«Մասնակից:Սյուզի14/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
 
Տող 4. Տող 4.




Վաղ թագավորության ավարտին Եգիպտոսում իշխանության եկավ 3-րդ հարստությունը, որով սկսվում է Հին թագավորության դարաշրջանը (Ք.ա. 28-23 դարեր): Առաջին փարավոն Ջոսերի գլխավոր նպատակներից էր Վերին և Ստորին Եգիպտոսների միավորումն ամրապնդելը: Նա իրականացրեց վարչաքաղաքական բարեփոխում՝ իշխանությունից հեռացնելով նոմերում ժառանգաբար իշխող տեղական ազնվականության ներկայացուցիչներին: Վերջիններս փոխարինվեցին նշանակովի պաշտոնյաներով, որոնք հնազանդ էին նրան (հունարեն՝ նոմարքոսներ): Ձևավորվեց կառավարման կուռ համակարգ: Փարավոնի իշխանությունը հայտարարվեց ասատվածատուր, իսկ փարավոնը՝ մարդ-աստված: Արքայական իշխանության առանձնահատուկ դերն ընդգծելու նպատակով փարավոնների դամբարանները սկսեցին կառուցել ավելի մեծ ու ճոխ: Հին թագավորությունն իր հզորության բարձրակետին հասավ 4-րդ հարստության օրոք: Եգիպտացիները սկսեցին արշավանքներ ձեռնարկել հարևան երկրների դեմ՝ դեպի հարավ՝ Նուբիա, դեպի արևմուտք՝ Լիբիա, և հյուսիս-արևելք՝ Սինայի թերակղզի և Պաղեստին: 4-րդ հարստությանը հաջորդած նոր արքայատոհմը երկրին համակած ճգնաժամի պայմաններում ավելի ու ավելի մեծ զիջումներ էր անում նոմային ազնվականությանն ու քրմությանն: Արդյունքում արքայական իշխանությունը շարունակ հեղինակազրկվում էր և ի վերջո հասավ նվազագույնի: Երկրում փաստացի իշխանությունն անցավ նոմարքոսների ու բարձրաստիճան քրմության ձեռքը: Երկիրը տրոհվեց մի քանի տասնյակ ինքնուրույն իշխանությունների:
'''Քնած դշխուհի''' ժողովրդական եվրոպական հեքիաթ: Քրիստոմատիկական դարձավ հեքիաթի մի տարբերակը, որը հրատարակվել է 1697 թվականին Շառլ Պերրոյի կողմից: Հայտնի է նաև Գրիմմ Եղբայրների խմբագրած տարբերակը: Ըստ Արնե Տոմսոնի դասակարգման այս սյուժեն զբաղեցնում է 410-րդ տեղը և դասվում է հեքիաթների շարքում, սյուժեն կառուցված է գերբնական հարազատների հարաբերությամբ ;թագավորի կինը խորթ մայրն էր գլխավոր հերոսուհու;:


== Միջին թագավորություն ==
== Սյուժե ==
Եգիպտոսի տրոհումը նոմերի իր հետ բերեց արյունալի պատերազմներ և ավերածություններ: Իրավիճակը որոշ կառավարողների ստիպեց վերականգնել միասնական պետությունը: Այդ շարժումը հյուսիսում գլխավորեց Հերակլեոպոլիս, իսկ հարավում՝ Թեբե քաղաքը: Պայքարում հաղթեց Թեբեն և Ք.ա. 2040 թվականի սահմաններում Թեբեի փարավոնը հիմնադրեց համաեգիպտական 11-րդ հարստությունը: Սկսվեց Եգիպտոսի քաղաքական տնտեսական և մշակույթային նոր վերելքը, որը տևեց մոտ 3 դար: Այս դարաշրջանը հայտնի է Միջին թագավորություն անվամբ: Միջին թագավորություն շրջանում վերականգնվեց երկրի տնտեսությունը, կառուցվեցին նոր ջրանցքներ և քաղաքներ:
Ծնվում է թագավորի և թագուհու շատ սպասված դուստրը և նրանք հրավիրում են բոլոր փերիներին պալատ խնջույքի, բացի մեկից, քանի որ նա արդեն կես տարի դուրդ չէր գալիս իր պալատից, և բոլորը որոշել էին, որ նա մահացել է: Խնջույքի ամենաթեժ պահին հայտնվում է չհրավիրված փերին ում հետ, ինչպես նա կարծում էր վարվել էին տգեղ, քանի որ նրա համար չէր բավականացնում թանկարժեք սեղանի սպասքը: Երբ բոլոր փերիները, բացի մեկից, ով որոշել էր իր վերջին խոսքը թողնել, կախարդեց արքայադստերը իր կախարդական շնորհով: Ծեր փերի Կարաբոսսը արտասանեց իր անեծքը. «Արքայադուստրը իլիկով կծակի մատը և կմահանա»: Վերջին փերին թե Աթևացնում է անեծքը. «Այո՛, արքայադուստրը կծակի իր մատը իլիկով և, բայց կքնի հարյուր տարի»: Թագավորը հրաման է տալիս վառել բոլոր իլիկները, բայց տասնվեց տարի հետո արքայադուստրը պալատում գտնում է մի ծեր տատիկի, ով ոչինչ չէր լսել թագավորական հրամանի մասին և ուներ իլիկ: Արքայադուստրը ծակում է մատը իլիկով և մահամերձ ընկնում: Արթնացնել նրան արդեն անհնար էր: Հայտնվում է վերջին փերին, ով թեթևացրել էր անեծքը և խնդրում է թագավորին և թագուհուն գնալ պալատից: Այդ ժամանակ նա ամբողջ պալատը քնացնում է հարյուր տարով և պալատի շուրջը աճում է անանցանելի անտառ, որ ոչ մեկ չկարողանա մտնել պալատ հարյուր տարի: Անցում է հարյուր տարին հայտնվում է մի արքայազն մտնում է պալատ և արքայադուստրը արթնանում է ;ոչ մի համբույր չկար, արքայադուստրը արթնանում է միայն նրա համար, որ եկել էր ժամանակը;: Հետո նրանք գաղտնի նշանադրվում են: Նրանք ունենում են երեխաներ՝ որդի ում անունն էր Օր, և աղջիկ ում անունն էր Լուսաբաց: Բայց արքայազնի մայրը իմանում է երկուսի սիրո մասին և խնդրում է բերել պալատ իր թոռներին և արքայադստերը: Ապագա մարդակերը հազիվ է իրեն զսպում, որ չուտի իր թոռներին: Բայց արքայազնը պատերազմ է սկսում: Սկզբում մարդակերը հրամայում է սպանել թոռնուհուն հետո թոռանը և վերջում կնոջը, իսկ հետ պատրաստել համեղ ուտեստ: Բայց պալատականները թաքցնում են նրանց ախոռում, իսկ թագուհուն տալիս են կենդանիների մսեր: Մի անգամ մարդակեր թագուհին մոտենալով բակին լսում է ախոռից ճչոցներ. արքայադուստրը ցանկանում էր թաքցնել հողի մեջ որդում չարաճճիությունների համար: Մարդակերը այնպես բարկացավ, որ հրամայեց բակում դնել կաթսա և այնտեղ գցել թոռներին և դշխուհուն, բայց ի երջանկություն, վերադառնում է արքայազնը: Չդիմանալով ամոթին մարդակերը ինքն իրեն գցում է կաթսայի մեջ և մահանում: Հեքիաթի վերջում տրվում է բարոյախոսություն. ոչ մի աղջիկ չի քնի մի դար, որ սպասի ամուսնուն տիտղոսով և հարստությամբ:

