«Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (26) |
||
Տող 49. | Տող 49. | ||
|Վիքիպահեստում = |
|Վիքիպահեստում = |
||
}} |
}} |
||
'''Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն''' ({{lang-en|International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC}}), տարբեր երկրների քիմիկոսների` քիմիայի ոլորտը ներկայացնող միջազգային |
'''Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն''' ({{lang-en|International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC}}), տարբեր երկրների քիմիկոսների` քիմիայի ոլորտը ներկայացնող միջազգային կազմակերպություն։ Այն [[Գիտական միությունների միջազգային խորհուրդ|գիտական միությունների միջազգային խորհրդի]] ({{lang-en|International Council for Science, ICSU}})<ref name="nao">{{cite web|url=http://www.iupac.org/nao |title=IUPAC National Adhering Organizations |publisher=Iupac.org |date=2 June 2011 |accessdate=8 June 2011}}</ref>։ Կազմակերպության շտաբակայանը գտնվում է [[Ցյուրիխ]]ում, [[Շվեյցարիա]]<ref>{{cite web|url=http://old.iupac.org/symposia/conferences/ga09/Council_Agenda_Book_2009.pdf|title=IUPAC Council Agenda Book 2009|publisher=IUPAC|accessdate=17 April 2010|year=2009}}</ref><ref>[http://www.iupac.org/news/news-detail/article/john-d-petersen-appointed-iupac-executive-director.html International Union of Pure and Applied Chemistry: John D. Petersen Appointed IUPAC Executive Director]. IUPAC. Retrieved on 2013-07-29.</ref>։ |
||
==Անվանակարգ== |
==Անվանակարգ== |
||
IUPAC հանձնաժողովի կողմից առաջարկվել են անվանակարգի տարբեր |
IUPAC հանձնաժողովի կողմից առաջարկվել են անվանակարգի տարբեր ձևեր։ Անվանակարգի հիմնական նպատակն այն էր, որ քիմիական անվանումը համապատասխանի միայն մեկ նյութի։ Առաջին հրատարակումը, որը զետեղված էր 20-րդ դարի «''A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds''» ([[1900]]) գրքում, պարունակում էր օրգանական միացությունների անվանակարգը<ref name="publications">[http://www.iupac.org/indexes/books/years/1900 IUPAC Publications List] retrieved 15 April 2010</ref>։ |
||
===Օրգանական միացությունների անվանակարգ=== |
===Օրգանական միացությունների անվանակարգ=== |
||
IUPAC-ի օրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երեք հիմնական մասեր` տեղակալիչներ, ածխածնային շղթայի երկարություն և քիմիական |
IUPAC-ի օրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երեք հիմնական մասեր` տեղակալիչներ, ածխածնային շղթայի երկարություն և քիմիական ավարտ։ Տեղակալիչները գլխավոր ածխածնային շղթային միացած կամայական խմբեր են։ Ածխածնային շղթան հնարավոր ամենաերկար շղթան է մոլեկուլի կազմում։ Քիմիական ավարտը ցույց է տալիս, թե միացությունների որ դասին է պատկանում տվյալ մոլեկուլը։ Օրինակ` «ան» վերջածանցը ցույց է տալիս միակի կապերով միացած ածխածնային շղթա (հեքսան` {{chem|C|6|H|14}}<ref name="Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts">{{Cite book|last= Klein |first= David R. |title= Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts Second Edition |publisher= John Wiley & Sons Inc. |year= 2008 |isbn=978-0-470-12929-6}}</ref>)։ |
||
[[File:Cyclohexanol acsv.svg|thumb|150px|Ցիկլոհեքսանոլ]]IUPAC-ի օրգանական մոլեկուլների անվանակարգի մեկ այլ օրինակ է ցիկլոհեքսանոլը<ref name="Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts">{{Cite book|last= Klein |first= David R. |title= [[Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts Second Edition]] |publisher= [[John Wiley & Sons Inc.]] |year= 2008 |isbn= 978-0-470-12929-6}}</ref><ref name="Gold Book second edition">{{cite web|url=http://old.iupac.org/publications/compendium/ |title=Gold Book web page |publisher=Old.iupac.org |date=19 October 2006 |accessdate=8 June 2011}}</ref> |
