«Անգլիա»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: ։ → : (109) oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 69. | Տող 69. | ||
'''Անգլիան''' ([[անգլերեն]]՝ ''England''), [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության]] ամենամեծ և ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է |
'''Անգլիան''' ([[անգլերեն]]՝ ''England''), [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության]] ամենամեծ և ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է |
||
<ref name="Countries">{{cite web |url=http://www.number-10.gov.uk/output/Page823.asp |title=Countries within a country |author=www.number-10.gov.uk |accessdate=2007 թ․ հունիսի 13}}</ref> |
<ref name="Countries">{{cite web |url=http://www.number-10.gov.uk/output/Page823.asp |title=Countries within a country |author=www.number-10.gov.uk |accessdate=2007 թ․ հունիսի 13}}</ref> |
||
<!---this reference is here for a purpose, please do not remove it---><ref>[http://www.britannica.com/ebi/article-9274182/ England -- Britannica Student Encyclopedia]. URL վերցված է [[Հունիսի 6]] [[2007]].</ref> |
<!---this reference is here for a purpose, please do not remove it---><ref>[http://www.britannica.com/ebi/article-9274182/ England -- Britannica Student Encyclopedia]. URL վերցված է [[Հունիսի 6]] [[2007]].</ref>: |
||
Անգլիայի բնակչությունը կազմում է ամբողջ Միացյալ Թագավորության բնակչության ավելի քան 83%- |
Անգլիայի բնակչությունը կազմում է ամբողջ Միացյալ Թագավորության բնակչության ավելի քան 83%-ը: Մայրաքաղաքը [[Լոնդոն]]ն է: |
||
== Աշխարհագրություն == |
== Աշխարհագրություն == |
||
Անգլիան շրջապատող [[ծով]]երն են [[Հյուսիսային ծով]]ը և [[Իռլանդական ծով]] |
Անգլիան շրջապատող [[ծով]]երն են [[Հյուսիսային ծով]]ը և [[Իռլանդական ծով]]ը: Այն սահմանակից է արևմուտքից [[Ուելս]]ի և հյուսիսից [[Շոտլանդիա]]յի հետ: Անգլիան գտնվում է Եվրոպայի հյուսիս-արևմուտքում: Անգլիան Շոտլանդիայի, Ուելսի ու Հյուսիսային Իռլանդիայի (Օլսթեր) հետ միասին կազմում է Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունը: Տարածքը 131 հազար կմ² է: Հիմնական լեռնաշղթան, որը ձգվում է հյուսիսից հարավ, Ապենինյան լեռներն են: Անգլիան Եվրոպայի ամենամեծ կղզային պետությունն է: Նրան են պատկանում բազմաթիվ ափամերձ կղզիներ՝ Մեն, Անգլսի, Ուայթ, և 4 կղզեխմբեր՝ Հեբրիդյան, Օրկնեյան, Շոտլանդական ու Նորմանդական: Մեծ Բրիտանիա կղզու հյուսիսային և արևմտյան մասերում կան ոչ բարձր լեռներ, կենտրոնում և հարավ-արևելքում՝ դաշտավայրեր: Երկրի ընդերքը հարուստ է ածխի, նավթի, բնական գազի, երկաթի պաշարներով: |
||
Կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն ունի Հյուսիսատլանտյան տաք հոսանքը, որի շնորհիվ ձմեռը մեղմ է, հաճախակի են քամիները և |
Կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն ունի Հյուսիսատլանտյան տաք հոսանքը, որի շնորհիվ ձմեռը մեղմ է, հաճախակի են քամիները և մառախուղը: Գետերը կարճ են, բայց՝ ջրառատ, նավարկելի, միմյանց միացած են ջրանցքներով: Կան բազմաթիվ մանր լճեր, այդ թվում՝ հանրահայտ Լոխ Նեսը: Բրիտանական կղզիների ափերը կտրտված են ծովածոցերով, որտեղ կա առնվազն 300 նավահանգիստ: |
||
[[Սքաֆել Պիկ]]ը Անգլիայի ամենաբարձր կետն է (978 մ.) և գտնվում է |
[[Սքաֆել Պիկ]]ը Անգլիայի ամենաբարձր կետն է (978 մ.) և գտնվում է Քամբրիայում: Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ և խիտ բնակեցված մասն Անգլիան է ([[Դուվրի սպիտակ ժայռեր|Ալբիոնը]]), որի հնագույն քաղաքներ [[Բիրմինգհեմ]]ի, [[Մանչեստր]]ի, [[Լիվերպուլ]]ի գործարաններն ու ֆաբրիկաներն արտադրում են ավտոմեքենաներ ու ավիաշարժիչներ, հեռուստացույցներ ու էլեկտրոնիկա, կարի մեքենաներ ու գեղեցիկ մանկական խաղալիքներ: |
||
== Պատմություն == |
== Պատմություն == |
||
Նախամարդիկ կղզում հայտնվել են ավելի քան 500․000 տարի առաջ, իսկ ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ այս տարածքներ եկել են 30․000 տարի |
Նախամարդիկ կղզում հայտնվել են ավելի քան 500․000 տարի առաջ, իսկ ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ այս տարածքներ եկել են 30․000 տարի առաջ: [[Հռոմեացիներ]]ը գրավում են այն 43 թվականին, բայց լքում են 410 թվականին: 5-6-րդ դարերում Անգլիան բնակեցվում է գերմանական տարբեր ցեղերով: Տեղական [[կելտ]]ական բնակչությունը կամ ոչնչացվում է կամ միաձուլվում եկվորների հետ: 7-րդ դարից սկսվում են [[վիկինգներ]]ի արշավանքները դեպի Բրիտանական կղզիներ: Մ.թ V դարից սկսած ժամանակակից Անգլիայի տարածքում բնակություն հաստատեցին գերմանական ցեղերը՝ անգլերն ու սաքսերը, որոնք գտնվում էին նախնադարյան համայնական կարգերի քայքայման փուլում: Անգլիայի նվաճումը նրանց կողմից արագացրեց այդ պրոցեսը: |
||
== Կրոն == |
== Կրոն == |
||
Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնական ուղղվածությունն է |
Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնական ուղղվածությունն է Անգլիայում: Քրիստոնեությունից հետո ամենաշատ հետևորդներն ունեն իսլամական, հինդուական, սիկխիզմական, հուդայական, բուդայական կրոնական ուղղվածությունները: Հնում բազմաթիվ այլ կրոնական ուղղվածություններ էին կարևորվում երկրում՝ ինչպիսիք էին կելտական հեթանոսությունը, ռոմանական հեթանոսությունը, Անգլո-սաքսոնական հեթանոսություն և նորվեգական հեթանոսությունը: Միակ կրոնական ուղղվածությունը, որը ստեղծվել է Անգլիայում Նեոպագանյան Վիկան է: |
||
[[Պատկեր:British kingdoms c 800.svg|մինի|800 թթ.]] |
[[Պատկեր:British kingdoms c 800.svg|մինի|800 թթ.]] |
||
Տող 90. | Տող 90. | ||
#դասաներկայացուցչական միապետության ([[13-րդ դար|13]]-[[17-րդ դար]]եր) |
#դասաներկայացուցչական միապետության ([[13-րդ դար|13]]-[[17-րդ դար]]եր) |
||
V-XIդդ. Անգլիայի բնակչությունը բաժանված էր երեք մասի՝ ազատների, կիսաազատների և |
V-XIդդ. Անգլիայի բնակչությունը բաժանված էր երեք մասի՝ ազատների, կիսաազատների և ստրուկների: Ազատ բնակքչության թվում էին էրլերն ու կերլերները: Էրլերն նախկին ցեղային առաջնորդներն էին և համարվում էին ամենաարտոնյալ դասը: Նրանք տիրում էին մեծ քանակությամբ հողերի: Կերլերն ազատ գյուղական համայնքի անդամներ էին, որոնք տիրում էին հերկովի հողերի մի մասին, մասնակցում ժողովրդական ժողովներին, կատարում պետական գործեր: Կերլերի սպանության դեպքում նախատեսված տուգանքն ավելի էր, քան էրլերի սպանության դեպքում: Կիսաազատ բնակչությունը կոչվում էր լետեր: Նրանք գտնվում էին իրենց տերերի՝ էրլերի իշխանության ներքո, ունեին փոքր քանակությամբ հողեր և կատարվում էին տարբեր տեսակի պարտավորություններ: ԲՆակչության ամենաստորին խավը ստրուկներն էին, որոնք օգտագործվում էին էրլերների տնային տնտեսություններում: IX-XIդդ. ընթացքում Անգլիայում հաղթանակեցին ֆեոդալական հարաբերությունները: Գյուղացիությունը ենթարկվում է ֆեոդալական շահագործման: Հողի սեփականատերերի օգտին կախյալ և ճորտ գյուղացիները կատարում էին պարհակներ: Ֆեոդալազմի հաղթանակն Անգլիայում վերացրեց նախնադարյան համայնական կազմակերպությունների մնացուկները: Ամբողջ իշխանությունը պետությունում կենտրոնացվում է թագավորի և ազնվականության ձեռքում: Կազմակերպվում է խորհուրդ(«իմաստունների ժողով»՝ վիտանագեմոտ), որը պետական իշխանության բարձրագույն մարմինն էր: Առանց նրա համաձայնության թագավորն իրավունք չուներ հրապարակելու օրեքներ, անցկացնելու պետական կարևորագույն միջոցառումներ: |
||
== Ֆեոդալական միապետություն(XI-XIIIդդ.) == |
== Ֆեոդալական միապետություն(XI-XIIIդդ.) == |
||
Պետությունը ֆեոդալիզմի ծաղկման շրջանում (XI-XIIIդդ.) |
Պետությունը ֆեոդալիզմի ծաղկման շրջանում (XI-XIIIդդ.): 1066թ. Անգլիան ենթարկվեց նորմանդական նվաճմանը: Նվաճաղները հողերը բաժանեցին միմյանց միջև: Բոլոր հող ստացողները դարձան թագավորի վասալները: Անյտեղ գործում էր ‹‹իմ վասալի վասալն իմ վասալը չէ›› սկզբունքը: ԲՆակչության հիմնական զբաղմունքը հողագործությունն ու անասնապահությունն էր: Նորմանդական նվաճումից հետո աշխուժանում է առևտուրը. արհեստագործությունը սկսում է զարգանալ:XI դարում գյուղացիների մեծ մասն արդեն ճորտացվել էր: Հասարակությունը բաժանվել էր շահագործող և շահագործվող դասերի: Տիրող դասակարգի ներսում միասնություն չկար: Հակասություները սրվել էին աշխարհիկ և հոգևոր ֆեոդալների միջև: Անընդհատ կռիվներ էին մղվում բոյարների և ազնավականության միջև: |
||
Թագավորական իշխանության ուժեղացումը պայմանավորված էր նաև նրանով, որ ինքը՝ թագավորը, իր ձեռքում կենտրոնացրել էր հսկայական քանակությամբ հողային ֆոնդ, որը կազմում էր երկրի հերկովի հողերի գրեթե 1/7 |
Թագավորական իշխանության ուժեղացումը պայմանավորված էր նաև նրանով, որ ինքը՝ թագավորը, իր ձեռքում կենտրոնացրել էր հսկայական քանակությամբ հողային ֆոնդ, որը կազմում էր երկրի հերկովի հողերի գրեթե 1/7 մասը: Նորմանդական նվաճումն Անգլիայի պատմության համար ունենում է մեծ նշանակություն: Այն նպաստում է ֆեոդալական պրոցեսի վերջնական ավարտմանը, թագավորական իշխանության ուժեղացմանը, ամրապնդում է երկրի քաղաքական միասնությունը: ՊԵտական կարգում (XII դարում) շարունակվում էր թագավորական իշխանության ուժեղացումը: Թագավորին աջակցում էին բնակչության բոլոր խավերը, որոնցից յուրաքնչյուրն այդ թվում ուժեղացման մեջ փնտրում էր իր շահը: Այդպես երկար շարունակվել չէր կարող և նոր բարոնները, որպես հողի սեփականատերեր ամրամպնդելով իրենց դիրքերը, սկսեցին հանդես գալ թագավորական իշխանության դեմ: Առաջին ելույթը տեղի ունեցավ Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին (1100-1135թթ.) որը հարկադրված կատարեց որոշակի զիջումներ: Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին նշանակալիորեն կատարելագործվեց պետական կենտրոնական ապարատը: Թագավորական կուրիան բաժանվեց մեծ խորհրդի և փոքր կուրիայի: Մեծ խորհուրդը գումարվում էր տարին երեք անգամ: Նրա կազմի մեջ մտնում էին թագավորի կողմնակիցները: Խորհուրդը ստեղծված էր որպեսզի բոլոր հարցերի վերաբերյալ անել առաջարկություներ և դիտողություններ, թագավորին տալ խորհուրդներ, լսել և քննարկել թագավորի որոշումներն ու օրենսդրական ակտերը: Չնայած խորհուրդի երաշխավորումը պարտադիր ուժ չուներ: Հենրիխ I-ի օրոք կենտրոնական ապարատի ուժեղացման հետ մեկտեղ իշխանությունն ուժեղացավ նաև տեղերում, որտեղ դա իրականացնում էին շերիֆները: Հենրիխ II- ի օրոք (1154-1189թթ.) անցկավցվեցին մի շարք ռեֆորմներ, որոց նպատակն էր ավելի ամրապնդել դատավարչական իշխանությունը: Դատական ռեֆորմով թագավորական կուրիան դարձավ մշտական գործող գերագույն դատական մարմինը: Նրա նիստերը վարում էին հինգ իրավաբաններ: Կորիան բոլոր տեսակի հարցերը լուծում էր հիմնականում վճռաբեկության կարգով: Նրան իրավունք էր վերապահված լուծելու նաև սեփականությանը վերաբերող մի քանի կատեգորիայի հարցեր: XIIդ. երկրորդ կեսին ձևավորվում է արտագնա դատարանների ինստիտուտը: Նման պայմաններում էլ բարոնները՝ ասպետների և քաղաքային վերնախավի հետ միասին թագավորին հարկադրեցին ստորագրելու ‹‹Ազատություների Մեծ Խարտիան›› (1215թ.), որի համար օրինակ հանդիսացավ Հենրիխ I-ի ‹‹Ազատությունների խարտիան››: |
||
== Ազատությունների Մեծ Խարտիան == |
== Ազատությունների Մեծ Խարտիան == |
||
