«Արամեական գիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ Taron Saharyan տեղափոխեց էջը «Արամյան գրեր»-ից «Արամեական գիր»
No edit summary
Տող 10. Տող 10.
}}
}}


'''Արամյան գրեր '''բաղաձայն հնչյունակազմական գրերի համակարգ, զարգացած փյունիկյան գրերից։
'''Արամեական գիր''' բաղաձայն հնչյունակազմական գրերի համակարգ, զարգացած փյունիկյան գրերից։


== Պատմություն ==
== Պատմություն ==

15:13, 12 Հոկտեմբերի 2015-ի տարբերակ

Արամեական գիր
Տեսակկոնսոնանտային գիր (աբջադ), բնագիր և միատառ այբուբեն
Լեզուներարամեերեն, եբրայերեն, սիրիական
Ստեղծման վայրՄերձավոր Արևելք
Կազմված է22 բաղաձայն նիշ
Գրելաձևըաջից ձախ
Ժամանակաշրջանմ․թ․ա․ VIII - մ․թ․ VI դդ.
Ստեղծվել էմ․թ․ա․ X-VII դդ.
Ժառանգված համակարգՓյունիկյան գրերից
Ժառանգել էասորերեն, նաբաթերեն, պահլավերեն, սողդիաներեն
ISO 15924Armi
 Aramaic alphabet Վիքիպահեստում

Արամեական գիր բաղաձայն հնչյունակազմական գրերի համակարգ, զարգացած փյունիկյան գրերից։

Պատմություն

Արամյան մատենագրությունը նման է հունականին, նույնպես զարգանալով փյունիկյան գրերից` այն ընկել է Արևելքի այբուբենների Արամյան ճյուղի հիմքում, այնպես, ինչպես հունարենը ծառայել է որպես Արևելքի այբուբենների հիմք։   Արամյան գիրը իր ձայնավորներով և ռուս.՝ Матрес лекционис-ով, ծնել է մի շարք կարևոր այբուբեններ Մերձակա Արևելքի, Հյուսիսային Աֆրիկայի և Ասիայի, ներառյալ Արաբական և ժամանակակից Եբրայական այբուբենը, ինչպես նաև Հնդկաստանի տարբեր գրեր (Բրահմա և այնուհետև Դևանագարի) և նրանց հետնորդ-այբուբեններ Հարավ-Արևելյան և Կենտրոնական Ասիայի (այդ թվում Թայերեն և Մոնղոլերեն գրեր):

Արամյան մատենագրության տարածումը պայմանավորված է այն փաստով, որ Արամյան լեզուն և մատենագրությունը լինելով Մ.թ.ա. 8-րդ դարի վերջերից հաղորդակցման և նամակագրության միջոց Մերձավոր Արևելքում, Աքեմենյանների զավթման ընթացքում ստացավ Պարսկական կայսրության դիվանագիտական լեզվի և մատենագրության կարգավիճակ։

Արամյան լեզվական միջավայրում շարունակում էին գոյատևել նաև պաշտամունքներ, այսպիսով. մինչև հիմա գոյություն ունեցող կրոնական աղանդ Մանդեյների (ժամանակակից Իրան և Իրաք, մի քաի սոտ մանդեյներ ապրում են նաև ԱՄՆ-ում և Ավստրալիայում) մոտ պահպանվել են սուրբ գրքեր` գրված արամերեն լեզվի մանդեյերեն բարբառով: Այդ բարբառը օգտագործում են նաև որպես ժամերգության լեզու, իսկ նրա ավելի ժամանակակից ձևը, ըստ որոշ տվյալենրի, ամենօրյա հաղորդակցման մեջ Իրանում գործածում են մոտ հազար մարդ, մնացած իրանյան մանդեյները խոսում են Ֆարսերեն (ռուս.՝ фарси), իսկ իրաքյանները` արաբերեն:

7-րդ դարում արաբական զավթումներից և խալիֆայության ստեղծումից հետո սիրիա-արամեական բարբառները դուրս մղվեցին արաբերենով: Այդ գործընթացը, երկար էր և հիմնականում ավարտվեց միայն 15-րդ դարին մոտ: Ներկայում Արամերեն լեզվի հետնորդներ, բացի ասորական և մանդեյական բարբառներից, համարվում են Սիրիայի մի քանի գյուղերի (տես Մաալուլա, Սայդնայա, որտեղ ապրում են մի քանի հազար մարդ, որոնց մեծամասնությունը քրիստոնյա է) խոսակցակն ձևեր:

Սիրիա-արամեական գրականությունը բավականին լայնածավալ է և ունի մեծ պատմական նշանակություն: Միջնադարյան իսլամական մտքի փայլուն դարաշրջանը իր ժամանակներում հնարավոր դարձավ հատկապես հին հույն փիլիսոփաների, հիմնականում Արիստոտելի, սկզբում արամեերեն, իսկ այնուհետև նրանից արաբերենի թարգմանության աշխատանքների շնորհիվ:

Այբուբեն

Աշոկա արքայի (մ.թ.ա. 3-րդ դար, Կանդաղար) հունա-արամեերեն երկլեզու սեպագիր արձանագրություն (արամեերեն տեքստը ներքևում)

Կայսերական Արամյան լեզվի այբուբենը․

Տառի անունը Տառի ձևը Տառ Համարժեք
եբրայերեն
Համարժեք
արաբերեն
Համարժեք
ասորերեն
Հնչյուն
Алаф 𐡀 א أ ܐ /ʔ/; /aː/, /eː/
Бет 𐡁 ב ب‎ ܒ /b/, /v/
Гамаль 𐡂 ג ج ܓ /ɡ/, /ɣ/
Далат 𐡃 ד د‎ ܕ /d/, /ð/
Хе 𐡄 ה ﻫ‎ ܗ /h/
Вав 𐡅 ו و‎ ܘ /w/; /oː/, /uː/
Зайн 𐡆 ז ز‎ ܙ /z/
Хет 𐡇 ח خ,ح ܚ /ħ/
Тет 𐡈 ט ط ܛ էմֆատիկ /tˤ/
Йуд 𐡉 י ي ܝ /j/; /iː/, /eː/
Каф 𐡊 כ ך ك ܟܟ /k/, /x/
Ламад 𐡋 ל ل ܠ /l/
Мим 𐡌 מ ם م‎ ܡܡ /m/
Нун 𐡍 נ ן ن ܢܢ ܢ /n/
Семкат 𐡎 ס س ܣ /s/
‘Ē 𐡏 ע غ,ع ܥ /ʕ/
Пе 𐡐 פ ף ف ܦ /p/, /f/
Саде , 𐡑 צ ץ ص‎ ܨ էմֆատիկ /sˤ/
Коф 𐡒 ק ق‎ ܩ /q/
Реш 𐡓 ר ر ܪ /r/
Шин 𐡔 ש ش,س ܫ /ʃ/
Тау 𐡕 ת ت‎,ث ܬ /t/, /θ/

Տես նաև

Հղումներ