[[File:Cyclohexanol acsv.svg|thumb|150px|Ցիկլոհեքսանոլ]]IUPAC-ի օրգանական մոլեկուլների անվանակարգի մեկ այլ օրինակ է ցիկլոհեքսանոլը<ref name="Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts">{{Cite book|last= Klein |first= David R. |title= [[Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts Second Edition]] |publisher= [[John Wiley & Sons Inc.]] |year= 2008 |isbn= 978-0-470-12929-6}}</ref><ref name="Gold Book second edition">{{cite web|url=http://old.iupac.org/publications/compendium/ |title=Gold Book web page |publisher=Old.iupac.org |date=19 October 2006 |accessdate=8 June 2011}}</ref>։ |
||
* Ցիկլիկ միացությունները նշելու համար օգտագործում են «ցիկլո» |
* Ցիկլիկ միացությունները նշելու համար օգտագործում են «ցիկլո» բառը։ |
||
* Վեց ածխածնից բաղկացած շղթան անվանում են «հեքս» |
* Վեց ածխածնից բաղկացած շղթան անվանում են «հեքս»։ |
||
* Միակի կապերով կապված ածխածնային շղթան անվանում են «ան» |
* Միակի կապերով կապված ածխածնային շղթան անվանում են «ան»։ |
||
* Սպիրտի քիմիական ավարտը նշում են «ոլ»- |
* Սպիրտի քիմիական ավարտը նշում են «ոլ»-ով։ |
||
* Երկու քիմիական ավարտները կապվում են իրար և առաջացնում «անոլ» |
* Երկու քիմիական ավարտները կապվում են իրար և առաջացնում «անոլ» վերջածանցը։ |
||
===Անօրգանական միացությունների անվանակարգ=== |
===Անօրգանական միացությունների անվանակարգ=== |
||
[[File:Potassium-chlorate-composition.png|thumb|150px|Կալիումի քլորատ]] |
[[File:Potassium-chlorate-composition.png|thumb|150px|Կալիումի քլորատ]] |
||
IUPAC-ի անօրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երկու հիմնական մասեր` կատիոն և |
IUPAC-ի անօրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երկու հիմնական մասեր` կատիոն և անիոն։ Կատիոնը դրականապես լիցքավորված մասնիկի անվանումն է, իսկ անիոնը` բացասականապես լիցքավորված մասնիկինը։ |
||
IUPAC-ի անօրգանական մոլեկուլների անվանակարգի օրինակ է կալիումի քլորատը (KClO<sub>3</sub>) |
IUPAC-ի անօրգանական մոլեկուլների անվանակարգի օրինակ է կալիումի քլորատը (KClO<sub>3</sub>)։ |
||
* Կալիումը կատիոնի անվանումն |
* Կալիումը կատիոնի անվանումն է։ |
||
* Քլորատը անիոնի անվանումն |
* Քլորատը անիոնի անվանումն է։ |
||
==Ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորում== |
==Ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորում== |
||
IUPAC-ն ունի նաև ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորման |
IUPAC-ն ունի նաև ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորման աղյուսակ։ Սա նախատեսված է մի շարք ամինաթթուներից և նուկլեոտիդային հիմքերից կազմված մոլեկուլների կարճ և հասկանալի գրառման համար<ref name="Amino Acid">[http://www.chem.qmul.ac.uk/iupac/misc/naabb.html Amino Acid Codes] retrieved 15 April 2010</ref><ref name="Amino">[http://www.ebi.ac.uk/2can/tutorials/aa.html Amino Acid and Nucleotide Base Codes] retrieved 15 April 2010</ref>։ |
||
{| |
{| |
||
|- valign="top" |
|- valign="top" |
||
Տող 193. | Տող 193. | ||
| R |
| R |
||
| A կամ G |
| A կամ G |
||
| [[պուրին |
| [[պուրին]]ներ (pu'''R'''ines) |
||
|- |
|- |
||
| Y |
| Y |
||
Տող 246. | Տող 246. | ||
== Գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ == |
== Գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ == |
||
IUPAC-ը կազմակերպում է գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ<ref>[http://old.iupac.org/general/handbook/ga_c.html General Assemblies and Congresses of IUPAC]</ref> |
IUPAC-ը կազմակերպում է գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ<ref>[http://old.iupac.org/general/handbook/ga_c.html General Assemblies and Congresses of IUPAC]</ref>։ [[1997]] թվականից ասամբեան և կոնգրեսը անցկացվում են միևնույն վայրում։ |
||
[[Պատկեր:1965. XX Международный конгресс теоретической и прикладной химии в Москве.jpg|thumb|250px|ԽՍՀՄ փոստային նամականիշ]] |
[[Պատկեր:1965. XX Международный конгресс теоретической и прикладной химии в Москве.jpg|thumb|250px|ԽՍՀՄ փոստային նամականիշ]] |
||
{| |
{| |
14:37, 27 Հունիսի 2015-ի տարբերակ
Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն | |
---|---|
Պատկեր:IUPAC.png | |
Տեսակ | գիտական ընկերություն և հրատարակչություն |
Հապավում | IUPAC |
Կարգախոս | Զարգացնել քիմիան աշխարհում անգլ.՝ Advancing Chemistry Worldwide |
Հիմնադրված | 1919 |
Գլխադասային գրասենյակ | Ցյուրիխ, Շվեյցարիա |
Պաշտ. լեզու(ներ) | անգլերեն |
նախագահ | Մարկ Ցեզա[1] |
Կայք | iupac.org |
Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն (անգլ.՝ International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC), տարբեր երկրների քիմիկոսների` քիմիայի ոլորտը ներկայացնող միջազգային կազմակերպություն։ Այն գիտական միությունների միջազգային խորհրդի (անգլ.՝ International Council for Science, ICSU)[2]։ Կազմակերպության շտաբակայանը գտնվում է Ցյուրիխում, Շվեյցարիա[3][4]։
Անվանակարգ
IUPAC հանձնաժողովի կողմից առաջարկվել են անվանակարգի տարբեր ձևեր։ Անվանակարգի հիմնական նպատակն այն էր, որ քիմիական անվանումը համապատասխանի միայն մեկ նյութի։ Առաջին հրատարակումը, որը զետեղված էր 20-րդ դարի «A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds» (1900) գրքում, պարունակում էր օրգանական միացությունների անվանակարգը[5]։
Օրգանական միացությունների անվանակարգ
IUPAC-ի օրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երեք հիմնական մասեր` տեղակալիչներ, ածխածնային շղթայի երկարություն և քիմիական ավարտ։ Տեղակալիչները գլխավոր ածխածնային շղթային միացած կամայական խմբեր են։ Ածխածնային շղթան հնարավոր ամենաերկար շղթան է մոլեկուլի կազմում։ Քիմիական ավարտը ցույց է տալիս, թե միացությունների որ դասին է պատկանում տվյալ մոլեկուլը։ Օրինակ` «ան» վերջածանցը ցույց է տալիս միակի կապերով միացած ածխածնային շղթա (հեքսան` C
6H
14[6])։
IUPAC-ի օրգանական մոլեկուլների անվանակարգի մեկ այլ օրինակ է ցիկլոհեքսանոլը[6][7]։
- Ցիկլիկ միացությունները նշելու համար օգտագործում են «ցիկլո» բառը։
- Վեց ածխածնից բաղկացած շղթան անվանում են «հեքս»։
- Միակի կապերով կապված ածխածնային շղթան անվանում են «ան»։
- Սպիրտի քիմիական ավարտը նշում են «ոլ»-ով։
- Երկու քիմիական ավարտները կապվում են իրար և առաջացնում «անոլ» վերջածանցը։
Անօրգանական միացությունների անվանակարգ
IUPAC-ի անօրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երկու հիմնական մասեր` կատիոն և անիոն։ Կատիոնը դրականապես լիցքավորված մասնիկի անվանումն է, իսկ անիոնը` բացասականապես լիցքավորված մասնիկինը։
IUPAC-ի անօրգանական մոլեկուլների անվանակարգի օրինակ է կալիումի քլորատը (KClO3)։
- Կալիումը կատիոնի անվանումն է։
- Քլորատը անիոնի անվանումն է։
Ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորում
IUPAC-ն ունի նաև ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորման աղյուսակ։ Սա նախատեսված է մի շարք ամինաթթուներից և նուկլեոտիդային հիմքերից կազմված մոլեկուլների կարճ և հասկանալի գրառման համար[8][9]։
|
|
Գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ
IUPAC-ը կազմակերպում է գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ[10]։ 1997 թվականից ասամբեան և կոնգրեսը անցկացվում են միևնույն վայրում։
|
|
Ծանոթագրություններ
- ↑ IUPAC-ի նախագահ
- ↑ «IUPAC National Adhering Organizations». Iupac.org. 2 June 2011. Վերցված է 8 June 2011-ին.
- ↑ «IUPAC Council Agenda Book 2009» (PDF). IUPAC. 2009. Վերցված է 17 April 2010-ին.
- ↑ International Union of Pure and Applied Chemistry: John D. Petersen Appointed IUPAC Executive Director. IUPAC. Retrieved on 2013-07-29.
- ↑ IUPAC Publications List retrieved 15 April 2010
- ↑ 6,0 6,1 Klein, David R. (2008). Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts Second Edition. John Wiley & Sons Inc. ISBN 978-0-470-12929-6. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>
թեգ. «Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ «Gold Book web page». Old.iupac.org. 19 October 2006. Վերցված է 8 June 2011-ին.
- ↑ Amino Acid Codes retrieved 15 April 2010
- ↑ Amino Acid and Nucleotide Base Codes retrieved 15 April 2010
- ↑ General Assemblies and Congresses of IUPAC