1215թ.‹‹Խարտիան›› իր բովանդակությամբ ավելի հարուստ էր և |
1215թ.‹‹Խարտիան›› իր բովանդակությամբ ավելի հարուստ էր և ընդարձակ: ‹‹Խարտիան›› արտահայտում էր շարժումը ղեկավարող բարոնների շահերը: Բարոնական ավատները հայտարարվում էին ազատ ժառանգվող տիրույթներ: Թագավորն իրավունք չուներ ժառանգություն ստացած երիտասարդ բարոնից պահանջելու սահմանվածից ավելին: Թագավորը խոստանում է անչափահաս վասալների նկատմամբ ունեցած խնամակալության իրավունքի չարաշահում թույլ չտալ: Խարտիան վերականգնում էր բարոների որոշ սենյորական իրավունքներ, որոնք խախտվել էին թագավորական իրավասության ընդլայնման հետեևանքով: Թագավորը խոստանում է վերացնել ցանկացած կամայականություն՝ բարոններից դրամական տուրքերի հարկման դեպքում: Միայն 3 դեպքերում էր, որ բարոնները պարտավոր էին թագավորին չափավոր դրամական օգնություն ցույց տալ՝1) թագավորին փրկագնով գերությունից ազատելու2)թագավորի ավագ որդուն ասպետի կոչում շնորհելու,3)թագավորի առաջին ամուսնությունից ծնված ավագ դստերն ամուսնացնելու դեփքերում: Դրա հետ մեկտեղ խարտիայի մի շարք որոշումներ պաշտպանում են շարժման այլ մասնակիցների շահերը: Հասատվում են նախկինում գոյություն ունեցող եկեղեցու և հոգևորականության արտոնություններն ու ազատությունները, մասնավորապես եկեղեցական ընտրությունների ազատությունը: Խարտիան պաշտպանում էր վաճառականների (նաև օտարերկրյա) իրավունքները: Նրան թույլատրվում էր ազատորեն դուրս գալ Անգլիայից ու վերադառնալ, ամենուրեք կատարել առևտուր առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու: Խարտիան նախատեսում էր առևտրի համար միասնական չափ ու կշռի միավոր սահմանելու անհրաժեշտությունը: Ընդհանուր առմամբ Խարտիայով ամրագրված դրույթները դուրս չեկան ֆեոդալական կարգերի շրջանակներից և կարող ենք նշել, որ այն իր բնույթով ֆեոդալական էր: ‹‹Խարտիան›› նշանակություն ունեցավ միայն տվյալ ժամանակաշրջանի համար:1960-ական թվականների վերջից բուռն շարժում է ծավալվել տեղի կաթոլիկ փոքրամասնության քաղաքացիական իրավունքների համար, ինչը շարունակվում է ցայսօր: |
||
== Կառավարման ժամանակակից համակարգ == |
== Կառավարման ժամանակակից համակարգ == |
||
Ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան Բրիտանական համագործակցության առանցքային երկիրն է, որի մեջ մտնում են 49 անկախ պետություններ՝ հիմնականում նրա նախկին գաղութներն ու |
Ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան Բրիտանական համագործակցության առանցքային երկիրն է, որի մեջ մտնում են 49 անկախ պետություններ՝ հիմնականում նրա նախկին գաղութներն ու կիսագաղութները: Մեծ Բրիտանիան սահմանադրական միապետություն է՝ իր թագավորով (կամ թագուհիով), որի մասին ասում են՝ նա թագավորում է, բայց չի իշխում: |
||
== Հայերը Անգլիայում == |
== Հայերը Անգլիայում == |
||
Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին Լոնդոնում, Մանչեստրում և |
Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին Լոնդոնում, Մանչեստրում և Լիվերպուլում: Առաջին հայերն այստեղ Կոստանդնուպոլսից և Հնդկաստանից ժամանած վաճառականներն էին: Արդեն 1870 թ-ին Մանչեստրում կառուցվել է հայկական եկեղեցի (Սուրբ Երրորդություն): Մեծ Բրիտանիայի հայ գաղութն ստվարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ այնտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից և Կովկասից գաղթած բազմաթիվ հայեր: XX դարի 60–70-ական թվականներին հայերի հոսքը Մեծ Բրիտանիա ավելացավ հատկապես Կիպրոսից, Լիբանանից, Սիրիայից և Եգիպտոսից: Ներկայումս հայերի թիվը շուրջ 16 հզ. է {{փաստ}}, նրանք հիմնականում բանվորներ, ծառայողներ, արհեստավորներ, մանր առևտրականներ են: Կան նաև մեծահարուստներ ու խոշոր արդյունաբերողներ, մտավորականներ: Լոնդոնում գործում է Հայ տունը, որը կազմակերպում է մշակութային միջոցառումներ: Այնտեղ է գտնվում նաև 1992 թ-ին բացված ՀՀ-ի դեսպանատունը:Համայնքում գործում է հայ առաքելական 3 եկեղեցի: Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու Անգլիայի թեմի առաջնորդանիստը Լոնդոնի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին է: Մայրաքաղաքում և Մանչեստրում հայ մանուկների համար բացվել են նաև շաբաթօրյա և կիրակնօրյա դպրոցներ: 1998 թ-ից լույս է տեսնում «Նոր սերունդի ձայն» պարբերականը: |
||
Գործում են նաև Անգլո-հայկական, Հայկական առաջադիմական, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունները, ՀԲԸՄ և ՀՕՄ-ի Լոնդոնյան մասնաճյուղերը և այլ |
Գործում են նաև Անգլո-հայկական, Հայկական առաջադիմական, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունները, ՀԲԸՄ և ՀՕՄ-ի Լոնդոնյան մասնաճյուղերը և այլ կազմակերպություններ: |
||
== Ազգային խորհրդանիշեր == |
== Ազգային խորհրդանիշեր == |
23:59, 26 Նոյեմբերի 2015-ի տարբերակ
Անգլիա | ||||
---|---|---|---|---|
|
||||
Նշանաբան՝ Dieu et mon droit (ֆրանսերեն) Աստված և իմ իրավունքը |
||||
|
||||
Մայրաքաղաք | Լոնդոն | |||
Ամենամեծ քաղաք | capital | |||
Պետական լեզուներ | Անգլերեն1 | |||
Էթնիկ խմբեր ( 2005 - Արևելյան Ասիացիները, այլ սպիտակազգիները և իռլանդացիները ոչ պաշտոնական տվյալներով ավելի մեծ թիվ են կազմում) |
84.70% Բրիտանացիներ 5.30% Ասիացիներ 3.20% Այլ Սպիտակազգիներ 2.69% Սևամորթներ 1.57% Խառնուրդներ 1.20% Իռլանդացիներ 0.70% Չինացիներ 0.60% Այլ ազգեր |
|||
Կառավարում | Սահմանադրական միապետություն | |||
- | Միապետ | Էլիզաբեթ II | ||
- | Վարչապետ (Միացյալ Թագավորության) | Դևիդ Քեմերոն | ||
Հիմնադրում | ||||
- | Աթելստանի կողմից | 927 թ. | ||
Բնակչություն | ||||
- | 2006 նախահաշիվը | 50,762,900² | ||
- | 2001 մարդահամարը | 49,138,831 | ||
ՀՆԱ (ԳՀ) | 2006 գնահատում | |||
- | Ընդհանուր | $1.9 տրիլլիոն (6-րդ) | ||
- | Մեկ շնչի հաշվով | US$38,000 (6-րդ) | ||
ՀՆԱ (անվանական) | 2006 գնահատում | |||
- | Ընդհանուր | $2.2 տրիլլիոն (5-րդ) | ||
- | Մեկ շնչի հաշվով | $44,000 (10-րդ) | ||
ՄՆԶԻ (2006) | 0.940 (բարձր) | |||
Արժույթ | Ֆունտ ստերլինգ (GBP) | |||
Ժամային գոտի | GMT (ՀԿԺ0) | |||
- | Ամռանը (DST) | BST (ՀԿԺ+1) | ||
Ազգային դոմեն | .uk³ | |||
Հեռախոսային կոդ | +44 |
Անգլիան (անգլերեն՝ England), Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության ամենամեծ և ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է [1] [2]: Անգլիայի բնակչությունը կազմում է ամբողջ Միացյալ Թագավորության բնակչության ավելի քան 83%-ը: Մայրաքաղաքը Լոնդոնն է:
Աշխարհագրություն
Անգլիան շրջապատող ծովերն են Հյուսիսային ծովը և Իռլանդական ծովը: Այն սահմանակից է արևմուտքից Ուելսի և հյուսիսից Շոտլանդիայի հետ: Անգլիան գտնվում է Եվրոպայի հյուսիս-արևմուտքում: Անգլիան Շոտլանդիայի, Ուելսի ու Հյուսիսային Իռլանդիայի (Օլսթեր) հետ միասին կազմում է Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունը: Տարածքը 131 հազար կմ² է: Հիմնական լեռնաշղթան, որը ձգվում է հյուսիսից հարավ, Ապենինյան լեռներն են: Անգլիան Եվրոպայի ամենամեծ կղզային պետությունն է: Նրան են պատկանում բազմաթիվ ափամերձ կղզիներ՝ Մեն, Անգլսի, Ուայթ, և 4 կղզեխմբեր՝ Հեբրիդյան, Օրկնեյան, Շոտլանդական ու Նորմանդական: Մեծ Բրիտանիա կղզու հյուսիսային և արևմտյան մասերում կան ոչ բարձր լեռներ, կենտրոնում և հարավ-արևելքում՝ դաշտավայրեր: Երկրի ընդերքը հարուստ է ածխի, նավթի, բնական գազի, երկաթի պաշարներով: Կլիմայի վրա մեծ ազդեցություն ունի Հյուսիսատլանտյան տաք հոսանքը, որի շնորհիվ ձմեռը մեղմ է, հաճախակի են քամիները և մառախուղը: Գետերը կարճ են, բայց՝ ջրառատ, նավարկելի, միմյանց միացած են ջրանցքներով: Կան բազմաթիվ մանր լճեր, այդ թվում՝ հանրահայտ Լոխ Նեսը: Բրիտանական կղզիների ափերը կտրտված են ծովածոցերով, որտեղ կա առնվազն 300 նավահանգիստ: Սքաֆել Պիկը Անգլիայի ամենաբարձր կետն է (978 մ.) և գտնվում է Քամբրիայում: Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ և խիտ բնակեցված մասն Անգլիան է (Ալբիոնը), որի հնագույն քաղաքներ Բիրմինգհեմի, Մանչեստրի, Լիվերպուլի գործարաններն ու ֆաբրիկաներն արտադրում են ավտոմեքենաներ ու ավիաշարժիչներ, հեռուստացույցներ ու էլեկտրոնիկա, կարի մեքենաներ ու գեղեցիկ մանկական խաղալիքներ:
Պատմություն
Նախամարդիկ կղզում հայտնվել են ավելի քան 500․000 տարի առաջ, իսկ ժամանակակից մարդիկ առաջին անգամ այս տարածքներ եկել են 30․000 տարի առաջ: Հռոմեացիները գրավում են այն 43 թվականին, բայց լքում են 410 թվականին: 5-6-րդ դարերում Անգլիան բնակեցվում է գերմանական տարբեր ցեղերով: Տեղական կելտական բնակչությունը կամ ոչնչացվում է կամ միաձուլվում եկվորների հետ: 7-րդ դարից սկսվում են վիկինգների արշավանքները դեպի Բրիտանական կղզիներ: Մ.թ V դարից սկսած ժամանակակից Անգլիայի տարածքում բնակություն հաստատեցին գերմանական ցեղերը՝ անգլերն ու սաքսերը, որոնք գտնվում էին նախնադարյան համայնական կարգերի քայքայման փուլում: Անգլիայի նվաճումը նրանց կողմից արագացրեց այդ պրոցեսը:
Կրոն
Քրիստոնեությունը ամենատարածված կրոնական ուղղվածությունն է Անգլիայում: Քրիստոնեությունից հետո ամենաշատ հետևորդներն ունեն իսլամական, հինդուական, սիկխիզմական, հուդայական, բուդայական կրոնական ուղղվածությունները: Հնում բազմաթիվ այլ կրոնական ուղղվածություններ էին կարևորվում երկրում՝ ինչպիսիք էին կելտական հեթանոսությունը, ռոմանական հեթանոսությունը, Անգլո-սաքսոնական հեթանոսություն և նորվեգական հեթանոսությունը: Միակ կրոնական ուղղվածությունը, որը ստեղծվել է Անգլիայում Նեոպագանյան Վիկան է:
Կառավարման ձևը
Անգլիայի պետության և իրավունքի պատմությունը բաժանվում է հետևյալ ժամանակաշրջանների՝
- վաղ ֆեոդալական միապետության (5–11-րդ դարեր)
- ֆեոդալական պետության զարգացման (11-13-րդ դարեր)
- դասաներկայացուցչական միապետության (13-17-րդ դարեր)
V-XIդդ. Անգլիայի բնակչությունը բաժանված էր երեք մասի՝ ազատների, կիսաազատների և ստրուկների: Ազատ բնակքչության թվում էին էրլերն ու կերլերները: Էրլերն նախկին ցեղային առաջնորդներն էին և համարվում էին ամենաարտոնյալ դասը: Նրանք տիրում էին մեծ քանակությամբ հողերի: Կերլերն ազատ գյուղական համայնքի անդամներ էին, որոնք տիրում էին հերկովի հողերի մի մասին, մասնակցում ժողովրդական ժողովներին, կատարում պետական գործեր: Կերլերի սպանության դեպքում նախատեսված տուգանքն ավելի էր, քան էրլերի սպանության դեպքում: Կիսաազատ բնակչությունը կոչվում էր լետեր: Նրանք գտնվում էին իրենց տերերի՝ էրլերի իշխանության ներքո, ունեին փոքր քանակությամբ հողեր և կատարվում էին տարբեր տեսակի պարտավորություններ: ԲՆակչության ամենաստորին խավը ստրուկներն էին, որոնք օգտագործվում էին էրլերների տնային տնտեսություններում: IX-XIդդ. ընթացքում Անգլիայում հաղթանակեցին ֆեոդալական հարաբերությունները: Գյուղացիությունը ենթարկվում է ֆեոդալական շահագործման: Հողի սեփականատերերի օգտին կախյալ և ճորտ գյուղացիները կատարում էին պարհակներ: Ֆեոդալազմի հաղթանակն Անգլիայում վերացրեց նախնադարյան համայնական կազմակերպությունների մնացուկները: Ամբողջ իշխանությունը պետությունում կենտրոնացվում է թագավորի և ազնվականության ձեռքում: Կազմակերպվում է խորհուրդ(«իմաստունների ժողով»՝ վիտանագեմոտ), որը պետական իշխանության բարձրագույն մարմինն էր: Առանց նրա համաձայնության թագավորն իրավունք չուներ հրապարակելու օրեքներ, անցկացնելու պետական կարևորագույն միջոցառումներ:
Ֆեոդալական միապետություն(XI-XIIIդդ.)