===== Նախորդ գրողները =====
Ավելի շուտ հայտնի սյուժեյի տարբերակ գտնվում է ֆրանսիական վեպում «Պերսեֆորեստ» ;16-րդ դար; նախորդ հեքիթներից է Ջամբատտիստի Բազիլե «Արև, Լուսին և Տալիա» առաջին անգամ հրատարակված 1634 թվականին: Բազիլի հեքիաթում պալատական աստղագուշակները գուշակում են և ասում են թագավորին, որ նրա դստերը՝ արքայադուստր Տալիին վտանգ է սպառնում լիոն ծաղկից: Թագավորը արգելում է բերել պալատ ցանկացած բույս, որը նման կլինի լիոն ծաղկին, բայց տարիներ հետո Տալիան նայում է պատուհանից տեսնում է ծեր տատիկի, ով ջրում էր լիոն ծաղիկը: Տալիան ցանկանում է դիպչել ծաղկին և վարակը անցնում է եղունգների միջով և դրա պատճառով նա մահամերձ ընկնում է: Ոժ չունենալով համակերպվել դստեր մահվանը, արքան թագուհու հետ չի թաղում նրան և հարմայում է տանել մարմինը քաղաքից դուրս գտնվող պալատ: Մի անգամ այնտեղ գնում է որսի ժամանակ կորած ուրիշ երկրի թագավոր, գտնում է Տալիային և չի կարողանում արթնացնել: 9-ը ամիս հետո Տալիան երազում ունենում է երկվորյակ երեխաներ. մի անգամ երկվորյակներից մեկը փնտրելով մոր կուրծքը սկսում է ուտել մատը և այդ պահին արքայադուստրը արթնանում է: Ավելի ուշ թագավորը հիշելով իր արկածների մասին գնում է տեսնելու քնած անծանոթին և գտնում է նրան արթնացած երկու երեխաների հետ ում նա տալիս է անուններ Արև և Լուսին:

Ընթացիկ տարբերակը 12:16, 16 Սեպտեմբերի 2015-ի դրությամբ


Վաղ թագավորության ավարտին Եգիպտոսում իշխանության եկավ 3-րդ հարստությունը, որով սկսվում է Հին թագավորության դարաշրջանը (Ք.ա. 28-23 դարեր): Առաջին փարավոն Ջոսերի գլխավոր նպատակներից էր Վերին և Ստորին Եգիպտոսների միավորումն ամրապնդելը: Նա իրականացրեց վարչաքաղաքական բարեփոխում՝ իշխանությունից հեռացնելով նոմերում ժառանգաբար իշխող տեղական ազնվականության ներկայացուցիչներին: Վերջիններս փոխարինվեցին նշանակովի պաշտոնյաներով, որոնք հնազանդ էին նրան (հունարեն՝ նոմարքոսներ): Ձևավորվեց կառավարման կուռ համակարգ: Փարավոնի իշխանությունը հայտարարվեց ասատվածատուր, իսկ փարավոնը՝ մարդ-աստված: Արքայական իշխանության առանձնահատուկ դերն ընդգծելու նպատակով փարավոնների դամբարանները սկսեցին կառուցել ավելի մեծ ու ճոխ: Հին թագավորությունն իր հզորության բարձրակետին հասավ 4-րդ հարստության օրոք: Եգիպտացիները սկսեցին արշավանքներ ձեռնարկել հարևան երկրների դեմ՝ դեպի հարավ՝ Նուբիա, դեպի արևմուտք՝ Լիբիա, և հյուսիս-արևելք՝ Սինայի թերակղզի և Պաղեստին: 4-րդ հարստությանը հաջորդած նոր արքայատոհմը երկրին համակած ճգնաժամի պայմաններում ավելի ու ավելի մեծ զիջումներ էր անում նոմային ազնվականությանն ու քրմությանն: Արդյունքում արքայական իշխանությունը շարունակ հեղինակազրկվում էր և ի վերջո հասավ նվազագույնի: Երկրում փաստացի իշխանությունն անցավ նոմարքոսների ու բարձրաստիճան քրմության ձեռքը: Երկիրը տրոհվեց մի քանի տասնյակ ինքնուրույն իշխանությունների:

Միջին թագավորություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եգիպտոսի տրոհումը նոմերի իր հետ բերեց արյունալի պատերազմներ և ավերածություններ: Իրավիճակը որոշ կառավարողների ստիպեց վերականգնել միասնական պետությունը: Այդ շարժումը հյուսիսում գլխավորեց Հերակլեոպոլիս, իսկ հարավում՝ Թեբե քաղաքը: Պայքարում հաղթեց Թեբեն և Ք.ա. 2040 թվականի սահմաններում Թեբեի փարավոնը հիմնադրեց համաեգիպտական 11-րդ հարստությունը: Սկսվեց Եգիպտոսի քաղաքական տնտեսական և մշակույթային նոր վերելքը, որը տևեց մոտ 3 դար: Այս դարաշրջանը հայտնի է Միջին թագավորություն անվամբ: Միջին թագավորություն շրջանում վերականգնվեց երկրի տնտեսությունը, կառուցվեցին նոր ջրանցքներ և քաղաքներ: