտիան›› (1215թ.), որի համար օրինակ հանդիսացավ Հենրիխ I-ի ‹‹Ազատությունների խարտիան››:


== Ազատությունների Մեծ Խարտիան ==
== Ազատությունների Մեծ Խարտիան ==
1215թ.‹‹Խարտիան›› իր բովանդակությամբ ավելի հարուստ էր և ընդարձակ։ ‹‹Խարտիան›› արտահայտում էր շարժումը ղեկավարող բարոնների շահերը։ Բարոնական ավատները հայտարարվում էին ազատ ժառանգվող տիրույթներ։ Թագավորն իրավունք չուներ ժառանգություն ստացած երիտասարդ բարոնից պահանջելու սահմանվածից ավելին։ Թագավորը խոստանում է անչափահաս վասալների նկատմամբ ունեցած խնամակալության իրավունքի չարաշահում թույլ չտալ։ Խարտիան վերականգնում էր բարոների որոշ սենյորական իրավունքներ, որոնք խախտվել էին թագավորական իրավասության ընդլայնման հետեևանքով։ Թագավորը խոստանում է վերացնել ցանկացած կամայականություն՝ բարոններից դրամական տուրքերի հարկման դեպքում։ Միայն 3 դեպքերում էր, որ բարոնները պարտավոր էին թագավորին չափավոր դրամական օգնություն ցույց տալ՝1) թագավորին փրկագնով գերությունից ազատելու2)թագավորի ավագ որդուն ասպետի կոչում շնորհելու,3)թագավորի առաջին ամուսնությունից ծնված ավագ դստերն ամուսնացնելու դեփքերում։ Դրա հետ մեկտեղ խարտիայի մի շարք որոշումներ պաշտպանում են շարժման այլ մասնակիցների շահերը։ Հասատվում են նախկինում գոյություն ունեցող եկեղեցու և հոգևորականության արտոնություններն ու ազատությունները, մասնավորապես եկեղեցական ընտրությունների ազատությունը։ Խարտիան պաշտպանում էր վաճառականների (նաև օտարերկրյա) իրավունքները։ Նրան թույլատրվում էր ազատորեն դուրս գալ Անգլիայից ու վերադառնալ, ամենուրեք կատարել առևտուր առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու։ Խարտիան նախատեսում էր առևտրի համար միասնական չափ ու կշռի միավոր սահմանելու անհրաժեշտությունը։ Ընդհանուր առմամբ Խարտիայով ամրագրված դրույթները դուրս չեկան ֆեոդալական կարգերի շրջանակներից և կարող ենք նշել, որ այն իր բնույթով ֆեոդալական էր։ ‹‹Խարտիան›› նշանակություն ունեցավ միայն տվյալ ժամանակաշրջանի համար։1960-ական թվականների վերջից բուռն շարժում է ծավալվել տեղի կաթոլիկ փոքրամասնության քաղաքացիական իրավունքների համար, ինչը շարունակվում է ցայսօր։
1215թ.‹‹Խարտիան›› իր բովանդակությամբ ավելի հարուստ էր և ընդարձակ: ‹‹Խարտիան›› արտահայտում էր շարժումը ղեկավարող բարոնների շահերը: Բարոնական ավատները հայտարարվում էին ազատ ժառանգվող տիրույթներ: Թագավորն իրավունք չուներ ժառանգություն ստացած երիտասարդ բարոնից պահանջելու սահմանվածից ավելին: Թագավորը խոստանում է անչափահաս վասալների նկատմամբ ունեցած խնամակալության իրավունքի չարաշահում թույլ չտալ: Խարտիան վերականգնում էր բարոների որոշ սենյորական իրավունքներ, որոնք խախտվել էին թագավորական իրավասության ընդլայնման հետեևանքով: Թագավորը խոստանում է վերացնել ցանկացած կամայականություն՝ բարոններից դրամական տուրքերի հարկման դեպքում: Միայն 3 դեպքերում էր, որ բարոնները պարտավոր էին թագավորին չափավոր դրամական օգնություն ցույց տալ՝1) թագավորին փրկագնով գերությունից ազատելու2)թագավորի ավագ որդուն ասպետի կոչում շնորհելու,3)թագավորի առաջին ամուսնությունից ծնված ավագ դստերն ամուսնացնելու դեփքերում: Դրա հետ մեկտեղ խարտիայի մի շարք որոշումներ պաշտպանում են շարժման այլ մասնակիցների շահերը: Հասատվում են նախկինում գոյություն ունեցող եկեղեցու և հոգևորականության արտոնություններն ու ազատությունները, մասնավորապես եկեղեցական ընտրությունների ազատությունը: Խարտիան պաշտպանում էր վաճառականների (նաև օտարերկրյա) իրավունքները: Նրան թույլատրվում էր ազատորեն դուրս գալ Անգլիայից ու վերադառնալ, ամենուրեք կատարել առևտուր առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու: Խարտիան նախատեսում էր առևտրի համար միասնական չափ ու կշռի միավոր սահմանելու անհրաժեշտությունը: Ընդհանուր առմամբ Խարտիայով ամրագրված դրույթները դուրս չեկան ֆեոդալական կարգերի շրջանակներից և կարող ենք նշել, որ այն իր բնույթով ֆեոդալական էր: ‹‹Խարտիան›› նշանակություն ունեցավ միայն տվյալ ժամանակաշրջանի համար:1960-ական թվականների վերջից բուռն շարժում է ծավալվել տեղի կաթոլիկ փոքրամասնության քաղաքացիական իրավունքների համար, ինչը շարունակվում է ցայսօր:
== Կառավարման ժամանակակից համակարգ ==
== Կառավարման ժամանակակից համակարգ ==
Ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան Բրիտանական համագործակցության առանցքային երկիրն է, որի մեջ մտնում են 49 անկախ պետություններ՝ հիմնականում նրա նախկին գաղութներն ու կիսագաղութները։ Մեծ Բրիտանիան սահմանադրական միապետություն է՝ իր թագավորով (կամ թագուհիով), որի մասին ասում են՝ նա թագավորում է, բայց չի իշխում։
Ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան Բրիտանական համագործակցության առանցքային երկիրն է, որի մեջ մտնում են 49 անկախ պետություններ՝ հիմնականում նրա նախկին գաղութներն ու կիսագաղութները: Մեծ Բրիտանիան սահմանադրական միապետություն է՝ իր թագավորով (կամ թագուհիով), որի մասին ասում են՝ նա թագավորում է, բայց չի իշխում:


== Հայերը Անգլիայում ==
== Հայերը Անգլիայում ==
Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին Լոնդոնում, Մանչեստրում և Լիվերպուլում։ Առաջին հայերն այստեղ Կոստանդնուպոլսից և Հնդկաստանից ժամանած վաճառականներն էին։ Արդեն 1870 թ-ին Մանչեստրում կառուցվել է հայկական եկեղեցի (Սուրբ Երրորդություն): Մեծ Բրիտանիայի հայ գաղութն ստվարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ այնտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից և Կովկասից գաղթած բազմաթիվ հայեր։ XX դարի 60–70-ական թվականներին հայերի հոսքը Մեծ Բրիտանիա ավելացավ հատկապես Կիպրոսից, Լիբանանից, Սիրիայից և Եգիպտոսից։ Ներկայումս հայերի թիվը շուրջ 16 հզ. է {{փաստ}}, նրանք հիմնականում բանվորներ, ծառայողներ, արհեստավորներ, մանր առևտրականներ են։ Կան նաև մեծահարուստներ ու խոշոր արդյունաբերողներ, մտավորականներ։ Լոնդոնում գործում է Հայ տունը, որը կազմակերպում է մշակութային միջոցառումներ։ Այնտեղ է գտնվում նաև 1992 թ-ին բացված ՀՀ-ի դեսպանատունը։Համայնքում գործում է հայ առաքելական 3 եկեղեցի։ Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու Անգլիայի թեմի առաջնորդանիստը Լոնդոնի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին է։ Մայրաքաղաքում և Մանչեստրում հայ մանուկների համար բացվել են նաև շաբաթօրյա և կիրակնօրյա դպրոցներ։ 1998 թ-ից լույս է տեսնում «Նոր սերունդի ձայն» պարբերականը։
Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին Լոնդոնում, Մանչեստրում և Լիվերպուլում: Առաջին հայերն այստեղ Կոստանդնուպոլսից և Հնդկաստանից ժամանած վաճառականներն էին: Արդեն 1870 թ-ին Մանչեստրում կառուցվել է հայկական եկեղեցի (Սուրբ Երրորդություն): Մեծ Բրիտանիայի հայ գաղութն ստվարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ այնտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից և Կովկասից գաղթած բազմաթիվ հայեր: XX դարի 60–70-ական թվականներին հայերի հոսքը Մեծ Բրիտանիա ավելացավ հատկապես Կիպրոսից, Լիբանանից, Սիրիայից և Եգիպտոսից: Ներկայումս հայերի թիվը շուրջ 16 հզ. է {{փաստ}}, նրանք հիմնականում բանվորներ, ծառայողներ, արհեստավորներ, մանր առևտրականներ են: Կան նաև մեծահարուստներ ու խոշոր արդյունաբերողներ, մտավորականներ: Լոնդոնում գործում է Հայ տունը, որը կազմակերպում է մշակութային միջոցառումներ: Այնտեղ է գտնվում նաև 1992 թ-ին բացված ՀՀ-ի դեսպանատունը:Համայնքում գործում է հայ առաքելական 3 եկեղեցի: Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու Անգլիայի թեմի առաջնորդանիստը Լոնդոնի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին է: Մայրաքաղաքում և Մանչեստրում հայ մանուկների համար բացվել են նաև շաբաթօրյա և կիրակնօրյա դպրոցներ: 1998 թ-ից լույս է տեսնում «Նոր սերունդի ձայն» պարբերականը:
Գործում են նաև Անգլո-հայկական, Հայկական առաջադիմական, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունները, ՀԲԸՄ և ՀՕՄ-ի Լոնդոնյան մասնաճյուղերը և այլ կազմակերպություններ։
Գործում են նաև Անգլո-հայկական, Հայկական առաջադիմական, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունները, ՀԲԸՄ և ՀՕՄ-ի Լոնդոնյան մասնաճյուղերը և այլ կազմակերպություններ:


== Ազգային խորհրդանիշեր ==
== Ազգային խորհրդանիշեր ==

23:59, 26 Նոյեմբերի 2015-ի տարբերակ

Անգլիա
Անգլիա դրոշ
Դրոշ
Անգլիա Royal Coat of Arms
Զինանշան
Նշանաբան՝
Dieu et mon droit  (ֆրանսերեն)
Աստված և իմ իրավունքը
Անգլիա դիրքը
Անգլիա դիրքը
ՄայրաքաղաքԼոնդոն
51°30′N, 0°7′W
Ամենամեծ քաղաք capital
Պետական լեզուներ Անգլերեն1
Էթնիկ խմբեր (
2005 - Արևելյան Ասիացիները, այլ սպիտակազգիները և իռլանդացիները ոչ պաշտոնական տվյալներով ավելի մեծ թիվ են կազմում
)
84.70% Բրիտանացիներ
5.30% Ասիացիներ
3.20% Այլ Սպիտակազգիներ
2.69% Սևամորթներ
1.57% Խառնուրդներ
1.20% Իռլանդացիներ
0.70% Չինացիներ
0.60% Այլ ազգեր
Կառավարում Սահմանադրական միապետություն
 -  Միապետ Էլիզաբեթ II
 -  Վարչապետ (Միացյալ Թագավորության) Դևիդ Քեմերոն
Հիմնադրում
 -  Աթելստանի կողմից 927 թ. 
Բնակչություն
 -  2006 նախահաշիվը 50,762,900² 
 -  2001 մարդահամարը 49,138,831 
ՀՆԱ (ԳՀ) 2006 գնահատում
 -  Ընդհանուր $1.9 տրիլլիոն (6-րդ)
 -  Մեկ շնչի հաշվով US$38,000 (6-րդ)
ՀՆԱ (անվանական) 2006 գնահատում
 -  Ընդհանուր $2.2 տրիլլիոն (5-րդ)
 -  Մեկ շնչի հաշվով $44,000 (10-րդ)
ՄՆԶԻ (2006) 0.940 (բարձր
Արժույթ Ֆունտ ստերլինգ (GBP)
Ժամային գոտի GMT (ՀԿԺ0)
 -  Ամռանը (DST) BST (ՀԿԺ+1)
Ազգային դոմեն .uk³
Հեռախոսային կոդ +44

Անգլիան (անգլերեն՝ England), Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության ամենամեծ և ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է [1] [2]: Անգլիայի բնակչությունը կազմում է ամբողջ Միացյալ Թագավորության բնակչության ավելի քան 83%-ը: Մայրաքաղաքը Լոնդոնն է:

Աշխարհագրություն

Անգլիան շրջապատող ծովերն են Հյուսիսային ծովը և Իռլանդական ծովը: Այն սահմանակից է արևմուտքից Ուելսի և հյուսիսից Շոտլանդիայի հետ: Անգլիան գտնվում է Եվրոպայի հյուսիս-արևմուտքում: Անգլիան Շոտլանդիայի, Ուելսի ու Հյուսիսային Իռլանդիայի (Օլսթեր) հետ միասին կազմում է Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունը: Տարածքը 131 հազար կմ² է: Հիմնական լեռնաշղթան, որը ձգվում է հյուսիսից հարավ, Ապենինյան լեռներն են: Անգլիան Եվրոպայի ամենամեծ կղզային պետությունն է: Նրան են պատկանում բազմաթիվ ափամերձ կղզիներ՝ Մեն, Անգլսի, Ուայթ, և 4 կղզեխմբեր՝ Հեբրիդյան, Օրկնեյան, Շոտլանդական ու Նորմանդական: Մեծ Բրիտանիա կղզու հյուսիսային և արևմտյան մասերում կան ոչ բարձր լեռներ, կենտրոնում և հարավ-արևելքում՝ դաշտավայրեր: Երկրի ընդերքը հարուստ է ածխի, նավթի, բնական գազի, երկաթի պաշարներով: Կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն ունի Հյուսիսատլանտյան տաք հոսանքը, որի շնորհիվ ձմեռը մեղմ է, հաճախակի են քամիները և մառախուղը: Գետերը կարճ են, բայց՝ ջրառատ, նավարկելի, միմյանց միացած են ջրանցքներով: Կան բազմաթիվ մանր լճեր, այդ թվում՝ հանրահայտ Լոխ Նեսը: Բրիտանական կղզիների ափերը կտրտված են ծովածոցերով, որտեղ կա առնվազն 300 նավահանգիստ: Սքաֆել Պիկը Անգլիայի ամենաբարձր կետն է (978 մ.) և գտնվում է Քամբրիայում: Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ և խիտ բնակեցված մասն Անգլիան է (Ալբիոնը), որի հնագույն քաղաքներ Բիրմինգհեմի, Մանչեստրի, Լիվերպուլի գործարաններն ու ֆաբրիկաներն արտադրում են ավտոմեքենաներ ու ավիաշարժիչներ, հեռուստացույցներ ու էլեկտրոնիկա, կարի մեքենաներ ու գեղեցիկ մանկական խաղալիքներ:

Պատմություն

Նախամարդիկ կղզում հայտնվել են ավելի քան 500․000 տարի առաջ, իսկ ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ այս տարածքներ եկել են 30․000 տարի առաջ: Հռոմեացիները գրավում են այն 43 թվականին, բայց լքում են 410 թվականին: 5-6-րդ դարերում Անգլիան բնակեցվում է գերմանական տարբեր ցեղերով: Տեղական կելտական բնակչությունը կամ ոչնչացվում է կամ միաձուլվում եկվորների հետ: 7-րդ դարից սկսվում են վիկինգների արշավանքները դեպի Բրիտանական կղզիներ: Մ.թ V դարից սկսած ժամանակակից Անգլիայի տարածքում բնակություն հաստատեցին գերմանական ցեղերը՝ անգլերն ու սաքսերը, որոնք գտնվում էին նախնադարյան համայնական կարգերի քայքայման փուլում: Անգլիայի նվաճումը նրանց կողմից արագացրեց այդ պրոցեսը:

Կրոն

Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնական ուղղվածությունն է Անգլիայում: Քրիստոնեությունից հետո ամենաշատ հետևորդներն ունեն իսլամական, հինդուական, սիկխիզմական, հուդայական, բուդայական կրոնական ուղղվածությունները: Հնում բազմաթիվ այլ կրոնական ուղղվածություններ էին կարևորվում երկրում՝ ինչպիսիք էին կելտական հեթանոսությունը, ռոմանական հեթանոսությունը, Անգլո-սաքսոնական հեթանոսություն և նորվեգական հեթանոսությունը: Միակ կրոնական ուղղվածությունը, որը ստեղծվել է Անգլիայում Նեոպագանյան Վիկան է:

800 թթ.

Կառավարման ձևը

Անգլիայի պետության և իրավունքի պատմությունը բաժանվում է հետևյալ ժամանակաշրջանների՝

  1. վաղ ֆեոդալական միապետության (5–11-րդ դարեր)
  2. ֆեոդալական պետության զարգացման (11-13-րդ դարեր)
  3. դասաներկայացուցչական միապետության (13-17-րդ դարեր)

V-XIդդ. Անգլիայի բնակչությունը բաժանված էր երեք մասի՝ ազատների, կիսաազատների և ստրուկների: Ազատ բնակքչության թվում էին էրլերն ու կերլերները: Էրլերն նախկին ցեղային առաջնորդներն էին և համարվում էին ամենաարտոնյալ դասը: Նրանք տիրում էին մեծ քանակությամբ հողերի: Կերլերն ազատ գյուղական համայնքի անդամներ էին, որոնք տիրում էին հերկովի հողերի մի մասին, մասնակցում ժողովրդական ժողովներին, կատարում պետական գործեր: Կերլերի սպանության դեպքում նախատեսված տուգանքն ավելի էր, քան էրլերի սպանության դեպքում: Կիսաազատ բնակչությունը կոչվում էր լետեր: Նրանք գտնվում էին իրենց տերերի՝ էրլերի իշխանության ներքո, ունեին փոքր քանակությամբ հողեր և կատարվում էին տարբեր տեսակի պարտավորություններ: ԲՆակչության ամենաստորին խավը ստրուկներն էին, որոնք օգտագործվում էին էրլերների տնային տնտեսություններում: IX-XIդդ. ընթացքում Անգլիայում հաղթանակեցին ֆեոդալական հարաբերությունները: Գյուղացիությունը ենթարկվում է ֆեոդալական շահագործման: Հողի սեփականատերերի օգտին կախյալ և ճորտ գյուղացիները կատարում էին պարհակներ: Ֆեոդալազմի հաղթանակն Անգլիայում վերացրեց նախնադարյան համայնական կազմակերպությունների մնացուկները: Ամբողջ իշխանությունը պետությունում կենտրոնացվում է թագավորի և ազնվականության ձեռքում: Կազմակերպվում է խորհուրդ(«իմաստունների ժողով»՝ վիտանագեմոտ), որը պետական իշխանության բարձրագույն մարմինն էր: Առանց նրա համաձայնության թագավորն իրավունք չուներ հրապարակելու օրեքներ, անցկացնելու պետական կարևորագույն միջոցառումներ:

Ֆեոդալական միապետություն(XI-XIIIդդ.)

Պետությունը ֆեոդալիզմի ծաղկման շրջանում (XI-XIIIդդ.): 1066թ. Անգլիան ենթարկվեց նորմանդական նվաճմանը: Նվաճաղները հողերը բաժանեցին միմյանց միջև: Բոլոր հող ստացողները դարձան թագավորի վասալները: Անյտեղ գործում էր ‹‹իմ վասալի վասալն իմ վասալը չէ›› սկզբունքը: ԲՆակչության հիմնական զբաղմունքը հողագործությունն ու անասնապահությունն էր: Նորմանդական նվաճումից հետո աշխուժանում է առևտուրը. արհեստագործությունը սկսում է զարգանալ:XI դարում գյուղացիների մեծ մասն արդեն ճորտացվել էր: Հասարակությունը բաժանվել էր շահագործող և շահագործվող դասերի: Տիրող դասակարգի ներսում միասնություն չկար: Հակասություները սրվել էին աշխարհիկ և հոգևոր ֆեոդալների միջև: Անընդհատ կռիվներ էին մղվում բոյարների և ազնավականության միջև: Թագավորական իշխանության ուժեղացումը պայմանավորված էր նաև նրանով, որ ինքը՝ թագավորը, իր ձեռքում կենտրոնացրել էր հսկայական քանակությամբ հողային ֆոնդ, որը կազմում էր երկրի հերկովի հողերի գրեթե 1/7 մասը: Նորմանդական նվաճումն Անգլիայի պատմության համար ունենում է մեծ նշանակություն: Այն նպաստում է ֆեոդալական պրոցեսի վերջնական ավարտմանը, թագավորական իշխանության ուժեղացմանը, ամրապնդում է երկրի քաղաքական միասնությունը: ՊԵտական կարգում (XII դարում) շարունակվում էր թագավորական իշխանության ուժեղացումը: Թագավորին աջակցում էին բնակչության բոլոր խավերը, որոնցից յուրաքնչյուրն այդ թվում ուժեղացման մեջ փնտրում էր իր շահը: Այդպես երկար շարունակվել չէր կարող և նոր բարոնները, որպես հողի սեփականատերեր ամրամպնդելով իրենց դիրքերը, սկսեցին հանդես գալ թագավորական իշխանության դեմ: Առաջին ելույթը տեղի ունեցավ Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին (1100-1135թթ.) որը հարկադրված կատարեց որոշակի զիջումներ: Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին նշանակալիորեն կատարելագործվեց պետական կենտրոնական ապարատը: Թագավորական կուրիան բաժանվեց մեծ խորհրդի և փոքր կուրիայի: Մեծ խորհուրդը գումարվում էր տարին երեք անգամ: Նրա կազմի մեջ մտնում էին թագավորի կողմնակիցները: Խորհուրդը ստեղծված էր որպեսզի բոլոր հարցերի վերաբերյալ անել առաջարկություներ և դիտողություններ, թագավորին տալ խորհուրդներ, լսել և քննարկել թագավորի որոշումներն ու օրենսդրական ակտերը: Չնայած խորհուրդի երաշխավորումը պարտադիր ուժ չուներ: Հենրիխ I-ի օրոք կենտրոնական ապարատի ուժեղացման հետ մեկտեղ իշխանությունն ուժեղացավ նաև տեղերում, որտեղ դա իրականացնում էին շերիֆները: Հենրիխ II- ի օրոք (1154-1189թթ.) անցկավցվեցին մի շարք ռեֆորմներ, որոց նպատակն էր ավելի ամրապնդել դատավարչական իշխանությունը: Դատական ռեֆորմով թագավորական կուրիան դարձավ մշտական գործող գերագույն դատական մարմինը: Նրա նիստերը վարում էին հինգ իրավաբաններ: Կորիան բոլոր տեսակի հարցերը լուծում էր հիմնականում վճռաբեկության կարգով: Նրան իրավունք էր վերապահված լուծելու նաև սեփականությանը վերաբերող մի քանի կատեգորիայի հարցեր: XIIդ. երկրորդ կեսին ձևավորվում է արտագնա դատարանների ինստիտուտը: Նման պայմաններում էլ բարոնները՝ ասպետների և քաղաքային վերնախավի հետ միասին թագավորին հարկադրեցին ստորագրելու ‹‹Ազատություների Մեծ Խարտիան›› (1215թ.), որի համար օրինակ հանդիսացավ Հենրիխ I-ի ‹‹Ազատությունների խարտիան››:

Ազատությունների Մեծ Խարտիան

1215թ.‹‹Խարտիան›› իր բովանդակությամբ ավելի հարուստ էր և ընդարձակ: ‹‹Խարտիան›› արտահայտում էր շարժումը ղեկավարող բարոնների շահերը: Բարոնական ավատները հայտարարվում էին ազատ ժառանգվող տիրույթներ: Թագավորն իրավունք չուներ ժառանգություն ստացած երիտասարդ բարոնից պահանջելու սահմանվածից ավելին: Թագավորը խոստանում է անչափահաս վասալների նկատմամբ ունեցած խնամակալության իրավունքի չարաշահում թույլ չտալ: Խարտիան վերականգնում էր բարոների որոշ սենյորական իրավունքներ, որոնք խախտվել էին թագավորական իրավասության ընդլայնման հետեևանքով: Թագավորը խոստանում է վերացնել ցանկացած կամայականություն՝ բարոններից դրամական տուրքերի հարկման դեպքում: Միայն 3 դեպքերում էր, որ բարոնները պարտավոր էին թագավորին չափավոր դրամական օգնություն ցույց տալ՝1) թագավորին փրկագնով գերությունից ազատելու2)թագավորի ավագ որդուն ասպետի կոչում շնորհելու,3)թագավորի առաջին ամուսնությունից ծնված ավագ դստերն ամուսնացնելու դեփքերում: Դրա հետ մեկտեղ խարտիայի մի շարք որոշումներ պաշտպանում են շարժման այլ մասնակիցների շահերը: Հասատվում են նախկինում գոյություն ունեցող եկեղեցու և հոգևորականության արտոնություններն ու ազատությունները, մասնավորապես եկեղեցական ընտրությունների ազատությունը: Խարտիան պաշտպանում էր վաճառականների (նաև օտարերկրյա) իրավունքները: Նրան թույլատրվում էր ազատորեն դուրս գալ Անգլիայից ու վերադառնալ, ամենուրեք կատարել առևտուր առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու: Խարտիան նախատեսում էր առևտրի համար միասնական չափ ու կշռի միավոր սահմանելու անհրաժեշտությունը: Ընդհանուր առմամբ Խարտիայով ամրագրված դրույթները դուրս չեկան ֆեոդալական կարգերի շրջանակներից և կարող ենք նշել, որ այն իր բնույթով ֆեոդալական էր: ‹‹Խարտիան›› նշանակություն ունեցավ միայն տվյալ ժամանակաշրջանի համար:1960-ական թվականների վերջից բուռն շարժում է ծավալվել տեղի կաթոլիկ փոքրամասնության քաղաքացիական իրավունքների համար, ինչը շարունակվում է ցայսօր:

Կառավարման ժամանակակից համակարգ

Ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան Բրիտանական համագործակցության առանցքային երկիրն է, որի մեջ մտնում են 49 անկախ պետություններ՝ հիմնականում նրա նախկին գաղութներն ու կիսագաղութները: Մեծ Բրիտանիան սահմանադրական միապետություն է՝ իր թագավորով (կամ թագուհիով), որի մասին ասում են՝ նա թագավորում է, բայց չի իշխում:

Հայերը Անգլիայում

Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին Լոնդոնում, Մանչեստրում և Լիվերպուլում: Առաջին հայերն այստեղ Կոստանդնուպոլսից և Հնդկաստանից ժամանած վաճառականներն էին: Արդեն 1870 թ-ին Մանչեստրում կառուցվել է հայկական եկեղեցի (Սուրբ Երրորդություն): Մեծ Բրիտանիայի հայ գաղութն ստվարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ այնտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից և Կովկասից գաղթած բազմաթիվ հայեր: XX դարի 60–70-ական թվականներին հայերի հոսքը Մեծ Բրիտանիա ավելացավ հատկապես Կիպրոսից, Լիբանանից, Սիրիայից և Եգիպտոսից: Ներկայումս հայերի թիվը շուրջ 16 հզ. է [փա՞ստ], նրանք հիմնականում բանվորներ, ծառայողներ, արհեստավորներ, մանր առևտրականներ են: Կան նաև մեծահարուստներ ու խոշոր արդյունաբերողներ, մտավորականներ: Լոնդոնում գործում է Հայ տունը, որը կազմակերպում է մշակութային միջոցառումներ: Այնտեղ է գտնվում նաև 1992 թ-ին բացված ՀՀ-ի դեսպանատունը:Համայնքում գործում է հայ առաքելական 3 եկեղեցի: Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու Անգլիայի թեմի առաջնորդանիստը Լոնդոնի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին է: Մայրաքաղաքում և Մանչեստրում հայ մանուկների համար բացվել են նաև շաբաթօրյա և կիրակնօրյա դպրոցներ: 1998 թ-ից լույս է տեսնում «Նոր սերունդի ձայն» պարբերականը: Գործում են նաև Անգլո-հայկական, Հայկական առաջադիմական, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունները, ՀԲԸՄ և ՀՕՄ-ի Լոնդոնյան մասնաճյուղերը և այլ կազմակերպություններ:

Ազգային խորհրդանիշեր

Հղումներ աղբյուրներին

www.encyclopedia.am կայք

Ծանոթագրություններ

  1. www.number-10.gov.uk. «Countries within a country». Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  2. England -- Britannica Student Encyclopedia. URL վերցված է Հունիսի 6 2007.