Պետությունը ֆեոդալիզմի ծաղկման շրջանում (XI-XIIIդդ.): 1066թ. Անգլիան ենթարկվեց նորմանդական նվաճմանը: Նվաճաղները հողերը բաժանեցին միմյանց միջև: Բոլոր հող ստացողները դարձան թագավորի վասալները: Անյտեղ գործում էր ‹‹իմ վասալի վասալն իմ վասալը չէ›› սկզբունքը: ԲՆակչության հիմնական զբաղմունքը հողագործությունն ու անասնապահությունն էր: Նորմանդական նվաճումից հետո աշխուժանում է առևտուրը. արհեստագործությունը սկսում է զարգանալ:XI դարում գյուղացիների մեծ մասն արդեն ճորտացվել էր: Հասարակությունը բաժանվել էր շահագործող և շահագործվող դասերի: Տիրող դասակարգի ներսում միասնություն չկար: Հակասություները սրվել էին աշխարհիկ և հոգևոր ֆեոդալների միջև: Անընդհատ կռիվներ էին մղվում բոյարների և ազնավականության միջև: Թագավորական իշխանության ուժեղացումը պայմանավորված էր նաև նրանով, որ ինքը՝ թագավորը, իր ձեռքում կենտրոնացրել էր հսկայական քանակությամբ հողային ֆոնդ, որը կազմում էր երկրի հերկովի հողերի գրեթե 1/7 մասը: Նորմանդական նվաճումն Անգլիայի պատմության համար ունենում է մեծ նշանակություն: Այն նպաստում է ֆեոդալական պրոցեսի վերջնական ավարտմանը, թագավորական իշխանության ուժեղացմանը, ամրապնդում է երկրի քաղաքական միասնությունը: ՊԵտական կարգում (XII դարում) շարունակվում էր թագավորական իշխանության ուժեղացումը: Թագավորին աջակցում էին բնակչության բոլոր խավերը, որոնցից յուրաքնչյուրն այդ թվում ուժեղացման մեջ փնտրում էր իր շահը: Այդպես երկար շարունակվել չէր կարող և նոր բարոնները, որպես հողի սեփականատերեր ամրամպնդելով իրենց դիրքերը, սկսեցին հանդես գալ թագավորական իշխանության դեմ: Առաջին ելույթը տեղի ունեցավ Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին (1100-1135թթ.) որը հարկադրված կատարեց որոշակի զիջումներ: Հենրիխ I-ի կառավարման տարիներին նշանակալիորեն կատարելագործվեց պետական կենտրոնական ապարատը: Թագավորական կուրիան բաժանվեց մեծ խորհրդի և փոքր կուրիայի: Մեծ խորհուրդը գումարվում էր տարին երեք անգամ: Նրա կազմի մեջ մտնում էին թագավորի կողմնակիցները: Խորհուրդը ստեղծված էր որպեսզի բոլոր հարցերի վերաբերյալ անել առաջարկություներ և դիտողություններ, թագավորին տալ խորհուրդներ, լսել և քննարկել թագավորի որոշումներն ու օրենսդրական ակտերը: Չնայած խորհուրդի երաշխավորումը պարտադիր ուժ չուներ: Հենրիխ I-ի օրոք կենտրոնական ապարատի ուժեղացման հետ մեկտեղ իշխանությունն ուժեղացավ նաև տեղերում, որտեղ դա իրականացնում էին շերիֆները: Հենրիխ II- ի օրոք (1154-1189թթ.) անցկավցվեցին մի շարք ռեֆորմներ, որոց նպատակն էր ավելի ամրապնդել դատավարչական իշխանությունը: Դատական ռեֆորմով թագավորական կուրիան դարձավ մշտական գործող գերագույն դատական մարմինը: Նրա նիստերը վարում էին հինգ իրավաբաններ: Կորիան բոլոր տեսակի հարցերը լուծում էր հիմնականում վճռաբեկության կարգով: Նրան իրավունք էր վերապահված լուծելու նաև սեփականությանը վերաբերող մի քանի կատեգորիայի հարցեր: XIIդ. երկրորդ կեսին ձևավորվում է արտագնա դատարանների ինստիտուտը: Նման պայմաններում էլ բարոնները՝ ասպետների և քաղաքային վերնախավի հետ միասին թագավորին հարկադրեցին ստորագրելու ‹‹Ազատություների Մեծ Խարտիան›› (1215թ.), որի համար օրինակ հանդիսացավ Հենրիխ I-ի ‹‹Ազատությունների խարտիան››:
Ազատությունների Մեծ Խարտիան
1215թ.‹‹Խարտիան›› իր բովանդակությամբ ավելի հարուստ էր և ընդարձակ: ‹‹Խարտիան›› արտահայտում էր շարժումը ղեկավարող բարոնների շահերը: Բարոնական ավատները հայտարարվում էին ազատ ժառանգվող տիրույթներ: Թագավորն իրավունք չուներ ժառանգություն ստացած երիտասարդ բարոնից պահանջելու սահմանվածից ավելին: Թագավորը խոստանում է անչափահաս վասալների նկատմամբ ունեցած խնամակալության իրավունքի չարաշահում թույլ չտալ: Խարտիան վերականգնում էր բարոների որոշ սենյորական իրավունքներ, որոնք խախտվել էին թագավորական իրավասության ընդլայնման հետեևանքով: Թագավորը խոստանում է վերացնել ցանկացած կամայականություն՝ բարոններից դրամական տուրքերի հարկման դեպքում: Միայն 3 դեպքերում էր, որ բարոնները պարտավոր էին թագավորին չափավոր դրամական օգնություն ցույց տալ՝1) թագավորին փրկագնով գերությունից ազատելու2)թագավորի ավագ որդուն ասպետի կոչում շնորհելու,3)թագավորի առաջին ամուսնությունից ծնված ավագ դստերն ամուսնացնելու դեփքերում: Դրա հետ մեկտեղ խարտիայի մի շարք որոշումներ պաշտպանում են շարժման այլ մասնակիցների շահերը: Հասատվում են նախկինում գոյություն ունեցող եկեղեցու և հոգևորականության արտոնություններն ու ազատությունները, մասնավորապես եկեղեցական ընտրությունների ազատությունը: Խարտիան պաշտպանում էր վաճառականների (նաև օտարերկրյա) իրավունքները: Նրան թույլատրվում էր ազատորեն դուրս գալ Անգլիայից ու վերադառնալ, ամենուրեք կատարել առևտուր առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու: Խարտիան նախատեսում էր առևտրի համար միասնական չափ ու կշռի միավոր սահմանելու անհրաժեշտությունը: Ընդհանուր առմամբ Խարտիայով ամրագրված դրույթները դուրս չեկան ֆեոդալական կարգերի շրջանակներից և կարող ենք նշել, որ այն իր բնույթով ֆեոդալական էր: ‹‹Խարտիան›› նշանակություն ունեցավ միայն տվյալ ժամանակաշրջանի համար:1960-ական թվականների վերջից բուռն շարժում է ծավալվել տեղի կաթոլիկ փոքրամասնության քաղաքացիական իրավունքների համար, ինչը շարունակվում է ցայսօր:
Կառավարման ժամանակակից համակարգ
Ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան Բրիտանական համագործակցության առանցքային երկիրն է, որի մեջ մտնում են 49 անկախ պետություններ՝ հիմնականում նրա նախկին գաղութներն ու կիսագաղութները: Մեծ Բրիտանիան սահմանադրական միապետություն է՝ իր թագավորով (կամ թագուհիով), որի մասին ասում են՝ նա թագավորում է, բայց չի իշխում:
Հայերը Անգլիայում
Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին Լոնդոնում, Մանչեստրում և Լիվերպուլում: Առաջին հայերն այստեղ Կոստանդնուպոլսից և Հնդկաստանից ժամանած վաճառականներն էին: Արդեն 1870 թ-ին Մանչեստրում կառուցվել է հայկական եկեղեցի (Սուրբ Երրորդություն): Մեծ Բրիտանիայի հայ գաղութն ստվարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ այնտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից և Կովկասից գաղթած բազմաթիվ հայեր: XX դարի 60–70-ական թվականներին հայերի հոսքը Մեծ Բրիտանիա ավելացավ հատկապես Կիպրոսից, Լիբանանից, Սիրիայից և Եգիպտոսից: Ներկայումս հայերի թիվը շուրջ 16 հզ. է [փա՞ստ], նրանք հիմնականում բանվորներ, ծառայողներ, արհեստավորներ, մանր առևտրականներ են: Կան նաև մեծահարուստներ ու խոշոր արդյունաբերողներ, մտավորականներ: Լոնդոնում գործում է Հայ տունը, որը կազմակերպում է մշակութային միջոցառումներ: Այնտեղ է գտնվում նաև 1992 թ-ին բացված ՀՀ-ի դեսպանատունը:Համայնքում գործում է հայ առաքելական 3 եկեղեցի: Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու Անգլիայի թեմի առաջնորդանիստը Լոնդոնի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին է: Մայրաքաղաքում և Մանչեստրում հայ մանուկների համար բացվել են նաև շաբաթօրյա և կիրակնօրյա դպրոցներ: 1998 թ-ից լույս է տեսնում «Նոր սերունդի ձայն» պարբերականը: Գործում են նաև Անգլո-հայկական, Հայկական առաջադիմական, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունները, ՀԲԸՄ և ՀՕՄ-ի Լոնդոնյան մասնաճյուղերը և այլ կազմակերպություններ:
Ազգային խորհրդանիշեր
-
Սթոնհենջ -
Վեստմինստերյան պալատ -
Էլիզաբեթ 2-րդ -
The Beatles
-
Ուիլյամ Շեքսպիր -
Վեստմինստերյան աբբայություն -
Մեծ Բրիտանիայի դրոշը -
Ւարդ
Հղումներ աղբյուրներին
Ծանոթագրություններ
- ↑ www.number-10.gov.uk. «Countries within a country». Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 13-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link) - ↑ England -- Britannica Student Encyclopedia. URL վերցված է Հունիսի 6 2007.
|
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |