«Ալիս (գետ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ալիս
	Ալիս
	Alis
Երկիր	Արևմտյան Հայաստան
Երկրամաս	Փոքր Ասիա
Ժամային գոտի	UTC+4
	Ալիս (գետ) (Աշխարհ)
	Ալիս (գետ) (Աշխարհ)
	Ալիս Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

18:28, 25 Հունիսի 2015-ի տարբերակ

Ալիս (գետ ) գետ Փոքր Ասիայում: Սկիզբ է առնում Անտիպոնտական լեռների արևմտյան հատվածներից: Ունի երկու ակունք: Մեկը սկիզբ է առնում Քկոսդեղաղի ստորոտից, իսկ մյուսը՝ մեծը՝ Անտիպոնտական և Անտիտավրոսյան լեռնահամակարգերի սահմանագլխից՝ Կըզըլդաղի ստորոտից: Այս գետը երկաթահանքերով և կարմիր հողերով հարուստ լեռներից բխելու պատճառով ունի կարմիր և պղտոր ջուր: Այն Փոքր Ասիայի Սև ծովը թափվող ամենամեծ և ջրառատ գետն է: Սկզբում հոսելով դեպի հարավ-արևմուտք, ոռոգում է Զարա և Սբաստիա քաղաքների շրջանները, ապա իր մեջ ներառելով շատ վտակներ հասնում է Անկարայի մարզ: Առանց թեքվելու հասնում է մինչև Յարաբուզուն և Կեսարիայից ոչ հեռու Յուրկյութ հովիտը: Այստեղ հանդիպելով Խաջադաղ լեռանը թեքվում է հյուսիս-արևմուտք, հետո հյուսիս, ապա հյուսիս-արևմուտք կազմելով մոտ 250 կիլոմետր ձգվող աղեղ: Բաֆրա գյուղաքաղաքը անցնելով Սինոպի ծոցի արևելյան ծայրամասում թափվում է Սև ծովը: Երկարությունը 1182 կիլոմետր է:

Այլ անվանումներ

Ջրի աղի լինելու պատճառով գետի Հալսի հունարեն՝ «Alos» անվանումն է ստացել: Հետագայում թուրքերը ջրի կարմրավուն երանգը հաշվի առնելով գետի անունը վերափոխել են իրենց համար՝ Կըզլիրմակ: Հայտնի է նաև այլ անվանումներով՝ Ալիոս, Ալիսոս, Ալյուս, Գզըլըրմագ, Գզլիրմագ, Գըզըլրմագ, Կզըրմաք, Հալիս, Ղըզըլրմազ, Ղզըլըրմաղ, Մարասանիտա, Քըզըլըրմաք:

Վտակները

Գոտըիր վերին, ստորին և միջին հոսանքներում միախառնվում է բազմաթիվ վտակների հետ: Այդպիսիք են Դուռայի, Միսմիլսու կամ Միսիլ գետերը:

Կամուրջներ

Գետի վրա կան մի շարք կամուրջներ, որոնք շատ նշանավոր են: Միակամարը՝ Կեսարիայից 14-15 կիլոմետր հեռավորության վրա է: Մեկ կամար ունի, այդտեղից էլ ծագում է անվանումը: Ունի մոտ 54 մետր երկարություն, 33 մետր բարձրություն և 4 մետր լայնություն: Երկրորդը՝ Ծուռ (Էյրի Քյրփու) կամուրջն է, ընկած է Սեբաստիայի մոտ: Ըստ ավանդության կամուրջը շինել է Սենեքերիմ արքայի դուստրը՝ կոփախո քարերով: Իր ծանրության տակ գետնիը չխարխլելու համար ճարտարապետը հյուսիս-հարավ կամուրջը թեքել է արևմուտք, այսինքն ծուռ է շինել, որտեղից էլ խագել է անվանումը: Հաջորդը Քեսքիկ կամ Գըզլ կամուրջն է՝ մեծ 6 կամարներով շինված կամուրջ է: Բացի սրանցից նշանավոր է նշանավոր է Գրիգոր Կեսարացու կողմից շինված 14 կամարներով կամուրջը, որը մոտ 200 տարվա պատմություն ունի: Այն նավարկելի չէ, սակայն ձկնառատ է: Տեղ-տեղ շփոթված է Իրիս, տեղ-տեղ Սարոսի վտակ, Ալեոա կամ Ալավս գետերին: Խեթական ժամանակաշրջանում կոչվում էր Մարասանիտա: Ըստ Հերոդոտի Ալիսը սկիզբ է առնում Արմենիայի լեռներից, անցնում Կիլիկիայով Մեդական և Լիդիական թագավորությունների սահմանն է: Հավանաբար այստեղ խոսվում է Ալեուսի մասին: Մ. Խորենացին հիշատակում է Ալիա, Ալիս, Ալիոս, Ալիսոս, Ալիաս ձևերով:^[1]

Ծանոթագրություններ

↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Ա-Գ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 90 — 992 էջ։

[1] Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Ա-Գ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 90 — 992 էջ։

[1]

@@ Տող 61. / Տող 61. @@
  | կայք =
 }}
-'''Ալիս (գետ )''' գետ [[Փոքր Ասիայ]]ում: Սկիզբ է առնում [[Անտիպոնտական լեռներ]]ի արևմտյան հատվածներից:  Ունի երկու ակունք: Մեկը սկիզբ է առնում Քկոսդեղաղի ստորոտից, իսկ մյուսը՝ մեծը՝ Անտիպոնտական և Անտիտավրոսյան լեռնահամակարգերի սահմանագլխից՝ Կըզըլդաղի ստորոտից: Այս գետը երկաթահանքերով և կարմիր հողերով հարուստ լեռներից բխելու պատճառով ունի կարմիր և պղտոր ջուր: Այն [[Փոքր Ասիա]]յի Սև ծովը թափվող ամենամեծ և ջրառատ գետն է: Սկզբում հոսելով դեպի հարավ-արևմուտք, ոռոգում է [[Զարա]] և [[Սբաստիա]] քաղաքների շրջանները, ապա իր մեջ ներառելով շատ վտակներ հասնում է [[Անկարա]]յի մարզ: Առանց թեքվելու հասնում է մինչև [[Յարաբուզուն|Յարաբուզու]]ն և [[Կեսարիա]]յից ոչ հեռու [[Յուրկյութ]] հովիտը: Այստեղ հանդիպելով [[Խաջադաղ]] լեռանը թեքվում է հյուսիս-արևմուտք, հետո հյուսիս, ապա հյուսիս-արևմուտք կազմելով մոտ 250 կիլոմետր ձգվող [[աղեղ]]: Բաֆրա գյուղաքաղաքը անցնելով [[Սինոպի ծոց]]ի արևելյան ծայրամասում թափվում է [[Սև ծով]]ը: Երկարությունը 1182 կիլոմետր է:
+'''Ալիս (գետ )''' գետ [[Փոքր Ասիայ]]ում: Սկիզբ է առնում [[Անտիպոնտական լեռներ]]ի արևմտյան հատվածներից:  Ունի երկու ակունք: Մեկը սկիզբ է առնում Քկոսդեղաղի ստորոտից, իսկ մյուսը՝ մեծը՝ Անտիպոնտական և Անտիտավրոսյան լեռնահամակարգերի սահմանագլխից՝ Կըզըլդաղի ստորոտից: Այս գետը երկաթահանքերով և կարմիր հողերով հարուստ լեռներից բխելու պատճառով ունի կարմիր և պղտոր ջուր: Այն [[Փոքր Ասիա]]յի Սև ծովը թափվող ամենամեծ և ջրառատ գետն է: Սկզբում հոսելով դեպի հարավ-արևմուտք, ոռոգում է [[Զարա]] և [[Սբաստիա]] քաղաքների շրջանները, ապա իր մեջ ներառելով շատ վտակներ հասնում է [[Անկարա]]յի մարզ: Առանց թեքվելու հասնում է մինչև [[Յարաբուզուն|Յարաբուզու]]ն և [[Կեսարիա]]յից ոչ հեռու [[Յուրկյութ]] հովիտը: Այստեղ հանդիպելով [[Խաջադաղ]] լեռանը թեքվում է հյուսիս-արևմուտք, հետո հյուսիս, ապա հյուսիս-արևմուտք կազմելով մոտ 250 կիլոմետր ձգվող աղեղ: Բաֆրա գյուղաքաղաքը անցնելով [[Սինոպի ծոց]]ի արևելյան ծայրամասում թափվում է [[Սև ծով]]ը: Երկարությունը 1182 կիլոմետր է:
 == Այլ անվանումներ ==
@@ Տող 70. / Տող 70. @@
 == Կամուրջներ ==
-Գետի վրա կան մի շարք [[կամուրջ]]ներ, որոնք շատ նշանավոր են: Միակամարը՝ Կեսարիայից 14-15 կիլոմետր հեռավորության վրա է: Մեկ կամար ունի, այդտեղից էլ ծագում է անվանումը: Ունի մոտ 54  մետր [[երկարություն]], 33 մետր [[բարձրություն]] և 4 մետր [[լայնություն]]:
+Գետի վրա կան մի շարք [[կամուրջ]]ներ, որոնք շատ նշանավոր են: Միակամարը՝ Կեսարիայից 14-15 կիլոմետր հեռավորության վրա է: Մեկ կամար ունի, այդտեղից էլ ծագում է անվանումը: Ունի մոտ 54  մետր [[երկարություն]], 33 մետր բարձրություն և 4 մետր լայնություն:
 Երկրորդը՝ [[Ծուռ]] (Էյրի Քյրփու) կամուրջն է, ընկած է Սեբաստիայի մոտ: Ըստ ավանդության կամուրջը շինել է [[Սենեքերիմ]] [[արքա]]յի դուստրը՝ կոփախո քարերով: Իր ծանրության տակ գետնիը չխարխլելու համար ճարտարապետը հյուսիս-հարավ կամուրջը թեքել է արևմուտք, այսինքն ծուռ է շինել, որտեղից էլ խագել է անվանումը:
 Հաջորդը Քեսքիկ կամ Գըզլ կամուրջն է՝ մեծ 6 կամարներով շինված կամուրջ է: