«Կիկերոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Կիկերոն; լատին․՝ M.Tullius M.f.M.n. Cor. Cicero
Ծնվել է	հունվարի 3, մ. թ. ա. 106[…]
Ծննդավայր	Արպինո, Հռոմէական Իտալիա, Հին Հռոմ
Մահացել է	դեկտեմբերի 7, մ. թ. ա. 43 (63 տարեկան)
Մահվան վայր	Ֆորմիա, Հռոմէական Իտալիա, Հին Հռոմ
Քաղաքացիություն	Հին Հռոմ
Կրոն	հին հռոմեական կրոն
Երկեր	De Oratore?, Հանրապետութեան մասին, De legibus?, De Officiis?, De Inventione?, Catiline Orations?, Philippicae?, In Verrem?, Pro Archia Poeta?, Paradoxa Stoicorum?, Hortensius?, De finibus bonorum?, Tusculanae Disputationes?, Cato Maior de Senectute?, Laelius de Amicitia?, De Natura Deorum?, De Divinatione?, De fato?, Orator ad Brutum? և Topica?
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, բանաստեղծ, քաղաքական տեսաբան, իրավաբան, գրող, Ancient Roman priest, Հին հռոմեական քաղաքական գործիչ, Հին հռոմեական զինվորական անձնակազմ, փաստաբան, հռետոր և քաղաքական գործիչ
Ամուսին	Տերենտիա[…] և Publilia?[…]
Ծնողներ	հայր՝ Մարկոս Տուլիոս Ցիցերո, մայր՝ Helvia?
Զբաղեցրած պաշտոններ	քվեստոր, plebeian aedile?, Պրետոր, հինհռոմեացի սենատոր, կոնսուլ, Ավգուրներ և ռոմանական կառավարիչ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Pater Patriae?
Երեխաներ	Ցիցերոն Կրտսեր և Տուլիա Ցիցերոնիս[…]
	Cicero Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

13:56, 26 Նոյեմբերի 2015-ի տարբերակ

Մարկոս Տուլիոս Կիկերոն (Ցիցերոն) (լատին․՝ Marcus Tullius Cicerō, հունվարի 3, մ. թ. ա. 106^[1]^[2]^[3]^[…], Արպինո, Հռոմէական Իտալիա, Հին Հռոմ^[4] - դեկտեմբերի 7, մ. թ. ա. 43^[2]^[3]^[5], Ֆորմիա, Հռոմէական Իտալիա, Հին Հռոմ^[6]), հին հռոմեական քաղաքական գործիչ և փիլիսոփա, նշանավոր հռետոր։

Կիկերոնը ծնվել է հեծյալների դասին (Հին Հռոմում) պատկանող ընտանիքում, Արպինե ոչ մեծ քաղաքում, որը գտնվում է Հռոմից հարավ-արևելք 100 կիլոմետրից մի փոքր ավել հեռավորության վրա։ Երբ լրացավ ապագա հռետորի 15 ամյակը, նրա հայրը, ով երազում էր իր երկու տղաներին՝ Մարկին և Կվինտին, տեսնել քաղաքական ասպարեզում, ընտանիքով տեղափոխվեց Հռոմ, որպեսզի տղաների համար ապահովի լավ կրթություն։

Ցանկանալով դառնալ դատական հռետոր՝ երիտասարդ Մարկը ուսումնասիրում էր հունական պոետների ստեղծագործությունները, հետաքրքրվում էր հունական գրականությամբ, ուսուցանում էր հունական ճարտասանություն հանրահայտ հռետորների Մարկ Անտոնիայի և Լիցինա Լուցիի Կրասսի մոտ, ինչպես նաև լսում և մեկնաբանում էր հանրահայտ հավաքավայր՝ Պուբլի Սլուպիցի Ռուֆ ամբիոնից, ելույթ ունեցողներին։ Հռետորը պետք է իմանար հռոմեական օրենքը, և Կիկերոնը սովորում էր այն ժամանակվա հանրահայտ իրավաբան Մուցի Կվինտ Սցեվոլայի (հյուպատոս մ.թ.ա. 95 թ.): Հրաշալի տրապետելով հունական լեզվին Կիկերոնը ծանոթացավ հունական փիլիսոփայությանը ի շնորհիվ Ֆեդրոս Աթենական էպիկուրի։

Մ.թ.ա. 63 թ. զբաղեցնելով հյուպատոսի պաշտոնը՝ բացահայտել է Կատիլինայի դավադրությունը և սպանել տվել նրա դավակիցներին։ Քաղաքացիական պատերազմներում հարել է նախ Պոմպեոսի կուսակցությանը, բայց վերջինիս սպանությունից հետո հաշտվել Կեսարի հետ։

Վերջինիս մահից հետո ուժգնորեն հակառակվելէ Մարկոս Անտոնիոսին՝ պաշտպանելով Կեսարի զարմիկ Օկտավիանոսին (ապագա Օկտավիանոս Օգոստոս կայսեր)։ Անտոնիոսի և Օկտավիանոսի հաշտվելուց և նրանց կողմից Երկրորդ եռապետություն կազմելուց հետո՝ եռապետների հրամանով սպանվել է։

Գագաթնակետին է հասցրել լատինական պերճախոսական արվեստը։ Նրա ատենախոսություններն ու ճառերն օրինակ են ծառայել հետագա դարերի լատինական և եվրոպական ամբողջ հռետորական արվեստի համար։ Պահպանվել է նրա նամակների մեծ մասը, որոնց միջոցով կարելի է պատկերացում կազմել մ.թ.ա. I դարի կեսերի հռոմեական պատմության որոշ դրվագների վերաբերյալ։

Նրա ճառերում՝ «Ընդդեմ Գ. Վեռեսի» (70 թ.), «Ի պաշտպանություն Մանիլիոսի օրինագծի» (68 թ.), «Հարդարացում Պ.Սեստիոսի» (56 թ.) պահպանվել են կարևոր փաստեր և արժեքավոր բնորոշումներ ու գնահատականներ, որոնք ցույց են տալիս, որ Կիկերոնն արևելյան իրադարձությունների, Հայոց Տիգրան Մեծ արքայի քաղաքականության խորաթափանց դիտող էր։ Կիկերոնը Տիգրան Մեծի ժամանակակիցներից միակն է, որի վկայությունները նրա մասին պահպանվել են։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Merkedager: fødselsdager, stiftelsesdatoer, begivenheter — Oslo: Biblioteksentralen, 1989. — ISBN 82-7022-061-2
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line (իտալ.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Любкер Ф. Tullii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1418—1426.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Зелинский Ф. Цицерон, Марк Туллий (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 254—274.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118520814 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ Любкер Ф. Terentii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1354—1357.
↑ ^8,00 ^8,01 ^8,02 ^8,03 ^8,04 ^8,05 ^8,06 ^8,07 ^8,08 ^8,09 ^8,10 ^8,11 ^8,12 ^8,13 Digital Prosopography of the Roman Republic
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 http://www.strachan.dk/family/tullius.htm
↑ Публилий (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXVа. — С. 745—746.
↑ Любкер Ф. Publilii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1129.
↑ А. Пр. Туллия (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXIV. — С. 41—42.

Աղբյուրներ

Ռուբեն Մանասերյան, «Տիգրան Մեծ, Հայաստանի պայքարը Հռոմի և Պարթևստանի դեմ», Երևան, 1987։

Արտաքին հղումներ

Կիկերոն. Ծերության մասին (De Senectute) (հոդված)

[_9e6379e8b5bc1dc2-1] 1,0 ^1,1 Merkedager: fødselsdager, stiftelsesdatoer, begivenheter — Oslo: Biblioteksentralen, 1989. — ISBN 82-7022-061-2

[_e733e43dbb0ce052-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line (իտալ.)

[_2b2ba875b547a95f-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Любкер Ф. Tullii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1418—1426.

[_057073bb3338a2ba-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Зелинский Ф. Цицерон, Марк Туллий (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 254—274.

[_f705501f446100a2-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8

[_4e5b94365955ff0d-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118520814 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_f0b9c0f0fbe17cf2-7] Любкер Ф. Terentii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1354—1357.

[_afd1f110067bbc39-8] 8,00 ^8,01 ^8,02 ^8,03 ^8,04 ^8,05 ^8,06 ^8,07 ^8,08 ^8,09 ^8,10 ^8,11 ^8,12 ^8,13 Digital Prosopography of the Roman Republic

[_53e2b3d089470ee7-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 http://www.strachan.dk/family/tullius.htm

[_298214e818db695d-10] Публилий (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXVа. — С. 745—746.

[_a44be0cd7c145479-11] Любкер Ф. Publilii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1129.

[_72d8765bbe5d9fe7-12] А. Пр. Туллия (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXIV. — С. 41—42.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Անձ}}
-'''Մարկոս Տուլիոս Կիկերոն''' (Կիկերոն) ({{lang-la|Marcus Tullius Cicerō}}, {{ԱԾ}}), [[Հին Հռոմ|հին հռոմեական]] [[քաղաքական գործիչ]] և [[փիլիսոփա]], նշանավոր [[հռետոր]]։
+'''Մարկոս Տուլիոս Կիկերոն''' (Ցիցերոն) ({{lang-la|Marcus Tullius Cicerō}}, {{ԱԾ}}), [[Հին Հռոմ|հին հռոմեական]] [[քաղաքական գործիչ]] և [[փիլիսոփա]], նշանավոր [[հռետոր]]։
 Կիկերոնը ծնվել է [[հեծյալների դաս]]ին  ([[Հին Հռոմ]]ում) պատկանող ընտանիքում, Արպինե ոչ մեծ քաղաքում, որը գտնվում է Հռոմից հարավ-արևելք 100 կիլոմետրից մի փոքր ավել հեռավորության վրա։ Երբ լրացավ ապագա հռետորի 15 ամյակը, նրա հայրը, ով երազում էր իր երկու տղաներին՝ Մարկին և Կվինտին, տեսնել քաղաքական ասպարեզում, ընտանիքով տեղափոխվեց Հռոմ, որպեսզի տղաների համար ապահովի լավ կրթություն։
@@ Տող 15. / Տող 15. @@
 Նրա ճառերում՝ «Ընդդեմ Գ. Վեռեսի» (70 թ.), «Ի պաշտպանություն Մանիլիոսի օրինագծի» (68 թ.), «Հարդարացում Պ.Սեստիոսի» (56 թ.) պահպանվել են կարևոր փաստեր և արժեքավոր բնորոշումներ ու գնահատականներ, որոնք ցույց են տալիս, որ Կիկերոնն արևելյան իրադարձությունների, Հայոց [[Տիգրան Մեծ]] արքայի քաղաքականության խորաթափանց դիտող էր։ Կիկերոնը Տիգրան Մեծի ժամանակակիցներից միակն է, որի վկայությունները նրա մասին պահպանվել են։
-'''''Կիկերոնի իրավափիլիսոփայական  հայացքները'''''
-.
-Պետության
-ձևերի տարբերակման հիմքում Կիկերոնը դնում է կառավարողների բնավորությունն ու կամքը:
-Այդ չափանիշով նա բնորոշում է միապետությունը, որտեղ բարձրագույն պետական իշխանությունը
-պատկանում է միապետին, ազնվապետությունը (արիստոկրատիա)` ընտրությունների միջոցով եկած
-ազնվականների իշխանությունն է, իսկ ժողովրդավարության դեպքում` իշխանությունը պատկանում
-է ժողովրդին: Նա ընդգծում է, որ ազատությունը գտնվում է այնտեղ, որտեղ  իշխում է ժողովուրդը:
-.
-Կիկերոնի
-կարծիքով` պետության յուրաքանչյուր ձև ունի իր առավելությունները. թագավորական իշխանությանը
-բնորոշ է բարեհաճությունը, ազնվականին` իմաստությունը, ժողովրդավարությանը` ազատությունը:
-Բոլոր ձևերն էլ ընդունելի են, սակայն ընդգծում է, որ «չկա կառավարման առավել հրեշավոր
-ձև, քան այն, որի պայմաններում հարուստ մարդիկ համարվում են լավագույնները»:
-.
-Թագավորական
-իշխանությունը կարող է հեշտությամբ վերափոխվել բռնապետության, ազնվականների իշխանությունը`
-հարուստների և անվանի մարդկանց խառնակչախմբի իշխանության: Ժողովրդի գերիշխանությունը կարող է վերափոխվել «ամբոխի խելացնորության
-և կամայականության»: Այդ այլասերված իշխանություններին չի կարելի պետություն անվանել,
-քանի որ այս դեպքում պետությունը դադարում է ժողովրդի սեփականությունը և ընդհանուր
-գործը լինելուց, չի արտահայտում ընդհանուր շահերը, այստեղ չեն գործում օրենքներն ու
-արդարությունը:
-.      Կիկերոնի կարծիքով` լավագույն պետությունը խառը պետությունն
-է, որի մեջ միագումարվում են վերը նշված 3 առավելությունները:
-.
-Հանրապետությունը
-կամ «ժողովրդի սեփականությունը»` որպես իրավիճակ, լավագույնն է, քանի որ ժողովուրդը
-կարողանում է պաշտպանել իր իրավունքները, իր ազատությունը և բարօրությունը` ազատվելով
-արքաներից, «ժողովրդի հայրերի» իշխանությունից:
-Միաժամանակ, նա նշում է, որ ժողովրդավարության պայմաններում
-անսահման, անվերահսկելի ազատությունը կարող է ժողովրդի համար լինել կործանարար: Այդ
-հարցում նա համերաշխ է Պլատոնի հետ, որը գտնում էր, որ «անսահման իշխանությունը անսահման
-ազատությունը դեպի ստրկություն տանող ամենակարճ ճանապարհն է»:
-.
-Ըստ Կիկերոնի`
-պետությունը և իրավունքը ունեն աստվածային բնույթ, քանի որ դրանց հիմքում ընկած են
-համընդհանուր բանականությունը և արդարությունը: Նա համոզված էր, որ բանականությունն
-է կառավարում աշխարհը և, քանի որ մարդիկ օժտված են բանականությամբ և արդարությամբ,
-նրանք հասու են պետության և իրավունքի առաքինությունների վերաբերյալ աստվածային դրույթների
-ըմբռնմանը: Բանականությունը սանձահարում
-է մարդկանց ստոր զգացմունքները, կրքերը: Իրավունքը, հանդիսանալով ճշմարիտ բանականության (աստվածային) մարմնավորում,
-համերաշխ է բնության հետ, իր էությամբ համակողմանի է, հավերժական, ամենքի համար պարտադիր:
-.
-Կիկերոնի
-մեկնաբանությամբ օրենքի դերն այն է, որ ցույց տա ճշմարիտ օրինակելի վարքագիծը և արգելակի
-սխալ գործողությունը: Այդպիսի օրենքը չեղյալ համարելը սրբապղծություն է, իսկ գործունեությունը
-սահմանափակելը` անթույլատրելի և դրանից չի կարելի ազատվել ո´չ սենատի որոշմամբ, ո´չ
-էլ ժողովրդի:
-.
-«Արդարարության
--ին պահանջն այն է, որ ոչ-ոք ոչ մեկին չվնասի, որ բոլորն օգտվեն ընդհանուր սեփականությունից
-համատեղ, իսկ մասնավոր սեփականությունից` ինչպես կամենան»:
-.
-Կիկերոնը
-չի տարակուսում, որ բնական իրավունքը առաջացել է ավելի շուտ, քան որևէ գրած օրենք,
-ավելի շուտ քան առաջացել է պետությունը: Հետևաբար, մարդու կողմից ստեղծված պետական
-ինստիտուտները և գրված օրենքները պետք է համապատասխանեն բնաիրավական արդարությանը,
-որն անկախ է մարդկանց կամքից:
-.
-Մարդու կողմից
-ընդունված օրենքը չի կարող հակադրվել բնությանը և նրա օրենքներին, չի կարող անիրավությունից
-իրավունք ստեղծել, չի կարող չարիքից բարիք ստեղծել:
-.
-Կիկերոնն
-է 1-ինը ձևակերպել իրավական այն սկզբունքը, ըստ որի` «իրավունքի ներգործության ոլորտում
-պետք է գտնվեն բոլորը»:
-.
-Կիկերոնը
-գրավոր իրավունքը բաժանում է 2 մասի` մասնավոր իրավունքի և հանրային իրավունքի(քաղաքացիական
-իրավունքի և պետական իրավունքի):
-Հռոմում գործում էր նաև «ժողովուրդների իրավունք»-ը, որը
-մասամբ ոչ հռոմեացի, այլ ժողովուրդների իրավունքն էր և մասամբ էլ միջազգային ոլորտում
-գործող իրավունքը: Կիկերոնը չէր դատապարտում Հռոմի կայսրության նվաճողական պատերազմները,
-թալանը և անիրավությունները: Նա անարդարացի էր համարում միայն չհայտարարված պատերազմը:
-.
- ՔԾԱ 43թ. Անտոնիոսի հրամանով Կիկերոնը գլխատվեց:
-Նրա կտրած գլուխը և աջ ձեռքը ցուցադրեցին հռետորների հարթակում: Իսկ նրա գերեզմանաքարի
-վրա գրված է.«Հայրենիքի հորը»:
 == Ծանոթագրություններ ==